BÖLÜM 13 ROTORU SARGILI VE ÇĐFT DEVĐRLĐ MOTORLARIN KUMANDASI. Örnek 1 : Üç kademeli dirençle rotoru sargılı motora yol vermenin programlanması.

Transkript

1 BÖLÜM 3 OOU AGILI VE ÇĐF DEVĐLĐ MOOLA KUMANDAI 3. - otoru sargılı motorların çalıştırılması : Örnek : Üç kademeli dirençle rotoru sargılı motora yol vermenin programlanması. e 2 C () C 4 () C 3 () C 2 (Q0.) e M 3 2 Şekil 3. : Güç devresi embol tablosu : embol Adres Açıklama tart top ermik. Van.mot.. kad. 2.kad. 3. kad. 3 sn.lik zam. 3 sn.lik zam. 3 sn.lik zam. I0. Q Motoru çalıştırma butonu Motoru durdurma butonu ermik aşırı akım rölesi kontağı Vantilatör motoru çıkış.kademe dirençleri devreden çıkarma 2.kademe dirençleri devreden çıkarma 3.kademe dirençleri devreden çıkarma 3 sn.. kad. dir.devreden çık. zam. 3 sn. 2. kad. dir.devreden çık. zam. 3 sn. 3. kad. dir.devreden çık. zam. 249

2 Network : Motora enerji veren kontaktörün çalıştırılması. I0. C Network 2 : 3 saniyelik 37 zamanlayıcısının çalıştırılması 37 Network 3 : 3 sn sonunda direnç grubunun devre dışı bırakılması ve 38 zamanlayıcısının çalıştırılması (30x00=3 sn.) Q0. 38 C 2 Komut listesi (L) programı NEWOK LD O AN I0. = NEWOK 2 LD AN 37, + 30 NEWOK 3 LD 37 = Q0. 38, (30x00=3 sn.) Network 4 : Đkinci 3 sn sonunda 2 direnç grubunun devre dışı bırakılması ve 39 zamanlayıcısının çalıştırılması. 38 C 3 39 NEWOK 4 LD 38 = 39, (30x00=3 sn.) Network 5 : Üçüncü 3 sn sonunda 3 direnç grubunun devre dışı bırakılması. 39 I0. C 4 NEWOK 5 LD 39 O AN I0. = Şekil 3.2 : otoru sargılı motorlara 3 kademeli direnle yol verme LAE ve L devresi 250

3 3.2 - Çift devirli motorlar : Asenkron motorlarda devir sayısını değiştirme işlemi iki şekilde yapılabilmektedir. F.20 Formülüne göre şebeke frekansı ile ve motorun kutup sayısı değiştirilerek N = devir sayısı değiştirilebilir. on yıllarda şebeke frekansı değiştirilerek devir 2 sayısını değiştirme işlemi sıkça uygulanmaya başlamıştır. Kutup sayısını değiştirerek devir sayısını değiştirme işlemi genellikle bir sargıdan iki devir (iki ayrı kutup) elde etme şeklindedir. Çift devir elde etme, devir sayılarının birbirinin katları şeklindedir Dahlender sargılı motor bağlantıları : - Düşük devir seri üçgen ( ), yüksek devir paralel yıldız ( λλ ) bağlantısı Örnek : 450 d / dak d / dak λλ z U 4 z U 4 W 2 U 2 W 2 U 2 W 4 y V 2 DÜŞÜK DEVĐ x V 4 W 4 y V 2 YÜKEK DEVĐ x V 4 U 4 V 4 W 4 U 4 V 4 W 4 U 2 V 2 W 2 U 2 V 2 W 2 2- Düşük devir paralel yıldız ( λλ ), yüksek devir seri üçgen ( ) bağlantısı Örnek : 450 d / dak λλ d / dak z U 2 z U 2 W 4 U 4 W 4 U 4 W 2 y V 4 DÜŞÜK DEVĐ x V 2 W 2 y V 4 YÜKEK DEVĐ x V 2 U 4 V 4 W 4 U 4 V 4 W 4 U 2 V 2 W 2 U 2 V 2 W 2 25

