TÜRKİYE YASSI ÇELİK TALEP TAHMİN MODELİ VE PROJEKSİYONLAR

TÜRKİYE YASSI ÇELİK TALEP TAHMİN MODELİ VE PROJEKSİYONLAR İbrahim BAYRAKTAROĞLU Berk ONAY Özet: Türkiye yassı çelik tüketiminin tahmin edilmesi amacıyla kullanılabilecek bir modelin oluşturulması ve bu model kullanılarak 2001-2006 döneminde ürün türlerine göre yassı çelik tüketimi tahminlerinin yapılması amacıyla öncelikle modelde kullanılabilecek alternatif tüketim tahmin teknikleri değerlendirilmiş ve regresyon analizi uygun teknik olarak belirlenmiştir. Daha sonra tüketim tahmin modeli, modeli oluşturan bileşenler (modelde kullanılacak ürün ayrımı, bu ürün ayrımında Türkiye pazarında yürütülen birincil ve ikincil üretim faaliyetleri, yassı çelik ithalat ve ihracatı, tüketim eşitliği vb.) ayrıntılı bir şekilde açıklanarak tanımlanmıştır. Çalışmanın sonraki adımında, yapılacak tahminlere esas olacak tüketim serileri, ortaya konan model çerçevesinde, 1989-2000 yıllan için oluşturulmuştur. Dördüncü adımda, regresyon analizinde tüketimle ilişkisi incelenecek bağımsız değişkenler belirlenmiş ve bu değişkenlerin, belirlenen ürün ayrımındaki her bir ürün grubuyla olan ilişkileri araştırılarak her ürün grubu için ayrı ayrı tüketim fonksiyonları oluşturulmuş ve bu fonksiyonlar 1989-2000 fiili tüketim değerleriyle test edilmiştir. Beşinci adımda tüketim fonksiyonlarında yer alan bağımsız değişkenlerin her biri için tahmin döneminde kabuller yapılmış ve bu kabullerle tüketim fonksiyonları işletilerek tüketim tahminleri üretilmiştir. Anahtar sözcükler: Tüketim, Tahmin, Regresyon, İthalat, İhracat. 1. TALEP TAHMİN MODELİNİN BELİRLENMESİ Ülkemizin yassı çelik ürünleri talep tahminine ilişkin bugüne değin, birçok çalışma yapılmış, bu çalışmalarda, basit ve karmaşık çeşitli yaklaşımlar izlenmiştir. Gerçekten de gelecek yıllardaki talebi tahmin etmek için uygulanabilecek bir çok alternatif yaklaşım ve tahmin tekniği önerilebilir. Basit bir yaklaşımın uygulanması, ulaşılan sonuçların sağlıksız olacağı anlamına gelmeyeceği gibi, kullanılan model ve tekniklerin çok karmaşık olması da doğruya en yakın tahminleri garanti etmez. Zira ekonomik faaliyetler çeşitli düzeyde belirsizlik içeren piyasa koşulları içerisinde yapılmaktadır. Dolayısıyla tamamıyla doğru tahminlere ulaşmak olanaksızdır. Her tahmin yaklaşımı geçmişe ve geleceğe ilişkin bazı veri ve kabullerle uygulanmaktadır. Ulaşılacak sonuçların güvenilirliği bu veri ve varsayımların gerçeğe ne derece yakın olduğuna büyük ölçüde bağlıdır. Talep tahmin modeline ve tahminlerin yapılmasında hangi tekniğin uygulanacağına karar verilirken daha önce yapılan benzer çalışmalar, bu çalışmaların ortaya koydukları tahminler ve elde edilen isabet oranları, dünyada bu amaçla kullanılan bazı modeller incelenerek model için genel yaklaşım oluşturulmuş, bu model çerçevesinde tahminlerin üretilmesi için de bir nedensel tahmin tekniği olan regresyon analizi tercih edilmiştir. Çeşitli Talep Tahmin Yöntemlerinin Karşılaştırılması Artan Maliyet Ekonometrik Modeller Regresyon Karma İstatistik Modeller Basit İstatistik Modeller Sezgisel Tahminler Azalan Doğruluk 11

