J. Fae. Pharnı. Ankara 8. 101 (1978) 8. 101 (1978)



Benzer belgeler
Bazı Verbascum Türleri nin Farmakognozik Olarak Karşılaştırılması*

Bileşiğin basit formülünün bulunması (moleküldeki C, H, O, X atomlarının oranından, veya molekül ağırlığından)

*Ankara Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından desteklenen nolu araştırma projesinin bir bölümünü kapsamaktadır.

Asphodeline lutea Reichb. Çiçeklerinin Flavonoitleri. Flavonoids of Asphodeline lutea Reichb. Flowers

TANEN ELDE EDİLİŞİ TANNIC ACİD ( BP 1968 ) BAZI ETKEN BİLEŞİKLERİ TANIMA REAKSİYONLARI

5. GRUP KATYONLAR (Alkali grubu)

ALKALİNİTE. 1 ) Hidroksitler 2 ) Karbonatlar 3 ) Bikarbonatlar

Ayırma ve Đzolasyon Teknikleri : Ekstraksiyon

amonyak primer amin sekonder amin tersiyer amin

DENEY 2 GRĐGNARD REAKSĐYONU ile TRĐFENĐLMETHANOL SENTEZĐ. Genel Bilgiler

Ref. e_makaleleri, Enstrümantal Analiz, IR ve 1 H NMR ile Yapı Tayini

Sıvılardan ekstraksiyon:

BENZENİN NİTROLANMASINDA GRAFİTİN KATALİZÖR OLARAK ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI

KAYE ve Spektrokimyasal seri

4. GRUP KATYONLARI (TOPRAK ALKALİLERİ GRUBU)

BOYAR MADDELERDE AKTİF KARBONUN ADSORPLANMA ÖZELLİĞİNE HİDROJEN PEROKSİTİN ETKİSİ

BENZENİN NİTROLANMASINDA GRAFİTİN KATALİZÖR OLARAK ETKİSİNİN ARAŞTIRILMASI

Molekül formülü bilinen bir bileşiğin yapısal formülünün bulunmasında:

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ

AMMA ÜtliVERS İTES İ ECZACILIN FAKÜLTESI IMECII11111$1

Glikozamin'in Mono ve di (2-bromoetil) amin Türevlerinin Sentezi ve Yapı Aydınlatmas ı Üzerinde Çalışmalarl*

ASİT-BAZ VE ph. MÜHENDİSLİK KİMYASI DERS NOTLARI Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN. Yrd. Doç. Dr. Atilla Evcin Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi 2006

Genel Kimya 101-Lab (4.Hafta) Asit Baz Teorisi Suyun İyonlaşması ve ph Asit Baz İndikatörleri Asit Baz Titrasyonu Deneysel Kısım

FARMAKOGNOZİ II UYGULAMA İYOT İNDEKSİ TAYİNİ PEROKSİT SAYISI TAYİNİ ASİTLİK İNDEKSİ TAYİNİ SABUNLAŞMA İNDEKSİTAYİNİ

ATIKSULARDA FENOLLERİN ANALİZ YÖNTEMİ

Gıdalarda Tuz Analizi

KİM-118 TEMEL KİMYA Prof. Dr. Zeliha HAYVALI Ankara Üniversitesi Kimya Bölümü

HPLC/YPSK HIGH PERFORMANCE LIQUID CHROMATOGRAPHY YÜKSEK PERFORMANSLI SIVI KROMATOGRAFİSİ

ALETLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ

Peganum harmala L. (ÜZERLİK) TOHUMLARINDA HARMOL, HARMALOL, HARMİN VE HARMALİN ALKALOİTLERİNİN YBSK YÖNTEMİ İLE ANALİZİ

KROMATOGRAFİ. Bir parça kağıt şeridin aşağı hizasından 1 cm kadar yukarısına bir damla siyah mürekkep damlatınız.


GRUP:İNDİKATÖR Mustafa ORDUERİ

BAZI N-ALKİL NÎTRO ANTRANÍLÍK ASİT TÜREVLERİNİN HAZIRLANMASI. (*) Dicle Üniversitesi Fen-]5debiyat Fakültesi Kimya Bölümü Diyarbakır-Türkiye

ÖĞRETİM YILI 2. DÖNEM 12. SINIF / KİMYA DERSİ / 3. YAZILI

ASİTLER, BAZLAR ve TUZLAR

J. Pac. Pharm. Ankara (1974) (1974) Alglerin Kimyasal Analizi. Chemical Analysis of the Algae. Aynur UNAL"

Su Analiz Test Kitleri

MEMM4043 metallerin yeniden kazanımı

BÖLÜM 6 GRAVİMETRİK ANALİZ YÖNTEMLERİ

GIDALARIN BAZI FİZİKSEL NİTELİKLERİ

Deney 1 HĐDROKSĐL GRUBU: ALKOL VE FENOLLERĐN REAKSĐYONLARI. Genel prensipler

Ege Yöresinde Yeti şen Urginea maritima (L.) Bak. So ğanlarının Prosillaridin Yönünden De ğerlendirilmesi*

AYÇİÇEK YAĞI ÜRETİMİ YAN ÜRÜNLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

J. Fac. Pharm. Ankara (1978) (1978) Pharmacognostical Comparison of the Varieties of Glycyrrhiza glabra L., Growing in Turkey

TEKK M Kimyasallar na güveninizden dolay teflekkür ederiz.

