DENİZ YAPILARINDA DEPREM ETKİLERİ ve 1999 GÖLCÜK DEPREMİ ÖRNEĞİ. Özet

Benzer belgeler
DENİZ YAPILARINDA DEPREM ETKİLERİ VE 1999 GÖLCÜK DEPREMİ ÖRNEĞİ

İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU

İNM Ders 1.2 Türkiye nin Depremselliği

Üst yapı yüklerinin bir bölümü ya da tümünü zemin yüzünden daha derinlerdeki tabakalara aktaran

EGE DENİZİ DEPREMİ

Dolgu ve Yarmalarda Sondaj Çalışması ve Değerlendirmesi. HAZIRLAYAN Özgür SATICI Mad. Yük. Jeo. Müh. (MBA)

BÖLÜM 6 - TEMEL ZEMİNİ VE TEMELLER İÇİN DEPREME DAYANIKLI TASARIM KURALLARI 6.1. KAPSAM

Yeni Deprem Yönetmeliği ve İstinat Yapıları Hesaplarındaki Değişiklikler

BİNA VE BİNA TÜRÜ YAPILAR (KATEGORİ 2 ve 3) İÇİN PARSEL BAZINDA DÜZENLENECEK ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ (GEOTEKNİK) DEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI

ve 20 Tekne Kapasiteli Yüzer İskele

25 NİSAN 2015 NEPAL-KATMANDU DEPREMİ (M=7.8)

JEO156 JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

Yatak Katsayısı Yaklaşımı

08 Mart 2010 Elazığ-Kovancılar Deprem Raporu

16.6 DEPREM ETKİSİ ALTINDAKİ ZEMİNLERDE SIVILAŞMA RİSKİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

DEPREMLER - 2 İNM 102: İNŞAAT MÜHENDİSLERİ İÇİN JEOLOJİ. Deprem Nedir?

:51 Depremi:

Şekil 6. Kuzeydoğu Doğrultulu SON-B4 Sondaj Kuyusu Litolojisi

EŞDEĞER DEPREM YÜKÜ YÖNTEMİ İLE BETONARME KIZAĞIN DEPREM PERFORMANSININ İNCELENMESİ

:51 Depremi:

2010 DARFIELD VE 2011 CHRISTCHURCH DEPREMLERİ VE SONUÇLARI

Posta Adresi: Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, 54187, Adapazarı, Sakara

Zemin ve Asfalt Güçlendirme

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

İTME ANALİZİ KULLANILARAK YÜKSEK RİSKLİ DEPREM BÖLGESİNDEKİ BİR PREFABRİK YAPININ SİSMİK KAPASİTESİNİN İNCELENMESİ

Bursa İl Sınırları İçerisinde Kalan Alanların Zemin Sınıflaması ve Sismik Değerlendirme Projesi

Gemlik-Armutlu Karayolu nun bitişiğinden güneye doğru uzanmaktadır.

YAPILARI ETKİLEYEN UNSURLAR. Doğal unsurlar (afetler) (Deprem, fırtına, sel, toprak kayması, volkanik hareketlilik, sediment taşınımı vs)

Sıvılaşma hangi ortamlarda gerçekleşir? Sıvılaşmaya etki eden faktörler nelerdir? Arazide tahkik; SPT, CPT, Vs çalışmaları

MEVZİİ İMAR PLANINA ESAS JEOLOJİK-JEOTEKNİK ETÜT RAPORU

Kıyı Mühendisliği. Ders Programı. INS4056 Kıyı Yapıları ve Limanlar (3+0) Seçmeli Dersi. Prof.Dr. Yalçın Arısoy

EK-2 BERGAMA OVACIK ALTIN İŞLETMESİ TÜBİTAK RAPORU ELEŞTİRİSİ NE İLİŞKİN GÖRÜŞLER

7. Türkiye nin Sismotektoniği SİSMOTEKTONİK DERSİ (JFM 439)

GEOTEKNİK DEPREM MÜHENDİSLİĞİ KAYNAKLAR 1. Steven L. Kramer, Geotechnical Earthquake Engineering (Çeviri; Doç. Dr. Kamil Kayabalı) 2. Yılmaz, I.

Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Projeleri. TÜBİTAK Projeleri

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ

1.2. Aktif Özellikli (Her An Deprem Üretebilir) Tektonik Bölge İçinde Yer Alıyor (Şekil 2).

BLOK TİPİ KIYI YAPILARININ SİSMİK TASARIMI

KONU: KOMİTE RAPORU TAKDİMİ SUNUM YAPAN: SALİH BİLGİN AKMAN, İNŞ. YÜK. MÜH. ESPROJE GENEL MÜDÜRÜ

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü

Data Merkezi. Tunç Tibet AKBAŞ Arup-İstanbul Hüseyin DARAMA Arup- Los Angeles. Tunç Tibet AKBAŞ

GİRİŞİM ŞEHİR PLANLAMA PROJE & DANIŞMANLIK

DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI

ĐMAR PLANINA ESAS JEOLOJĐK-JEOTEKNĐK ETÜT RAPORU

INM 308 Zemin Mekaniği

24 MAYIS 2014 GÖKÇEADA AÇIKLARI - EGE DENİZİ DEPREMİ BASIN BÜLTENİ

11 MART 2011 BÜYÜK TOHOKU (KUZEYDOĞU HONSHU, JAPONYA) DEPREMİ (Mw: 9,0) BİLGİ NOTU

TEMEL İNŞAATI ZEMİN İNCELEMESİ

JFM 301 SİSMOLOJİ 1.TOPĞRAFYADA DEĞİŞİMLER DEPREMLERİN YERYÜZÜNDEKİ ETKİLERİ

ARAŞTIRMALARINDA ARAZİ DENEYLERİ KAPSAMINDA YAPILACAK JEOFİZİK ARAŞTIRMALAR

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GÜZ YARIYILI

MÜREFTE-ŞARKÖY DEPREMİ: GANOS FAYI'NIN 9 AĞUSTOS 1912 DEPREMİNDE ATIMI, KIRIK UZUNLUĞU, BÜYÜKLÜĞÜ, KARAKTERİ VE AYNI YÖREDE OLAN TARİHSEL DEPREMLER

Yalova Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü. ZEMIN VE TEMEL ETÜT RAPORLARı, KARŞıLAŞıLAN PROBLEMLER

T.C.ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞIALTYAPI YATIRIMLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İZMİR ÇEŞMEALTI YAT LİMANI NAZIM İMAR PLANI PLAN AÇIKLAMA RAPORU

ZEMİN İNCELEMELERİ. Yetersiz Zemin İncelemesi Sonucu Ortaya Çıkabilecek Kayıplar. İçin Optimum Düzey. Araştırma ve Deney

80. YILINDA 1935 MARMARA

'Marmara Depremi'nin 10.Yılında...

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

Konsol Duvar Tasarımı

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE. BÖLGESEL DEPREM-TSUNAMİ İZLEME ve DEĞERLENDİRME MERKEZİ 12 HAZİRAN 2017 KARABURUN AÇIKLARI- EGE DENİZİ DEPREMİ

DERİN KAZI İSTİNAT YAPILARI. İnş. Müh. Ramazan YILDIZ Genel. Müdür.

İzmir İli, Bayraklı İlçesi Manavkuyu İlçesi 30J-3D Pafta, 8474 Ada, 1 Parsele ait Başarı23 Apartmanı Ait Mikrotremor Çalışma Raporu

İNM Ders 2.2 YER HAREKETİ PARAMETRELERİNİN HESAPLANMASI. Yrd. Doç. Dr. Pelin ÖZENER İnşaat Mühendisliği Bölümü Geoteknik Anabilim Dalı

BANDIRMA KÖRFEZİ, GEMLİK KÖRFEZİ VE İZMİT KÖRFEZİ SIĞ SİSMİK GÖRÜNTÜLERİ

XIII- SONUÇ ve ÖNERİLER

AR&GE BÜLTEN 2010 ġubat SEKTÖREL DEPREM GERÇEĞĠ

Şekil :51 Depremi Kaynak Spektral Parametreleri

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GÜZ YARIYILI

T.C. DEVLET DEMİRYOLLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İZMİR LİMANI. Turan YALÇIN Liman İşletme Müdürü

1. Temel zemini olarak. 2. İnşaat malzemesi olarak. Zeminlerin İnşaat Mühendisliğinde Kullanımı

16 NİSAN 2015 GİRİT (YUNANİSTAN) DEPREMİ

TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ 2018 IŞIĞINDA YÜZEYSEL VE DERİN TEMELLERİN TASARIMINA KRİTİK BAKIŞ Prof. Dr. K. Önder ÇETİN

FAYLARDA YIRTILMA MODELİ - DEPREM DAVRANIŞI MARMARA DENİZİ NDEKİ DEPREM TEHLİKESİNE ve RİSKİNE FARKLI BİR YAKLAŞIM

JEOLOJİK-JEOTEKNİK BİLGİ SİSTEMİNE BİR ÖRNEK: AKSARAY İL MERKEZİ

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ DEPREM ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (DAUM) 25 NİSAN 2015 NEPAL-KATMANDU DEPREMİ (M=7.8)

Ö:1/ /02/2015. Küçüksu Mah.Tekçam Cad.Söğütlü İş Mrk.No:4/7 ALTINOLUK TEL:

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ. Geoteknik

ÖN SÖZ... ix BÖLÜM 1: GİRİŞ Kaynaklar...6 BÖLÜM 2: TEMEL KAVRAMLAR... 7

TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ JEOFİZİK MÜHENDİSLERİ ODASI

Fotoğraf Albümü. Zeliha Kuyumcu. Mesnetlerinden Farklı Yer Hareketlerine Maruz Kablolu Köprülerin Stokastik Analizi

B.Ü. KANDİLLİ RASATHANESİ ve DAE.

