The Journal of Academic Social Science Studies

The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss7508 Number: 66, p. 105-120, Spring II 2018 Araştırma Makalesi / Research Article Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date 19.01.2018 15.04.2018 6. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ KAZANIMLARININ GERÇEKLEŞTİRİLME DÜZEYİNE İLİŞKİN SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN GÖRÜŞLERİ * THE VIEWS OF THE SOCIAL STUDIES TEACHERS REGARDING THE LEVEL OF THE LEARNING OUTCOMES OF THE SOCIAL STUDIES COURSE BY THE SIXTH GRADERS Dr. Öğr. Üyesi Feyzullah EZER ORCID ID: https://orcid.org/0000-0002-5862-8541 Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı Doktora Öğrencisi Turan Kaçar ORCID ID: https://orcid.org/0000-0001-8390-7262 Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı Öz Ülkemizde ilköğretimden ortaöğretime kadar tüm kademlerde Milli Eğitim Bakanlığı öğretim programları uygulamaktadır. 2005-2006 eğitim-öğretim yılında ülkemizin belirli illerindeki pilot okullarında yapılandırmacı öğrenme yaklaşımını benimseyen öğretim programları uygulanmaya başlandı. Bu okullardan alınan dönütlerden sonra da 2006-2007 eğitim-öğretim yılında belirlenen öğretim programları tüm okullarda kademeli olarak uygulanmaya başlandı. 6. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (SBDÖP) da bu programlardan biridir. Bu çalışmanın amacı 6. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının önemli bir ayağını oluşturan kazanımların gerçekleştirilme düzeylerini sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri çerçevesinde belirlemektir. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin 6. sınıf sosyal bilgiler dersinin kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyine ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırma, tarama modelinde olup nicel araştırma yöntemlerinden anket uygulaması biçiminde yürütülmüştür. Bu model çerçevesinde, Diyarbakır ilindeki ilköğretim okullarında görev yapan sosyal bilgiler öğretmenlerinin konu ile ilgili görüş ve önerileri ortaya konmuştur. Araştırmanın çalışma * Bu makale Dr. Öğr. Üyesi Feyzullah EZER in danışmanlığında Turan KAÇAR tarafından hazırlanan İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkin Öğretmen Görüşleri (Diyarbakır İli Örneği) adlı yüksek lisans tezinin bir kısmından üretilmiştir.

106 Feyzullah Ezer & Turan Kaçar evrenini, 2007-2008 eğitim-öğretim yılı Diyarbakır İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı Diyarbakır il merkezindeki ilköğretim okullarında görev yapan 230 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, 2007-2008 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır il merkezindeki ilköğretim okullarında görev yapan 155 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Örneklem seçimi tesadüfî örnekleme yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak, 2006-2007 eğitim-öğretim yılında Milli Eğitim Bakanlığının 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde belirlediği kazanımlar beşli likert tipi derecelendirme anahtarına göre düzenlenmiştir. Veri toplama aracı üç bölümden oluşmaktadır, birinci bölümde katılımcıların kişisel bilgileri, ikinci bölümde 42 maddelik 6. sınıf SBDÖP kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyine ilişkin sorular ve son bölümde ise araştırmaya katkı sunulabilecek görüşlerden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. Değerlendirilen 155 anket formundan elde edilen verilerin SPSS 11 istatistik programı yardımıyla geçerlik ve güvenirlik hesaplamaları yapılmış, frekans ve yüzde ortalama teknikleri ile çözümlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre; 6. sınıf SBDÖP de bulunan tüm kazanımların gerçekleştirilme düzeyleri incelendiğinde sosyal bilgiler öğretmenleri, 42 kazanımdan 32 sini orta düzeyde 10 unu ise çok iyi düzeyde geçekleştirmiştir. Kazanımların