KOZMETİK ÜRÜN BİLEŞİMLERİNİN KONTROLÜ İÇİN GEREKLİ ANALİZ YÖNTEMLERİ HAKKINDA TEBLİĞ TEBLİĞ NO:İEG-2005/4

Bir maddenin başka bir madde içerisinde homojen olarak dağılmasına ÇÖZÜNME denir. Çözelti=Çözücü+Çözünen

İLK ANYONLAR , PO 4. Cl -, SO 4 , CO 3 , NO 3

FOSFAZENLER. Prof. Dr. Adem KILIÇ

ASİT BAZ TİTRASYONLARI. Asit Baz + H. Asit HA H + A - Baz BOH B + OH

Çözelti iki veya daha fazla maddenin birbiri içerisinde homojen. olarak dağılmasından oluşan sistemlere denir.

ÖLÇÜM VE /VEYA ANALİZ İLE İLGİLİ;

GIDALARDA ASKORBİK ASİT TAYİNİ

Çanakkale bölgesinde yetişen hypericum perforatum (sarı kantaron) bitkisinden bazı uçucu türlerin ekstraksiyonu. Dilek ULUDAĞ Esra ŞEROĞLU Hülya EREN

HPLC ile Elma Suyunda HMF Analizi

Nükleer Manyetik Rezonans Spektroskopisi

GAZ ABSORPSİYON/DESORPSİYON SİSTEMLERİ TASARIMI

Spektroskopi. Elektromanyetik ışımanın madde ile etkileşimini inceleyen bilim dalına spektroskopi denir.

Ekstraksiyon Teknolojisi. 3. Hafta

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi/ Journal of The Institute of Natural & Applied Sciences 17 (1):6-12, 2012

Scutellaria orientalis L. subsp. porphyrostegia Edmondson Bitkisinden 7β,19-diasetoksi-6α,8β-dihidroksi-4α,18-epoksi-neoklerod-13-en-15,16-olide

B + H. Asit. Uzm.Ecz. Kayhan BOLELLİ. Asit HA H + A. Baz BOH B + OH

5.111 Ders Özeti # (suda) + OH. (suda)

Çalışma Kâğıdı Tabloyu doldurunuz. 2. Çalışma hipotezleri: Grup İsmi:... Tarih:... Örnekler Tat Koku Diğer Özellikler

ÖĞRETİM YILI LABORATUVAR DERSLERİ BAŞLAMA, BİTİŞ VE SINAV TARİHLERİ

AROMATİK BİLEŞİKLERİN NİTROLANMASI

Bileşikteki atomların cinsini ve oranını belirten formüldür. Kaba formül ile bileşiğin molekül ağırlığı hesaplanamaz.

$e"v I)w ]/o$a+ s&a; %p,{ d av aa!!!!aaa!a!!!a! BASIN KİTAPÇIĞI

P-B / QAL Çevre Laboratuvarı Grubu , Mercedes-Benz Türk Werk Istanbul

Biyolojik Örneklerde İlaç Analizi ECZ 344/9. Ders Prof.Dr. Dilek AK ÖRNEKLERİN SAKLANMASI VE DİĞER KONULAR

KJELDAHL AZOTU TAYİNİ ANALİZ TALİMATI

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/7) Akreditasyon Kapsamı

7. Deney Organik Bileşiklerin Elementlerinin Kalitatif Testleri

Synthesis of Some New Precursors of Dibenzo and Dibenzodiaza Crown Ether

ÇÖZELTİLER VE ÇÖZELTİ KONSANTRASYONLARI 3.1. Çözeltiler için kullanılan temel kavramlar

Nikotinamid Adenin Dinükleotid İnhibisyonu* Inhibition of Nicotinamide Adenine Dinucleotide

Her madde atomlardan oluşur


6.4. Çözünürlük üzerine kompleks oluşumunun etkisi Çözünürlük üzerine hidrolizin etkisi

p-benzoilbenzoik Asitle Esterifiye Edilmiş Steroit Moleküllerinin Fotolitik Reaksiyon Ürünleri Üzerinde Çalışmalar*