GİRİŞ. Faylar ve Kıvrımlar. Volkanlar

ŞİLİ DE 8.8 BÜYÜKLÜĞÜNDE DEPREM

İNM Ders 9.2 TÜRKİYE DEPREM YÖNETMELİĞİ

BAÜ Müh-Mim Fak. Geoteknik Deprem Mühendisliği Dersi, B. Yağcı Bölüm-5

KAFZ genellikle geniş, çok sayıda bazen paralel bazen de saç örgüsü şeklindeki kollardan oluşan bir sağ yönlü doğrultu atımlı faydır.

Geoteknik Mühendisliği

jeolojik özelliklerin yýkýmlar üzerindeki etkisi van depreminde

AKADEMİK BİLİŞİM Şubat 2010 Muğla Üniversitesi GEOTEKNİK RAPORDA BULUNAN HESAPLARIN SPREADSHEET (MS EXCEL) İLE YAPILMASI

YENİŞEHİR/BURSA İLÇESİ YERLEŞİM ALANI DEPREM ÇEKİNCESİ

Saha Deneyleri. Saha Deneyleri. Geoteknik Mühendisliğinde. Prof. Dr. Ahmet Orhan EROL. A. Orhan EROL Zeynep ÇEKİNMEZ. Dr.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Sınırlarında Deprem Tehlike ve Riskinin Belirlenmesi

2004 Üniversitesi Y. Lisans İnşaat Mühendisliği İzmir Yüksek 2008 Teknoloji Enstitüsü Doktora İnşaat Mühendisliği Ege Üniversitesi 2015

BİNA VE BİNA TÜRÜ YAPILAR (KATEGORİ 1) İÇİN PARSEL BAZINDA DÜZENLENECEK ZEMİN VE TEMEL ETÜDÜ (GEOTEKNİK) VERİ VE DEĞERLENDİRME RAPORU FORMATI

OTOYOL YATIRIM ve İŞLETME A.Ş.

PLAN AÇIKLAMA RAPORU

RESİMLERLE FORE KAZIK UYGULAMALARI

SU ALTI BORU HATLARI TASARIM ve STABİLİTE

MARMARA DENİZİ VE İSTANBUL RAPORU Marmara Bölgesi nde 40 ile 41 enlem boylam arasında 4.0 ve üstü büyüklükte 16 yılda 50 deprem meydana

BURDUR-YASSIGÜME KÖYÜNÜN, FİZİKİ COĞRAFYA AÇISINDAN, ÇEVRE SORUNLARI

Transkript:

Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Tsunami Özel Sayısı (Editor Ahmet C. Yalçıner), 50/2005-4, 438 DENİZ YAPILARINDA DEPREM ETKİLERİ ve 1999 GÖLCÜK DEPREMİ ÖRNEĞİ Prof. Dr. Yalçın YÜKSEL Yıldız Teknik Üniversitesi, İnşaat Müh. Bölümü, 34349, Yıldız, Beşiktaş, İstanbul Dr. Işıkhan GÜLER Yüksel Proje A.Ş. Ankara Özet Depremler yüzünden oluşan zarar ve kayıpların azaltılması amacıyla, sismik tasarım yöntemleri, 20.yy ın başlarından itibaren birçok bölgede kurallar ve standartlar ile tasarım uygulamaları geliştirilmiş ve gerçekleştirilmiştir. Bu yöntemler genellikle yerçekimi ivmesiyle tanımlanan sismik kuvvetin tanımlanan bir seviyesine direnç gösterecek şekilde tasarlanan yapılardaki kuvvet dengesi yaklaşımına dayanmaktadır. Bu yöntemler, özellikle deprem hareketlerinin, tanımlanan tasarım seviyesinin az çok içinde olması durumunda deniz yapılarının kabul edilebilecek ölçüdeki sismik performanslarına katkıda bulunmaktadırlar. Deprem felaketleri oluşmaya devam edecektir. Bu felaketler, genellikle sismik bölgelerin yakınlarındaki güçlü deprem hareketleri veya zemin göçmesi dolayısıyla oluşacak hasarın, sismik tasarımın göz önüne alınmadığı bölgelerdeki orta büyüklükteki deprem hareketlerinde bile meydana gelmektedir. Burada deniz yapıları için sunulan geleneksel sismik tasarım yöntemlere göre yapıların sismik performansına dayalı yöntemlere yön vermek ve çerçeve oluşturmak amacıyla özellikle 1999 Kocaeli Depremindeki gözlemlere ve incelemelere dayanan bilgileri bu doğrultuda aktarmaktır. Bu makalede Yüksel v.d. 2000, 2001a,b ve 2003 çalışmalarını esas alan bir derleme sunulmuştur. Giriş 17 Ağustos 1999 Kocaeli depreminde nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu Doğu Marmara Bölgesini etkilenmiştir. Bu deprem Tablo 1 de görülen özelliklere sahiptir. Bu depremde kara yapılarının yanında deniz yapıları ve kıyı alanları da hasar görmüştür. Bu nedenle birçok limanda işletmeler aksamış ve deniz yapılarının bir kısmı kullanılamaz duruma gelmiştir. Bu amaçla, İzmit körfezi kıyı alanında mevcut olan deniz yapıları incelenerek deprem hasarları belirlenmeye çalışılmıştır. Böylece hasar nedenleri araştırılabilecek ve gelecekte olması muhtemel deprem etkilerine karşı koyabilecek sismik performansları daha iyi olan yapısal tasarımlar gerçekleştirilebilecektir. 1

