BÖLÜM 4 OGAM AKIŞ KONTOL KOMUTLAI END (son) -- For TO (dur) -- Next JUMB (sıçra) -- WD LABEL (etiket) -- ET CALL (çağır) C (sıralama kontrol rölesini) yükle CT (C geçişi) (C'yi bitir) 4. - END (son) komutu : embol : Koşullu son Koşulsuz son END END Açıklama : Koşullu son, önündeki kontak kapalı ise bitirir. Koşulsuz son, kullanıcı nı bitirmek için kullanılır. Her zaman için ana n (alt programlar hariç) son devresini oluşturur. Bir programda koşullu son bulunmayabilir. Ancak mutlaka ve yalnızca bir adet koşulsuz son bulunmalıdır. Örnek : Network Network 2 I0. M0.4 M0.4 UYAI!: Eğer MicroWIN6 yazılım nı kullanıyorsanız Ana n sonunda mutlaka koşulsuz ON (END) komutu kullanmanız gerekir. Eğer Micro- WIN 32 yazılım nı kullanıyorsanız ana program sonunda bu komuta (koşulsuz son)gerek yoktur. Network 3 M0.4 aktif () ise sonlandır. Bu Network' tan sonra program taraması gerçekleşmez. M0.4 END Network 4 M0.4 aktif () değilse aşağıdaki program işlesin. M0.4 aktif değilse program taraması devam eder. M0.4 aktif ise Network 4 ve ardındaki Networklar çalışmaz. I0.2 Devam eden program 262
4.2 - TO (dur) komutu : embol : TO Açıklama : Önündeki kontak aktif () ise CU' yu TO konumuna getirerek program akışını keser. Uyarı! : CU' nun yeniden UN konumuna geçirilmesi elle (lama paketinden ya da CU' nun üzerindeki sviçten yapılacağı için çok dikkatli kullanılmalıdır. Örnek : LC cihazında giriş/çıkış arızası olduğunda cihazın TO konumuna geçmesi istenmektedir. M5.0 TO M5.0 giriş çıkış arızalarında aktif olan bir bittir. "0" arıza yok, "" herhangi bir giriş/çıkış arızası var. 4.3 - JUM ( sıçra-atla) komutu : Bir n işleyişi sırasında şartlara bağlı olarak n bir bölümünün çalışması istenmeyebilir. Bu gibi durumlarda JM (sıçra) komutu kullanılır. JM komutu mutlaka LBL (etiket ) komutu ile birlikte kullanılmalıdır. Bu komut, program içersinde belirtilen etikete (n) sıçrama yapar. embol : n JM n, ıçramanın hedefini gösterir. n, 7 200 22 için 0...63 7 200 22-222-224-226 için 0... 255 dir. 4.4 - LBL (etiket) Komutu : embol : n LBL n, ıçramanın hedefi bu noktayadır. n, 7 200 22 için 0...63 7 200 22-222-224-226 için 0... 255 dir. Etiket, Atla (JM) komutuyla yapılacak atlamanın hedefini (n) gösterir. Uyarı : Eğer atlama yapılacak devreler aktif iken yani atlama yapılacak olan devrelerde çıkışlar ya da dahili röleler çalışırken atlama gerçekleştirilirse bu devreler normal çalışma konumlarını korurlar yani çalışmaya devam ederler. 263
Örnek : Network Network 2 Network 3 I0.4 'ün aktif olması için şart oluşmuşsa sıçrama başlar I0.4 0 JM Network 4 Network 5 I0.4 aktif ise bu aradaki (4. ve 5.) devreler çalışmaz. Network 6 Atlama bu devreyedir (sıçrama işleminin bittiği nokta). 0 LBL Network 7 Devam eden program Uygulama : Bir oto yıkama işyerinde su deposu bulunmakta olup şebekede su mevcutken depodaki su kullanılmayacak, şebekede su yokken depodaki suyu bir pompa motoru aracılığı ile kullanacaktır. Q0. I0.3 Kapasitif sensör Şebeke girişi Basınç anahtarı elenoid valf Depo I0.4 Kapasitif sensör 2 Q0.2 Q0.3 elenoid valf 3 Şebekede su varsa basınç anahtarı () kapalıdır : Şebekede su olduğu sürece selenoid valf 2 çalışır durumda olmalıdır. Aynı zamanda pompa motoru çalıştırılabilmelidir. Şebekede su yoksa selenod valf 2 kapalı olmalı (çalışmamalı) ompa motoru ile beraber selenoid valf 3 çalıştırılabilmelidir. Depo dolduğunda ise üst kapasitif sensör algılama yaparak ve selenoid valf ' in enerjisini keserek depoya su akışını durdursun. Depo boş ise ve şebekede su varsa selenoid valf 3 çalışmasın. Şebekede su yoksa ve depo boş ise pompa motorunu çalıştırmak mümkün olmasın. elenoid valf 2 Q0.4 ompa motoru
