BÖLÜM 5 S_BĐT. Komut listesi (STL) Network 1 LD I0.0 S Q0.0, 1

Transkript

1 BÖLÜM 5 ET VE EET ÖLELEĐ : PLC teknolojisinde sürekli çalışmayı sağlamak için mühürleme (kilitleme) pek kullanılmaz. ürekli çalışma başka bir yöntemle çözülür. Bu da ET ve EET tekniğidir. Çıkışın girişe geri beslenmesi (mühürleme) yerine ET ve EET fonksiyonları uygulanır. n, ET veya EET edilecek bit sayısını ifade eder. 5. ET komutu : _BĐT n Network Komut listesi (TL) Network LD, 0 ET işleminde daki bir darbe ı sürekli olarak aktif yapar ( yapar). Yani, sürekli çalışır. ET işlemi, çıkış rölelerinde yapılabileceği gibi dahili (iç) rölelerde de yapılabilir (M, V gibi). n, ET edilecek bit sayısını ifade eder. 5. EET komutu: ET edilen veya çalışan bir röleyi durdurmak için kullanılır. _BĐT n I0. Komut listesi (TL) LD I0., I0. 0 EET işleminde I0. deki bir darbe ı sürekli olarak pasif yapar ( 0 yapar). Yani, sürekli durur. EET işlemi, çıkış rölelerinde yapılabileceği gibi dahili (iç) rölelerde de yapılabilir (M, V gibi). n, EET edilecek bit sayısını ifade eder. Operantlar: veya bit : Q, M, V, M,, Bir ET çıkışı (hafıza bit i), komutu gelinceye kadar sürekli set kalır. Eğer hem ET işlemi hem de EET işlemi aynı anda aktif ( ) yapılırsa sonra gelen işlemin önceliği vardır. Yukarıda de EET işlemi olduğuna göre EET daha etkindir. Eğer Network de EET, de ET işlemi olsaydı bu kez ET işlemi daha etkin ( baskın) olacaktı. 80

2 ET ve EET işlemlerinde, ve nin altındaki rakam kaç adet hafıza elemanının ET veya EET edileceğini ifade eder. Yukarıdaki açıklamada bu rakam dir. Örneğin nin altındaki rakam 3 olsaydı, Q0. ve Q0. aynı anda ET edilmiş olacaktı. 3 Q0. Q0. Aynı uygulama EET işlemleri için de geçerlidir. Bir motorun sürekli çalışmasını önce normal yöntemle, daha sonra ET EET işlemi ile gerçekleştirelim. Klasik kumanda devresi : Ladder devresi : tart M I0. top M Şekildeki devrede M kontağı mühürleme kontağıdır. Bu kontak kullanılmazsa start butonuna basıldığında M rölesi enerjilenir. tart butonundan baskı kalkınca start butonundan enerji geçmeyeceği için M rölesinin de enerjisi kesilir. ET ve EET yöntemi ile çözüm: Network bir an için aktif olduğunda da sürekli aktif () olur. sürekli çalışır. pasif duruma geçse bile aktif () olmaya devam eder. Network LD, I0. bir an için aktif olduğunda sürekli pasif (0) olur. çalışmaz. I0. pasif duruma geçse bile pasif (0) olmaya devam eder. I0. LD I0., 8

3 Örnek : iki yönlü (ileri ve geri yönde) çalışan bir motorun ET ve EET işlemi ile kumandası : Klasik kumanda devresi : Ladder devresi : A B G I Network I0. Q0. I C I G I0. Q0. G Q0. Şekil 5. : iki yönlü çalışan bir motorun klasik kumanda ve LADDE devresi ET ve EET yöntemi ile çözümü : Network I0. sensörü (butonu) aktif olduğunda çıkış rölesi çalışır (aktif olur)i0.sensörü pasif duruma geçse de aktif (çalışır) durumda kalmaya devam eder. I0. Q0. Đleri Network LD I0. AN Q0., I0. sensörü (butonu) aktif olduğunda Q0. çıkış rölesi çalışır (aktif olur). I0. sensörü pasif duruma geçse de Q0. aktif (çalışır) durumda kalmaya devam eder. I0. Q0. Geri LD I0. AN Q0., sensörü (butonu) aktif olduğunda ve Q0. çıkış röleleri (hangisi aktif yani çalışır durumda ise) EET (pasif) olur ve çalışma işlemi durur. LD, Şekil 5. : iki yönlü çalışan bir motorun ET ve EET yöntemi ile yapılan LADDE ve TL devresi 8

