Eğitimde Hedefler ve Hedef Türleri

Eğitimde Hedefler ve Hedef Türleri Yrd. Doç. Dr. Levent DURDU Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Eğitim Fakültesi Kocaeli Üniversitesi Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU nun sunumlarından alıntılanmıştır.

Konu Başlıkları Hedef Nedir? Eğitimde Hedefler Hedefler Hedef Türleri Hedef Kaynakları Hedef Alanları Hedeflerin İşlevleri (işgörüleri) -2-

Hedef Nedir? Eğitimde Hedefler Hedef genel anlamıyla varılmak istenen nokta olarak tanımlanabilir. Eğitimde hedef, bireyde gözlenmesi kararlaştırılan istendik özellikler olarak ele alınabilir. Bu özellikler bilgi, beceri, değer, ilgi, tutum, güdülenmişlik, kişilik vb. olabilir. -3-

Hedef Nedir? Eğitimde Hedefler-2 Hedef, planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılarla öğrencilere kazandırılması kararlaştırılan davranış veya davranış değişikliği olarak ifade edilebilen özelliklerdir. Kısaca hedef, öğrenciye kazandırılmak istenen özellikleri belirten durumdur. -4-

Hedefler: Hedef Türleri Hedef Türleri Uzak Hedef Genel Hedef Özel Hedef -5-

Hedef Türleri: Uzak Hedefler Uzak hedefler toplumun politik felsefesini, anayasa doğrultusunda varmak istediği konumu gösteren hedeflerdir. Milli Eğitimin amaçları (ulusal eğitim felsefemiz) uzak hedef olarak nitelendirilebilir. -6-

Hedef Çeşitleri: Uzak Hedefler (2) Örnek: Milli Eğitim Temel Kanununun 2. Maddesinin son fıkrasında, Türk milli eğitiminin uzak hedefi şöyle belirlenmektedir: Bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak, öte yandan milli birlik ve bütünlük içinde iktisadi, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk Milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı ve seçkin bir ortağı yapmaktır (Özçelik 1989). -7-

Hedef Çeşitleri: Genel Hedefler Genel hedefler, uzak hedeflere götürücü nitelikteki hedeflerdir. Okulların genel hedefleri bu türdendir. Okulların hedefleri, genel hedeflerin çerçevesi içinde kalınarak okulun yetiştireceği insan gücünün mahiyeti dikkate alınarak saptanır. Bu nedenle eğitimin genel hedefleri eğitim felsefemizle, okulun genel hedefleri de eğitimin genel hedefleri ile tutarlı olmalıdır. -8-

Hedef Çeşitleri: Genel Hedefler (2) Genel hedefler, uzak hedeflere oranla daha somutturlar. Bunlar bir bakıma uzak hedeflerin, dönemin, toplumun, birikik kültürün yani geçmişin özelliklerine bağlı yorumu ya da tanımı gibidirler. Milli Eğitimin ve okulun hedeflerini kapsayan genel hedefler bu nitelikleriyle, uzak hedeflere çağdaşlık özelliği kazandırırlar. -9-

Hedef Çeşitleri: Genel Hedefler (3) Örnek: İlköğretim için; 1. Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olabilmek için gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıkları kazandırmak; onu milli ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek. 2. Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden yetiştirerek hayat ve üst öğrenime hazırlamak (MEB İlköğretim Okulu Programı 1995). -10-

Hedef Çeşitleri: Genel Hedefler (4) Genel hedefler zamana bağlı değişimler de gösterirler. Örneğin Sanayi Toplumu için genel hedef; Okuma yazma oranını artırma iken günümüz Bilgi toplumları için genel hedef; Bilgisayar okur yazarlığı becerilerini kazandırma olarak söylenebilir. -11-

