DEĞERLENDİRME KÂĞIDI 1 Tarih: Ad Soyad: Sınıf: No: MALEZYA DA KEDİLER

Transkript

1 DEĞERLENDİRME KÂĞIDI 1 Tarih: Ad Soyad: Sınıf: No: MALEZYA DA KEDİLER Siz dünya sağlık örgütünde (W.H.O.) uluslararası görevlerde çalışan bir çevre mühendisisiniz. İşyerinize geldiniz ve kendinize bir bardak çay alırken faks makinesinin gürültüsü dikkatinizi çekti ve oraya doğru yöneldiniz. Gelen faksı incelediğinizde size geldiğini gördünüz ve ardından gelen bilgileri merakla okumaya başladınız. Gelen faksta : Malezya da yapılan çalışmada; sivrisineklerin neden olduğu sıtmayı yok etmek için böcek öldürücü D.D.T. ilacı sıtma görülen köylerde bazı kulübelere sıkılmış ve hastalık bir yıl süreyle etkisiz hale getirilmiştir. Ancak bir yıl sonrasında ilaç kullanılan kulübelerin sazdan yapılmış çatıları çürümeye ve çökmeye başlamıştır. Gözlemler sadece D.D.T. ile ilaçlanmış kulübelerde çökmelerin olduğunu gösterince incelemeler başlatılmış ve çürümeye ilaca dirençli güvelerin neden olduğu tespit edilmiştir. Sazları yiyen güveler ilaca karşı korunurken güvelerin doğal düşmanı olan arılar DDT ye aşırı duyarlı olup ölmüşlerdir. Sonuçta sazları yiyen güve popülasyonu, avcılarının ortadan kalkması ile büyük bir hızla artmıştır. Binlerce çatının yıkılması yeterince trajik olmasına rağmen ilacın yan etkileri bununla sınırlı kalmamıştır. Hamam böcekleri ve kertenkeleler köylerdeki kulübelerin normal sakinleridir. D.D.T. bulaşmış sazlarla hamam böcekleri, hamam böcekleri ile kertenkeleler, kertenkeleler ile ise ev kedileri besleniyordu. Kedilerde D.D.T. birikimi aşırı miktarlarda oldu ve bütün kediler öldü. Ardından bölgede tifo ve veba gibi hastalık taşıyan sıçan popülasyonunda artışlar oldu.

2 SORU 1. Bölgede gözlenen besin zincirlerini veya besin ağını aşağıdaki boşluğa çiziniz. SORU 2. Besin zincirinin ilk basamaklarında olan güveler ve hamam böcekleri DDT ilacından çok etkilenmezken son basamaklarda olan arılar ve kedilerin aşırı etkilenmesini nasıl açıklarsınız? Benim Düşüncelerim: Tartışma Sonuçları:

3 SORU 3. Bölgede gözlenen problem, problemin nedeni, problemin çözümü için öneriler ve bu problem çıkarılabilecek dersler ile ilgili olarak aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Problem Problemin Nedeni Problemin Çözümü için Öneriler Problemden Çıkarılacak Dersler

4 BÜYÜK İKİLİ: FOTOSENTEZ VE SOLUNUM Aşağıda Aylin ile annesi arasında geçen bir diyalog verilmiştir: Aylin: Anne geceleri odamdaki çiçekleri neden dışarı çıkarıyorsun? Aylin in annesi: Onlar odanın oksijenini tüketiyorlar. Senin nefes almanı engellerler. Aylin: Peki gündüz neden almıyorsun? Aylin in annesi: Gündüz güzel kokular salarlar. Bir de odanın havasını temizlerler. Aylin: Peki gündüz de odanın oksijenini tüketmiyorlar mı? Aylin in annesi: Bilmem. Ama herkes böyle yapıyor. Ben küçükken de annem böyle yapardı. Aylin: İyi ama bence geceleri de çiçeklerim yanımda kalsın. Aylin in annesi: Bakarız SORU 1. Aylin ile Aylin in annesi arasında geçen diyalogda gece ve gündüz olmak üzere çiçeklerin hangi biyolojik olayları gerçekleştirmesi üzerine konuştuklarını düşünüyorsunuz? Benim Düşüncelerim:..... SORU 2. Aylin in çiçekler için Peki gündüz de odanın havasını tüketmiyorlar mı? şeklindeki sorusu için siz nasıl bir cevap verirdiniz? Benim Düşüncelerim:.....