4 Örnek : Üç fazlı dahlender bağlı iki hızlı motorun zaman röleli kumandasının programlanması ( 450 d / dak d / dak λλ ). C () C () e 3 C (Q0.) e e 2 U 4 V 4 W 4 U 2 V 2 W 2 Şekil 3.3 : Güç devresi embol tablosu : embol Adres Açıklama tart top ermik. ermik. 5 sn.lik zam. I0. I0.3 Q0. 37 Motoru çalıştırma butonu Motoru durdurma butonu Düş. Devirermik aşırı akım rölesi kontağı Yük. Devirermik aşırı akım rölesi kontağı Düşük devir çıkış Yüksek devir çıkış Yüksek devir çıkış (köprü) 5 sn.lik zamanlayıcı 252

5 Network : Motorun düşük devir' de çalıştırılması. 37 I0. Q0. Network 2 : Yüksek devire geçiş için 37 zamanlayıcısının çalıştırılması. Q (50x00=5 sn.) Network 3 : 5 sn sonunda yüksek devire geçiş için yardımcı rölenin çalıştırılması. 37 Network 4 : Motorun, 5 sn sonunda yüksek devire geçirilmesi. Q0. I0. I0.3 Q0. Komut listesi (L) programı NEWOK LD O AN I0. AN Q0. AN = NEWOK 2 LD O 37 AN Q0. 37, + 50 NEWOK 3 LD 37 = NEWOK 4 LD O Q0. AN I0. AN I0.3 AN = Q0. = Şekil 3.4 : LAE ve L devresi Örnek 2: Üç fazlı dahlender bağlı iki hızlı motorun botonsal ve elektriksel kilitlemeli kumandasının programlanması ( 450 d / dak d / dak λλ ). Network : Motorun düşük devirde çalıştırılması. I0. I0.4 Q0. Q0. I0. I0.3 Q0. top Network 2 : Motorun yüksek devirde çalıştırılması. top AA Şekil 3.5 : LAE ve L devresi Komut listesi (L) programı NEWOK LD O AN I0. AN I0.3 AN Q0. = NEWOK 2 LD I0. O Q0. AN AN I0.4 AN = Q0. = 253

6 embol tablosu : embol Adres Açıklama tart tart top ermik. ermik. I0. I0.3 I0.4 Q0. Motoru düşük devir çalıştırma butonu Motoru yüksek devir çalıştırma butonu Motoru durdurma butonu Düş. Dev. ermik aşırı akım rölesi kontağı Yük. Dev. ermik aşırı akım rölesi kontağı Düşük devir çıkış Yüksek devir çıkış Yüksek devir çıkış (köprü) Örnek 3: Üç fazlı dahlender bağlı iki hızlı motorun şartlı çalıştırmalı kumandasının programlanması ( 450 d / dak d / dak λλ ). ( Düşük devir çalışmadan Yüksek devir çalıştırılamayacaktır.) Network : Motorun düşük devirde çalıştırılması. Q0. I0.3 I0.4 I0. I0.3 Q0. top Network 2 : Motorun yüksek devirde çalıştırılması. Düşük devir çalışmadan yardımcı rölesi çalışmayacağı için Düşük deviri çalıştırmadan yüksek devir butonuna basılsa bile çalıştırılamaz. Ancak yüksek deviri çalıştırmak için önce düşük devir durdurulmalıdır. I0. I0.4 Q0. top AA Network 3 : Düşük devir çalıştığında yardımcı rölesi' de çalışır. Şekil 3.6 : LAE ve L devresi Komut listesi (L) programı NEWOK LD O AN I0. AN I0.3 AN Q0. = NEWOK 2 LD I0. O Q0. A AN AN I0.4 AN = Q0. = NEWOK 3 LD O AN I0.3 AN I0.4 = embol tablosu : embol Adres Açıklama tart tart top ermik. ermik. I0. I0.3 I0.4 Q0. Motoru Düşük devir çalıştırma butonu Motoru Yüksek devir çalıştırma butonu Motoru durdurma butonu Düş. Dev. ermik aşırı akım rölesi kontağı Yük. Dev. ermik aşırı akım rölesi kontağı Düşük devir çıkış Yüksek devir çıkış Yüksek devir çıkış (köprü) 254