Hazırlanan model 6 ana ürün grubundan oluşmaktadır. Tasarlanan modelin ilk hali ürün ayrımı bakımından bu 6 ana grubun ebat farklılıklarını içeren alt gruplarını da içeriyordu. Ancak, geçmiş tüketim serilerinin bu detayda oluşturulması, dış ticaret değerlerindeki belirsizlikler (GTİP ayrımı ile bu detayda birebir eşleştirme yapılamamıştır) ve ikincil üretim değerlerinin gerekli ayrıntıda temin edilememesi nedenleriyle mümkün olmamış ve sonuçların 6 çeşit ürün grubu bazında hazırlanması yoluna gidilmiştir. Bu sonuçların ebat farklılıklarını da içeren daha detaylı sonuçlara dönüştürülmesi, dış ticaret değerlerinin ebat dağılımında incelenmesi, ayrıca ikinci üreticilerin üretimleri ve tüketimlerinin değerlendirilmesiyle yapılacak ayrı bir yaklaşımla mümkün olabilir. 2. YASSI ÇELİK ÜRÜNLERİNİN SINIFLANDIRILMASI VE TÜKETİM SERİLERİNİN OLUŞTURULMASI Çalışma sonunda üretilen tahminleri mümkün olduğunca işe yarar olması, sonuçların belli bir ayrıntıda olmasına bağlıdır. Bu amaçla yassı çelik grubuna giren ürürlerin tümü 6 sınıfta ele alınmıştır. Bu sınıflandırmanın daha detaylı olmasını kısıtlayan ise ilgili verilerin sağlanabilirliği olmuştur. Yassı çelik tüketimlerini belirlenen 6 çeşit ürün ayrımında oluşturulması için kullanılan hesaplama tarzı aşağıdaki eşitlikle ifade edilebilir. Yassı Çelik Ürün Grupları (Bağımlı Değişkenler) Y 0 Y 1 Y 2 Y 3 Y 4 Y 5 Y 6 : Yassı Ürünler Toplamı : Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac : Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac : Levha : Elektrolitik Kalay ve Krom Kaplı Yassı Çelik : Galvanizli Rulo ve Sac : Boyalı Rulo ve Sac Bu arada şunu da belirtmek gerekir ki, tüketim kalıplarını daha ayrıntılı bir şekilde ortaya koymak için tahmin modelinin tam manasıyla sektörel bir yaklaşımla oluşturulması imkânları da araştırılmıştır (zira bu türden bir yaklaşım tüketimleri hem ürün hem de sektör bazında ele alıp her sektörün çok çeşitli özelliklerini dikkate alarak ve böylece konuyu mikro düzeyden makro düzeye doğru araştırdığı için gerçeğe daha yakın ve daha detaylı sonuçlar üretebilen bir model olurdu). Ancak böyle bir modelin çalıştırılabilmesi için hangi sektörün hangi ürünleri ne kadar tükettiği bilgisine geçmişe doğru ulaşılabilmesi gerekir. Maalesef ülkemiz şartlarında bu detayda bir bilgiyi derlemek mümkün olamamıştır. Oluşturulan modelde, tahmin tekniği olarak kullanılan regresyon analizi, bir bağımlı değişken (kriter değişkeni) ile bir veya daha fazla sayıda bağımsız değişken (tahmin değişkeni) arasındaki ilgiyi sayısal hale dönüştürmede kullanılan istatistiksel bir analizdir. Bilgisayarlar sayesinde kullanılmasının kolaylığı, esnekliğinin yüksek oluşu nedeniyle bu teknik talep tahminlerinde çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Bağımsız değişken olarak bir değişken kullanılırsa basit (tekli) regresyon, iki veya daha fazla değişken kullanılırsa çoklu (katlı) regresyon söz konusudur. Bu çalışmadaki tüm tekli ve çoklu regresyon analizleri ve bunlarla ilgili çeşitli istatistik testler STATISTICA istatistik paket programı ile yapılmıştır. Tüketim Eşitliği TÜKETİM nt = ÜRETİM nt - İHRACAT nt + İTAHALAT nt İKİNCİL nt TÜKETİM nt : n ürününün t yılındaki tüketim miktarı ÜRETİM nt : n ürününün t yılındaki üretim miktarı + İKİNCİL nt : t yılında n ürününden ikincil üretimle üretilen miktar İKİNCİL nt : t yılında n ürününden ikincil üretim için tüketilen miktar İHRACAT nt : n ürününün t yılındaki ihracat miktarı İTAHALAT nt : n ürününün t yılındaki ithalat miktarı Bu eşitlikte yer alan (ÜRETİM nt ) terimini Ülkemizdeki tek entegre yassı çelik üreticisi olması nedeniyle ERDEMİR sevkıyatı oluşturmaktadır. ERDEMİR'in sevkıyat değerleri yıllara ve ürün türlerine göre Tablo 1'de verilmiştir. ( İKİNCİL nt ) terimini oluşturan değerler belirlenen ürün gruplarından