4 Örnek : M dahili rölesi kullanarak ET ve EET işlemleri ile bir motorun sürekli çalıştırılmasının kumandası. Network sensörü (butonu) bir an için aktif olduğunda M0.0 iç rölesi aktif olur (çalışır). pasif duruma geçse de M0.0 iç rölesi aktif durumda kalmaya devam eder. M0.0 Network LD M0.0, I0.sensörü (butonu) bir an için aktif olduğunda M0.0 iç rölesi pasif olur yani çalışmaz. pasif duruma geçse de M0.0 iç rölesi pasif durumda kalmaya devam eder. I0. M0.0 LD I0. M0.0, M0.0 iç rölesi aktif ise çıkış rölesi enerjilidir (yani çalışır). M0.0 iç rölesi aktif değilse (pasifse) çıkış rölesi enerjilenmez (çalışmaz). M0.0 LD M0.0 = et ve eset işlemlerinde M0.0 yerine ' ı direkt kullanarak da yapabilirsiniz. Örnek 3 : Bir sistemde 4 adet motor çalıştırılacaktır. istemin kumandası için 3 adet start ve adet stop butonu kullanılacaktır.. start butonuna basıldığında Mve M motorları ileri yönde çalışacaktır.. start butonuna basıldığında M3 ve M4 motorları geri yönde çalışacaktır. 3. start butonuna basıldığında motorların hepsi çalışacak. Ancak. ve. start butonlarına basıldığı andaki dönüş yönlerinin tersi yönünde çalışacaklardır. top butonu ile herhangi bir anda sistem durdurulabilecektir. I0. (tart ) butonuna basıldığında M ve M motorları ileri yönde çalışacak, I0. (tart ) butonuna basıldığında M3 ve M4 motorları geri yönde çalışacak, I0.3 (tart 3) butonuna basıldığında M ve M motorları geri yönde, M3 ve M4 motorları ileri yönde çalışacaktır. (top) butonuna basıldığında sistem duracaktır. 83

5 Network // M ve M motorlarının ileri yönde çalıştırılması I0. Q0. Network LD I0. Q0., 6 6, // M ve M4 motorlarının geri çalıştırılması I0. LD I0., 6 6 Q0.6, Q0.6 // Tüm motorların daha önceki çalışma yönlerinin tersi yönünde çalıştırılması (M ve M geri,m3 ve M4 ileri). I0.3 Q0.6 Q0. 4 M, M ileri M3, M4 geri LD I0.3, Q0.6, Q0., 4 M ve M geri, M3 ve M4 ileri M M M3 M4 Đleri (start ) Geri Q0. (start 3) Đleri Q0. (start ) Geri Q0.3 (start 3) Đleri Q0.4 (start 3) Geri Q0.6 (start ) Đleri Q0.5 (start 3) Geri Q0.7 (start ) = M ileri - I0. Q0. = M ileri - I0. Q0. = M geri - I0.3 Q0.3 = M geri - I0.3 Q0.4 = M3 ileri - I0.3 Q0.5 = M4 ileri - I0.3 Q0.6 = M3 geri - I0. Q0.7 = M4 geri - I0. Network 4 // Çalışan motorların her hangi bir anda EET edilmesi (durdurulması). Network 4 LD 8, 8 Şekil 5.3 : 4 motorlu bir çalışma sisteminde LADDE ve TL devresi Şekil 5.3 deki devre 0 çıkışlı bir PLC ye göre adresleme işlemi yapılmıştır (CPU- 4, 0 çıkışlıdır). Eğer elinizde 0 çıkışlı bir PLC yoksa (CPU 4 gibi) bu uygulamayı yapabilmeniz için PLC' nize dijital çıkış modülü eklemeniz gerekir. Bu durumda Q0.5 den sonra çıkışları adresleme işlemini Q0.6 yerine Q.0, Q0.7 yerine Q., şeklinde yapabilirsiniz. ET ve EET işlemleri de bu adreslemeye göre yapılmalıdır. Elinizdeki PLC' nin çıkış durumuna göre siz de 3 motorlu çalışmaya göre çözüm yapabilirsiniz. 84