264 LC' de programlanması : Network Basınç anahtarı Network 2 Basınç anahtarı Network 3 Şebekede su varsa (basınç anahtarı aktifse) selenoid valf ve selenoid valf 2 çalışsın ve su akışına izin versin. Q0. Q0.2 elenoid valf aktifse yani şebekede su varsa aşağıdaki 3. devre çalışmasın. Şebekede su yoksa Yani aktif (kapalı) değilse aşağıdaki devreler çalıştırılabilsin. 0 JM elenoid valf 2 Eğer aktif değilse Network 3 çalışır durumdadır. Şebekede su yoksa kapalı değildir ve atlama gerçekleşmediğinden Q0.3 çıkışı yani selenoid valf 3 çalışır. elenoid valf 2 ise EET olur. yani çalışması mümkün olmaz. Eğer aktifse yani şebekede su varsa bu (3.) devre çalışmaz. M0.0 Network 4 0 LBL Q0.3 Q0.2 elenoid valf 3 elenoid valf 2 Eğer aktifse sıçrama (atlama) bu devreyedir. aktif () olduğu sürece Network 3'de işlem yapılamaz. Network 5 I0. tart Network 6 I0. start butonu ile ompa motoru çalıştırılabilir. Q0.4 ompa motoru I0.2 top butonu ile ompa motoru durdurulabilir. I0.2 top Network 7 Basınç anahtarı Network 8 I0.3 Kapasitif sensör Network 9 Basınç anahtarı Şebekede su varsa ( basınç anahtarı aktifse) basınç anahtarı bu devrede kapalıdır. Bu durumda şebekede su olduğu sürece selenoid valf 3 çalışmaz. elenoid valf 3 Depo dolduğunda I0.3 kapasitif sensörü aktiftir. Bu durumda şebekeden depoya su girişine izin veren elenoid valf ' in enerjisi kesilir. Böylece depoya su girişi önlenir. Q0. Q0.4 Q0.3 ompa motoru elenoid valf aktifse yani şebekede su varsa aşağıdaki network 0 çalışmasın. Şebekede su yoksa Yani aktif (kapalı) değilse network 0 çalıştırılabilsin. JM 265
Network 0 Depo boş ise I0.4sensörü aktif durumda değildir yani kontakları açıktır. Bu durumda NOT işleminden dolayı selenoid valf 3' ün ve pompa motorunun çalışması mümkün olamaz. I0.4 kapasitif sensör 2 Network 4 NOT Q0.3 2 Eğer aktifse sıçrama (atlama) bu devreyedir. aktif () olduğu sürece Network 0'da işlem yapılamaz. LBL Şekil 4. : JUM' la (atlama) ilgili örnek bir LADDE devresi JUM ve LABEL komutu ile ilgili diğer örnekler kitabın 279. sayfasında da verilmiştir. 4.5 - C (tep counter) uygulaması ( adım sayma rölesi uygulaması) : 7 200 CU' daki ana program, her taramada tamamı çalıştırılan komutlardan oluşur. ek çok uygulamada komutların belli bir sırada, birbirini takip eden adımlar halinde uygulanması gerekir (hemen hemen tüm otomatik makineler böyledir). ı lojik olarak adımlara bölmenin kolay yollarından biri de C segmentleridir. Bu segmentler kullanılarak n içerisine birbirini takip eden adımlardan oluşan tek bir akış, veya her birinin ayrı bir adımı olan bir dizi akış yerleştirilebilir. Tek bir akışın birden çok akışa dönüşmesiyle, birden çok akışın tek bir akışı oluşturacak şekilde birleşmesi mümkündür. LC (yükle) ve (son) arasındaki bütün lojikler C bölümünü düzenler ve yığınlarının uygulamasından dolayı yığınlarının değerine bağımlıdır. Fakat geriye kalan LC ile arasındaki lojikler yığınlarının değerine bağımlı değildir. CT ise diğer C bölümüne geçişe imkan tanımak için bir biti belirler ve ayrıca C bölümünün bu bölümüne imkan vermek için yüklenmiş bitini sıfırlar. - C kullanımının kısıtlamaları : - Aynı biti bir kere kullanabilir. Örnek olarak 0. biti ana programda kullanılıyorsa 0., alt işlemlerde veya ana programda bir daha kullanılamaz. - JM ve LBL işlemleri C bölümünde kullanılamaz. ıçrama ve etiket komutları C bölümünün civarına atlamak için kullanılabilir. - C bölümünde FO, NEXT, END komutları kullanılamaz. Otomasyon sistemlerinde ard arda işlemlerin kumandası şeklindedir. Bir işlemden diğer işleme geçişi ya sensörler ya da zamanlayıcı elemanlar gerçekleştirmektedir. ıralamalı kumanda tekniğinde, bir işlemden diğer işleme geçişte bir önceki işleme ait sinyal kesilmelidir. C uygulamasına entegre sistemlerde sıkça rastlamak mümkündür. 2 - Komutlar : C' yi yükle : Bu komut, sıralama kontrol rölesi (C) bölümünün başlangıcını gösterir. C' yi yükle (C) komutundaki n ile tanımlı biti "" olduğunda ilgili C bölümüne enerji akışı sağlanır. C' yi yükle komutu mutlaka komutu ile sonlandırılmalıdır. ıralı kontrol rölesi uygulamaları sıralı adımların kumandası için büyük kolaylık sağlar. ek çok makinenin kumandası bu şekildedir. embol: n örn. 0.0 C C geçişi : C geçişi komutu (CT), C program adımları arasındaki geçişi sağlar. Enerjilendiği vakit n ile tanımlı "" biti "" olur ve bir önceki "" biti (ki bu program parçasını çalıştıran bittir) resetlenir. embol: n örn. 0. CT C' yi bitir : C program bölümünü sonlandırır. embol: n örn. 0.4 Operantlar : yok elenoid valf 3 ompa motoru Operantlar : n : Operantlar : n : 266