TOPRAKLARIN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

ASİTLER VE BAZLAR ASİT VE BAZ KAVRAMLARI M.DEMİR ASİT VE BAZ KAVRAMLARI 1

TÜBİTAK-BİDEB YİBO ÖĞRETMENLERİ (FEN VE TEKNOLOJİFİZİK,KİMYA,BİYOLOJİ-VE MATEMATİK ) PROJE DANIŞMANLIĞI EĞİTİMİ ÇALIŞTAYLARI

METAL OKSALAT HİDRATLARI

Sait GEZGİN, Nesim DURSUN, Fatma GÖKMEN YILMAZ

Analjezik İlaçlardaki Alkaloitlerin Amonyum Raynekat ile Miktar Tayinleri*

AKREDİTE ANALİZ LİSTESİ SU VE ATIK SU

ANYON DEĞİŞTİRİCİ VE ÇÖZÜCÜ EMDİRİLMİŞ REÇİNELERİN SULU ÇÖZELTİLERDEN Cr(VI) GİDERİM PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI

Proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler. Fonksiyonlarına göre proteinler

HANTZSCH TEPKİMESİNİN ÜRE SAPTANMASINA UYGULANMASI

KULLANIM ALANLARI. nternet Sitesi

ETKİN MADDE. Bir müstahzarın etkinliğini temin eden madde veya maddelerdir.

A+B KROMATOGRAFİ

ÇÖZÜNMÜŞ OKSİJEN TAYİNİ

Dört Dişli Schiff Baz Sentezi ve Cu(II) ve Ni(II) Komplekslerinin Sentezi

1 Erciyes Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü Arş. Gör. Tuğba DURSUN ÇAPAR Gıda Analiz ve Teknolojisi Laboratuvar Föyü

W(CO){=C=C(H)Si(Me) 3 }(NO)Tp* Sentezi

BAKTERİLERİN BOYANARAK İNCELENMESİ VE PREPARAT HAZIRLAMA

KROMOTOGRAFİK YÖNTEMLER

Transkript:

Ankara Ecz. Fak. Mec. J. Fae. Pharnı. Ankara 8. 101 (1978) 8. 101 (1978) Ephedra major Host. Herbas ında d-psödoefedrin Yan ında 1-N-Metilefedrin Saptanmas ı * Determination of 1-N-Methylephedrin Together With d-pseudoephedrin in the Aerial Parts of E.Major Host. Mekin TANKER İnci KILIÇER** Ephedra türleri (fam: Ephedraceae), Asya, Avrupa, Afrika, Kuzey Güney Amerika ile Avustralya'n ın ılıman ve subtropikal bölgelerinde yeti şir (11). Droğun as ıl etken maddesi olan efedrin, Asya'da yeti şen türlerden elde edilir Türkiye'de üç Ephedra türü bulunur (7). T.BAYTOP, E.camplopoda ve E.Major türleri üzerinde çal ışmış ve E.MajWun psödoefedrin ta şıdığını belirlemiştir (3, 4). Ankara yöresinde yayg ın olarak bulunan E.Major herbas ında yapılan ön denemeler ve kromatografi çal ışmaları, bu bitkinin birden fazla bazik madde içerdi ğini kanıtlam ıştır. Bu nedenle, bitkinin, önceden varlığı saptanan psödoefedrin yan ında, ba şka efedra alkaloit 'erini de ta şıyacağı olas ılığından hareketle bu alkaloitle-in nitel ve nicel olarak ara ştırılması yoluna gidilmi ştir. DENEL KISIM MATERYAL Ankara Çubuk Baraj ı ve Kırıkkkale yolu üzerinde K ırıkkale'ye 11 km. uzakl ıkta doğal olarak yeti şen bitkinin toprak üstü k ısımları Redaksiyona verildiği tarih: 14 Nisan 1978. * Ecz. İnci Kılger'in Ephedra major Host. tizerinde Farmakognozik Araştirmalar isimli doktora tezini?'" bir bölümüdür. Sznav tarihi : Temmuz 1974. ** Farmakognozi ve Farmasötik Botanik Kürsüsü, Eczaell ık Fakültesi, Ankara Üniversitesi.

