Kanser Önleme ÇalıĢmaları
2012 den 2025 e Dünyada Kanser 14 milyon yeni vaka 19,3 milyon *IARC 8.2 milyon ölüm 11 milyon
Türkiye de ve Dünyada Kanser 2
Dünyada Kanser DÜNYADA ÖLÜM NEDENLERĠ Kanser İskemik Kalp Hastalığı İnme Alt Solunum Yolu Enfeksiyonları 3,2 KOAH 2,97 İshal 1,89 HIV/AİDS 1,59 DiABET 1,39 Trafik Kazası 1,26 Doğum Komplikasyonları 1,17 6,25 7,02 7,87 3
Türkiye de Ölüm Nedenleri, 2009 Erkek Kadın Toplam Kardiovasküler 36,2 44,4 39,9 Kanser 24,4 16,0 20,7 Solunum 10,1 7,4 8,9 Metabolik Hastalıklar 4,8 8,3 6,4 Intoksikasyon veya Travma 4,9 2,8 4,0 Diğer 19,6 21,0 20,2 2002 de Kanserden Ölüm Oranı % 12 4
Türkiye de Kanser TÜRKİYE -DÜNYA KARŞILAŞTIRMASI (Globocan 2012) ABD 297,4 347,0 AB(28 Ülke) 243,2 314,9 Türkiye** 157,5 245,7 IARC'A Üye 24 Ülke Dünya 192,5 236,4 165,3 205,4 Kadın* Erkek* *Yaşa göre standardize edilmiş hız 100.000 de **Türkiye birleşik veri tabanı 2009 5
Türkiye de Kanser TÜRKİYE DE ERKEK VE KADINLARDA EN SIK GÖRÜLEN İLK 10 KANSER ERKEK KADIN 6
Incidence (1/100000) Kanser Kontrolü Neden Önemli? 600,0 500,0 400,0 12,0 10,0 8,0 300,0 200,0 100,0 0,0 6,0 4,0 2,0 0,0 Direct Cost (billion $) Women Men
Türkiye de Kanser Ulusal Kanser Kontrol Programı 2008-2012 Faz I, 2013-2017 Faz II Kayıt Kayıt Toplum Bazlı Aktif Kayıt Merkezleri Epidemiyolojik Çalışmalar Önleme Tarama Tedavi Önleme Tarama Tedavi Tütün Kontrolu Obesite Kontrolü Çevresel Etkiler Sağlığın Teşviki Meme Rahim Ağzı Kalınbağırsak Tedavi Palya-Türk 8
Kanser Neden Olur?
Kanserin Nedensellik ĠliĢkisi Pharm Res 2008;25:2097-116.
Kanserin Nedensellik ĠliĢkisi ġiģmanlık %10-20 Alkol %4-6 Diğer %10-15 Tütün %30-35 Enfeksiyon %15-20 Beslenme %25-30 11
Esas Olarak Bunlardan Değil
Bunlardan kaçının!!! 9.4.2014 13
Kanserin Nedensellik ĠliĢkisi Sigara Alkolün aşırı tüketimi Diyet & Fiziksel aktivite azlığı Enfeksiyonlar %90 Genetik Güneş & uv maruziyeti Diğer & Bilinmeyen Radon Asbest Formaldehit Pestisitler Farmasötikler Solventler İnce partiküller, toz Polisiklik aromatik hidrokarbonlar Metaller Aflotoksin Benzidin Klorlama ürünleri Nitrözaminler Dioksin Poliklorinize bifenoller Polibromine bifenil eter
Medya & Kanserojen Spekülasyonları Damacana BPA (Bisfenol A) Elektromanyetik Alan (Tablet PC, Cep Telefonu, Baz İstasyonları) Fitalatlar AVM, Kozmik Radyason, Çernobil, GDO
Kanser Önleme Projeleri
Türkiye de Kanser Önleme ULUSAL KANSER KONTROL PROJELERİ Tütün ve Alkol Kontrol Programı Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı Elektromanyetik Alan Sağlık Etkileri İzleme Projesi Yeni Projeler Asbest Stratejik Eylem Planı Radon Haritalandırması ve Kontrol Programı Kanserojen Maddeler Raporları BÖLGESEL PROGRAMLAR Ergene, Dilovası, Tuzköy, Doğu Karadeniz vb. KANSER RAPORLARI 17