tüketilerek (bu durumda tüketilen miktar eşitlikte (-) işaretiyle yer almaktadır) üretilen (bu durumda tüketilen miktar eşitlikte (+) işaretiyle yer almaktadır) ikincil üretim ya da tüketim değerleridir. İkincil üretim/tüketim hesabına dahil edilen üreticilerin (kaplamalı sac üreticileri ve BORÇELİK) hangi ürünleri tüketerek hangi ürünleri ürettikleri Tablo 2 ve Tablo 3'de verilmiştir. (IHRACAT nt ) ve (İTHALAT nt ) terimlerini oluşturan değerler, DİE'den sağlanan GTİP bazındaki ham bilgilerden derlenmiş ve ürün gruplarına göre sınıflandırılarak, yıllara ve ürün türlerine göre Tablo 4 ve Tablo 5'de verilmiştir. Sonuç olarak, her biri tüketim eşitliğindeki bir terime karşılık gelen, 11'er sütun (1989-2000 yılları) ve 7'şer satırdan (6 çeşit ürün ve bu ürünlerin toplamı) oluşan tablo (n x t -11 x 7 boyutundaki 5 adet matris) kullanılarak görünen tüketimler tablosu (Tablo 6) elde edilmiştir. 1989 öncesi dış ticaret değerlerine gerekli ayrımda ulaşılamadığı için, tahminlerin yapılmasında kullanılan veri seti zorunlu olarak 11 yıl gibi regresyon analizi için az sayılabilecek miktarda olmuştur. 12

3. BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLERİN SEÇİLMESİ Ekonomik teoriye göre, genelde normal bir talep fonksiyonunda talebin başlıca belirleyicisi olarak ''fiyat'' ve ''gelir" değişkenleri bulunmalıdır. Bununla beraber tahmin amacıyla yapılan çalışmalarda gelecekteki seyri daha tahmin edilebilir olan ve ekonomik yapıyı ifade eden bir değişken olarak ''gelir" in tek başına talebi açıklayıcı faktör olarak alınması da bir eksiklik olarak değerlendirilmemektedir. Ancak hangi ''gelir" in ya da o geliri oluşturan hangi faaliyetin (bu genellikle bir üretim faaliyetidir) talep belirleyicisi olarak ele alınacağı talebi araştırılan ürünün hangi ürün olduğuyla ilişkili olarak yoruma bağlıdır. Bu gelir, bütün sektörleri kapsayan GSMH (Gayri Safi Mili Hasıla) olabileceği gibi GSMH'nin ayrı ayrı sektörel bileşenleri de olabilir ve bilindiği gibi bütün sektörler içinde yassı çeliği en fazla kullanan sektör imalat sanayi sektörüdür. Bununla beraber şunu da belirtmek gerekir ki, yassı çelik ürünleri gerçekte sadece imalat sanayi sektörü tarafından kullanılmamakta, imalat sanayi sektörüne göre daha az da olsa inşaat sektörü gibi GSMH içine giren diğer sektörlerin de bu ürünlere değişen oranlarda bir talebi bulunmaktadır. Dolayısıyla en kapsayıcı biçimde GSMH alınarak talebin bundaki değişmelere paralel seyredeceği düşüncesinden hareket etmek talebin tahmininde başvurulabilecek bir yoldur. Bu noktadan hareketle araştırmaya temel ekonomik göstergelerin gelirle ilgili olanlarının yanı sıra yassı çelik talebiyle ilgili olmaları nedeniyle bazı sektörel göstergeler de (özellikle imalat sanayinin alt sektörleri) dahil edilmiştir. ERDEMİR sevkıyatının % 80'ini aşan bir kısmının imalat sanayine yapılmış olması bu tarzda hareket etmeyi teyit eden diğer bir sebep olmuştur. Yassı Çelik Talebi İle İlgisi Araştırılan Bazı Temel Ekonomik Ve Sektörel Göstergeler (Bağımsız Değişkenler) X 1 X 2 X 3 X 4 X 5 X 6 X 7 X 8 X 9 : (YON) Yıl Ortası Nüfus : (KBGSMH) Kişi Başına Gayri Safi Milli Hasıla : (GSMH) Gayri Safi Milli Hasıla : (İSGSMH) İmalat Sanayii Gayri Safi Milli Hasıla : (GSSSO) Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu : (MTSO) Makine Teçhizat Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu : (İSÜİ) İmalat Sanayii Üretim İndeksi : (MEİÜİ) Metal Eşya, Makine ve Teçhizat İmalatı Üretim