5 SORU 3. Aylin in annesinin çiçekleri odadan çıkarması ile ilgili olarak kendi annesinin de aynı şekilde davrandığını ifade etmiştir. Bu şekilde annelerden, anneannelerden geçen bazı bilgiler olduğunu düşündüğümüzde bu örnekteki gibi atalardan gelen doğa ile ilgili bilgilerden sizin ailenizde kullandıklarınıza örnek verebilir misiniz? Benim Düşüncelerim:

6 DEĞERLENDİRME KÂĞIDI 2 Tarih: Ad Soyad: Sınıf: No: FİLOZOF İLE ÇOCUK Aşağıda bir filozof ile bir çocuğun karşılıklı konuşması verilmiştir: Filozof: Benim kemiklerimdeki kalsiyum elementi bundan bin yıl önce yaşamış bir insanın vücudundan gelmiş olabilir. Çocuk: Nasıl olur? Kalsiyum olsa olsa içtiğin sütten gelmiştir. Yani köyümüzdeki ineklerin birinden. Filozof: Benim nefesimdeki karbondioksitin içindeki karbon elementi bu sabah yediğim ekmekten gelmiş olabilir. Çocuk: Zannetmem. Nefesteki karbondioksit olsa olsa senin hücrelerindeki solunumdan sonra oluşmuştur. Filozof: Benim gözlerimde bulunan bir su molekülü taa Karadeniz den gelmiş olabilir. Çocuk: Ne? Biz Mersin de yaşıyoruz. Oradan buraya kadar nasıl gelir? SORU 1. Yukarıdaki konuşmalarda filozof ve çocuğun düşüncelerini kıyasladığınızda madde döngüsü açısından hangisinin ifadelerini daha ikna edici buldunuz? Nedenleriyle beraber yazınız.

7 SORU 2. Yukarıdaki diyaloğu düşünerek Bizler yeryüzünde sadece kiracıyız. sözünü açıklayınız

8 SÜRDÜRÜLEBİLİR YAŞAM Bir grup üniversite öğrencisinin sürdürülebilir yaşam kavramını tanımlamaları istenmiş ve elde edilen aşağıda sıralanmıştır: 1. Teknoloji geliştirmek 2. Yer altı enerji kaynaklarını etkili kullanmak 3. Halkın yaşam standartlarını yükseltmek 4. Yeni iş fırsatları yaratmak 5. Okullaşmaya önem vermek 6. Güçlü bir devlete sahip olmak ve uygar devletleri yakalamak 7. Çevreye zarar vermeden gelişmek 8. Yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanmak 9. Gelecek nesillerin haklarını düşünerek gelişmek 10. Doğal dengeyi korumak 11. Her alanda gelişmek 12. Üretime dayalı bir ekonomiye sahip olmak SORU. Sürdürülebilir yaşam kavramının çevre, toplum, ekonomi, enerji, eğitim, siyaset ve teknoloji gibi birçok tema ile ilişkili olduğu bilinmektedir. Buna göre yukarıda verilen ı bahsedilen temalara göre aşağıdaki tabloda gruplandırınız. Çevre ile ilgili Toplum ile ilgili Ekonomi ile ilgili Enerji ile ilgili Eğitim ile ilgili Siyaset ile ilgili Teknoloji ile ilgili