Hedef Çeşitleri: Özel Hedefler Özel hedefler, bir çalışma alanı veya dersler için hazırlanmış, öğrencilere kazandırılması uygun görülen davranışları gösterir. Bir öğrencinin yetiştirilmesi için gerekli eğitim durumlarının kararlaştırılmasında ve değerlendirilmesinde kullanılan hedef sözcüğü özel hedefleri ifade etmektedir. -12-

Hedef Çeşitleri: Özel Hedefler-2 Uzak hedefler ile genel hedefler, özel hedefe yöneltici işaretler olduğundan ve eğitim durumlarını etkilemede özel hedefler yoluyla kullanıldıklarından öğretmenlerin saptayıp yol gösterici olarak kullandıkları özel hedeflere yalnızca hedef (amaç) denilmektedir. Özel hedefler davranışların sembolü, değerlendirilmesinde yol gösterici ve ölçüt olmaktadırlar. -13-

Eğitimde Hedefler Hedef Kaynakları Yrd. Doç. Dr. Levent DURDU Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Eğitim Fakültesi Kocaeli Üniversitesi Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU nun sunumlarından alıntılanmıştır.

Konu Başlıkları Hedef Nedir? Eğitimde Hedefler Hedefler Hedef Türleri Hedef Kaynakları Hedef Alanları Hedeflerin İşlevleri (işgörüleri)

Hedefler: Hedef Kaynakları Hedef Kaynakları Toplumun İhtiyaçları Bireyin Özellikleri Konu Alanının Özellikleri (İncelenecek Alanlar)

Hedef Kaynakları-2 Bir programın geliştirilmesi sürecinde öncelikle Aday Hedefler saptanır. Aday hedefler ilk belirlenecek hedeflerdir. Bu hedefler bir komisyon tarafından hazırlanır. Bu hedefler saptanmadan önce: Toplumun ihtiyaçları Bireyin özellikleri/ihtiyaçları ve Konu alanının özellikleri incelenmelidir.

Hedef Kaynakları-3 Toplum: Hedef belirlerken önce toplum incelenmeli. Öncelikle toplumun bireyden bekledikleri incelenir. Kültürel özellikler, toplumun ihtiyaçları, ekonomik yapılar (toplumun bireye sağladığı olanaklar), bireyin toplumda karşılaşacağı güçlükler incelenerek hedeflerin belirlenmesinde yol gösterici olarak kullanılmalı.

Hedefler ve Toplumun İhtiyaçları Hedefler belirlenirken öncelikle toplumun hangi nitelikleri taşıyan bireylere ihtiyacının olduğu sorusu sorulur. Bu soruya verilen yanıtlar doğrultusunda eğitim programlarında değişiklikler yapılır.

Hedef Kaynakları-4 Birey: Bireysel farklılıklar, bireyin sahip olduğu özellikler, bireyin ilgisi, zekâsı, bilgisi, sahip olduğu ön öğrenmeler incelenir. Ortak özellikler göz önünde bulundurularak hedefler belirlenir. (Herkese ayrı ayrı eğitim düşünülemez).

Toplumsal Yaşam ve Bireylerin İhtiyaçları Toplumsal yaşamdaki değişimler bireylerin ihtiyaçlarında da değişmelere yol açmaktadır.

Hedef Kaynakları-5 Konu Alanı: Temel özellikler, ana fikirler, olgular belirlenir. Hedeflere bu üç boyut kaynaklık eder. Bütün bunlar bireylere gereksiz bilgi vermemek için yapılmaktadır.

Eğitimde Hedefler Hedef Alanları Yrd. Doç. Dr. Levent DURDU Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Eğitim Fakültesi Kocaeli Üniversitesi Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU nun sunumlarından alıntılanmıştır.