Not: C komutları Örneğin: 7 200 CU 22, 24. 25. 26. 22,222, 224,226 gibi serilerde bulunmaktadır. Örneğin, üç ayrı kumanda ünitesi birbiri ardına çalıştırılmak istensin. tart butonuna kumanda edildiğinde önce birinci grup kumanda işlemleri gerçekleşsin. Birinci grup işlemleri bittiğinde ikinci grup kumandası başlasın. Đkinci gruba ait kumanda işlemleri sona erdiğinde üçüncü grup kumandası çalışsın. Üçüncü grup işlemleri bittiğinde ise yeniden birinci grup çalışsın. Ancak hiçbir zaman iki grup veya üç grup aynı anda devrede bulunmasın. 3 - Ardışık (sıralı) kumanda uygulaması : M0. ya da bir sensör (start gibi) 0. C.grup kumanda 0.2 C 2.grup kumanda 0.3 C 3.grup kumanda 2.grup na geçiş şartı.grup sonlandırma 3.grup na geçiş şartı 2.grup sonlandırma.grup na geçiş şartı 0.2 CT 0.3 CT 0. CT 0. 0.2 LC cihazı "UN" konumuna alındığında ilk taramada (döngüde) M0. biti ile 0. ile tanımlanan C birinci gruba enerji akışı sağlanmalıdır (bu işlem herhangi bir sensörle de yapılabilir)..gruptaki işlem tamamlanıp 2. gruba geçiş şartı oluştuğunda sensörlerle (ki bunlar sınır anahtarları, zamanlayıcı ya da sayıcı kontakları, ısı-ışık-manyetik algılayıcılar olabilir) 0.2 komutu ile 2. gruba geçiş sağlanır. Bu aşamadan sonra. grubun enerjisi komutu ile kesilir. 2. gruptaki işlem tamamlanıp 2. gruptan 3. gruba geçiş şartı oluştuğunda 0.3 komutu ile 3. gruba geçiş sağlanır. Bu aşamadan sonra 2. grubun enerjisi komutu ile kesilir. 3. gruptaki işlem tamamlanıp 3. gruptan. gruba geçiş şartı oluştuğunda 0. komutu ile. gruba geçiş sağlanır. Bu aşamadan sonra 3. grubun enerjisi komutu ile kesilir. Böylece sistemin adım adım ve periyodik çalışması sağlanmış olur. 3.grup sonlandırma 0.3 Şekil 4.2 : Ardışık kumanda sinyal akış devresi 267
4 - Lojik kontrol akış tipleri : a)ıralı kontrol : Đyi tanımlanmış adımlardan oluşan bir işlemci, C segmentlerinin kullanımına çok uygundur. Örnek olarak üç adımdan oluşan periyodik bir prosesi ele alalım. Adım 2. Adıma geçiş koşulu Adım 2 3. Adıma geçiş koşulu Adım 3. Adıma geçiş koşulu b) Dallanma kontrol : ek çok uygulamada aşağıdaki gibi tek bir akış birden çok akışa dallanabilir. Adım Adım Geçiş koşulu Geçiş koşulu Geçiş koşulu Adım 2 Adım 3 Adım 2 Adım 3 ek çok uygulama alanında bir akış, iki veya daha çok sayıda akışa ayrılabilir. inyal akışı birden çok dala ayrıldığında tüm dalların aynı anda aktif yapılması gerekmektedir. Bazı durumlarda, geçiş koşulunun durumuna göre bir kumanda akışının birkaç olası akıştan gerekli olan birisine geçiş yapılması gerekebilir. Network : Adım başlangıcı Network 3: Adım 3' e geçiş.0 I0.2 3.0 C CT Network 2: Adım 2' ye geçiş M0.0 2.0 CT Network 4: Adım için C sonu 268
Örnek : Network Đlk döngüde (taramada) veya start butonuna basıldığında.0 bitinin set edilmesi. M0..0 Network 2.0 segmentine (grubuna) enerji akışının sağlanması ( adım ' e geçiş)..0 C Komut listesi (TL) NETWOK LD M0. O 0.0, NETWOK 2 LC.0 Network 3 M0.0 aktif ise 2.0' a (adım 2' ye ) ve 3.0'a (adım 3' e) geçiş. Dallanmanın gerçekleşmesi. M0.0 2.0 CT NETWOK 3 LD M0.0 CT 2.0 CT 3.0 3.0 CT Network 4.0 grubunun enerji akışının kesilmesi. NETWOK 4 Tersi bir durum olarak da birden çok akışın birleşerek tek bir akışa dönüştürülmesi mümkündür. Bu duruma birleşme kontrol denilebilir. Şekil olarak dallanma kontrolün tam tersidir. c) Birleşme kontrol : Birden çok kumanda akışının tek bir akışa birleşmesi durumudur. Akışlar birleştiğinde, bir sonraki adıma geçilebilmesi için tüm gelen akışların yani adımların sona erdirilmiş olması gerekmektedir. Adım Adım 2 Geçiş koşulu Adım 3 269