düşük düzeyde gerçekleşmemesi 6. sınıf SBDÖP açısından olumlu bir durum olarak değerlendirilebilir. Anahtar Kelimeler: Hedef, Kazanım, Öğrenme Alanı, Sosyal Bilgiler, Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Abstract In our country, the Ministry of National Education is implementing curriculums at all levels from primary education to secondary education. In the 2005-2006 academic year, curriculums have been implemented in pilot schools in certain countries of our country, adopting a constructivist learning approach. Following the feedback from these schools, the curriculums determined in the 2006-2007 academic year began to be implemented gradually in all schools. The 6th grade Social Studies Curriculum (SSC) is also one of these programs. The aim of this study is to determine the level of the learning outcomes which constitute an important pillar of the 6th grade SSC within the framework of the views of social studies teachers. This research was conducted in order to determine the opinions of the social studies teachers about the achievement level of the learning outcomes of the 6th grade social studies course in the screening model and conducted in the form of questionnaire from quantitative research methods. In this model, the opinions and suggestions of the teachers of social studies working in primary schools in Diyarbakır province are presented. The target population of the study consists of 230 social studies teachers working in primary schools in the Diyarbakır provincial center of the Diyarbakır Provincial Directorate of National Education in 2007-2008 academic year. The sample of the study consists of 155 social studies teachers working in primary schools in the province center of Diyarbakır in 2007-2008 academic year. Sampling was chosen by random sampling. As a means of collecting data in the survey, the learning outcomes determined by the Ministry of National Education in the 6th grade social studies course in the 2006-2007 academic year were arranged according to the quintile likert type rating key. The data collection tool consists of three parts; the first part contains of the personal information of the participants, the second part is the 42-item questionnaire about the level of learning outcomes of the 6th grade SSC and the last part is the questionnaire consist of opinions that can contribute to the research. Validity and reliability calculations of the data obtained from the 155 questionnaire forms evaluated with SPSS 11 statistical program were made and analyzed with frequency and percentage mean techniques. According to findings; When the level of all the learning outcomes in the 6th grade SSC is examined, the teachers of social studies have made 32 out of 42 learning outcomes at medium level and 10 at very good level. The low level of learning outcomes

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkinSosyal Bilgiler Öğretmenler 107 can t be considered as a positive situation in the 6th grade SSC. Keywords: Target, Learning Outcome, The Scope of Learning, Social Studies, Social Studies Curriculum 1. GİRİŞ Kazanım öğrenme süreci içinde, planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla öğrencinin kazanması beklenen bilgi, beceri, tutum ve değerlerdir (Ata, 2015: 37; Safran 2008: 32; Yazıcı & Koca, 2008: 26; Kılıç & Seven 2006: 20). Kazanım, Türk Dil Kurumu (2018) sözlüğünde ise; kazanma işi ve bir iş yerinde çalışanlara sağlanan hukuk, sosyal ve mali her türlü hak, avantaj olarak tanımlanmaktadır. Akbaba (2005), 2005 yılında uygulamaya başlayan Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (SBDÖP) nda davranış ifadesi yerine bilgi, beceri, anlayış ve tutumları içeren kazanımların kullanıldığını belirtmektedir. Başol (2015) Türk eğitim tarihinde gaye, maksat, amaç, erek ve hedef davranış gibi farklı isimler verilen hedef terimine 2004 