Hedefler: Hedef Alanları Hedef Alanları Bilişsel Alan Duyuşsal Alan Psiko-Motor (Devinişsel) Alan -25-

Bloom un Aşamalı Sınıflaması Bilişsel alan Duyuşsal alan Psiko-motor alan Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme Alma Tepkide bulunma Değer verme Örgütleme Karakter haline getirme Uyarılma Kılavuz denetiminde yapma Beceri haline getirme Duruma uydurma Yaratma -26-

Hedef Alanları: Bilişsel Alan Bilişsel Alan Davranışları: Zihnin öğrenme amacıyla yaptığı etkinlikleri içerir. (Öğrenilmiş bilgilerin kodlandığı alandır). Okulda elde edinilen bilgiler bu türdendir. Bilişsel alanda davranışlar hedefin göstergesidir. Hedef davranışın, öğrenci davranışında doğrudan doğruya gözlenebilir ve ölçülebilir olması gerekir. Bloom ve arkadaşları basitten karmaşığa doğru aşamalı bir sınıflama yapmışlardır. -27-

Hedef Alanları: Bilişsel Alan (2) Bilişsel alanın aşamaları-basamakları (6 basamak): Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme -28-

Hedef Alanları: Bilişsel Alan (3) Bilişsel alanın aşamaları-basamakları Değerlendirme Sentez Uygulama Analiz Bilgi Kavrama -29-

Hedef Alanları: Bilişsel Alan (4) Bilgi: Bilginin, hiçbir değişime uğratılmaksızın, olduğu gibi alındığı basamak. Kavrama: Bilginin, birey tarafından içselleştirilip, özümsendiği; özünü yitirmeden özetlenip, yorumlandığı; farklı ifade biçimlerine dönüştürüldüğü basamak. Uygulama: Bilginin yeni durumları açıklamada ya da yeni problem durumlarını çözüme ulaştırmada kullanıldığı basamak. -30-

Hedef Alanları: Bilişsel Alan (5) Analiz: Bilginin, onu oluşturan alt unsurlara ayrıştırıldığı, temelinde yatan sayıltıların ya da örgütleme ilkelerinin belirlendiği basamak. Sentez: Bilginin, orjinal sayıltı ya da örgütleme ilkeleri doğrultusunda yeniden oluşturulup, yeni bir form kazandığı basamak. Değerlendirme: Örgütlenmiş bilgi bütününün, temelinde yatan sayıltı ya da örgütleme ilkeleri ile tutarlılığının; Örgütlenmiş bilgi bütününün, açıkladığı alanın özellikleriyle tutarlılığının belirlendiği basamak. -31-

Bilişsel Alan Hedef Örnekleri Sismometrenin temel çalışma prensibini açıklar. Bilgi (yorumlar: Kavrama) Kelime işlemcide amacına uygun tablolar oluşturur ve düzenler. Uygulama Herhangi bir kaynaktan erişilen bilginin ihtiyacına uygun olup olmadığına karar verir. Değerlendirme -32-

Hedef Alanları: Duyuşsal Alan Duyuşsal Alan Davranışları: Duyuşsal alan davranışları, duyuşsal güçleri gerektiren ve çoğunlukla toplumsal çevrede insanın geliştirdiği duygu, tutum ve değerlerle ilgili davranışlardır. (Öğrenilmiş duyguların kodlandığı alandır.) Bilişsel alanın "Bilgi" basamağı Duyuşsal alan davranışlarının temeli olmaktadır. -33-

Hedef Alanları: Duyuşsal Alan (2) Duyuşsal alan 5 basamaktan oluşur: Alma Tepkide Bulunma Değer Verme Örgütleme Bir Değerle Nitelenmişlik (Karakter Haline Getirme) -34-

Hedef Alanları: Duyuşsal Alan (3) Duyuşsal alan 5 basamaktan oluşur: Kişilik Alma Tepkide Bulunma Değer Verme Örgütleme -35-

Hedef Alanları: Duyuşsal Alan (4) Alma: Bireyin, ilgi, tutum ya da değer geliştirmesi istenen bilgi, nesne ya da durumların farkına vardığı basamak. Tepkide Bulunma: Bireyin, belli bir bilgi, nesne ya da durum karşısında, yerleşiklik kazanmamış bir tepkiden, gönüllü bir tepkiye kadar varan, bireysel tepkiler gösterdiği basamak. Değer Verme: Bireyin, belli bir bilgi, nesne ya da duruma, toplumsal kabuller doğrultusunda bir değer yükleyerek tepkide bulunduğu basamak. -36-