Geçiş koşulu ve 2. adımlar için tek olabildiği gibi her adım için ayrı ayrı da olabilir. Bu durumda şekil : aşağıdaki gibidir. Adım Adım 2 Geçiş koşulu Geçiş koşulu Adım 3 Örnek : ayfa 269. daki prensip şekil için. Network Đlk döngüde (taramada) veya start butonuna basıldığında 2.0 bitinin set edilmesi M0. Network 2 2.0 C Network 3 M0.0 2.0 2.0 segmentine (grubuna) enerji akışının sağlanması M0.0 aktif ise 2.' e (adım ' e ) geçiş. 2. CT Network 4 2.0 grubunun enerji akışının kesilmesi. Network 5 Herhangi bir sensörle 3.2 bitinin set edilmesi I0. 3.2 Network 6 3.2 C Network 7 C5 3.2 segmentine (grubuna) enerji akışının sağlanması C5 aktif ise 3.3' e (adım 2' ye ) geçiş. 3.3 CT Network 8 3.2 grubunun enerji akışının kesilmesi. Network 9 Hem.adım hem de 2.adım aktifse 3. adıma geç ve diğer adımları resetle. M0.0 C5 4.0 2. 3.3 270 Komut listesi (TL) NETWOK LD M0. O 2.0, NETWOK 2 LC 2.0 NETWOK 3 LD M0.0 CT 2. NETWOK 4 NETWOK 5 LD I0. 3.2, NETWOK 6 LC 3.2 NETWOK 7 LD C5 CT 3.3 NETWOK 8 NETWOK 9 LD M0.0 A C5 4.0, 2., 3.3,
Örnek. Üç motorun çalışması aşağıdaki şekildedir. tart butonuna basıldığında. motor çalışacak, 8 sn. sonra 2.motor çalıştığında. motor duracak, 8 sn. sonra 3. motor çalıştığında 2.motor duracak, 8 sn. sonra.motor tekrar çalıştığında 3.motor duracaktır. Dikkat edilecek olursa iki motor ya da üç motor hiçbir zaman beraber çalışmamaktadır..mot Q0. 2.Mot 8 sn 8 sn 8 sn Q0.2 3.Mot Network Đlk döngüde (taramada) veya start butonuna basıldığında 0.0 bitinin set edilmesi. M0. 0.0 C 0.0 Network 2 0.0 segmentine (grubuna) enerji akışının sağlanması. t Komut listesi (TL) NETWOK LD M0. O 0.0, NETWOK 2 LC 0.0 Network 3 T39 Network 4 T37 8 sn süreyle. motorun çalıştırılması T37 IN TON 80 T 8 sn sonunda 0. grubuna (segmentine) geçiş. 0. CT NETWOK 3 LD O O T39 = TON T37, +80 NETWOK 4 LD T37 CT 0. NETWOK 5 NETWOK 6 LC 0. Network 5 0.0 grubunun enerji akışının kesilmesi. Network 6 0. grubuna (segmentine) enerji akışının sağlanması. 0. C 27
Network 7 2. motorun 8 sn süreyle çalıştırılması T37 Q0. Q0. T38 IN TON 80 T Komut listesi (TL) NETWOK 7 LD T37 O Q0. = Q0. TON T38, +80 Network 8 2.motorun 8 sn çalışması sonunda 0.2 grubuna geçiş. T38 0.2 CT NETWOK 8 LD T38 CT 0.2 Network 9 0. grubunun enerji akışının kesilmesi. NETWOK 9 Network 0 0.2 C 0.2 grubuna (segmentine) enerji akışının sağlanması. NETWOK 0 LC Network T38 Q0.2 Network 2 3. motorun 8 sn süreyle çalıştırılması. Q0.2 T39 IN TON 80 T 3.motorun 8 sn çalışması sonunda 0.0 grubuna geçiş. NETWOK LD T38 O Q0.2 = Q0.2 TON T39, +80 NETWOK 2 LD T39 CT 0.0 T39 0.0 CT Network 3 0.2 grubunun enerji akışının kesilmesi NETWOK 3 Network 4 I0. Motorların durdurulması 3 T37 3 NETWOK 4 LD I0., 3 T37, 3 Şekil 4.3 : C uygulaması ile ilgili örnek LADDE ve TL devresi 272
Örnek 2. Dört değişik renkteki sıvıların otomatik olarak karşılaştırılması istemin çalışma şekli : tart butonuna () basılınca çalışma lambası H0 yanar. ompa M ve karıştırıcı M2 çalışır (adım) Y valfi açılır ve sıvı pompalanmaya başlar (adım ). ıvı algılayıcısı tarafından Y valfi ile kapatılır (adım 2). algılayıcısı tarafından Y2 valfi açılır ve sıvı 2 kaba akmaya başlar (adım 2 ). 2 algılayıcısı, Y2 valfini kapatır (adım 3). 2 algılayıcısı tarafından Y3 valfi açılır ve sıvı 3 kaba akmaya başlar (adım 3). 3 algılayıcısı, Y3 valfini kapatır (adım 4). 3 algılayıcısı tarafından Y4 valfi açılır ve sıvı 4 kaba akmaya başlar (adım 4). 4 algılayıcısı, Y4 valfini kapatır (adım 5). ompa M çalışmasını durdurur. Karıştırıcı motoru M2 çalışmasına devam eder. Y4 valfinin kapanmasından 4 saniye sonra, çalışma lambası H0 söner. Aynı zamanda Karıştırıcı motoru M2 durur. ersonele, karıştırma işleminin sona erdiğini bildirmek için tasviye lambası H yanar (adım 5). H yandıktan sonra, kullanıcı durdurma butonuna (I0.) basar ve tasviye lambası H söner. H lambası yanarken durdurma butonu ile tesis devre dışı bırakılabilir. Kap daha sonra başka bir butonla (I.2) Y5 valfi açılarak boşaltılır. I.3 butonu ile Y5 valfi kapatılır. Acil durdurma butonları 6 veya 7 ile, termik röleler e ile e2 M ve M2 motorları, aynı anda tesis devre dışı bırakılır. tart top Acil H0 H Kumanda panosu e ompa M Acil e2 Karıştırıcı M2 Kapatma Boşaltma Valf Valf 2 Valf 3 Valf 4 I 4 3 ıvı ıvı 2 ıvı 3 ıvı 4 Karıştırıcı kap 2 Valf 5 Şekil 4.4 : 4 renkli sıvının karıştırılması 273