yılından bu yana Millî Eğitim Bakanlığınca benimsenen kazanım teriminin eklendiğini belirtmiştir. Tonga (2013) 2000 li yılların başından itibaren eğitim alanındaki yeni bulgular ve çeşitli gelişmeler nedeniyle Türkiye de ilköğretim okullarında ders müfredatlarının yenilendiğini ve Sosyal bilgiler müfredatında yapı olarak en küçük birimini de kazanımların oluşturduğunu ifade etmektedir. Ata (2015: 37) ya göre eski program çok sayıda hedef ve davranış ifadesi içinde boğulmuş iken yeni program (2005 sosyal bilgiler öğretim programı) az ve dolu kazanım ifadesini tercih etmektedir. Tay (2017) a göre ülkemizde ilk kez 1968 programıyla yer almaya başlayan sosyal bilgiler dersi öğretim programları, kazanımlar boyutuyla ele alındığında 2005 yılındaki programa kadar hedef davranışlarla yapılandırılırken 2005 programıyla birlikte kazanımların yer aldığı görülmektedir. Yazıcı ve Koca (2008: 26) ya göre davranışçı yaklaşımla dizayn edilmiş programlardaki hedeflerin yerini, yeni programda kazanımlar almıştır. Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere daha önceki programlarda hedef veya hedef davranış olarak adlandırılan kavram 2006-2007 öğretim programlarında kazanım olarak ifade edilmektedir. Kalaycı (2008: 37) ya göre ders programları, dört ana öğe üzerine kuruludur. Bunlar: hedef (kazanım), içerik (etkinlik), öğrenme öğretme süreçleri (eğitim durumları) ve ölçme değerlendirmedir ancak bu öğelerden en önemlisi hedef yani kazanımdır. Özdemir (2014: 37) e göre 2005 sosyal bilgiler öğretim programında hedef ve hedeflere ulaşıldığının bir göstergesi olan davranışların yerine, öğrencilerin doğrudan ya da dolaylı bir biçimde kazanmaları beklenen bilgi, beceri, tutum ve değerler şeklinde kazanımlar belirlenmiştir. 2005 yılı SBDÖP yapılandırmacı bir yaklaşımla ele alınmıştır. Açıkalın (2017) a göre 2005 SBDÖP, yapılandırmacı kuramın esaslarına dayandırılmıştır. Kayhan ve Tokcan (2013) a göre de son yıllarda program geliştirme çalışmalarını etkileyen yeni bir gelişme olarak yapılandırmacılık Türk eğitim sistemini de etkilemiş ve bu anlayış doğrultusunda Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretim ve ortaöğretim ders programlarını 2005 yılından itibaren kademeli olarak değiştirmiştir. Bu değişiklik içinde yer alan unsurlardan biri de hedef davranış yerine kazanım ifadesinin kullanılmasıdır. Doğanay ve Sarı (2017) ya göre ülkemizde öğretim programlarında amaç ve hedef kavramları birbirlerinin yerine kullanılmakta, amaç ve hedef terimi üzerinde bir kavram kargaşası yaşanmaktadır. Kılıç ve Seven (2006: 3) e göre ise hedefler (amaçlar), bireye kazandırılması tasarlanan nitelikler kümesi olarak ifade edilebileceğini ve hedef bireyin önceden getirdiği özelliklerini geliştirip ulaştırılması düşünülen yerdir. Şimşek (2005: 8-9) kazanımlara, önerilen etkinlikler ve dikkat edilmesi gereken açıklamalar yoluyla ulaşılması amaçlandığını belirtmektedir. Keskin (2012) 2005 sosyal bilgiler öğretim programında her ünite için belirlenen değerlerin

108 Feyzullah Ezer & Turan Kaçar olduğunu ancak bu değerlerin ne tür etkinliklerle öğrencilere kazandırılacağına ve nasıl değerlendirileceğine yeterince yer verilmediğini değerlendirmiştir. Elbette ki derslerde yapılan etkinlikler kazanımların gerçekleştirilmesi yolunda önemli bir faaliyettir ancak eğitimin uzun soluklu bir süreç olduğu düşünüldüğünde etkinliklerin kazanımları gerçekleştirmede tek başına yeterli olmadığı değerlendirilebilir. Sönmez (2007: 115) e göre hedef yazmanın gerekli olmadığını savunan bazı eğitimciler vardır bunların görüşlerine göre davranışlar yazılsa yeterlidir, çünkü hedefin göstergesi davranışlardır. Kazanımların niteliklerine göre tam olarak bir tasnifi yapılmış olmamakla birlikte Sönmez (1997: 6) e göre öğrenciden beklenen bazı temel hedef davranışlar (kazanımlar), öğrencide hedeflenen genel özelliklerdir. Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişmeler meydana getirme sürecidir. Bu tanıma göre bireyin davranışlarında istendik yönde değişmeler yapılmalıdır. Nedir bu istendik olanlar? Bunlar dersin hedefleri (kazanımlar) dir. O halde önce ilgili dersin hedefleri (kazanımları) çıkarılır ve onların hedef davranışları yazılır, ardından bu davranışların geliştirileceği konular belirlenir, sonra öğrenciler bu hedeflere ve başka şeylere göre öğrenme-öğretme etkinlikleri içine sokulur ve sonra da değerlendirme yapılır (Tekindal, 2006: 431). Eğitim alanında gözlemlenen pek çok yetersizliğe rağmen halk, ülkenin aydınlık geleceği için eğitime bel bağlamayı sürdürmektedir. Böylesine ciddi bir rol yüklenen okulların programlarında sosyal bilgiler dersi ayrı bir öneme sahiptir. Çünkü sosyal bilgiler, doğrudan vatandaşlık eğitimi üzerine odaklanmış tek ders olma özelliğine sahiptir (Öztürk, 2006: 22). Öğretmenler, sosyal bilgiler dersinin etkin yurttaş yetiştirmeyi hedefleyen evrensel amaçlarını gerçekleştirirken, ulusal amaçları ihmal etmemelidir (Öztürk & Otluoğlu, 2005: 12). Bu yüzden vatandaşlık ile ilgili kazanımların gerçekleştirilmesinde sosyal bilgiler dersi oldukça önem arz etmektedir. Keçe ve Merey (2015) e göre 2005 sosyal bilgiler dersi öğretim programlarındaki kazanımlar genel olarak disiplinlerarası anlayışa uygun olarak yapılandırılmalı ve bu şekilde hazırlanan kazanımların sayısı arttırılmalıdır. Aşağıda SBDÖP kazanımlarının nitelikleri genel olarak sıralanmıştır. Kazanımlar açık ve sınırlı olmalıdır. Kazanımlar içerikle ilgili olmalıdır. Kazanımlar öğrencilerin davranışına dönük olmalıdır. Kazanımlar yakından uzağa ilişkisine uygun olmalıdır. Kazanımlar belirlenen hedeflerin niteliklerine uygun olmalıdır. Tablo 1 de Talim Terbiye Kurulunun 2006-2007 eğitim-öğretim yılı 6. sınıf Sosyal bilgiler dersi öğretim programı için belirlediği öğrenme alanları, üniteleri, kazanım sayıları, ders saatleri ve oranları verilmiştir. Buna göre 6. Sınıf sosyal bilgiler dersinde toplam yedi öğrenme alanı ve ünitesi bulunmaktadır. 6. Sınıf sosyal bilgiler dersinde toplam 42 kazanım yer almakta ve her ünitede ise ortalama yedi kazanım bulunmaktadır. Her ünite için belirlenen ders saati ortalama 12 ile 24 ders saati arasında değişmektedir. Tablo 1 incelendiğinde en fazla kazanım sayısı (8) ve ders saati (24 ders saati) kültür ve miras öğrenme alanında yer alan ipek yolunda Türkler ünitesinde bulunmaktadır. Oransal olarak en az paya sahip olan ise birey ve toplum öğrenme alanı içerinde yer alan sosyal bilgiler öğreniyorum ünitesinde bulunan kazanımlar olduğu anlaşılmaktadır. 2006-2007 eğitim-öğretim yılında sosyal bilgiler dersi öğretim programında belirlenen kazanımların toplam 108 ders saati içerisinde gerçekleştirilmesi ön görülmektedir.

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkinSosyal Bilgiler Öğretmenler 109 Tablo 1. 2006-2007 eğitim-öğretim yılı 6. sınıf SBDÖP; öğrenme alanı, ünite, kazanım sayıları, ders saatleri ve oranları Öğrenme Alanları Üniteler Kazanım Ders Oran Sayısı Saati % Birey ve Toplum Sosyal Bilgiler Öğreniyorum 7 12 11 İnsanlar Yerler ve Çevreler Yeryüzünde Yaşam 5 15 14 Kültür ve Miras İpek Yolu'nda Türkler 8 24 23 Üretim, Dağıtım ve Tüketim Ülkemizin Kaynakları 7 18 17 Küresel Bağlantılar Ülkemiz ve Dünya 5 12 11 Güç, Yönetim ve Toplum Demokrasinin Serüveni 5 15 14 Bilim, Teknoloji ve Toplum Elektronik Yüzyıl 5 12 10 Genel Toplam 42 108 100 Kaynak: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Bu araştırmanın amacı, 2006-2007 eğitim-öğretim yılında ülkemizde uygulanan 6. sınıf SBDÖP kazanımlarının Diyarbakır ilindeki sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri çerçevesinde ne düzeyde gerçekleştiğini belirlemektir. Bu çalışma, 2006-2007 eğitimöğretim yılında ülkemizde uygulanan 6. sınıf SBDÖP kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyinin belirlenmesi açısından önemlidir. Araştırma, 2007-2008 eğitim-öğretim yılında Diyarbakır ili Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı bulunan il merkezindeki resmi ilköğretim okullarında görevli olan sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri ve 2006 2007 eğitimöğretim yılında 6. sınıf sosyal bilgiler dersi için belirlenen kazanımlarla sınırlıdır. 