Hedef Alanları: Duyuşsal Alan (5) Örgütleme: Bireyin, toplumsal kabuller doğrultusunda bir değer yükleyerek tepkide bulunduğu belli bir bilgi, nesne ya da duruma, kendine özgü değerler atfettiği basamak. Kişilik: Bireyin, oluşturduğu yeni değerlere bağlılığı ile temsil edildiği basamak. -37-

Duyuşsal Alan Hedef Örnekleri Teknolojideki gelişmelerin farkında oluş. Teknolojik gelişmeleri izlemeye isteklilik. Teknolojiyi mesleki yaşamına taşımanın önemini kabul ediş. Teknoloji kullanımında etik değerlere uyma konusunda kararlılık. Kişilik Alma Tepkide Bulunma Tepkide Bulunma -38-

Hedef Alanları: Psiko-Motor Alan Psiko-Motor (Devinişsel) Alan Davranışları: Psiko-motor alan ile ilgili davranışlar zihin ve kas koordinasyonunu gerektiren davranışlardır. (Öğrenilmiş becerilerin kodlandığı alan.) -39-

Hedef Alanları: Psiko-Motor Alan (2) Psiko-motor Alan Hedeflerinin Aşamalı Sınıflaması: Uyarılma Rehber (Kılavuz) Denetiminde Yapma Beceri Haline Getirme Duruma Uydurma Yaratma -40-

Hedef Alanları: Psiko-Motor Alan (3) Psiko-motor Alan Hedeflerinin Aşamalı Sınıflaması: Uyarılma Rehber Denetiminde Yapma Beceri Haline Getirme Duruma Uydurma Yaratma -41-

Hedef Alanları: Psiko-Motor Alan (4) Uyarılma: Bireyin, zihin kas eşgüdümünü gerektiren bir işe, duyuları ve tüm vücuduyla hazır olduğu basamak. Kılavuzla yapma: Bireyin, zihin kas eşgüdümünü gerektiren bir işi, doğrudan ya da yönergeler yoluyla yardım alarak yapabildiği basamak. Beceri Haline Getirme: Bireyin, zihin kas eşgüdümünü gerektiren bir işi, yardım almaksızın ve işin gerektirdiği nitelikte yaptığı basamak. -42-

Hedef Alanları: Psiko-Motor Alan (5) Duruma Uydurma: Bireyin bir psiko-motor becerisini, benzer nitelikte başka bir durumda kullanabildiği basamak. Yaratma: Bireyin, uzmanlaştığı alanda orjinal bir beceri ortaya koyduğu basamak. -43-

Psiko-Motor Alan Hedef Örnekleri Suni solunumu bir uzman gözetiminde gerçekleştirir. Suni solunumu yardımsız beceriyle gerçekleştirir. Yaz tatilinde karşılaştığı boğulma vakasına suni solunum gerçekleştirme Kendine has suni solunum tarzını uygulama Kılavuzla yapma Beceri haline getirme Duruma uydurma Yaratma -44-

Bloom un Aşamalı Sınıflaması Bilişsel alan Duyuşsal alan Psiko-motor alan Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme Alma Tepkide bulunma Değer verme Örgütleme Karakter haline getirme Uyarılma Kılavuz denetiminde yapma Beceri haline getirme Duruma uydurma Yaratma -45-

Eğitimde Hedefler Hedeflerin İşlevleri ve Analizi Yrd. Doç. Dr. Levent DURDU Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Eğitim Fakültesi Kocaeli Üniversitesi Dr. Süleyman Sadi SEFEROĞLU nun sunumlarından alıntılanmıştır.