embol tablosu : embol Adres Açıklama Başlatma Durdurma 2 3 4 Acil Acil2 Boşaltma Kapatma e e2 M M2 H0 Y Y2 Y3 Y4 H Y5 I0. I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 I0.6 I0.7 I.2 I.3 I.0 I. Q0. Q0.2 Q0.3 Q0.4 Q0.5 Q0.6 Q0.7 Q.0 istemi başlatma butonu istemi durdurma butonu algılayıcısı 2 algılayıcısı 3 algılayıcısı 4 algılayıcısı Acil durdurma butonu Acil durdurma butonu 2 Kabı boşaltma butonu Boşaltma valfini kapatma butonu M motoru (ompa)termiği M2 motoru (karıştırıcı) termiği ompa motoru çıkış Karıştırıcı motoru çıkış H0 çalışma lambası Y valfini çalıştıran çıkış Y2 valfini çalıştıran çıkış Y3 valfini çalıştıran çıkış Y4 valfini çalıştıran çıkış H tasviye lambası (kabın dolduğunu (göst) Y5, kabı boşaltma valfini çalıştıran çıkış NOT : Bu devrenin uygulanabilmesi için 4 girişli 0 çıkışlı LC' ye ihtiyaç vardır. Network ompa motorunu ve Q0. karıştırıcı motoru çalıştırma. I0.6 I0.7 I.0 I. I0. 2 Network 2 ompa motorunu ve Q0. karıştırıcı motoru durdurma. 2 0. 6 Mı pompa motoru () M2 karıştırıcı motoru (Q0.) Mı pompa motoru () M2 karıştırıcı motoru (Q0.) Komut listesi (TL) NETWOK LD EU, 2 NETWOK 2 LD I0.6 O I0.7 O I.0 O I. O I0. EU, 2 0., 6 Network 3 I0.5 ompa motorunun 4 sensörü tarafından durdurulması Mı pompa motoru NETWOK 3 LD I0.5 EU, Network 4 H0 çalışma lambasının yanması Q0. T37 Q0.2 H0 çalışma lambası NETWOK 4 LD Q0. AN T37 = Q0.2 274
Network 5 M0.0 yardımcı rölesinin çalıştırılması. M0.0 Network 6 Đlk taramada (döngüde) veya start' a basıldığında 0. bitine geçiş. M0. 0. Network 7 0. grubuna enerji akışının sağlanması. 0. C Network 8 Y valfinin açılması. Komut listesi (TL) NETWOK 5 LD = M0.0 NETWOK 6 LD M0. O 0., NETWOK 7 LC 0. NETWOK 8 LD M0.0 = Q0.3 M0.0 Q0.3 Valf NETWOK 9 LD I0.2 CT 0.2 Network 9. gruptan(0.) 2. gruba (0.2) geçiş. I0.2 0.2 CT Network 0. grubun (0.) enerji akışının kesilmesi. Network 0.2 grubuna enerji akışının sağlanması. 0.2 C Network 2 Y2 valfinin açılması. I0.2 Q0.4 Valf 2 Network 3 2. gruptan (0.2) 3. guruba (0.3) geçiş. I0.3 0.3 CT 2 Devre 4 2. grubun (0.2)enerji akışının kesilmesi NETWOK 0 NETWOK LC 0.2 NETWOK 2 LD I0.2 = Q0.4 NETWOK 3 LD I0.3 CT 0.3 NETWOK 4 NETWOK 5 LC 0.3 NETWOK 6 LD I0.3 = Q0.5 Network 5 0.3 grubuna enerji akışının sağlanması 0.3 C Network 6 Y3 valfinin açılması I0.3 2 Q0.5 Valf 3 275
Network 7 3. gruptan (0.3) 4. gruba (0.4) geçiş. I0.4 0.4 CT 3 Devre 8 3. grubun (0.3) enerji akışının kesilmesi Komut listesi (TL) NETWOK 7 LD I0.4 CT 0.4. Network 9 I0.4 Network 22 4. grubun (0.4) enerji akışının kesilmesi. I0.5 0.4 C 40 0.4 grubuna enerji akışının sağlanması. Network 20 Y4 valfinin açılması. 3 Q0.6 Network 2 4. gruptan (0.4) 5. guruba (0.5)geçiş. I0.5 4 IN 0.5 CT Network 23 0.5 gurubuna enerji akışının sağlanması. 0.5 C Network 24 4 sn. lik zamanın başlatılması. 4 T37 T T37 Q0.7 TON Network 25 H lambasının yanması (kap doldu) ve Karıştırıcı motorun durdurulması. Network 26 5. gruptan (0.5) 6. gruba (0.6) geçiş. I0. top 0.6 CT Network 27 5. grubun (0.5) enerji akışının kesilmesi. Q0. Valf 4 H uyarı (kap doldu) lambası M2 karıştırıcı motoru NETWOK 8 NETWOK 9 LC 0.4 NETWOK 20 LD I0.4 = Q0.6 NETWOK 2 LD I0.5 CT 0.5 NETWOK 22 NETWOK 23 LC 0.5 NETWOK 24 LD I0.5 TON T37, +40 NETWOK 25 LD T37 = Q0.7 Q0., NETWOK 26 LD I0. CT 0.6 NETWOK 27 NETWOK 28 LC 0.6 Network 28 0.6 gurubuna enerji akışının sağlanması 0.6 C 276
Network 29 top butonu ile karıştırıcı motorun durdurulması. I0. top Network 32 I.2 Boşaltma butonu ile kabın boşaltılması (Y5 valfi ile) Q0. Q0. Network 30 6. gruptan (0.6). gruba (0.) geçiş. I.2 Kabı boşaltma 0. CT Network 3 6. grubun (0.6) enerji akışının kesilmesi Kabı boşaltma Q.0 Network 33 Kapatma butonu ile Y5 valfinin (kabın) kapatılması. I.3 Valf 5' i kapatma Q.0 Valf 5 Valf 5 Komut listesi (TL) NETWOK 29 LD I0. EU Q0., NETWOK 30 LD I.2 CT 0. NETWOK 3 NETWOK 32 LD I.2 EU AN AN Q0. Q.0, NETWOK 33 LD I.3 EU Q.0, Şekil 4.5 : 4 renkli sıvının karıştırılması LADDE ve TL devresi 277