Ulusal Tütün Kontrol Programı 15 yaģından büyüklerde sigara içmeyenlerin oranını %80 in üzerine çıkarmak, 15 yaģından küçüklerde ise %100 e yakın olmasını sağlamaktır. Ulusal Politika Oluşmasına Yönelik Birey ve Toplum Davranışına Yönelik ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMI (2008-2012) Halkı Bilgilendirme, Bilinçlendirme ve Eğitim Sigarayı Bırakma Tütün Ürünlerine Olan Talebin Azaltılmasına Yönelik Önlemler Fiyat ve Vergilendirme Çevresel Dumana Maruziyeti Önleme Tütün Arzının ve Tütün Ürünlerinin Kullanımının Azaltılmasına Yönelik Önlemler Sigaraya Yönelik Reklam Promosyon Sponsorlukları Önleme Ürün Kontrolü ve Tüketiciyi Bilgilendirme Yasadışı Ticaretin Önlenmesi Tütün Kullanımı ve Ulusal Tütün Kontrol Programının İzlenmesi, Değerlendirmesi ve Raporlanması Gençlerin Ulaşabilirliğinin Engellenmesi Tütün Üretimi ve Alternatif Politikalar 18
Yüzde (%) Türkiye de Yıllara Göre Sigara Kullanım Durumu (1993-2012) 70 60 50 40 30 20 10 0 1993 2004 2006 2008 2012 Kadın 13,5 19,4 16,6 15,2 13,1 Erkek 57,8 52,9 50,6 47,9 41,4 Toplam 33,6 33,7 33,4 31,2 27 Kaynaklar: 1993 Sağlık Bakanlığı Araştırması, 2004 Sağlık Bakanlığı Ulusal Hastalık Yükü Çalışması, 2006 Aile Araştırma Kurumu ve TÜİK Aile Yapısı Araştırması 2008 Küresel Yetişkin Tütün Araştırması (SB, TÜİK, DSÖ, CDC) 2012 Küresel Yetişkin Tütün Araştırması (SB, TÜİK, DSÖ, CDC) 19
Türkiye de Sigara Ġçme (%) 35 33,4 31,2 30 27,0 25 2006 2008 2012 20
KiĢi BaĢı Sigara Tüketimi KĠġĠ BAġINA YILLAR NÜFUS TÜKETĠM MĠKTARI (milyar adet) SĠGARA TÜKETĠMĠ (Adet) 2000 67.844.903 111,70 1.646 2007 70.586.256 107,45 1.522 2008 71.517.100 107,86 1.508 2009 72.561.312 107,55 1.482 2010 72.561.312 93,35 1.286 2011 74.724.269 91,22 1.220 KiĢi baģı sigara tüketiminde 2000 2011 arasında %25,9 azalma 21
Türkiye de Tütünle Mücadele Türkiye, 12 Temmuz 2012 tarihindeki yasal düzenlemede yapılan değişikliklerin uygulamaya girmesi ile DSÖ nün MPOWER kriterlerinin tamamını karşılayan ilk ülke konumuna geldi. 22
Obesite ile Mücadele Türkiye Obezite ile Mücadele ve Kontrol Programı (2010-2014) Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı olarak değiştirilerek 29 Eylül 2010 tarihli ve 27714 sayılı Resmi Gazete de Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlanmıştır Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı(2011-2015);Günlük Tuz Tüketimi 18gr dan 15 gr a inmiştir Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı (2011-2014) 23
Kanser Raporları >40 adet araştırma ve rapor BPA, GDO, Fitalat, Formaldehit, Kozmik Radyasyon, Naftalin, Aseton, Brezilya Fönü, Yapay ve Doğal Tatlandırıcılar, Monosodyum Glutamat, Şampuanlar, Deterjanlar, Saç Boyaları, Epikloridine, Elektronik Sigara, Cep Telefonları, Baz İstasyonları, Kablosuz İnternet, Tablet Bilgisayarlar, Yüksek Gerilim Hatları, Hidroelektrik Santraller, Aronia Melanacorpa www.kanser.gov.tr 24