7 Örnek 4 : Üç fazlı iki yöne çalışan dahlender sargılı iki hızlı bir motorun butonsal kilitlemeli kumandasının programlanması (450 d/dakλλ d / dak ). sol sağ e 3 e 4 sol sağ Q0. Q0.4 e e 2 U 4 V 4 W 4 U 2 V 2 W 2 Şekil 3.7 : Güç devresi embol tablosu : embol tart sağ tart sol tart sağ tart sol top ermik. ermik. sağ sol sağ sol Adres I0. I0.4 I0.5 I0.3 I0.6 Q0. Q0.4 Açıklama Motoru Düşük devir sağ çalıştırma butonu Motoru Düşük devir sol çalıştırma butonu Motoru yüksek devir sağ çalıştırma butonu Motoru yüksek devir sol çalıştırma butonu Motoru durdurma butonu Düş. Dev. ermik aşırı akım rölesi kontağı Yük. Dev. ermik aşırı akım rölesi kontağı Düşük devir sağ çıkış Düşük devir sol çıkış Düşük devir çıkış (köprü) Yüksek devir sağ çıkış Yüksek devir sol çıkış 255

8 Network : Motorun düşük devirde iken sargıların yıldız bağlanması. Q0.4 λ I0. Q0. Komut listesi (L) programı NEWOK LD O I0. O O Q0. AN AN = Q0.4 Network 2 : Motorun sağa düşük devir çalıştırılması. I0.3 Q0. Q0.4 Network 3 : Motorun sola düşük devir çalıştırılması. I0. I0.3 Q0.4 Q0. Q0. sağ sol NEWOK 2 LD O AN I0.3 AN Q0. A Q0.4 AN AN = NEWOK 3 LD I0. O Q0. AN I0.3 AN A Q0.4 AN AN = Q0. Network 4 : Motorun sağa yüksek devir çalıştırılması. I0.4 I0.6 Q0.4 Q0. Network 5 : Motorun sola yüksek devir çalıştırılması. I0.5 I0.6 Q0.4 Q0. sağ sol Şekil 3.8 : LAE ve L devresi NEWOK 4 LD I0.4 O AN I0.6 AN AN Q0.4 AN AN Q0. = NEWOK 5 LD I0.5 O AN I0.6 AN AN Q0.4 AN AN Q0. = 256

9 Örnek 5 : Aşağıdaki şekilde görülen yük taşıma vagonları çift devirli motorlarla kumanda edilecektir. Yük A noktasında yüklenip D ve F noktalarında boşaltılacaktır. tart butonuna basıldığında vagonlar düşük hızla D noktasına hareket edecek, vagonların düşük hızla hareketinden 3 saniye sonra yüksek devire geçilecektir. Vagonlar C noktasına geldiğinde yeniden düşük hızla hareket edecek ve D noktasına geldiğinde duracaktır. D noktasında yüklerin bir bölümünün boşaltılma işlemleri için 5 dakika bekleyen vagonlar yeniden düşük hızla F noktasına hareket edecek, 3 saniye sonra yüksek hıza geçecek, vagonlar E noktasına geldiğinde düşük hıza geçecek, F noktasına geldiğinde ise duracaktır. F noktasında 0 dakika bekleyen vagonlar geri A noktasına düşük hızla hareket edecek, 3 saniye sonra yüksek hıza geçecektir. Vagonlar B noktasına geldiğinde düşük hıza geçip A noktasına gelince duracaktır. F yönüne doğru harekette B noktasındaki sınır anahtarının, A yönüne doğru harekette ise C, D ve E noktasındaki sınır anahtarlarının çalışmaya herhangi bir etkisi olmayacaktır. istemde ayrıca bir stop butonu kullanılacaktır. D ve F noktalarında boşaltılması gereken yük zamanından önce boşaltılırsa ayrıca start butonları ile vagonlar hareket ettirilebilecektir. Motorun etiketinde 720 d/dak, 420 d/dak λλ yazılıdır. A B C D Düşük hıza geçiş Düşük hıza geçiş Yük boşaltma noktası E Düşük hıza geçiş F Yük boşaltma noktası 2 Devrenin çalışma diyagramı : A tart ()- I0. B I0.6 C D I0.3 E I0.4 F I0.5 Đleri yavaş () Đleri hızlı (Q0.) Geri yavaş () 3 sn Geri hızlı () 3 sn A B C D embol tablosu : 5 dk embol Adres Açıklama tart Yük vagonu motorunu çalıştırma butonu A nok. I0. A noktasında bulunan sınır anahtarı C nok. C noktasında bulunan sınır anahtarı D nok. I0.3 D noktasında bulunan sınır anahtarı E nok. I0.4 E noktasında bulunan sınır anahtarı F nok. I0.5 F noktasında bulunan sınır anahtarı B nok. I0.6 B noktasında bulunan sınır anahtarı tart D I0.7 Yük vagonu motorunu D noktasında çalıştırma butonu tart F I.0 Yük vagonu motorunu F noktasında çalıştırma butonu top I. Yük vagonu motorunu durdurma butonu AA I.2 Düşük devir aşırı akım rölesi AA2 I.3 Yüksek devir aşırı akım rölesi ileri Düşük devir ileri çıkışı ileri Q0. Yüksek devir ileri çıkışı geri Düşük devir geri çıkışı geri Yüksek devir geri çıkışı yıldız Q0.4 Yüksek devirde sargıların yıldız bağlantısı 3 sn E F 0 dk 257