Örnek 3. Atık taşıma ve dökme tesisi istemin çalışma şekli : Tesisin çalıştırılması ilk önce seçme anahtarı ile belirlenir. eçme anahtarı otomatik çalıştırma, I0.7 adım adım çalıştırma (manuel) için kullanılır. Başlangıç konumu : Araba, doldurma valfinin altında, L4 sınır anahtarı çalışır durumda, L5 daha çalışmıyor. Otomatik çalıştırma : I0. start butonuna basıldığında V3 valfi çalışır ve dolum başlar. Araba dolduğunda L5 "" sinyali alır. Doldurma valfi kapanır ve 5 saniye sonra araba "B" yönünde hareket eder. Bu hareket L2 sınır anahtarı tarafından durdurulur. Hidrolik boşaltma sistemi devreye girer ve araba boşaltılır. Boşaltma sona erdiğinde L3 "0" sinyali alır. Boşaltma valfi normal konuma döner, araba kapanır ve 5 saniye sonra "A" yönüne hareket eder. Bu hareket araba doldurma valfinin altına ulaşınca L4 sınır anahtarı tarafından durdurulur ve işlem devamlı aynı şekilde (periyodik) devam eder. Adım adım çalıştırma :Temel konumda seçme butonu I0.7 butonuna basılır. Ayrıca başlatma için I0. start butonuna basılması gerekir. Böylece arabanın doldurma işlemi başlatılmış olur. Araba dolduğunda L5 "" sinyali gönderir ve V3 doldurma valfini kapatır. Adım sona erer ve işlem kendiliğinden durur. Araba dolunca "A" dan "B" ye hareket eder (adım 2). Araba boşaltılır (adım 3). Araba "B" den "A" ya hareket eder ve "A" da temel konuma gelir. Doldurma yeri (silo) L4 V3 Doldurma vanası () A Araba B L2 L5 L3 Dolu "" Boş "0" Dolu "" Boş "0" Hidrolik boşaltma cihazı (Q0.3) Boşaltma yeri Şekil 4.6 : Atık taşıma ve dökme tesisi 278
embol tablosu : embol Adres Açıklama Otomatik Manuel Başlatma L2 L3 L4 L5 V3 açık- kapalı B yönüne A yönüne Boşaltma Bekleme Bekleme Durdurma I0.7 I0. I0.2 I0.3 I0.4 I0.5 Q0. Q0.2 Q0.3 T37 T38 I0.6 eçici anahtar (Otomatik çalıştırma) butonu eçici anahtar (Manuel - elle çalıştırma) butonu Otomatik ya da manuel çalışmayı başlatma butonu Arabanın B yönüne hareketini durduran sınır anahtarı Araba boşaldığında B yönüne gönderen sınır anahtarı Arabanın A yönüne hareketini durduran sınır anahtarı Araba dolduğunda B yönüne gönderen sınır anahtarı V3 valfini açan ve kapatan çıkış (selenoid valf) Arabanın B yönüne hareketini sağlayan çıkış Arabanın A yönüne hareketini sağlayan çıkış Hidrolik Boşaltama ( silindir ) B yönüne 5 saniye bekleme A yönüne 5 saniye bekleme Tüm sistemi istenilen zamanda durdurma Network Otomatik çalışma seçici anahtarı. Ot. Çalışma eçici anahtar I0.6 M0.0 I0. I0.5 I0.6 I0.4 M0.0 M0.0 Devre 4 V3 valfinin kapanması M0.0 Network 2 M0. yardımcı rölesi varsa (aktifse) LBL 0' a atla. M0. Network 3 Başlatma L5 Durdurma L4 M0. 0 JMB V3 valfinin açılması. V3 valfi V3 valfi Network 5 Arabanın B yönüne hareket için bekleme 5 saniye. Komut listesi (TL) NETWOK LD O M0.0 AN I0.6 AN M0. = M0.0 NETWOK 2 LD M0. AN M0.0 JM 0 NETWOK 3 LD I0. A I0.4 EU A M0.0, NETWOK 4 LD I0.5 O I0.6 EU, I0.5 L5 50 T37 IN TON T NETWOK 5 LD I0.5 TON T37, +50 Network 6 Arabanın B yönüne hareketi. T37 I0.2 I0.6 Q0. B yönüne hareket L2 Durdurma Q0. NETWOK 6 LD T37 O Q0. AN I0.2 AN I0.6 = Q0. 279
Network 7 Hidrolik boşaltma. I0.2 I0.3 I0.6 Q0.2 Q0.3 L2 L3 Durdurma Network 8 Arabanın A yönüne hareketi için bekleme 5 saniye bekleme. I0.3 L3 T38 Q0.2 M0.0 Durdurma Network 4 Elle (manuel) kumanda seçici anahtarı. Manuel çalıştırma I0.7 M0.0 I0.6 M0. M0. END L2 50 I0.4 I0.6 Durdurma IN T TON Network 9 Arabanın A yönüne hareketi Q0.2 Network M0.0 yardımcı rölesi varsa (aktifse) sonlandır. Network 3 Network 2' deki atlama bu noktayadır. 0 LBL Network 5 I0.7 aktif edildiğinde 0.0 bitine geçiş. I0.7 0.0 Manuel çalıştırma T38 Network 0 I0.7 aktifse M0.0 yardımcı rölesini reset et. I0.7 M0.0 Manuel çalıştırma Network 2 Durdurma butonuna basıldığında çıkışları ve zamanlayıcıları resetle. I0.6 Network 6 M0.0 aktifse (otomatik çalışma) M0. ve 0. rölelerini reset et. M0.0 NOT L4 I0.2 Durdurma 4 T37 2 M0. 0. Hidrolik boşaltama valfi A yönüne hareket Komut listesi (TL) NETWOK 7 LD I0.2 A I0.3 AN I0.6 AN Q0.2 = Q0.3 NETWOK 8 LD I0.3 NOT A I0.2 TON T38, +50 NETWOK 9 LD T38 O Q0.2 AN I0.4 AN I0.6 = Q0.2 NETWOK 0 LD I0.7 M0.0, NETWOK LD M0.0 END NETWOK 2 LD I0.6 EU, 4 T37, 2 NETWOK 3 LBL 0 NETWOK 4 LD I0.7 O M0. AN M0.0 AN I0.6 = M0. NETWOK 5 LD I0.7 0.0, NETWOK 6 LD M0.0 EU M0., 0., 280