Tablo 1. 17/08/1999 Depremine ait bazı özellikler (BÜ, Kandilli) Tarih ve Saat 17.08.1999, 03:01:37 a.m. yerel saat 00:01 39.80 (UTC) Yüzey Dalga Büyüklüğü Kütlesel Dalga Büyüklüğü Süresel Büyüklük Moment Büyüklüğü Odak Merkez 7.8 (UGS) 6.3 (USGS) 6.7 (Kandilli) 7.4 (USGS, Kandilli) 40.702 N Gölcük Bu araştırmada aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır; 1- Neden körfez bölgesi gibi alüviyal birikintilerin bulunduğu kıyı alanlarında hasar yüzdesi yüksek olmuştur? 2- Bu hasarlara sebep olan depremin özelikleri nelerdir? 3- Yapıların dinamik performansı için yeni çalışmalara ihtiyaç var mıdır? 4- Zemin koşullarının deniz yapılarının davranışı üzerindeki etkileri nelerdir? 5- Deprem sonrası acil eylem planları nasıl hazırlanmalıdır? Limanlarda meydana gelen deprem hasarları nedeniyle ortaya çıkan işletme kayıpları sadece ulusal değil aynı zamanda uluslararası boyutta ekonomik zararların doğmasına sebep olmaktadır. Bu tip büyük depremlerin neden olduğu ekonomik kayıplara dünyada daha önce de rastlanılmıştır. Örneğin 17/01/1995 Hyogoken Nanbu depremi Kobe limanında neden olduğu hasar ve işletme kayıpları 5.5 milyar $ mertebesindedir. Bu depremden sonra sadece birinci yılda dolaylı olarak neden olduğu ekonomik kaybın ise 6 milyar $ olduğu tahmin edilmiştir (Werner, 1998). İzmit Körfezinin Genel Özellikleri ve Deniz Yapıları Marmara Denizinin bir uzantısı şeklinde Darıca dan doğuya doğru yaklaşık 50 km uzanan İzmit Körfezi, yıllardan beri coğrafi konumu, jeolojik ve yapısal özellikleri bakımından bir çok yerli ve yabancı araştırmacının dikkatini çekmiştir. Genişliği 1800 m (Tütünçiftlik ve Yüzbaşılar, Gölcük arası) ile 9800 m (Hereke ve Karamürsel arası) arasında değişen İzmit Körfezi, en doğudaki İzmit havzasından ayrı olarak, biri Hersek burnunun batısında, diğeri ise doğusundaki fay kontrollü iki derin deniz çukurundan oluşmaktadır (Şekil 1). Hersek burnunun doğusundaki Karamürsel havzası yaklaşık olarak 18 km uzunluğunda 10 km genişliğindedir. Doğudaki çukurluğun en derin yeri Ulaşlı açıklarında 204 metredir. Güney kesimi kuzeyine göre daha eğimlidir. Batıdaki Çınarcık havzası ise Marmara Denizinin en büyük havzasıdır. Bu çukurluklar Pliyosen de oluşan sismik aktivitenin denetiminde gelişmişlerdir (Ergün ve Yörük 1990). 2