9 GDO LU BESİNLER VE FARELER Bir bilim insanı yapmış olduğu çalışmada genetiği değiştirilmiş (GDO lu) besinlerin farelerin sindirim sistemine olan etkilerini anlamaya çalışmıştır. Bu amaçla genetiği değiştirilmiş (GDO lu) patates bitkilerini kullanmıştır. Kardelen bitkisinde bazı kurtlar ve böceklere karşı direnç oluşturan bir gen biyoteknolojik yöntemlerle patates bitkilerine eklenmiş ve patates üretiminde verim arttırılmıştır. Bu şekilde elde edilen GDO lu patatesler ve genetiği değiştirilmemiş doğal patatesler farelerle yapılan deney için kullanılmıştır. Bu deneyde altı fareden oluşan iki grup oluşturulmuştur. Bu gruplardan birincisine X miktarında GDO lu patatesler 10 gün boyunca yedirilirken, ikincisine yine X miktarında ancak genetiği değiştirilmemiş patatesler 10 gün boyunca yedirilmiştir. Her iki fare grubunun da besinlerden aynı oranda beslendiği tespit edilerek şu bulgular elde edilmiştir: Bulgu 1: GDO lu patatesler yedirilen farelerin mide mukozalarının, doğal patateslerle beslenen farelerin mide mukozalarına göre iki kat daha fazla salgı yaptığı gözlenmiştir. Bulgu 2: GDO lu patatesler yedirilen farelerin ince bağırsak uzunluklarında doğal patateslerle beslenen farelerin ince bağırsak uzunluklarına göre 0.5 kat daha fazla uzama olduğu gözlenmiştir. Bulgu 3: GDO lu patatesler yedirilen farelerin sindirim sistemindeki epitel içi hücrelerdeki lenfosit sayısı doğal patates ile beslenen farelerin epitel içi lenfosit hücrelerinin iki katı kadar daha fazladır (Epitel içi lenfositler sindirim sistemi zarar gördüğünde üretilirler). Yukarıdaki bilimsel çalışmayı okuyan iki bilim insanının yapmış olduğu yorumlar aşağıda verilmiştir: Bilim insanı 1: GDO lu patateslere eklenen kardelen bitkisinin geni farelerin sindirim sistemi hücrelerinde bozulmalara ve çoğalmalara neden olmaktadır. Bu durum GDO lu besinler farelerde sindirim sistemi kanserlerine yol açmaktadır görüşünü desteklemektedir. Bilim insanı 2: Bulgular GDO lu besinler farelerde iltihaplı sindirim sistemi hastalığına yol açmaktadır görüşünü desteklemektedir. GDO lu patateslerle beslenen farelerin mide mukozalarının artması, bağırsak uzunluklarındaki değişimler ve mikropla savaşan lenfosit hücrelerindeki artışlar iltihaplı bir hastalığı işaret etmektedir. SORU 1. Bu iki bilim insanından sizce biri yapmış olduğu yorum konusunda diğerine göre daha emin olabilir mi? Olabilirse bu bilim insanı hangisidir? Olamazsa neden biri diğerinden daha emin olamaz?..

10 SORU 2. Bu iki bilim insanı aynı bulguları düşünmelerine rağmen neden farklı yorumlar yapmış olabilirler? Bilim insanlarının yorumlarındaki bu çeşitliliği azaltmak için neler yapılmalıdır?.... SORU 3. Yukarıdaki bilimsel çalışmanın bulgularını okuyan üç arkadaşın yorumları aşağıda verilmiştir: Banu: Bence GDO yerine çözümü doğada aramalıyız. Ne ilaçlar ne kimyasallar ne de gen değişimleri istenen çözümü gerçekleştiremez. Doğal olan her şey zararsızdır ve bu yolla elde edilen besinleri kullanmalıyız. Recep: Eğer canlıların genetiğinin değiştirilmesine izin verilirse yakında insan türünden birçok hayvanın ya da hayvanlardan insanların türemesine de şahit olabiliriz. Sezgin: GDO lu besinlerle beslenmemeye özen gösteren bir akrabamız var. Şu an 85 yaşında ve gayet sağlıklı görünüyor. Yukarıdaki arkadaşların her birinin yorumlarında bazı mantık hataları vardır. Bu hataları aşağıdaki boşlukta belirtiniz. Banu nun yorumundaki hatalar:.. Recep in yorumundaki hatalar:.. Sezgin in yorumundaki hatalar:..