Network 7 0.0 grubuna enerji akışının sağlanması. M0. I0. I0.5 L5 I0.6 I0.5 0.0 C Network 8 V3 valfinin açılması. Network 9 V3 valfinin kapanması. Durdurma Network 20 0. (0.0) gruptan. (0.)gruba geçiş. L5 Başlatma 0. CT V3 valfi V3 valfi Network 2 0 nolu (0.0) grubun enerji akışının kesilmesi. Komut listesi (TL) NETWOK 7 LC 0.0 NETWOK 8 LD M0. A I0. EU, NETWOK 9 LD I0.5 O I0.6, NETWOK 20 LD I0.5 CT 0. NETWOK 2 Network 22 0. gurubuna enerji akışının sağlanması. 0. C Network 23 Arabanın B yönüne hareketi. I0.5 I0.2 I0.6 Q0. B yönüne hareket L5 L2 Durdurma Q0. Network 24.(0.) gruptan 2.(0.2) gruba geçiş. I0.2 0.2 CT L2 Network 25 nolu (0.) grubun enerji akışının kesilmesi. NETWOK 22 LC 0. NETWOK 23 LD I0.5 O Q0. AN I0.2 AN I0.6 = Q0. NETWOK 24 LD I0.2 CT 0.2 NETWOK 25 Network 26 0.2 gurubuna enerji akışının sağlanması. 0.2 C Network 27 Hidrolik boşaltma. I0.2 I0.3 I0.6 Q0.3 Hidrolik boşaltma valfi L2 L3 Durdurma NETWOK 26 LC 0.2 NETWOK 27 LD I0.2 A I0.3 AN I0.6 = Q0.3 28
Network 28 2. (0.2) gruptan 3.(0.3) gruba geçiş. I0.3 L3 0.3 CT Network 29 2 nolu (0.2) grubun enerji akışının kesilmesi. 0.3 C Network 30 0.3 gurubuna enerji akışının sağlanması. Network 3 Arabanın A yönüne hareketi I0.3 I0.4 I0.6 Q0.3 Q0.2 L3 Q0.2 Network 32 0.0 gurubuna enerji akışının sağlanması. I0.4 0.0 L4 Network 33 3 nolu (0.3) grubun enerji akışının kesilmesi. M0. Ot. Çalışma eçici anahtar L4 Durdurma CT A yönüne hareket Network 34 aktif yapıldığında M0. rölesi reset edilsin. Komut listesi (TL) NETWOK 28 LDN I0.3 CT 0.3 NETWOK 29 NETWOK 30 LC 0.3 NETWOK 3 LD I0.3 O Q0.2 AN I0.4 AN I0.6 AN Q0.3 = Q0.2 NETWOK 32 LD I0.4 CT 0.0 NETWOK 33 NETWOK 34 LD M0., Şekil 4.7 : Atık taşıma ve dökme tesisi LADDE ve TL devresi 4.6 - FO ve NEXT komutları : For : Next komutu ile birlikte kullanılan bu komut iki komut (FO ve NEXT) arasında yer alan komutların veya devrelerin belirlenen sayıda taramasını (döngüsünü) sağlar. Başlangıç değeri (INITIAL) ile son değer (FINAL) arasındaki bölümlerde döngü istenilen sayıda tekrarlanır. Döngünün her icrasında komut INDEX değerini bir arttırır. INDEX değeri FINAL değerinden büyük olduğu anda döngü sona erer. - FINAL değeri 32766' dan büyük olamaz. - For - Next döngüleri 8' e kadar dallanabilir. - Başlangıç değeri son değerden büyükse komut görevini yerine getiremez. Örneğin, INITIAL değeri FINAL değeri 5 olsun bu durumda FO ve NEXT komutları arasındaki komutlar veya devreler 5 defa döngüye girer. Her döngüde (taramada) INDEX değeri, 2,...5 şeklinde arttırılır. Her FO komutu mutlaka NEXT komutu ile beraber kullanılmalıdır. Uyarı! : Çok fazla sayıda tarama (döngü), program tarama süresinin uzamasına ve CU' nun gözetleyici (WD) tarafından TO konumuna geçirilmesine neden olabilir. 282
For : FO EN ENO INDX INIT FINAL Operantlar : INDX (Word) : VW, T, C, IW, QW, MW, MW, W, AC, *VD, *AC INIT (Word) : VW, T, C, IW, QW, MW, MW, W, AC, AIW, sabit sayılar, *VD, *AC FINAL (Word) : VW, T, C, IW, QW, MW, MW, W, AC, AIW, sabit sayılar, *VD, *AC Next : Bu komut for komutu ile istenilen yerden başlanan ve istenilen sayıdaki döngünün bittiği noktayı ifade eder. Yani FO ile tanımlanan döngünün sonucunu gösterir. Bu komuttan sonra bir devre veya komut varsa döngü aşağıya doğru devam eder. NEXT Örnek : Network I0.4 'ün aktif olması için şart oluşmuşsa her döngüde Đndex değeri artar başlangıç değerinden (INIT) itibaren (FINAL) 'deki sayı kadar (burada 20) döngü gerçekleştikten sonra, varsa daha sonra gelen devrelerde normal döndü devam eder. I0.4 FO EN ENO VW0 INDX INIT 20 Network 2 FINAL Tarama, 20 defa gerçekleşir. Daha sonra Network 9' a geçer. Network 7 Network 8 20 defa tekrarlanan döngünün bittiği nokta burasıdır. Varsa bundan sonraki devrelerde normal döngü devam eder. NEXT Network 9 NEXT komutundan sonra devre varsa tarama normal devam eder. Devam eden program Şekil 4.8 : FO ve NEXT komutu ile ilgili örnek 283