İndeksi : (GSÜİ) Gıda Sanayii Üretim İndeksi 4. BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLERİN TAHMİN EDİLMESİ Gerek ilk etapta incelenmek üzere çalışma kapsamına alınan gerekse çeşitli istatistik analizler neticesinde yassı çelik ürün türlerinin her biri için oluşturulan talep (tüketim) fonksiyonlarına giren bağımsız değişkenlerin (bunlar içersinde imalat sanayii üretimi ve GSMH en çok sayıda tüketim fonksiyonunda yer alan değişkenler olmuşlardır) tahmin dönemi (2001-2006) içerisinde alacakları değerlerin doğruya en yakın bir şekilde tahmin edilmesi, elde edilecek sonuçların doğruluğunu en fazla etkileyecek olan, çalışmanın en zor ve kritik aşamalarından biri olmuştur. Bu nedenle özellikle talep fonksiyonlarında yer alan bağımsız değişkenlerin tahmini üzerinde titizlikle durulmuştur. Bağımsız değişkenlerin gerçekleşen ve tahmini değerleri Tablo 7'de verilmiştir. DPT tarafından hazırlanan VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı söz konusu bağımsız değişkenlerin tahmini konusunda önemli bir kaynak olarak değerlendirilmiş, bununla beraber DPT hedeflerinin gerçekleşme düzeyi hakkında bir fikir sahibi olmak üzere daha önceki plan dönemleri için hedeflenen ve gerçekleşen artış oranları da incelenmiş ve talep tahminleri için kullanılacak bağımsız değişken kabullerinin ilgili değişkenlerin geçmiş trendlerini de ihtiva edecek şekilde yapılmasına çalışılmıştır. DPT sektör uzmanlarıyla yapılan görüşmeler ve bazı kuruluşların (OECD, TÜSİAD vb.)çeşitli yayınlarda yer alan tahminleri de bu konudaki kabullere ışık tutmuştur. 5. TÜKETİM FONKSİYONLARININ OLUŞTURULMASI (REGRESYON ANALİZLERİ) Araştırmaya dahil edilen 7 si bağımlı (Yi ler) ve 9 u bağımsız (Xi ler) bütün değişkenlerin birbirleriyle olan ilgilerinin derecesi korelasyon analizi ile belirlenmiştir. Bütün değişkenlerin birbirleriyle olan korelasyon katsayıları (R ler) Tablo 8 de verilmiştir. Korelasyon matrisi incelenerek, her bir Yi değişkeni için Yi ile en yüksek korelasyon katsayılarını veren, bununla beraber birbirleriyle olan korelasyon katsayıları en düşük olan Xi bağımsız değişkenleri seçilmiş; yapılan bu ön elemeyle test edilecek fonksiyon sayısı makul bir düzeye indirilmiştir. Her Yi için ön elemeyle seçilen Xi lerin, olası bütün tekli ve çoklu kombinasyonları regresyon analizine sokularak çeşitli istatistik testlerden geçirilmiştir. Bu testler sonucu Xi değişkenleri arasındaki multicolinearity (bağımsız değişkenlerin birbirleriyle olan bağımlılığı) sorunu nedeniyle hiçbir çoklu Xi seti seçeneği tahmin için kullanılabilir bir fonksiyon vermemiştir. Sonuç olarak her Yi için en yüksek korelasyon katsayısını, en düşük standart hatayı ve en geçerli test sonuçlarını veren birer bağımsız değişken (Xi) içeren tüketim fonksiyonları elde edilmiştir. Toplam yassı çelik ürünlerinin (Y 0 ) tüketim fonksiyonunun yer aldığı hesaplama ve test değerleri Tablo 9 da, bütün ürün türleri için tüketim fonksiyonları ve 2001-2006 yılları arasındaki tahmini değerleri Tablo 10'da verilmiştir. Boyalı sac Türkiye pazarı için yeni bir ürün olduğundan, hiçbir bağımsız değişken ile anlamlı bir ilişki elde edilememiştir. Bu nedenle boyalı sac için yıllık ortalama artış yöntemi ile tahmin yapılmıştır. 13