Hedeflerin İşlevleri (işgörüleri) Hedefleri Belirlemenin Önemi ve Hedeflerin Analizi Hedefler eğitim etkinliklerinin karşılaştırılmasında işaretçidirler. Hedefler kendilerini tanımlayan istendik davranışların sembolüdürler. Öğretim hedefleri, öğretme-öğrenme sürecindeki birçok etkinliğin planlanması, geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesinde bir ölçütler takımı işlevi görür. Yani bir karşılaştırmada başvuru noktasıdır. -48-

Hedeflerin İşlevleri (işgörüleri)-2 Hedefleri Belirlemenin Önemi ve Hedeflerin Analizi Hedefler mevcut eğitim etkinliklerinin değerlendirilmesinde ölçütler takımıdır. (Ölçüt=Karşılaştırmada başvuru noktası) Hedefler, öğretim ortamlarının seçimi ve düzenlenmesinde, öğretim yaklaşım, yöntem, teknik ve materyallerinin seçilmesinde, ölçme araçlarının geliştirilmesinde, öğrenci başarısının, öğretim programının ve materyallerin değerlendirilmesinde başvuru noktasıdır. -49-

Hedeflerin İşlevleri (işgörüleri)-3 Hedefleri Belirlemenin Önemi ve Hedeflerin Analizi Belirlenen hedeflerin açık ve anlaşılır olması gerekir. Bu durum kapsamının da belirgin olmasını sağlar. Çok kapsamlı hedefleri analiz etmek ve bu yüzden öğrencilere kazandırılacak davranışları belirlemek de zordur. -50-

Hedeflerin İşlevleri (işgörüleri)-4 Hedefleri Belirlemenin Önemi ve Hedeflerin Analizi Bir öğretim programı hazırlanırken hangi tür hedeflerin seçileceğini biliyor olmak da önemlidir. Çünkü bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor hedefler farklı biçimlerde analiz edilir. Bu yüzden önce hedefin hangi öğrenme alanı ile olduğu belirlenir. -51-

Hedeflerin İşlevleri (işgörüleri)-5 Hedefleri Belirlemenin Önemi ve Hedeflerin Analizi Bilişsel hedeflerin analizinin yapılması, öğrencinin seçilen hedefe erişebilmesi için önceden neleri bilmesi gerektiğini, önkoşul bilgi ve becerilerin neler olduğunun bilinmesini, öğrencilerin öğrenme amacı ile ilgili sahip oldukları giriş davranışlarının belirlenmesini ve öğrenme hiyerarşisinin oluşturulmasını içerir. -52-

Hedeflerin İşlevleri (işgörüleri)-6 Hedefleri Belirlemenin Önemi ve Hedeflerin Analizi Psiko-motor hedeflerin analizi ise, beceriyi işlemlerine ve işlem basamaklarına ayırmak bunları basitten karmaşığa doğru bir sıra içinde düzenlemek demektir. -53-

Kaynakça Demirel, Ö. (2009). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (12. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Ertürk, S. (1997). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan A.Ş. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sönmez, V. (2007). Program geliştirmede öğretmen elkitabı. Ankara: Anı Yayıncılık.

Kaynakça Bilen, M. (1999). Plandan uygulamaya öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık. Demirel, Ö. (2009). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (12. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Ertürk, S. (1997). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan A.Ş. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sönmez, V. (2007). Program geliştirmede öğretmen elkitabı. Ankara: Anı Yayıncılık. -55-

Kaynakça Demirel, Ö. (2009). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (12. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Ertürk, S. (1997). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan A.Ş. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sönmez, V. (2007). Program geliştirmede öğretmen elkitabı. Ankara: Anı Yayıncılık. -56-

Demirel, Ö. (2009). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme (12. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık. Ertürk, S. (1997). Eğitimde program geliştirme. Ankara: Meteksan A.Ş. Seferoğlu, S. Sadi (2009). Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sönmez, V. (2007). Program geliştirmede öğretmen elkitabı. Ankara: Anı Yayıncılık. -57-

Teşekkürler!!! -58-