FO komutları, bir program içersinde ' den fazla kullanılabilir. Bu duruma aşağıda bir örnek verilmiştir. Örnek : Network 'ın aktif olması için şart oluşmuşsa her döngüde Đndex değeri artar başlangıç değerinden (INIT) itibaren (FINAL) 'deki sayı kadar (burada 00) döngü gerçekleştikten sonra, varsa daha sonra gelen devrelerde normal döndü devam eder. I0. aktifse Ancak Network 0 ile Network 20 arasında 3 döngü gerçekleştikten sonra Network 'den Network 38' e bir döngü gerçekleşir. FO EN ENO VW0 INDX 00 döngü 00 INIT FINAL Network 2 döngü Network 0 I0. 'in aktif olması için şart oluşmuşsa 00 döngülük bölümün her döngüsünde de Đndex değeri artar başlangıç değerinden (INIT) itibaren (FINAL) 'deki sayı kadar (burada 3) döngü gerçekleştikten sonra 00 döngülük tarama Network 2' den devam eder. I0. FO EN ENO VW25 INDX 3 döngü 3 INIT FINAL 3 döngü Network Network 20 NEXT Network 2 Network 38 00 defa tekrarlanan döngünün bittiği nokta burasıdır. Varsa bundan sonraki devrelerde normal döngü devam eder. NEXT Şekil 4.9 : FO ve NEXT komutu ile ilgili örnek 284
4.7 - Gözetleyiciyi esetlle (WD) : embol : WD Açıklama : döngüsünün (taramasının) belirli bir süreyi aşması durumunda dahili gözetleyici devreye girer ve CU' yu TO konumuna alır. Gözetleyiciyi resetle, Gözetleyicinin saydığı süreyi sıfırlayarak program tarama süresinin uzatılmasını sağlar. Not : Bir döngü içersine yerleştirilecek Anında Giriş Kontağı ve Gözetleyiciyi esetle çıkışıyla CU' nun hiçbir işlem yapmadan o girişi beklemesi sağlanabilir. Uyarı! : Tarama (döngü) süresinin hiç gözetlenmeden sınırsız olarak uzatılmasına izin verilmesi girişlerin geç okunmasına ya da hiç okunmamasına neden olabilir. Buda otomasyon sistemlerinde hayati ya da maddi tehlike yarabilir. taramasının 300 msn. yi aşmasını ya da bir interrupt (kesme) olgusunun ana programa dönüşü 300 msn. den daha çok geciktireceğini düşünüyorsanız veya bu tür programlar tasarlamışsanız bu komutu kullanabilirsiniz. Aşağıdaki işlemler taramanın sonunda yapıldığından, n bir döngüye sokulması bu işlemleri engelleyecektir. Đletişim (freeport hariç) Giriş/Çıkış güncelleme (anında giriş/çıkışlar hariç) Forse güncelleme M bitleri güncelleme (M0, M5, M29 bitleri güncellenemez) untime hataları teşhisi 25 saniyeyi geçen tarama süreleri için 0 ms ve 00 ms' lik zaman röleleri düzgün çalışmaz. Đnterrupt (kesme) alt içersindeki TO komutu Not : CU üzerindeki svicin TO konumuna alınması TO konumuna.4 saniye gecikme ile gerçekleşir. Network Network 20 M5.5 aktifse tarama tarama süresinin artmasına izin verilsin. CU gözetleyicisini yeniden tetikle. M5.5 WD Network 2 285
4.8 - et (geri dön) : emboller : ET ET Alt programdan koşullu geri dön Alt programdan koşulsuz geri dön Açıklama : Koşullu geri dön, önceki mantığa göre (komuta göre) alt bitirir veya bitirmez. Önündeki kontak aktif () ise alt programdan ana sayfaya (OB) geri döner. Kontak aktif değilse (0) ise alt programdan ana sayfaya geri dönmez. Koşulsuz geri dün, alt bitirmek için kullanılır. her zaman için alt n son devresini oluşturur. Bir alt programda koşullu ET (geri dön) komutu olmayabilir veya birden çok olabilir. Ancak koşulsuz ET (geri dön) komutu alt n en son devresinde (Network' unda) bulunmak zorundadır. Örneğin ubroutine veya Đnterrupt sayfasında yazılan programlar alt programdır. Bu sayfadan ana sayfaya (MAIN) geri dönmek için ET komutu kullanılmalıdır. OB (MAIN) Network LC, UN konumuna alındığında ilk döngüde ana sayfadan UBOUTINE 0 sayfasına yönlenir. M0. EN B0 Network LD M0. CALL 0 UBOUTINE 0 Network Đlk döngüde yönlenme bu alt programadır. Network 20 Alt program bittiğinde bu komutla ana sayfaya (OB) geri dönülür. ET Network 20 CET 286