102 Mekin TANKER, Inci KILIÇER Nisan-May ıs, Ağustos-Eylül aylar ında kesildi, gölgede kurutuldu ve çalışılacak" ı zaman toz haline getirildi. YÖNTEM Alkoloitler d ışında drogda bulunan lipoit ve di ğer yan maddeleri ay ırmak için, drog önce petrol eteriyle tüketildi. Süzülerek ayr ılan drog kurutuldu ve bu kez alkaloit tüketimine geçildi. Efedrin grubu alkaloitlerin baz ı özellikleri gözönüne al ınarak çal ışmam ızda tüketim solvam olarak eter, alkali ortam ı sağlamak için de amonyak kullan ıldı (9). Temizleme i şlemlerinden sonra, bazlar ın ayr ımında sütun, ince tabaka kromatografisi ve iyon de ğiştirici reçinelerden yararlan ıldı. İnce tabaka kromatografisi ile yap ılacak ayırmalar için Kieselgel G (Merck) adsorban ı (6, 17, 18) ve 50 x 20 10 x 20 cm boyutlar ındaki plâklar kullan ıld ı. Plâklar adsorbanla 0,25 mm kahnl ığında Stahl'a (16) göre kapland ı, 110 C'lik etüvde 1 saat aktive edildi. Solvan sistemi olarak benzen-dietilamin (90:10) kar ışımı (9, 16) ve revelatör olarak da Folin-Ciocalteux (1, 16) kullan ıldı. İnce tabaka kromatografisi yoluyla dro ğun içerdiği bazik madde sayısı bulunarak ilkin bu maddeleri kristallendirme ile tüm ekstreden ayırma yoluna gidildi. Maddelerin hepsi bu şekilde ayrılamadığından bu kez çal ışmalara sütun kromatografisi ile devam edildi. Bu çal ışma için 20 x 4 cm boyutlar ındaki sütunlar ve Kieselgel 0,05-0,2 (60:325) mesh) (Merck) adsorban ı kullanıldı. Ekstreyi temizleme i şlemlerindeki bazik madde kayb ına engel olmak amac ıyla ayırma çal ışmalarının bir kısmı da "Ionenaustrauscher IV" katyon de ğiştiricisiyle yap ıldı. Çal ışmalarımız sonunda ay ırdığım ız maddeler kurutma tabancas ında, kloroform üzerinde kurutulduktan sonra, erime noktalar ı saptand ı. Standart maddelerle ince tabaka kromatografisinde kar şılaştırmalar ı yap ıldı. Saf olduklar ı belirlenen maddelerin elementer analizleri yap ıldı, IR, NMR, Mass spektrumlar ı alındı ve baz ı tuzlar ı- nın erime noktalar ı gözlendi. Drogda etken madde miktar ı tayinleri, titrimetrik ve gravimetrik yolla yap ıldı.

Ephedra major Host. Herbas ıda 1-N-Metilefedrin... 103 BULGULAR Drog, petrol eteriyle tüketilerek baz ı yan maddelerden kurtar ıldı ve sonra kurutuldu. İkinci kez, alkaloitlerin ayr ımı için eterle tüketime geçildi. Eterli ekstrenin çok küçük miktarl'ar ının bile genel alkaloit reaktifleriyle reaksiyon verdi ği görüldükten sonra, ekstrenin ince tabaka kromatografisinde ayr ım ı yap ıld ı. Değişik solvan sistemleri, adsorban ve revelatörlerle yap ılan deneyler sonucu, bu ekstrenin üç leke verdiği görüldü (Krom. 1). En iyi sonuçlar a şağıdaki üç solvan sistemiyle alındı (9, 16). O o O Krom. 1. Kieselgel G Benzen: Dietilamin (90:10), Folin-Ciocalteux Tüm Alkaloit Ekstresi Solvan sistemleri Rf de ğerleri Benzen-eter-Metanol 140 :70 :70 0,2; 0,8; 0,9 Kloroform-dietilamin 90:10 0,34;0,62;0,89 Benzen-dietilamin 90:10 0,24;0,41;0,58 Bu solvan sistemleri içinden benzen-dietilamin (90:10) kar ışımı en uygun sistem olarak seçildi. Kieselgel G ile kaplanmış bir plağa tüm ekstre ve standart maddelerin çözeltileri damlat ıld ı. Developmandan sonra Folin reaktifiyle belirlenen lekeler kar şıla ştır ıldı. Ba şlangıç noktas ına (start) en yak ın lekenin standart psödoefedrinin ortadaki lekenin ise standart metilefedrinin Rf de ğerine uyduğu, bitiş çizgisine (front) en yak ın lekenin ise standartlar ın hiçbirinin Rf değeriyle uyu şmad ığı görüldü (Krom. 2). 1-N-METİLEFEDRİN Kieselgel 0,05-0,2 (Merck) adsorban ı ile haz ırlanan sütuna yoğunla ştırılmış eterli bitki ekstresi uygulanarak sütun, benzen-dietil-