Radon ve Kanser 25
Ulusal Radon Kontrol Programı Radon gazı dünyada akciğer kanserinin %3-15 sebebi Doğal kaynaklardan yayımlanmaktadır, Binalardaki radon kaynağının büyük kısmı (%90), binanın temelindeki toprak ve kayalardır. Esas sorun ev içi maruziyet 26
Ulusal Radon Kontrol Programı Dünyada hiçbir ülkede Ulusal Radon Kontrol Programı uygulanmıyor! Türkiye de TAEK ile imzalanmak üzere olan Radon Protokolü sonrası hedeflerimiz; - Türkiye Radon haritasının tamamlanması - Ulusal Radon Kontrol Programı oluşturmak 27
Ulusal Radon Kontrol Programı «Ulusal Radon Haritalaması» Projesi TAEK ile ortaklaşa başlatıldı 5 yıl içerisinde yaklaşık 65.000 evde ev içi Radon Gazı ölçümü yapılması planlanmaktadır. Eylül ayında Sivas, Kayseri, Elazığ, Kırşehir, Yozgat ilinde başlayacak olan bu çalışmada TUİK tarafınca belirlenen adreslere 3 aylık sensör yerleştirilecek Bu açıdan halkın doğru bilgilendirilmesi önem taşımaktadır. 28
Ulusal Asbest Kontrol Programı Asbest Mineral Akciğer zarının (plevra) malign tümörü olan mezotelyoma ve akciğer kanserine doğrudan neden olabilmektedir. Kalıcı fonksiyonel kayıplara yola açan akciğer ve akciğer zarında kalıcı harabiyete (asbestozis, diffüz plevral fibrozis) de yol açabilmektedir Oral / inhalasyon Endüstriyel-Mesleki / Çevresel Aktoprak /geven/ höllük / çertek/ göktoprak 29
Ulusal Asbest Kontrol Programı 2010 2012 58 Ġl, 1236 Köy, 2451 Örnek ESKĠġEHĠR OSMANGAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ ÖN DEĞERLENDĠRME TUBĠTAK Tamamlanan: 902 Bekleyen: 349 287 / 902 ASBEST MEVCUT ISLAH ÇALIġMASI Evlerin boyanması, yıkılması, çevre düzenlemesi Halkın Bilgilendirilmesi Maruz kalanların uzun süreli takibi İnşaat İşçilerinin Eğitimi Yeniden Liste Revizyonu 30
Solaryumlar Yapay bronzlaştırıcı sistemler aracılığıyla gerçekleşen güçlü bir bronzlaşma esnasında gün ortası güneşten kaynaklanan doğal radyasyonun yaklaşık 10-15 katına maruz kalınmaktadır Özellikle Melanom, Squamoz Hücreli Karsinom ve Bazal Hücreli Kanser riskinde artış Özellikle 35 yaş altının melanom geliştirme riskinin diğer yaş gruplarından yüksek olduğu, bu nedenle <18 yaştakiler için yasak ve kısıtlamalar getirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Genelge, Kontrol ve Eğitim 31
Elektromanyetik Alanların Sağlık Etkilerinin Ġzlemi Elektromanyetik alanların olası sağlık etkilerini ve kamuoyunda mevcut yürüyen tartışmalar Vatandaşlarımızdan gelen tüm soru ve şikâyetlerin değerlendirilmesi, gerekli ölçümlerin yaptırılması Epidemiyolojik çalışmalar yaparak gerekse bilimsel danışma kurullarımıza danışarak en güncel veriler ile soruların yanıtlanması Solaryum ve cep telefonlarının kullanımına dair yönetmelik hazırlıkları devam etmekte 32