Şekil 1. Anadolu üzerindeki tektonik yapı (a) Marmara Denizi (b) İzmit Körfezi (c) Batimetri. Compiled from Guneysu (1999), Yaltırak vd. (2000), Altinok vd. (2001) ve Yüksel vd. (2003). Yaklaşık 1500 km olan sağ-yanal atımlı Kuzey Anadolu Transform Fay Zonu (KAF) Marmara Denizinin doğusunda üç kola ayrılmaktadır. Güney kol Yenişehir ile Edremit arasındadır. Orta kol Geyve'den Bandırma'ya kadar Marmara kıyı çizgisini izler ve Bayramiç'ten Ege Denizine girer. Kuzey kol ise İzmit Körfezi ile derin Marmara'yı yanal geçerek Saroz Körfezine doğru yönlenmektedir (Barka, 1992). İzmit körfezi gerek çevresel etkenlere (dalga, rüzgar v.b.) karşı korunaklı bir konumda bulunması, gerekse jeopolitik açıdan emniyetli bir coğrafyaya sahibi olmasının yanı sıra İstanbul gibi ticari, sanayi, turizm ve eğitim işlevlerinin en yoğun olduğu şehrin hinterlandı içinde kalması nedeniyle sivil ve askeri amaçlı çok sayıda deniz yapısının bu körfezin kıyı şeridi boyunca inşa edilmesine sebep olmuştur. Ayrıca bu bölgede karayolu, demiryolu ve havayolu gibi ulaşım sistemlerinin gelişmiş olması da, Türkiye nin daha iç bölgelerine hizmet verme imkanını sağlamaktadır. Bu bölgede, sanayinin de çok gelişmesi ithalat ve ihracatın en büyük yüzdeyle yapıldığı deniz taşımacılığı dolayısıyla gerek devlete gerekse özel sektöre ait çok sayıda limanın gelişmesine neden olmuştur. Sanayi tesisleri ve bunlara hizmet veren yanaşma yapıları ile diğer limanlar çoğunlukla körfezin kuzey kıyılarında yer almışlardır. Marmara bölgesinin, özellikle İstanbul un tarihi dokusu nedeniyle bölgede turizme yönelik yatırımların da artmasına sebep olmuştur. Bu nedenle yat limanları inşa edilmiştir, bir kısmında ya inşa edilme ya da planlama aşamasındadır. Ayrıca, körfezde balıkçılıkla uğraşan halka hizmet amacıyla birçok inşa edilmiş balıkçı barınağı da mevcuttur. Körfez bölgesi sahibi olduğu sanayi potansiyeli ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti için son derece hayati bir yapıya sahiptir. Ne yazık ki bütün bu gelişmişliğe karşın bölgenin tarih boyunca gelişiminde karşılaştığı sismik hareketler, bu yapılanmayı korkutucu biçimde tehdit etmektedir. Bu amaçla, yöredeki gerek sanayi yapılarının gerekse bunlara hizmet veren en önemli ulaşım yapılarından biri olan deniz yapılarının sismik performasyonları çok dikkatlice tasarlanmalıdır. 17 Ağustos 1999 Gölcük merkezli Gölcük depreminin bu yapılarda neden olduğu hasarların 3

envanterinin hazırlanması ve bu hasarların nedenlerinin araştırılması bu araştırmanın başlıca amacıdır. Bu nedenle Şekil 2 de görülen İzmit Körfezi üzerinde kurulu bulunan deniz yapılarından 22 adedinde hasar tespit çalışmaları yapılmıştır. Değişik hizmetlere sahip bu deniz yapılarının öncelikle yapısal durumları ve geoteknik yapıları, daha sonrada oluşan hasarlar belirlenmiştir. Yapı Hasar Dağılımı Körfez bölgesinde deniz yapılarında yapılan hasar tespit çalışmaları ve bu yapıların sismik performanslarının da değerlendirilmesinden sonra yapı zemin etkileşimleri de dikkate alınarak Kocaeli depremi sonrası yapı hasar dağılımlarının elde edilmesine çalışılmıştır (Şekil 3 ve Tablo 2). Bu amaçla öncelikle yapılar oluşan hasar durumlarına göre dört ana gruba ayrılmıştır. Bu hasar durumları aşağıdaki tanımlara göre belirlenmiştir (Yüksel vd 2001 ve Yüksel vd 2003). Şekil 2. İzmit Körfezi Deniz Yapıları (Yüksel vd 2001 ve Yüksel vd 2003). Hasar Tanımları; 1-Ağır Hasar:Yapı toptan göçmeye uğramış ve yeniden inşa edilmesi gerekmektedir. Bu durumda işletme tamamen durmuştur. 2-Orta Hasar:Yapıda kısmi hasarlar mevcuttur, yapının kalan kısmındada görünür fakat işletmeyi engelleyici hasar yoktur. Servis sistemleri hasar gormüş olmasına karşın geçici servis imkanları oluşturulabilir. Kontrollüde olsa kısmi işletme yapılabilir. Yapıdaki hasarların durumuna göre yeniden yapılanma ve restorasyon gerekmektedir. 3-Az Hasar:Yapıda kısmi küçük hasarlar oluşmuştur. Bu hasarlar işletmeyi engellememektedir. Yapı restorasyon çalışmalarıyla tam olarak hizmet verebilecek duruma gelebilir. 4-Hasarsız:Yapıda işletmeyi engelleyici herhangi bir hasar meydana gelmemiştir. 4