101 Mekin TANKER, İnci KILIÇER O 0 o o 2 3 4 5 Krom. 2. Kieselgel G, Benzen Dietilamin (90:10), Folin Ciocalteux 1 Standart metilefedrin; 2 Standart norefedrin; 3 Standart psödoefedrin; 4 Strandart 1 efedrin; 5 Tüm alkaloit ekstresi. amin karışımının değişen oranlar ıyla elüe edildi. Önce, ince tabaka kromatografisinde biti ş çizgisine en yak ın lekeyi veren fraksiyonlar ayrıldı. Daha sonra yine ince tabaka kromatografisinde ortada leke veren fraksiyonlar biraraya getirildi ve kurulu ğa kadar uçuruldu. Art ık, az miktarda metanolde çözüldü ve ortam hafif asit oluncaya kadar metanollü okzalik asit çözeltisi kat ıld ı. Çözücü yeniden uçuruldu. Kalan kıs ım az miktarda metanole çekilerek ortam eterle doyuruldu. So ğukta bekleme suretiyle olu şan kristaller, i şlem yinelenerek safla ştırıld ı. Erime noktalar ının 185 C olduğu görüldü. Okzalat tuzundan baz

Ephedra Major Ifist. Herhas ında 1 N Metilefedrin... 105 şeklinde çevrilen maddenin erime noktas ının bu kez 86 C olduğu saptand ı. Ince tabaka kromatografisine uygulanan madde standart metilefedrinle ayn ı Rf değerini verdi. IR SPE KTRU MU Standart metilefedrinle ayn ı Rf değerini veren madde bu kez IR spektrumlar ı al ınarak kar şıla ştırıldı. Bu spektrumlarda 3620 cm -- 1 deki pik serbest OH grubunu, 2990 cm -i de bulunan pik CH 3 grubunu, 2700 cm -1 deki pik N+ (tuz)u; yine 2510 em -i ve 2440 cm - 1 deki pikler N+ u; 475, 730, 1030, 1140, 1180 ve 1615 cm - 1 deki pikler de benzen halkas ındaki monosubstitusyonu vermektedir. 1240 cm -1, 1300 cm -i ve 1370 cm --1 deki pikler tersiyer aminin varl ığını ; 1425 em -1 deki pik ise CH 3 N bağına bağlı adsorbsiyonu belirlemektedir (2,5). Maddenin IR spektrumu okzalat tuzu halinde çekildi ği için spektrumda (Spektr. 1) 1610-1550 cm -i ve 1400-1300 cm -i de C00 - ır (5). Bu bantlara standart metilefed- grubunu belirten iki bant vard rinin IR spektrumunda rastlanmaz (Spektr. 2). 18,:ı Spektr. 1. Drogdan izole edileil fedrin'in okzalat tuzunun IR spektrumu Spektr. 2. Standart medlefedrin'in IR spektrumu

106 Mekin TANKER, İnci KILIÇER Madde çok az elde edildi ğinden Mass ve NMR spektrumlar ı ahnamamışt ır. Fakat diğer yöntemlerle elde edilen tüm veriler maddenin 1 N metilefedrin oldu ğunu kan ıtlamaktad ır. d PSÖDÖEFEDR İN Yan maddelerden kurtar ılarak etere çekilen alkaloitlerin ayr ım ı için eter faz ı kuruluğa kadar uçuruldu. Kalan k ısım hidroklorik asit buharıyla doyurulmu ş metanole al ınd ı, vakumda distillendi ve yine vakum desikatöründe kurutuldu. Üzerine az miktarda metanol kat ı- larak çözüldü ve ortam eter ya da etil asetatla doyuruldu. K ısa süre içinde olu şan kristaller buradan ayr ıldı, i şlem yinelenerek madde safla ştırıld ı. Erime noktas ının 180-181 C oldu ğu saptand ı. Madde ince tabaka kromatografisinde tüm ekstre ile kar şıla ştırıldığında ba şlang ıç noktas ına en yak ın lekeyi verdiği ve Rf de ğerinin standart psödoefedri ııin değerine uyduğu görüldü. Serbest halde de kristallendirilen maddenin bu kez erime noktas ı 118 C bulundu. Sütun Kromatografisi ile Ayr ımı Kieselgel 0,05-0,2 (Merck) adsorbamyla haz ırlanan sütuna temizlenmiş ve yoğunla ştırılmış ekstre uyguland ı. Benzen-dietilamin karışımıyla elüe edilen sütundan önce ince tabaka kromatografisinde bitiş çizgisine daha yak ın olan iki lekeyi veren fraksiyonlar ayr ıldı. Sütunun elüsyonuna devam edilerek bu kez ba şlang ıç noktas ına yak ın lekeyi veren fraksiyonlar topland ı, birle ştirildi, yoğunla ştırıldı. Yoğunlaşma s ıras ında olu şmaya ba şlayan kristaller ayr ıldı. Erime noktalar ı 118 C bulundu. Bu kristaller ince tabaka kromatografisinde standart psödoefedrin ile ayn ı Rf değerini verdiler. iyon Değiştirici Reçinelerle Ayr ımı Drogdan eterle yap ılan teüketim sonunda ekstreyi temizleme i ş- lemleri bir miktar madde kayb ına neden oluyordu. Bu kayb ı azaltmak amac ıyla iyon de ği ştirici reçinelerden yararlan ıldı. Drog % 10 NH 3 la ıslatıldı ve eterle tüketildi. Eter faz ı ayrıldı, biraz yoğunla ştırıldı ve katyon de ğiştirici reçineyle çalkaland ı. Bu kez ayrılan reçine k ısm ı eterle y ıkand ı, kurutuldu ve sonra % 1 metanollü

