BAZI N-ALKİL NÎTRO ANTRANÍLÍK ASİT TÜREVLERİNİN HAZIRLANMASI. (*) Dicle Üniversitesi Fen-]5debiyat Fakültesi Kimya Bölümü Diyarbakır-Türkiye

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BAZI N-ALKİL NÎTRO ANTRANÍLÍK ASİT TÜREVLERİNİN HAZIRLANMASI. (*) Dicle Üniversitesi Fen-]5debiyat Fakültesi Kimya Bölümü Diyarbakır-Türkiye"

Berkant Tandoğan
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 BAZI N-ALKİL NÎTR ANTRANÍLÍK ASİT TÜREVLERİNİN HAZIRLANMASI HaJil HŞGÖREN (*) ve Giray T PAL (**) (*) Dile Üniversitesi Fen-]5debiyat Fakültesi Kimya Bölümü Diyarbakır-Türkiye (**) Dile Öniu, Eğitim FaJültesi Kimi/a Eğitimi Anabilim Dalı Diyarbdır- Türkiye PREPARATIN F SME N-ALKYL NITR ANTHRANILIC ACID DERIVATIVES SUMMARY Three new nitro derivatives o f N-alkylanthranili aid whih used in metal extration, were prepared for inreasing the aidi strength of N- alkylanthranili aid derivatives. The struture of ompounds were identified 1R. nmr. 13 nmr and elemental anlyses results. ÖZET Metal ekstraksiyonunda kullanılan N-AIkilantranilik asit türellerinin asitlik güünü artırmak amaıyla. N-Alkilantranilik asitin üç yeni nitro türevi hazırlandı. Maddelerin yapılan İR. *H nmr, nmr spektrumları ve elemental analiz sonuçianyla doğrulandı. GİRİŞ Karboksilik asitlerin solvent ekstraksiyonunda kullanımları ilk defa Flether tarafından' gösterilmiştir (1). Daha sonra karboksilik asitlerin asitlik güü artırılmış a - Halojen türevlerinin bu amaçla kullanıldıklarım görüyoruz(2). Kendi çalışmalarımızda karboksilik asitlerin amino türevlerinin metal ekstraksiyonunda kullanılabilirlikleri araştırıldı. Bu amaçla hazırladığımız N-oktiIanlranilİk asitin metal ekstraksiyonunda kullanımı, daha öneki çalışmamızda detaylı bir şekilde inelendi{3.4,5).. Bu çalışmada Hidrometalurjik yöntemlerle ele geçen asidik Üç çözeltilerinden metal kazanımma daha elverişli reaktifler geliştirîlebilmek amaıyla asitlik güü artırılmış N-alkilantranilik asit türevleri hazırlamak ve bu şekilde daha asidik ph'larda ekstraksiyon yapmak amaçlanmıştır (ekslraksivon sonuçları rapor halinde sunulmuştur). DENEL BÖLÜM N-aikil nitro ântranilik asit türevlerini hazırlamada o-kloro benzoik asidin mono nitro türevi için Bergman ve arkadaşları 16), dinitro türevi 59