İşletme Durumu; Yapıların deprem sonrası işletmedeki durumları üçe ayrılmıştır. 1-İşletme Dış: Yapı toptan göçmüş böylece hiçbir şekilde hizmet verememektedir. 2-Kısmen İşletme: Yapı orta yada az hasarlıdır, bu durumda yapı tam aktivite ile yeteri hizmeti verememektedir. 3-İşletmede: Yapı az hasarlı yada hasarsızdır, bu durumda yapı hizmeti aksatmamaktadır. Geoteknik Kriterleri ile Zemin Durumu; Bölgedeki kıyı yapılarının altında yer alan Kuaverterner yaşlı çökeller geoteknik kriterleri göz önüne alınarak 3 bölgede incelenmiş olup yerel morfoloji nedeniyle küçük farklılıklar göstermekle birlikte genel olarak aşağıdaki gibi özetlenmiştir (Yüksel vd 2001 ve Yüksel vd 2003). 1-Yelkenkaya Burnu-Yarımca Arası Zemin Profili: 3-10m güncel deniz tabanı çökelleri, genelikle üstte 2-3m kalınlığında gevşek-orta sıkı kavkılı killi kum ve çakıl, alta doğru çakıllı orta sıkı-çok sıkı kum veya orta katı-sert kil seviyesinden oluşmaktadır. 2-Yarımca-Değirmendere Arası Zemin Profili: Üstte güncel deniz tabanı çökelleri olarak nitelendirilen Holosen yaşlı çok yumuşak-yumuşak kil (SPT N=0-4) olup kalınlığı sahilden derine doğru artarak 5-25 m arasında değişmektedir. Kıyı yapıları altındaki Holosen yaşlı bu tabakanın kalınlığı 20-30 m civarında olup altında Geç Piliyosen-Pleyistosen yaşlı taşıyıcı nitelikte orta katı-sert kıvamında kil ve/veya orta sıkı çok sıkı kum seviyeleri yer almaktadır. 3-Değirmendere-Kalem Burnu Arası Zemin Profili: Bu bölgenin jeolojik ve jeomorfolojik yapısı Körfezin kuzeyinden oldukça farklılık göstermekte olup delta çökelleri daha büyük loblar oluşturur. Muhtelif kıyı yapılarının yer aldığı Yalova ve Hersek gibi yerleşim yerleri delta ve denizel bataklık çökellerinin üzerinde yer almaktadır. Çınarcık ise yamaç molozu çökelleri, denizel kıyı düzlüğü çökelleri ve Plaj çökelleri üzerine kurulmuş bir yerleşim birimidir. Genel olarak zemin profili üstte Holosen yaşlı 5-20 m kalınlığında çok yumuşak-yumuşak kil ve/veya çok gevşekgevşek kum altta ise Geç Piliyosen-Pleyistosen yaşlı taşıyıcı nitelikte çok katı-sert kıvamında kil ve/veya orta sıkıçok sıkı kum seviyeleri yer almaktadır. Hersek Deltasında yapılan bir sondajda taşıyıcı nitelikli bu zeminin 118 m de tabanına ulaşılamamıştır. 5

Zemin Lejandları AÇIKLAMA: LEJANDLAR Sismik Lejandlar Hasar Lejandı Ağır Hasar Orta Hasar Az Hasar Hasarsız İşletme Lejandı İşletme Dışı Kısmen İşletme İşletme A B C D Şekil 3. Yapı Zemin Hasar ve Sismik Dağılım (Yüksel vd 2001 ve Yüksel vd 2003). 6

Tablo 2. Yapı Hasar Zemin ve Sismik İlişki (Yüksel vd 2001 ve Yüksel vd 2003). Sıra No Tesis Adı Yapı Tipi Hasar Durumu İşletme Durumu Merkeze Uzaklık (km) 1 TUZLA TERSANE LİMANI Beton Bloklu Rıhtım, Beton Blok Dalgakıran C 48 2 ESKİHİSAR FERİBOT İSKELESİ Beton Bloklu Rıhtım, Kapak Atma Rampası C 35 3 ESKİ HİSAR BALIKÇI BARINAĞI Taş Dolgu Dalgakıran D 35 4 ROTA DENİZCİLİK İSKELESİ Betonarme Kazıklı İskele D 8.5 5 TÜPRAŞ KIYI TESİSLERİ Betonarme ve Çelik Kazıklı İskeleler B 5.5 6 DERİNCE LİMANI Beton Bloklu ve Kazıklı Rıtımlar B 3 7 PETROLOFİSİ İSKELESİ Betonarme ve Çelik Kazıklı İskleler A 4.5 8 SHELL DERİNCE İSKELESİ Çelik Kazıklı İskele A 5 9 KORUMA TARIM İSKELESİ Betonarme Kazıklı İskele A 5.5 10 TRANSTÜRK İSKELESİ Çelik Kazıklı İskele B 6 11 İZMİT YAT LİMANI Betonarme Kazıklı İskele C 9.5 12 UM DENİZCİLİK LİMAN TESİSİLERİ Çelik Kazıklı İskele A 7.5 13 GÖLCÜK TERSANE KIYI TESİSİLERİ Çelik Kazıklı İskele B 0.0 14 KARAMÜRSEL EREĞLİ BALIKÇI BARINAĞI 15 TOPÇULAR FERİBOT İSKELESİ Taş Dolgu Dalgakıran C 13.5 Betonarme Palplanjlı Dolgu ve Çelik Kazıklı İskele D 32 16 AKSA İSKELE VE DOLFENLERİ Çelik Kazıklı İskele B 43 17 YALOVA YAT LİMANI Taş Dolgu Dalgakıran D 48 18 KORUKÖY İSKELESİ Betonarme Kazıklı İskele D 56 19 ÇINARCIK BALIKÇI BARINAĞI Taş Dolgu Dalgakıran B 65 20 KOCADERE MOTOR İSKELESİ Betonarme Kazıklı İskele D 71 21 ESENKÖY BALIKÇI BARINAĞI Taş Dolgu Dalgakıran C 78 7