phedra major Host. Herbas ıda 1-N-Metiletedrb ı... 107 hidroklorik asitle çalkaland ı. Metanol faz ı ayrıldı, vakumda kurulu ğa kadar uçuruldu ve kurutuldu. Art ık kloroforma çekildi ve eterle doyuruldu. Beklemeyle olu şan kristallerin 181 C de eridi ği saptand ı. İnce tabaka kromatografisi uygulanmas ında standart psödoefedrinle ayn ı Rf değerini verdikleri görüldü. Tanıma Reaksiyonlar ı 1) Birkaç mg madde suda çözüldü. Üzerine bak ırsülfat (I, 25/ 10) ile 1 /5'lik sodyum hidroksit çözeltisi ilave edildi ve eterle çalkaland ı. Sulu tabaka mavi, eterli tabaka menek şe renk ald ı (8). 2) Yine birkaç mg madde osmiumtetraoksit'in normal sodyum hidroksitteki % l'lik çözeltisiyle kaynar su banyosunda bir dakika kadar ısıtıld ı. Sar ı renkli çökelek olu ştu. Hidroklorik asit ilavesiyle bu renk limon sar ısına döndü (13). 3) Birkaç mg madde iki üç dakika kaynama derecesinde ıs ıtıldı. Tüp alevden çekilerek üzerine bir iki mg dimetilamino benzaldehit katılıp çalkaland ı. Kırmız ı-yeşil renk görüldü (10). Okzalik Asit Tuzu Baz haldeki maddeden hareketle haz ırlanan okzalik asit tuzunun erime noktas ın ın 218 C oldu ğu saptand ı. Elementer Analizi Hidroklorik asit tuzunun elementer analizi sonunda % 59,37 C ve % 7,85 H bulundu. Baz şeklinin elernenter analizi sonunda ise % 72,67 C, % 9,05 H ve % 8,68 N saptand ı. Bu değerlerin psödoefedrin (% 72,69:C, %;9,15 H, % 8,48 N) ve psödoefedrin klorhidrat (% 59,4 C, % 8 H, % 6,95) a uyduğu görülmektedir. IR Spektrumu Kristallerin hidroklorik asit tuzunun ve baz şeklinin IR spektrumları standart maddenin IR spektrumlar ıyla karşıla şt ırıldı. Standart maddede 3300 cm - ı deki pik OH grubunu, 525 cm - 1, 790 - ı, 810 cm -1, 1010 cm -1, 1050 cm -i, 1060 cm -1 ve 1150 cm - ı de görülen pikler benzen halkas ındaki sübstitüsyonu, 1585, cm -1 1320 cm -1 deki bantlar aromatik amin grubunu göstermektedir (Spektr.3).

1 08 Mekin TANKER, İnci KILIÇER 2 5. 2 2 XQ 3D:ı0 30C, Spektr. 3. Standart psodiiefedrinin IR spektrumu Baz maddenin IR spektrumunda 3320 cm -1 deki pik OH grubunu, 525 cm -1, 750 cm - İ, 780 cm -1, 1010 em -1, 1145 cm -1, 1060 cm -i de bulunan pikler benzen halkas ındaki monosubstitusyonu; 1585 cm - ı, 1320 cm -i de bulunan bantlar sekonder amini belirtmektedir (Spektr. 4). Spektr. 4. Drogdan elde edilen baz psödoefedrinin IR spektrumu Hidroklorik asit tuzunun IR spektrumunda ise 3100-3500 cm -- 1 de bulunan pik OH grubunu, 520 cm -1, 750 cm --1, 810 cm-1, 1020 cm-i, 1050 cm-i, 1110 cm - İ, 1140 cm - ı, 1180 em - ı, 1190 cm - ı de görülen pikler monosubstitüe benzen halkas ını, 2480 cm - İ, 2600-2700 cm - ı deki pikler NH+) Cl'u ve 1575 cm -I, 1320 cm -1 de bulunan bantlar da sekonder amini akla getirmektedir (2, 5) (Spektr.5). Mass Spektrumu Spektrum sonucu maddenin mol a ğı rlığı 166 olarak bulunmu ştur. (Spektr. 6).