2 için Jensen ve arkadaşları (7) tarafından veriien yöntem kullanıldı. Daha sonra o-kloro benzoik asitin nitro türevleri ile uzun zinirli aminler kullanılarak literatürdeki Kosary ve arkadaşları (8) taralından verilen yönteme göre N-alkii ve N. N-dialkil nitro antranilik asit türevleri hazırlandı. Aşağıdaki reaksiyonlara göre hazırlanan üç yeni N-alkil nitro antraniiik asit türevinin elemental analiz sonuçlan Tablo-1 de. ÎR, nmr ve 13C nmr sonuçları da sırasıyla Tablo-2,3 ve 4'te verilmiştir. Genel reaksiyon denklemleri; 1. 5-nitro N-dodesil a.a. dodesil amin tuzu: R 1=H. R2=N02 R=H R'= C İ2 H ,5-dinitro N-dodesil a.a. dodesil amin tuzu: R j =n o 2 r 2 =n o 2 R^H R'= 12h Nitro N.N-Dioktil a,a. Dioktil amin tuzu: R2=H, R2=N02 Ra R - C8H Kloro-5 Nitro Benzoik Asitin Hazırlanması: ' 250 mi'lik balon içerisinde 0 C ta 8 gr (% 80 tik) HN3 ve 20g (%98 lik) H0S4 karışımı. 80 g Derişik H0S4. te çözülmüş 16 g o-kloro benzoik asite karıştırılarak kauldı. da sıaklığında 12 saat ve birkaç dakika da 60 C ta geri soğutuu altında ısıtılarak reaksiyon karışımı 400 g buz üzerine döküldü. Çöken katı kısım süzülerek sudan kristalendirildi. 2-kloro-5-nitro benzoik asit 15,3 g elde edildi. Verim % 79.5 olup e.n: 158 C dır Kİoro-3,5-Dinitro Benzoik Asitin Hazırlanması: Yağ banyosuna daldırılmış 250 ml*lik bir balon içerisinde 10 g o-kloro benzoik asit 200 g H2S4 içerisinde bir geri soğutuu altında oda sıaklığında karıştırılarak çözüldü. Daha sonra ısı 80 C ye çıkarıldığında 33 g KN3 yavaş yavaş ilave edildi ve 1.5 saat C de tutuldu. Bu karışım yavaş yavaş karıştırılarak 400 g buz üzerine döküldü. Çöken-katı süzüldü ve alkolden kristallendirildi. Verim 13 g e.n: C dir. 3. N-Dodesil 5-Nitro Antranilik Asidin Hazırlanması: 12 g (0,058 m o!) 2-kloro-5-nitro benzoik asit 250 mi lik iki boyunlu bir balon içerisinde 53.7 g {0,29 mol) Dodesil amin ile magneük karıştınüı ısıtıa ile geri soğutuu alımda 3 saat yağ banyosu üzerinde C de ısıtıldı. Çöken katı öne benzen daha sonra alkol ve petrol eterinden kristallendirildi g sarı kristalize bir ürün ele geçti. Verim % 79.5 olup e.n: 86-60

3 88 C d ir. 4. N-Dodesil-3.5-Dinitro Antranilik Asilin Hazırlanması: 10 g (0,04 nıos) 3.5-Dinitr'2-kloro beruoik asit ve 0.2 mol Dodesil amin karışımı 150 mi alkol içinde, spiralli geri soğutuu takılmış 250 mi lik bir balon içerisinde yağ banyosunda 100-İ10 C de 4 saat ısıtıldı. Çözelti daha sonra kristallenmeye bırakıldı. Ele geçen sarı kristal madde alkolden tekrar kristallendirildi. Verim 13,5 g(% 84} e.n: C dir Nitro-N.N-DioktilantraniUk Asitin Hazırlanması 30.2 g (0,15 raol) 2-kloro-5 nitro benzoik asit 250 mi lik iki boyunlu bir balon içerisinde İSİ g (0,75 mol) N.N-Dioktil amin ile yağ banyosu içerisinde ve geri soğutuu altında C de yaklaşık saat ısıtıldı. Çöken san renkli katı madde petrol eterinden kristallendirildi. Verim 37 g (% 60,5) e.n: C dir. Tablo- l.n-al kil Nitro Antranilik Asit Türevlerinin Element el Analiz Sonuçları Maddenin Adı Kapah Formülü Element Analizi ç.n TeoriK l' Deneysel (vöi u C C H S, C H N 5-Nitro N-Dodesii a.a. Dodesil amin tuzu 31h S7n 3o , ,77 69,53 11,25 7,85 3,5-Di nitro N-Dodesil a.a. Dodesfi amin ıu2u N.N-Diüktil-5-Nftro a.a. Dioktil amin tuzu C31H56N4 6 C39H73N , , , ,2> l Tablo 2. N-Alkil Nitro Antranilik Asit Türevlerinin Karekteristik IR Absorpsiyon Bandlarına ait Dalga Sayısı Değerleri Fonksiyonel Grup İR Absorpsiyon Piki (em *) C-H Esnemesi 2967 N İ î i l 0 Simetrik Esnemesi 1345 N vüpi. 0 Asimetrik Esnı-nu'st Cü Anyonu Sekonder Amin N-H Esnemesi

4 N u u! I UD UD \ CM C\J m tu o m V-' U I 1 U! CNİ CM 1 UD UD ü ü ^ ^ V / CM CM \ / CM I CJ CJ + S '_' v_x t I I CM CM aa j u o o) "v r\ á 8a >_ V 3»-> a I o Û Q s «>> 2 o 7) ^ < J W 5n 2 «3 s «'kg < >-5 3 «dg; & Sí Sİ' i * 2» 5 r ís o = 'L * wf' á. «3 S í 8 5 «2 5 5 R I r_as S í" r) *; %U 't Ç g. o ü* *w ^ o «fes S S «l m u i a CM La L3 l CM C I o TJ tí í3 TJ 5 J5 s -s^ <: S - '3 ir- -t k. < Ğá ~ f * í; Q 3 < - -s- = f -2a s 3** g 5 l e líí j< rt 312rf =. r^ı t_3 -, Jb ya /) CÔ J2 3