SONUÇLAR Geoteknik Hasarlardan Kaçınmak İçin Temel Tasarımında Önemli Faktör Ve Parametreler (Yüksel vd 2001 ve Yüksel vd 2003); Sismik olarak dünyanın en aktif bölgelerinden birisi olan Anadolu Levhasının iyi tanımlanmış, uluslararası üne sahip Kuzey Anadolu Fay Zonunda jeoteknik hasarlardan kaçınmak için temel tasarımının detaylı araştırma ve verilere dayanması gerekmektedir. Temel tasarımı öncesinde mutlaka sahayı üç boyutta (sondaj ve jeofizik ölçümlerle) incelemek ve anlamak, tasarımda kullanılacak parametreleri yerinde veya laboratuar deneylerinden elde etmek, kabullerle veya ampirik formüllerle temel tasarımı yapmamak hem insan yaşamını korumakla hem de yapının kabul edilebilir boyutta hasara uğramasıyla sonuçlanacaktır. Bu nedenle; 1) Jeolojik, jeomorfolojik, tektonik, sismik ve zemin parametrelerinin toplanarak ve/veya elde edilerek sahayı anlamak ve bu bilgileri edindikten sonra temel tasarımı yapmak jeoteknik hasarları kabul edilebilir boyutlara indirgeyecektir. 2) Temel tasarımında gerekli zemin parametreleri; statik (uzun ve kısa vadeli stabilite tahkikleri, taşıma gücü, oturma, farklı oturma v.b.) ve dinamik analizler için {γ m, γ sat, SPT-N, c u φ u, c', φ', m v, c v, E s, ν, f n (zemin titreşim periyodu) v.b.} yerinde ve/veya laboratuar deneylerinden elde edilerek kullanılmalıdır. 3) Gerekiyorsa zemin ıslahı yapılmalıdır. Deprem nedeniyle SPT-N<10 olan siltli ve kumlu zeminlerde sıvılaşma riski, w n >LL ve c u < 50 kpa olan killi zeminlerde taşıma gücü ve zemin büyütmesi nedeniyle önemli hasarlar oluşabilmektedir. 4) Temel Tasarımında; Yüzeysel temellerde temel seviyesinin altındaki zeminin üç boyuttaki geometrisi elde edilmeden ve taşıyıcı zemin tam olarak tanımlanmadan tasarıma geçmemelidir, Kazıklı Temellerde kazık türü seçilirken zeminle en uyumlu olanı seçebilmek için kazık yüzeyinin yer alacağı zeminin çok iyi tanımlanması gerekmektedir. Ayrıca birinci derece deprem bölgesinde uç kazıklarının toptan göçtüğü, yeterli derinliğe ve kesit alanına sahip çelik boru sürtünme kazıklarının ise kabul edilebilir hasarlarla ayakta kaldığı unutulmamalıdır. Bu bakımdan önemli kıyı yapılarında çelik boru sürtünme kazıkları tercih edilmelidir. 5) Malzeme seçiminde dünya standartlarına uyulmalı ve dolguda kum kullanılmamalıdır. Malzemenin kaynağı, şekli, boyutları ve iyi sıkıştırılması yapının ayakta kalabilmesinde önemli etkenlerdir. 8