Ephedra Majo Host. Herbas ıncla 109 Spektr. 5. Drogdan elde edilen psödoefedrinin klorhidrat tuzunun IR spektrumu y 1 -----> 166 ( ) '41, 14? 146 100 80 60 58??+ C : t 77 İ 3. 132+ s's 3 Liro 20 ıe, 91 100 11? 11 166 132 146 14? Spektr. 6. Drogdan elde edilen psödoefedrinin Moss spektrumu Lt-2--1 F-1---5 «* NMR Spektrumu NMR spektrumunda 7,35 ppm () daki singlet 5 protonla fenil grubunu, 4,22 ppm () da görülen dublet OH grubunu ta şıyan -Catomu üzerindeki protonu vermektedir. 2,90 ppm da bulunan singlet N-H protonunu ve 2,65 ppm () daki multiplet azotun ba ğlı olduğu karbondaki bir protonu verir. (Bunun spin couplingi AMX sistemi vermektedir). 2,45 ppm da görülen ve 3 protonu belirleyen dublet de C'na bağl ı CH 3 grubunu göstermektedir (12). (Spektr.7). Sonuçta bütün bu analizler maddenin. E.major da bulundu ğu daha önce de belirtilen d-psödoefedrin oldu ğunu kanıtlamaktad ır.

11 ı l Mekin TANKER, İnci KILIÇER Spektr. 7. Drogdan elde edilen psödoefed ı inin N.M.R spektrumu Bitki ekstresinin Kieselgel 0,05-0,2 (Merck) adsorban ıyla haz ırlanan sütuna uygulanmas ı ve bu sütunun benzen-dietil amin kar ışımıyla elüe edilmesi sonucu ince tabaka kromatografisinde biti ş çizgisine yak ın leke veren fraksiyonlar ayr ılmış ve birle ştirilmiştir. Fakat bu fraksiyonlar ın içerdi ği madde tuz ya da serbest halde kristallendirilememiştir. (Dragendorff, Folin gibi reaktiflerle renk vermesi nedeniyle maddenin bir amino asit olma ihtimali mevcuttur). MIKTAR TAY İN İ Titrimetrik yolla yap ılan tayinde drogda % 0,36 total alkaloit bulunduğu görüldü (9,14). Gravimetrik yolla yap ılan tayin sonucunda ise bunun % 78'inin psodoefedrin oldu ğu anla şıld ı. SONUÇ ve TARTI ŞMA Ara şt ırmalanm ız sonunda memleketimizin birçok bölgesinde doğal olarak yeti şmekte olan E.major türünün % 0,36 total bazik madde ta şıdığı görülmüştür. İnce tabaka kromatografisiyle yap ılan ayr ım sonucunda ise bitkide üç adet bazik maddenin bulundu ğu anla şılmıştır. Bazik maddelerden birin 1-N-metilefedrin, di ğerinin ise daha önce bu türde varl ığı

Ephedra major Host. Herbas ıda 111 belirlenmi ş olan d-psödoefedrin oldu ğu saptanm ışt ır. Üçüncü bazik madde ise kristal halde elde edilememi ştir. Ülkemizde yeti şen E.major türünde saptanan de ğerlerle, Avrupa kaynakl ı numuneler için literatürde verilen de ğerler aras ında, total alkaloit miktar ı bak ımından önemli bir fark yoktur ve bizde yetişen bitkide psödoefedrin miktar ı daha da fazlad ır. Literatürde baz ı EPHEDRA türlerinin kültürlerinin yap ılmas ı halinde içerdikleri alkaloit miktar ında art ış olduğu kayıthd ır (15). Bu nedenle ülkemizde de kültürünün iyi sonuç verece ği dü şünülebilir. - ÖZET Çalışmamız Ankara civar ından toplanm ış E.major Host bitkisinin kurutulmu ş toprak üstü k ısmıyla yap ıldı. Alkaloit tüketimi için, petrol eteriyle muamele edilip daha sonra kurutulmu ş olan drog, amonyakla ıslatıldı ve eterle masere edildi. Maserasyon i şlemininden sonra temizlenen ekstrenin ince tabaka kromatografisinde (adsorban Kieselgel G - Merck, solvan benzen-dietilamin (90 :10), revalatör; Folin) üç leke verdi ği görüldü. Sütun kromatografisiyle (20 x 4 cm boyutlar ındaki sütunlar ve Kieselgel 0,05-0,2 Merck adsorban ı kullanıldı.) elüsyon sonunda (benzen-dietilamin kar ışımı) her üç lekeyi tek olarak veren fraksiyonlar ayrıldı. İnce tabaka kromatografisine uyguland ığında, ekstreye göre ortadaki lekeyi veren fraksiyonlardan okzalat tuzu halinde bir madde ayr ıldı. Erime noktas ı tayinleri, IR spektrumu ve ince tabaka kromatografisinde standart maddeyle ayn ı Rf değerini vermesi, bu maddenin 1 N metilefedrin oldu ğunu kan ıtlad ı. Yine ayn ı sütunun elüsyonu sonunda ince tabaka kromatografisinde ekstreye göre en alttaki lekeyi veren fraksiyonlardan kristal halde bir madde daha ayr ıldı. Baz ı tuzlarm ın erime noktas ı tayini, ince tabaka kromatografisinde standart maddeyle Rf de ğerlerinin uyu ş- mas ı, IR, NMR ve Mass spektrumlarının alınmas ı, baz ı tanıma reaksiyonlarının olumlu sonuç vermesiyle bu maddenin daha önce yapılmış bir çalışmada saptanm ış olan d-psödoefedrin oldu ğu anla şıld ı. Bu madde tüm alkaloit ekstresinden de kristallendirilerek ayr ıld ı. İyon