Tablo 1. Ürün Gruplarına Göre ERDEMİR Sevkiyatı (ton) TOPLAM SEVKIYAT Toplam Yassı Çelik 1.934.584 1.952.574 1.905.415 1.942.270 2.001.062 2.144.731 1.711.087 2.516.689 2.895.980 2.681.975 2.902.206 2.959.166 01 Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac 509.690 513.705 482.502 467.824 441.394 452.837 365.194 564.424 848.005 887.358 944.324 1.021.129 02 Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac 1.034.084 1.042.868 1.049.407 1.123.761 1.147.331 1.301.557 1.036.200 1.560.753 1.636.377 1.389.676 1.646.288 1.540.705 03 Levha 288.460 295.079 274.464 249.357 315.010 283.596 224.796 291.166 320.125 324.589 238.412 269.389 04 Elektrolitik Kalay ve Krom Kaplı Yassı Çelik 102.350 100.922 99.042 101.328 97.327 106.741 84.897 100.346 91.473 80.352 73.182 127.943 05 Galvanizli Rulo ve Sac 06 Boyalı Rulo ve Sac Tablo 2. Ürün Gruplarına Göre İkincil Üretim (ton) TOPLAM İKİNCİL SEVKİYAT Toplam Yassı Çelik 200.292,0 204.109,0 183.879,0 195.798,0 250.021,0 222.594,0 437.703,0 533.137,0 643.981,0 694.418,0 685.767,0 710.826,0 01 Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac 30.000 220.703 299.137 342.981 376.918 325.767 392.826 02 Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac 03 Levha 04 Elektrolitik Kalay ve Krom Kaplı Yassı Çelik 05 Galvanizli Rulo ve Sac 200.292 204.109 181.879 192.798 246.021 187.594 209.000 226.000 288.000 293.000 330.000 285.000 06 Boyalı Rulo ve Sac Bilinmiyor Bilinmiyor 2.000 3.000 4.000 5.000 8.000 8.000 13.000 24.500 30.000 33.000 Tablo 3. Ürün Gruplarına Göre İkincil Tüketim (ton) TOPLAM İKİNCİL TÜKETİM Toplam Yassı Çelik 200.292 204.109 183.879 195.798 250.021 222.594 475.869 565.856 665.525 698.873 766.158 740.327 01 Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac 200.292 204.109 181.879 192.798 246.021 187.594 209.000 226.000 288.000 293.000 330.000 285.000 02 Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac 30.000 258.869 331.856 364.525 381.373 406.158 422.327 03 Levha 04 Elektrolitik Kalay ve Krom Kaplı Yassı Çelik 05 Galvanizli Rulo ve Sac 2.000 3.000 4.000 5.000 8.000 8.000 13.000 24.500 30.000 33.000 06 Boyalı Rulo ve Sac 14

Tablo 4. Ürün Gruplarına Göre Türkiye İthalatı (ton) TOPLAM İTHALAT Toplam Yassı Çelik 840.801 1.067.207 992.710 1.272.829 2.228.202 1.066.140 2.452.602 2.165.558 2.840.800 2.998.966 2.436.449 3.634.321 01 Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac 521.920 594.687 470.594 587.456 918.928 436.076 797.479 619.872 871.996 696.578 469.775 674.489 02 Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac 205.515 303.045 358.861 396.420 847.388 406.014 1.119.099 1.082.766 1.333.658 1.621.527 1.487.968 2.157.369 03 Levha 55.146 88.131 85.440 128.483 303.966 126.585 344.791 191.016 353.144 386.099 190.617 385.325 04 Elektrolitik Kalay ve Krom Kaplı Yassı Çelik 47.578 60.817 45.141 113.744 87.722 53.609 133.929 125.640 130.592 138.817 111.457 111.367 05 Galvanizli Rulo ve Sac 10.360 20.107 27.086 43.897 64.322 38.772 46.832 124.125 133.354 128.438 152.760 267.005 06 Boyalı Rulo ve Sac 282 420 5.588 2.829 5.876 5.084 10.472 22.139 18.056 27.507 23.872 38.766 Tablo 5. Ürün Gruplarına Göre Türkiye İhracatı (ton) TOPLAM İHRACAT Toplam Yassı Çelik 473.243 382.899 189.743 318.390 307.780 614.621 264.044 539.901 842.058 595.506 661.145 743.404 01 Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac 59.785 24.050 6.981 4.375 2.665 58.836 36.794 164.566 376.544 378.306 284.426 444.599 02 Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac 217.677 196.622 119.109 282.907 264.149 517.528 196.134 329.256 422.907 152.652 321.359 206.033 03 Levha 40.249 36.636 3.582 1.991 26.198 13.784 8.364 18.078 6.156 