Yapısal Tasarım ve Dogu Marmara Depremi Nedeniyle Yapı-Hasar Dağılımının Değerlendirilmesi(Yüksel vd 2001 ve Yüksel vd 2003); 1) Yapı-Hasar dağılımı incelendiğinde hasarın ağır ve orta büyüklükte olduğu deniz yapılarının kuvaterner yaşlı çökeller üzerine kurulu olduğu görülmektedir. Bu durum stratigrafik dikme kesitlerinden görüldüğü gibi zemin kum, kil ve silt kil çökellerden oluşmaktadır. Yeteri zemin etüdünün yapılmaması dolayısıyla zemin ıslah çalışmalarının da yetersiz kalması bu yapılardaki hasarın artmasına neden olmuştur. Ayrıca yapılar 1997 deprem şartnamesinden önce tasarlanmış ve deprem bölge katsayıları Gölcük depremi yer ivmesine göre düşük alınmıştır. Bu durum güvenliklerin küçük olmasına neden olmuştur. O halde zemin şartları ve yapı tipi ile tasarım kriterleri deniz yapılarının depreme karşı sismik performanslarını etkilemiştir. 2) Marmara denizinde yeni bir depremin olması durumunda İstanbul şehrinin faya daha yakın olması nedeniyle daha azla etkileneceği de aşikardır. Bu durumda Gölcük depreminden çıkan bu sonuçlara göre özellikle Haydarpaşa Limanı nda sismik performansın yüksek olduğu rıhtımların yaratılması deprem sonrası ulaşacak yardımlar nedeniyle son derece önem arz etmektedir. 3) Gölcük depreminde deniz yapılarında aşağıda belirtilen tipik davranışlar belirlenmiştir; Taş dolgu dalgakıranlar eğer temel zeminleri yeterli taşıma gücüne sahip değilse oturma nedeniyle kronman kotları değişmiş ve deformasyona uğramışlardır (Karamürsel Ereğli Balıkçı Barınağı nda olduğu gibi). Ağırlıklı blok tipli rıhtımlar genellikle düşey deplasman yerine denize doğru atay deplasman yapmışlardır, bunun nedeni ise geri dolgularında kullanılan zemin kalitesi ve sıvılaşmadır. Ayrıca bu tip yapıların, deprem katsayılarının küçük alınarak tasarlanmış olmaları kaymaya karşı güvenirliklerinin küçük olmasına neden olmuştur. Kazıklı yanaşma yapılarında, kazık başlarında kırıklar belirlenmiştir. Bunun nedenleri genellikle yapım hatalarından kaynaklanmıştır. Ağır hasara neden olan kazıklı yapılarda ise kazık boylarının kısa olduğu belirlenmiştir. Çelik kazıklarda ise sakin su seviyesi civarındaki korozyon bu bölgede kazıkların buruşmasına neden olmuştur. Kompozit yapılarda, bu yapıların birbirlerine göre farklı dinamik davranışlarından dolayı hasar daha büyük olmaktadır. Çökellerin oluşturduğu zeminler yukarıda bahsedildiği gibi iyi etüd edilmeli ve yapılaşmada zemin ıslahı yapılmalıdır. Deprem nedeniyle kıyı çizgisinin değiştiği kıyı alanlarında yeni dolgu alanlarından kaçınılmalıdır. 9

Kaynaklar Guneysu, C., The bathymetry of the Izmit Bay, Turkish J. Mar. Sci., 1999, 5, 167-170. Yaltirak, C., Alpar, B., Sakinc, M., Yuce, H, Origin of the Strait of Canakkale (Dardanelles): regional tectonics and the Mediterranean-Marmara incursion, Marine Geology, 2000, 164/3-4, 139-156. Altinok, Y. Tinti, S., Alpar, B., Yalciner, A.C., Ersoy, S., Bortolucci, E., Armigliato, A., The Tsunami of August 17, 1999 In Izmit Bay, Turkey, Natural Hazards, 2001, 24(2): 133-146. Yuksel, Y. Yalciner, A.C., Alpar, B., Cevik, E., Celikoglu, Y., Ozmen, H.İ., Ozguven, O., Bostan T. and Gurer, S., Effects of the Eastern Marmara Earthquake on the Marine Structures and Coastal Areas, Report-1, in Turkish (AFP No: 99-05-01-01), Yildiz Technical University, February 2000, 205p. Yuksel, Y. Yalciner, A.C., Cevik, E., Alpar, B., Celikoglu, Y., Ozmen, H.I., Güler, I., Ozguven, O., Bostan T., Muyesser,O., Arel, E., Kiper, B., Effects of the Eastern Marmara Earthquake on the Marine Structures and Coastal Areas, Report-2, in Turkish (AFP No: 99-05-01-01). Yildiz Technical University, February 2001a, 205p. Yuksel, Y. Alkis, Z., Cevik, E., Yalciner, A.C.,Bayram, B., Ozmen, H.I., Guler, I., Ozguven, O., Tonguc, E., Effects of the Eastern Marmara Earthquake on the Marine Structures and Coastal Areas, Report-3, in Turkish (AFP No: 99-05-01-01). Yildiz Technical University October, 2001b, 136p. Barka, A.A. (1992). The North Anotalian fault zone, Annales Tectoncae, Special Issue to Volume 6: 164-195. Werner, D., Seismic guidelines for ports, ASCE, 1998. Ergin, M. and Yörük, R. (1990). Distribution and texture of the bottom sediments in semi-closed coastal inlet, Izmit Bay from the Eastern Sea of Marmara (Turkey), Estuarine, Coastal and Shelf Science, 30, 647-654. 10