112 Mekin TANKER, İnci KILIÇER değiştirici-reçinelerden yararlan ılarak yine aynı madde kristal halde elde edildi. Sütun kromatografisinden ayr ılan ve biti ş çizgisine yak ın leke veren fraksiyonlardan bu fraksiyonlr ın içerdi ği madde ayr ılamad ı. Drogdaki total alkaloit miktar ı titrimetrik yolla % 0,36 bulundu. yapılan gravimetrik tayin sonucunda bu miktar ın % 78'inin d-psödoefedrin oldu ğu anla şıldı. SUMMARY This research was carried out on the dried aerial parts of Ephedra major Host growing nearby Ankara. After treatment with petroleum ether, the dried material was macerated with ether in alkaline medium for the extraction of alcaloids. The purified ether extract gaye three spots with the Folin reagent when applied to TLC. The extract was separated by column chromatography and 1 N methyl ephedrine was eluted by benzene-diethylamine as its oxalate salt. It corresponded to the second spot from the start; and was identified by means of m.p., IR spectrum and comparison with authentic sample. The substance corresponding to the first spot from the start was also eluted in crystal from and identified as d-pseudoephedrine, which had been already determined in E.major (4), by m.p., IR, N MR, mass spectra, and the m.p.s of salts prepared. d-pseudoephedrine was crystallised dir&tly from the extract, and also isolated by ion exchange resins. The substance corresponding to the third spot from the start was not obtained in crystall from. Total alcaloid assay was determined to be 0,36 % by titrimetry, and 78 % of the total alcaloid was determined to consist of d-pseudoephedrine. LİTERATÜR 1. Alessandra A., De Sio, F., Boll. Chim. Farm., 104 (8), 498-502 (1965) Ref. C.A., 63, 17798d (1965). 2. Avram, M., Mateescu, G.H.D., La Spectroscopie Infrarouge, Dunod, Paris (1970).

Ephedra Major Host. Herbas ıncla 1-N-Metilefedrin... 113 3. Baytop, T., Ephedra Campylopoda C.A. Mey'in morfolojik, anatomik ve kimyasal karakterleri (Doktora tezi), İstanbul, (1949). 4. Baytop, T., İst. [IMA,. Tıp Fak. Mec., 21 (3), 518-26 (1958). 5. Bellamy, L.J., The Infrared Spectra of Complex Molecules, London, Methuen Co. Ltd., New York, John Wiley Sons Inc (1966). 6. Covischi, M. Sondri, G., Qııaglio, M.P., Baraghirdi, A., Boll. Chim. Farm. 105 (9), 670-4 (1966) Ref. C.A., 66, 2229 r (1967). 7. Davis, P.H., Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 1, University Press, Edinburg (1965). 8. Feng, C.T., Chinese J. Physiol, 1, 397-406 (1927) Ref. C.A., 22, 2027 (1928). 9. Junk, M.G., Contribution a L'Etude Chimique des Ephedra, These, Nancy (1967). 10. Lebeau, P., Janot, M.M., Traite de Pharmacie Chimique, 5, Tomas, Masson, Paris (1955-56). 11. Manske, R.H.F., Holmes, H.L., The Alkaloids Chemistry and Physiology, Vol III, Academic Press Inc., New York (1954). 12. Martin, M.L., Martin, G. J., Manuel de Resonance Nuclear, Azoulay Ed. Paris (1971). 13. Roques, Forman, P., Bull. Sci.Pharmacol, 44, 372-6 (1937)-Ref. C.A., 31, 8114 2 (1937). 14. Rymil, F.B., Mc Donald, C.A., Quart, J. Pharmacol, 10, 463 (1937). 15. Soskov Yu. D., Med. Prom. SSSR. 15, No 3, 20-3 (1961). 16. Stahl, E., Dünnschicht-Chromatographie, Springer-Verlag Berlin, Heildekberg, New York, (1967). 17. Szasz-Zacsko, M., Ssasz, G., Acta Pharm. Hung, 1970 40 (1) 38-43 (1970). Ref. C.A., 73, 69926f (1970). 18. Tulus, R., Zeytinoğlu, L., Ist. Üniv. Ecz. Fak. Mec., 5 (3), 159-69 (1969).