11.456 2.017 6.602 04 Elektrolitik Kalay ve Krom Kaplı Yassı Çelik 232 183 177 134 162 1.069 344 223 489 330 1.433 17.073 05 Galvanizli Rulo ve Sac 154.854 123.961 59.169 28.804 14.429 22.940 22.108 24.472 31.348 45.051 44.583 63.359 06 Boyalı Rulo ve Sac 446 1.447 725 179 177 464 300 3.306 4.614 7.711 7.327 5.738 Tablo 6. Ürün Gruplarına Göre Görünen Tüketimler (ton) TOPLAM TÜKETİM Toplam Yassı Çelik 2.302.142 2.636.883 2.708.381 2.896.709 3.921.483 2.596.250 3.861.478 4.109.627 4.873.178 5.080.980 4.597.118 5.820.582 01 Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac 771.533 880.233 764.236 858.107 1.111.636 672.483 1.137.582 1.092.867 1.398.438 1.289.548 1.125.440 1.358.845 02 Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac 1.021.922 1.149.291 1.289.159 1.237.274 1.730.570 1.160.043 1.700.296 1.982.407 2.182.603 2.477.178 2.406.739 3.069.714 03 Levha 303.357 346.574 356.322 375.849 592.778 396.397 561.223 464.104 667.113 699.232 427.012 648.112 04 Elektrolitik Kalay ve Krom Kaplı Yassı Çelik 149.696 161.556 144.006 214.938 184.887 159.281 218.482 225.763 221.576 218.839 183.206 222.237 05 Galvanizli Rulo ve Sac 55.798 100.255 147.796 204.891 291.914 198.426 225.724 317.653 377.006 351.887 408.177 455.646 06 Boyalı Rulo ve Sac Bilinmiyor Bilinmiyor 6.862 5.650 9.698 9.620 18.171 26.833 26.442 44.296 46.544 66.028 15

Tablo 7. Yassı Çelik Talep Tahmin Modeline Dahil Edilebilecek Bazı Temel Ekonomik, Sosyal ve Sektörel Göstergeler (Bağımsız Değişkenler) GÖSTERGELERİN GERÇEKLEŞEN DEĞERLERİ AÇIKLAMA 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 [X1] (YON) YIL ORTASI NÜFUSU (bin kişi) 54.893 56.098 57.326 58.584 59.869 61.183 62.526 63.898 65.048 66.145 67.107 68.151 GELİŞME HIZI (%) 2,20 2,19 2,19 2,19 2,19 2,20 2,19 1,80 1,69 1,45 1,56 [X2] (KBGSMH) KİŞİ BAŞINA GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA (1987 Yılı alıcı Fiyatlarıyla, TL) 1.409.056 1.507.927 1.480.873 1.541.761 1.631.505 1.499.322 1.585.747 1.660.142 1.765.987 1.803.651 1.669.632 1.744.871 GELİŞME HIZI (%) 7,02-1,79 4,11 5,82-8,10 5,76 4,69 6,38 2,13-7,43 4,51 [X3] (GSMH) GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA (1987 Yılı alıcı fiyatlarıyla, milyar TL) 77.347 84.592 84.887 90.323 97.647 91.733 99.028 106.080 114.874 119.303 112.044 118.916 GELİŞME HIZI (%) 9,37 0,35 6,40 8,11-6,06 7,95 7,12 8,29 3,86-6,08 6,13 [X4] (İSGSMH) İM. SAN. GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA (1987 Yılı sabit fiyatlarıyla, milyar TL) 17.076 18.729 19.175 20.281 22.166 20.473 23.321 24.980 27.839 28.166 26.569 28.142 GELİŞME HIZI (%) 9,68 2,38 5,77 9,30-7,64 13,91 7,11 11,45 1,17-5,67 5,92 [X5] (GSSSO) GAYRİ SAFİ SABİT SERMAYE OLUŞUMU (1987 Yılı fiyatlarıyla, milyar TL) 18.701 21.670 21.935 23.147 29.247 24.577 26.823 30.598 35.137 33.768 28.473 33.166 GELİŞME HIZI (%) 15,88 1,22 5,53 26,36-15,97 9,14 14,07 14,84-3,90-15,68 16,48 [X6] (MTSO) MAK. TEÇHİZAT GAYRİ SAFİ SABİT SERMAYE OLUŞUMU (I+II) (milyar TL) 6.370 9.127 9.646 10.133 15.027 10.182 12.778 15.829 19.394 17.630 13.848 18.277 GELİŞME HIZI (%) 43,28 5,68 5,05 48,30-32,24 25,50 23,88 22,52-9,10-21,45 31,98 [X7] (İSÜİ) İMALAT SANAYİİ ÜRETİM İNDEKSİ (1992=100) 86 94 96 100 109 100 113 122 137 138 132 139 GELİŞME HIZI (%) 9,51 1,91 4,05 8,89-8,35 13,51 7,50 12,14 0,95-4,13 4,99 [X8] (MEİÜİ) METAL EŞYA, MAK. VE TEÇHİZAT İMALATI ÜRETİM İNDEKSİ (1992=100) 63 83 93 100 117 87 105 123 151 158 147 159 GELİŞME HIZI (%) 