6 5.3 ET ve EET işlemlerinde öncelik (baskın olma- Dominant ) kavramı : A - EET öncelikli mühürleme tekniği : "EET" öncelikli mühürleme () tekniği Bu teknikte reset ve set butonlarına aynı anda basıldığında reset işlemi baskın olduğundan sistem kumanda almaz ve çalışmaz (reset baskın). I0. tart top tart ve stop butonlarına aynı anda basılırsa çıkış rölesi çalışmaz. eset (durdurma) öncelikli. ET ve EET işlemlerinde EET baskın (öncelikli- Dominant ) kavramı : Network bir an için aktif olduğunda da sürekli aktif () olur. sürekli çalışır. pasif duruma geçse bile aktif () olmaya devam eder. Network LD, I0. bir an için aktif olduğunda sürekli pasif (0) olur. çalışmaz. I0. pasif duruma geçse bile pasif (0) olmaya devam eder. I0. LD I0., Şekil 5.4 : EET öncelikli LADDE ve TL devresi Şekil 5.4' deki ET ve EET işlemleri devresinde eğer ve I0. butonlarına aynı anda basılacak olursa EET komutu ET komutundan sonra geldiği için EET komutu daha etkindir. Çünkü PLC' nin tarama (döngü) işlemlerinde sonra gelen komutun üstünlüğü vardır. Yani program taraması ET komutunun bulunduğu ilk satırdan başlar ve çıkışı sürekli ET olur. Ancak bu durum hemen çıkışa aktarılmaz. Döngü (tarama) bir alt satıra geçer. Burada I0. kapalı (uyarılmış) ise bir önceki satırda ET edilmiş olan çıkış rölesi EET olur. Ancak bu durum da hemen çıkışa aktarılmaz. Tarama işlemi bittiğinde çıkışa aktarılır. Bu durumda en son işlenilen komut EET komutu olduğundan EET komutu çıkışa aktarılmış olur. EET komutunun daha etkin olması demek çıkışının çalışmaması demektir. 85

7 B - ET öncelikli mühürleme tekniği : "ET" öncelikli mühürleme () tekniği Bu teknikte reset ve set butonlarına aynı anda basıldığında set işlemi baskın olduğundan sistem kumanda alır ve çalışır (set baskın). I0. top tart ve stop butonlarına aynı anda basılırsa çıkış rölesi çalışır. et (çalıştırma) öncelikli. tart ET ve EET işlemlerinde ET baskın (öncelikli - Dominant) kavramı : Network I0. bir an için aktif olduğunda sürekli pasif (0) olur. çalışmaz. I0. pasif duruma geçse bile pasif (0) olmaya devam eder. I0. Network LD I0., bir an için aktif olduğunda da sürekli aktif () olur. sürekli çalışır. pasif duruma geçse bile aktif () olmaya devam eder. LD, Şekil 5.5 : ET öncelikli LADDE ve TL devresi Şekil 5.5' deki EET ve ET işlemleri devresinde eğer ve I0. butonlarına aynı anda basılacak olursa ET komutu EET komutundan sonra geldiği için ET komutu daha etkindir. Çünkü PLC' nin tarama (döngü) işlemlerinde sonra gelen komutun üstünlüğü vardır. Yani program taraması EET komutunun bulunduğu ilk satırdan başlar ve çıkışı sürekli EET olur. Ancak bu durum hemen çıkışa aktarılmaz. Döngü (tarama) bir alt satıra geçer. Burada kapalı (uyarılmış) ise bir önceki satırda EET edilmiş olan çıkış rölesi ET olur. Ancak bu durum da hemen çıkışa aktarılmaz. Tarama işlemi bittiğinde çıkışa aktarılır. Bu durumda en son işlenilen komut ET komutu olduğundan ET komutu çıkışa aktarılmış olur. ET komutunun daha etkin olması demek çıkışının çalışması demektir. Yukarıda anlatılan ET ve EET öncelikli (baskın) kavramı MicroWIN6 ve MicroWIN versiyonu programlar için geçerlidir. Eğer elinizde MicroWIN3-3. versiyonu bir program varsa Dominant (baskın olma) işlemi komut kutuları ile gerçekleştirilebilir. 86

8 C - ET ve EET öncelikli Flip Flop : ET öncelikli (dominant) flipflop : ET' in EET' e karşı etkin olduğu hafıza (kilitleme) komutudur. Eğer hem ET hem de EET girişleri aynı anda aktif () yapılırsa ET' in etkinliği vardır. Yani Komut kutusu çıkışı (OUT) "" dir. EET öncelikli (dominant) flipflop : EET' in ET' e karşı etkin olduğu hafıza (kilitleme) komutudur. Eğer hem ET hem de EET girişleri aynı anda aktif () yapılırsa EET' in etkinliği vardır. Yani Komut kutusu çıkışı (OUT) "0" dir. bit OUT bit OUT OPEANTLA :, = I, Q, V, M, M,, T, C,, OUT = I, Q, V, M, M,, T, C, L ET öncelikli komut kutusu EET öncelikli komut kutusu Bit = I, Q, V, M, Örnek : Network // ve I0. butonları aynı anda aktif () ise Q0. çıkışı çalışır (' dir). Q0. I0. OUT et eset I0. Çalışma diyagramı // I0. ve I0.3 butonları aynı anda aktif () ise Q0. çıkışı çalışmaz (0' dır). I0. Q0. I0.3 OUT Q0. et I0. eset I0.3 Q0. Şekil 5.6 : ET ve EET öncelikli LADDE devresi Komut OUT (bit) 0 0 Önceki durum Komut OUT (bit) 0 0 Önceki durum et ve eset öncelikli FLĐPFLOP komutları çalışma tablosu 87