10 Network // A noktası : tart, ileri düşük devir (yavaş) çıkışının çalıştırılması. Yüksek devir ve düşük devir gerinin EE edilmesi. yardımcı rölesinin çalıştırılması. Vagonlar A noktasında değilse sistem çalışmaz. tart I0. A noktası M0. I.2 Q0. 4 (hızlı) ileri Network 2 // 37 zamanlayıcısının çalıştırılması 37 M Network 3 // 3 saniye sonunda ilerinin EE edilmesi ilerinin çalıştırılması. 37 M0. I.3 AA M0.3 M0.4 M0.7 M0.4 Q0. (hızlı) ileri Q0.4 (hızlı) yıldız bağlama Network 4 // C noktası : Yük vagonu C noktasına geldiğinde ilerinin EE' lenmesi, ilerinin çalıştırılması. C noktası M0. I.2 M0.3 M0.7 (hızlı) ileri Network 5 // D noktası : Yük vagonu D noktasına geldiğinde ilerinin EE' lenmesi. Q0. 4 I0.3 D noktası M0. M0.3 M0.4 Network 6 // 5 dakikalık zamanlayıcının çalıştırılması. 38 I0.3 M

11 Network 7 // Yük vagonunun D noktasında 5 dakika bekledikten sonra F noktasına hareket için ileri' nin çalıştırılması. ileri I0.7 butonu ile 5 dakikalık süreden önce de çalıştırılabilir. 38 M0. M0.3 I.2 I0.7 M0.2 tart D Network 8 // 3 saniyelik zamanlayıcının çalıştırılması M Network9 // Yük vagonunun 3 saniye süreyle ileri hareketinden sonra ileriye geçiş. 39 M0. M0.4 I.3 AA M0.3 Q0. (hızlı) ileri Q0.4 (hızlı) yıldız bağlama Network 0 // E noktası : Yük vagonu E noktasına geldiğinde yüksek devir ileriden ileriye geçmelidir. I0.4 M0. I.2 Q0. E noktası 4 (hızlı) ileri Q0. Network // F noktası : Yük vagonu F noktasına geldiğinde yük boşaltma işlemleri için 0 dakika süreyle durmalıdır. Aynı zamanda M0. yardımcı rölesinin çalıştırılması. I0.5 M0. F noktası M0.4 M0. Network 2 // 0 dakikalık zamanlayıcının çalıştırılması I

12 Network 3 // 0 dakika sonunda vagonun A noktasına hareketi için gerinin çalıştırılması 40 I.0 I.2 I.0 butonu ile 0 dakikalık zaman dolmadan da gerinin çalıştırılması mümkündür. tart F Network 4 // 3 saniyelik zamanlayıcının çalıştırılması 4 30 Network 5 // 3 saniye sonunda gerinin EE edilmesi gerinin çalıştırılması. 4 M0.6 I.3 AA 2 Network6 // I0.6 B noktası B noktası :, motorun ileri hareketinde çalıştığı için B noktasındaki sınır anahtarının ileri harekette herhangi bir etkisi yoktur. Yük vagonu geri hareketle B noktasına geldiğinde geriye geçiş yapmalıdır. M0.5 I.2 (hızlı) geri (yavaş) geri M0.6 Network7 // A noktası : Yük vagonu A noktasına geldiğinde durmalıdır. I0. A noktası M0.5 (yavaş) geri 8 260

13 Network8 // istemin herhangi bir anda ya da motorların AA rölesi attığında durdurulması. I. top I.2 I.3 AA Şekil 3.9 : Yük taşıma sistemi LAE ve L devresi Eğer kullandığınız LC, 8 girişli ise aşırı akım rölesi kontaklarını (I.2, I.3) ve start D (I0.7) ile start F (I.0)' yi kullanmadan da uygulama yapabilirsiniz. Bu durumda O adresini I0.7 yapmanız gerekir. 26