31,69 12,09 7,87 16,80-25,68 20,51 17,21 23,41 4,56-6,89 8,20 [X9] (GSÜİ) GIDA SANAYİİ ÜRETİM İNDEKSİ (1992=100) 89 96 104 101 109 111 117 124 134 138 135 139 GELİŞME HIZI (%) 7,16 8,98-3,74 8,06 2,58 5,12 6,06 7,89 3,28-2,60 3,08 Kaynak: DPT, DİE GÖSTERGELERİN TAHMİNİ DEĞERLERİ AÇIKLAMA 2001 2002 2003 2004 2005 2006 [X1] (YON) YIL ORTASI NÜFUSU (bin kişi) 69.173 70.211 71.264 72.330 73.415 74.519 GELİŞME HIZI (%) 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 1,50 [X2] (KBGSMH) KİŞİ BAŞINA GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA (1987 Yılı alıcı Fiyatlarıyla, TL) 1.667.536 1.725.015 1.801.506 1.872.583 1.946.379 2.022.998 GELİŞME HIZI (%) -4,43 3,45 4,43 3,95 3,94 3,94 [X3] (GSMH) GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA (1987 Yılı alıcı fiyatlarıyla, milyar TL) 115.348 121.115 128.382 135.443 142.893 150.752 GELİŞME HIZI (%) -3,00 5,00 6,00 5,50 5,50 5,50 [X4] (İSGSMH) İM. SAN. GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA (1987 Yılı sabit fiyatlarıyla, milyar TL) 27.397 28.993 31.003 32.957 35.018 37.192 GELİŞME HIZI (%) -2,65 5,82 6,93 6,30 6,25 6,21 [X5] (GSSSO) GAYRİ SAFİ SABİT SERMAYE OLUŞUMU (1987 Yılı fiyatlarıyla, milyar TL) 28.423 31.322 34.486 37.935 41.728 45.901 GELİŞME HIZI (%) -14,30 10,20 10,10 10,00 10,00 10,00 [X6] (MTSO) MAK. TEÇHİZAT GAYRİ SAFİ SABİT SERMAYE OLUŞUMU (I+II) (milyar TL) 14.078 16.318 18.762 21.426 24.357 27.581 GELİŞME HIZI (%) -22,98 15,91 14,98 14,20 13,68 13,24 [X7] (İSÜİ) İMALAT SANAYİİ ÜRETİM İNDEKSİ (1992=100) 136 143 152 162 172 182 GELİŞME HIZI (%) -1,90 4,64 6,83 6,21 6,17 6,13 [X8] (MEİÜİ) METAL EŞYA, MAK. VE TEÇHİZAT İMALATI ÜRETİM İNDEKSİ (1992=100) 132 158 173 187 202 218 GELİŞME HIZI (%) -17,10 19,78 9,31 8,27 8,06 7,87 [X9] (GSÜİ) GIDA SANAYİİ ÜRETİM İNDEKSİ (1992=100) 146 144 153 162 171 181 GELİŞME HIZI (%) 5,00-1,42 6,26 5,73 5,71 5,70 16

Tablo 8. Analiz Değişkenleri Arasındaki İlgi Analizi (Korelasyon Katsayıları (R) Matrisi) Y0 Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 X1 X2 X3 X4 X5 X6 X7 X8 X9 Y0 1,0000 Y1 0,9465 1,0000 Y2 0,9839 0,8851 1,0000 Y3 0,8683 0,8990 0,7831 1,0000 Y4 0,7466 0,7878 0,6688 0,7282 1,0000 Y5 0,9465 0,8430 0,9416 0,7688 0,7043 1,0000 Y6 0,9223 0,7662 0,9708 0,6662 0,5944 0,9017 1,0000 X1 0,9271 0,7969 0,9414 0,7280 0,6780 0,9560 0,9527 1,0000 X2 0,9258 0,9250 0,8662 0,9041 0,7952 0,8893 0,7682 0,8433 1,0000 X3 0,9678 0,8970 0,9474 0,8467 0,7598 0,9594 0,9055 0,9621 0,9570 1,0000 X4 0,9672 0,9106 0,9428 0,8441 0,7676 0,9532 0,8963 0,9582 0,9547 0,9968 1,0000 X5 0,9298 0,9124 0,8711 0,9175 0,7748 0,9141 0,7761 0,8663 0,9766 0,9560 0,9559 1,0000 X6 0,9372 0,9283 0,8787 0,9157 0,7779 0,9132 0,7718 0,8477 0,9713 0,9435 0,9453 0,9943 1,0000 X7 0,9708 0,9124 0,9522 0,8296 0,7451 0,9539 0,9069 0,9576 0,9492 0,9948 0,9983 0,9458 0,9376 1,0000 X8 0,9658 0,8976 0,9499 0,8271 0,7124 0,9629 0,8933 0,9278 0,9522 0,9801 0,9763 0,9349 0,9359 0,9818 1,0000 X9 0,9339 0,8329 0,9316 0,7854 0,6758 0,9418 0,9185 0,9784 0,9011 0,9806 0,9823 0,9162 0,8985 0,9812 0,9532 1,0000 (X) Bağımsız değişkenlerinin, (Y) bağımlı değişkenleri ile olan ilişkilerine (Korelasyon Katsayılarına) göre sıralanışı Sıra Y0 Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 Bağımlı Değişkenler Bağımsız Değişkenler 1 X7 X6 X7 X5 X2 X8 X1 Y0: Toplam: Yassı Ürünler Toplamı X1: YON: Yıl Ortası Nüfus (bin kişi) 2 X3 X2 X8 X6 X6 X3 X9 Y1: Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac X2: KBGSMH: Kişi Başına Gayri Safi Milli Hasıla (1987 yılı alıcı fiyatlarıyla) (TL) 3 X4 X5 X3 X2 X5 X1 X7 Y2: Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac X3: GSMH: Gayri Safi Milli Hasıla (1987 yılı alıcı fiyatlarıyla) (milyar TL) 4 X8 X7 X4 X3 X4 X7 X3 Y3: Levha X4: İSGSMH: İmalat Sanayii Gayri Safi Milli Hasıla (1987 yılı fiyatlarıyla) (milyar TL) 5 X6 X4 X1 X4 X3 X4 X4 Y4: Teneke ve TFS X5: GSSSO: Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu (1987 yılı fiyatlarıyla) (milyar TL) 6 X9 X8 X9 X7 X7 X9 X8 Y5: Galvanizli Rulo ve Sac X6: MTSO: Makine Teç. Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu (1987 yılı fiyatlarıyla) (milyar TL) 7 X5 X3 X6 X8 X8 X5 X5 Y6: Boyalı Sac X7: İSÜİ: İmalat Sanayii Üretim İndeksi (1992=100) 8 X1 X9 X5 X9 X1 X6 X6 X8: MEİÜİ: Metal Eşya, Makine ve Teçhizat İmalatı Üretim İndeksi (1992=100) 9 X2 X1 X2 X1 X9 X2 X2 X9: GSÜİ: Gıda Sanayii Üretim İndeksi (1992=100) 17

Tablo 9. Toplam Yassı Çelik Tüketimi Bağımlı Değişkeni (Y0) ve GSMH Bağımsız Değişkeni (X3) ile Regresyon Analizi Özet Sonuçları Regresyon İstatistikleri Çoklu R 0,967799817 R Kare 0,936636485 Ayarlı R Kare 0,930300134 Standart Hata 304935,9797 Gözlem 12 ANO VA df SS MS F Anlamlılık F Regresyon 1 1,37451E+13 1,37451E+ 13 147,8195278 2,5828E-07 Fark 10 9,2986E+11 92985951705 Toplam 11 1,4675E+13 Katsayılar Standart Hata t Stat P-değeri Düşük %95 Yüksek % 95 Düşük 95,0% Yüksek 95,0% Kesişim -3959366,847 642922,1778-6,158392078 0,000107135-5391886,978-2526846,716-5391886,978-2526846,716 X3 77,63980456 6,385847281 12,15810544 2,5828E-07 63,41124766 91,86836145 63,41124766 91,86836145 Tüketim Fonksiyonu: Y0=-3.959.366 + 77,64 x X3 Tüketim Fonksiyonuna Göre Tahmini ve Gerçek Tüketimler Yıllar X3 Y0 gerçek Y0 tahmin 1989 77.347 2.302.142 2.045.863 1990 84.592 2.636.883 2.608.318 1991 84.887 2.708.381 2.631.249 1992 90.323 2.896.709 3.053.256 1993 97.647 3.921.483 3.621.895 1994 91.733 2.596.250 3.162.766 1995 99.028 3.861.478 3.729.166 1996 106.080 4.109.627 4.276.647 1997 114.874 4.873.178 4.959.444 1998 119.303 5.080.980 5.303.304 1999 112.044 4.597.118 4.739.694 2000 118.916 5.820.582 5.273.211 2001 115.348 4.996.233 2002 121.115 5.444.013 2003 128.382 6.008.216 2004 135.443 6.556.433 2005 142.893 7.134.802 2006 150.752 7.744.981 180.000 GSMH 120.000 60.000 0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 8.100.000 Y0 gerçek Y0 tahmin 5.400.000 2.700.000 0 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 18

Tablo 10. Ürün Gruplarına Göre Tüketim Fonksiyonları ve Tahminleri (ton) TOPLAM TÜKETİM KOD AÇIKLAMA TÜKETİM FONKSİYONU 2001 2002 2003 2004 2005 2006 00 Toplam Yassı Çelik Y0 = -3.959.366 + 77,64 x X3 4.996.233 5.444.013 6.008.216 6.556.433 7.134.802 7.744.981 01 Soğuk Haddelenmiş Rulo ve Sac Y1 = 315.579 + 54,82 x X6 1.087.252 1.210.037 1.344.020 1.490.075 1.650.735 1.827.461 02 Sıcak Haddelenmiş Rulo ve Sac Y2 = -405.774 + 18.969,80 x X8 2.100.551 2.596.237 2.875.658 3.147.163 3.433.600 3.735.791 03 Levha Y3 = 78.928 + 30,91 x X6 514.045 583.279 658.827 741.181 831.771 931.421 04 Elektrolitik Kalay ve Krom Kaplı Yassı Çelik Y4 = -128.010 + 0,20 x X2 203.812 215.250 230.471 244.614 259.299 274.545 05 Galvanizli Rulo ve Sac Y5 = -168.937 + 3.726,91 x X8 323.469 420.854 475.751 529.092 585.367 644.737 06 Boyalı Rulo ve Sac 79.925 89.475 99.024 108.573 118.122 127.671 Toplam (01+02+03+04+05+06) 4.309.053 5.115.132 5.683.750 6.260.697 6.878.893 7.541.625 19