5 Tablo 4. N-Alkil Nitro Antranilik Asitlerin CDCİ3 İçinde Bruker AC 200 L Model 50 MHz. nmr S pek trometr esiyle Alınmış 13C Deeoupled Spektrumlarına ait Kimyasal Kayma Değerleri (ppm olarak). ARMATİK KARBNLAR Karbon no NİNDA ppm DİNDA ppm DNA ppm NDA ppm ,00 i , ,13 137, ,04 133,19 129, ,32 126, , ,96 121,06 115,72 108,28 ALİFATİK KARBNLAR , , , j ,23 29,39 29, , ,48 27, i 2 26,57 26, ,67 2 2, 6 8 İ4,10 14, (N İN D A ) ( İN D A ) (D N A ) 63

6 Daha öne senlezlediğimiz N-Alkilantranilik asit türevlerinde 8 alifatik karbonlu NA ve 12 alifatik karbonlu NDA nm herbirinde alifatik düz zinirin karbon iskeletine ait 6 şar pik çıkmaktadır. Nitro türevlerinde NA ve karşılık gelen DNA'da 9 pik: NDA'ya karşılık gelen NİNDA ve DlNDA da 11 pik çıkmaktadır. N-Aikil nitro antranilik asit türevlerinde pik sayısının fazla çıkması, iki farklı alifatik zinir yapısına sahip oîmaianndan kaynaklanmaktadır. Eşit uzunluktaki alifatik karbon zinirlerinden birisi halkadaki amino gurubuna bağlanırken, diğerinin, nitro türevlerinin artan asitlikierine bağlı olarak reaksiyonda kullanılan uzun zinirli aminin karbonsilat tuzu şeklinde bağlanması sonuu kimyasal kayma bakımından iki farklı alifatik karbon is* keletinin spektrumda gözlenmesine yol açmıştır. Bu durum nitro türevlerinin uzun zinirli amin tuzları şeklinde olduklarım göstermektedir. SNUÇ VE TARTIŞMA Hazırladığımız N-Alkil nitro antranilik asit türevleri, literatürde verilen yöntemler, spektroskopik veriler ve elemen tel analiz sonuçlarına göre kullanılan aminlerin tuzlan şeklinde ele geçmektedir. Maddelerin uzun zinirli amin tuzlarından kurtarılması için ayrıa çalışma-yapılmamıştır. Hazırlanan maddeler, tuzları halinde sıvı-sıvı ekstraksiyonunda kullanılmıştır. Sıvı-sıvı ekstraksiyonu ile ilgili sonuçlar ayrı bir çalışma halinde sunulmuştur. REFERANSLAR 1. J.M. Flether "Extration and Refining of Rarer Metals" I.M.M. London (1957) R. Blumberg. P. Melzer, VII International Mineral Prosessing Congress', Gordon and Breah, New York (1964) H. Hoşgören. G. Topal "N-ktil Antranilik Asi tin Benzendeki Çözeltisiyle Cu (II). Ni (II). Co{II) ve Cu (II)-Co(II); Cu (II)-Ni(H) Karışımlarının Solvent Ekstraksiyonu Doğa Tr. J. of Chemistry 14-3 (1990), H. Hoşgören, G. Topal "Bazı N-Alkilantranilik Asit Türevlerinin Hazırlanması DoğaTr. J of Chemistry 14-4, (1990), H. Hoşgören. C. Hamamı, G. Topal "Benzen içindeki N-Alkilantranilik Asit Türevleri ile Cu {II) iyonunun Sıvı-sm Eks fraksiyon una Inert Tux Etkisi Doğa Tr. J. of Chemistry. 15-1, {1991}, E.D. Bergmain, and S. Berkoviç, J. rg. Chemistry, 26 {1961), Jensen et all.. Ata Chemia, Sandinavia, 4 (3950), J. Kosary.. J.K. Szabo, E. Kasztreiner. Pharmazie, 37 {7), 1982,

Benzer belgeler

Synthesis of Some New Precursors of Dibenzo and Dibenzodiaza Crown Ether

Synthesis of Some New Precursors of Dibenzo and Dibenzodiaza Crown Ether D.Ü.Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 9, 128-134 (2007) DİBENZO VE DİBENZODİAZA CROWN ETER PREKÖRSÖRLERiNDEN N,N'-BiS-(2-KARBOKSi-4,6- DiNiTROFENİL)- 1,2-DİAMİNOETANIN SENTEZLENMESİ Synthesis of Some