2. YÖNTEM Bu bölümde araştırmanın modeline, evren ve örneklemine, veri toplama aracına, veri analizine ve veri toplama aracının geçerlik ve güvenirlik çalışmalarına yer verilmiştir. 2.1. Araştırmanın Modeli Bu araştırma, nicel araştırma yöntemlerinden tarama modelinde yürütülmüştür. Karasar (2005: 77) a göre tarama, geçmişte veya halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan bir araştırma yaklaşımıdır. 2.2. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini, Diyarbakır İl Milli Eğitim Müdürlüğüne bağlı Diyarbakır il merkezindeki ilköğretim okullarında görev yapan 230 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini, Diyarbakır il merkezindeki ilköğretim okullarında görev yapan 155 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Örneklem seçimi tesadüfî örnekleme yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Evren (population), araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği elemanlar bütünüdür (Karasar, 2005: 109). Örneklem (sample), belli bir evrenden, belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliği kabul edilen küçük kümelerdir (Karasar, 2005: 110). 2.3. Veri Toplama Aracı ve Analizi 6. sınıf SBDÖP de belirlenen kazanımların gerçekleştirilme düzeyini belirlemek için Milli Eğitim Bakanlığının 2006-2007 eğitimöğretim yılında 6.sınıf SBDÖP için belirlediği kazanımlar, anket şeklinde hazırlanmıştır. Thomas (1998 ; Akt.: Büyüköztürk, 2008: 113) anketi (questionnaire) insanların yaşam koşullarını, davranışlarını, inançlarını veya tutumlarını betimlemeye yönelik bir dizi sorudan oluşan bir araştırma materyali olarak tanımlamaktadır. Öğretmenlerin konuyla ilgili görüşlerini almak için geliştirilen ölçme aracı üç bölümden oluşmaktadır. Anketin birinci bölümünde, katılımcıların kişisel bilgilerine yönelik dört soru bulunmaktadır, ikinci bölümünde, 2006-2007 eğitim-öğretim yılında 6. sınıf sosyal bilgiler dersi için belirlenen kaza-

110 Feyzullah Ezer & Turan Kaçar nımlara ilişkin 42 maddelik soru bulunmaktadır ve araştırmanın son bölümünde ise, katılımcıların araştırmaya katkı getirecek görüşleri yer almıştır. 42 maddeden oluşan ankette beşli likert tipi derecelendirme ölçeği kullanılmıştır. Öğretmenlere araştırma ile ilgili olarak çeşitli ifadeler verilmiş, her bir ifade için görüşlerini 1-5 arasında; (1) Hiç katılmıyorum, (2) Az katılıyorum, (3) Orta düzeyde katılıyorum, (4) Çok fazla katılıyorum ve (5) Tamamen katılıyorum şeklinde derecelendirmeleri istenmiştir. Verilerin analizinde SPSS 11,0 paket programı kullanılmış, frekans ve ortalama hesaplamaları yapılmıştır. Tablo 2 de beşli likert tipi derecelendirme ölçeği değer aralıkları ve tutum düzeyleri verilmiştir. Tablo 2. Beşli likert tipi derecelendirme ölçeği değerleri Değer aralığı Tutum düzeyi 1.00 1.80 Hiç 1.81 2.60 Düşük 2.61 3.40 Orta 3.41 4.20 Çok 4.21 5.00 Tamamen 2.4. Veri Toplama Aracının Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları Ölçme aracının geçerliği, hazırlanan anketin neyi ölçtüğü ve hazırlanış amacını ne kadar iyi gerçekleştirdiğini ifade eder. Ölçme aracının güvenirliği ise ölçme aracının ölçtüğü özelliğin ya da özelliklerin ne derece bir kararlılıkta ölçmekte olduğunun göstergesidir (Tavşancıl, 2002: 16). Özdamar (1999: 512) ise güvenirliği bir ölçme aracında bütün soruların birbiri ile tutarlılığını, ele alınan oluşumu ölçmede türdeşliğini ortaya koyan bir kavram olarak tanımlamaktadır. Araştırmanın güvenirlik katsayılarının belirlenmesinde Cronbach Alpha katsayısı kullanılmıştır. Çünkü, Tavşancıl (2002: 152) Cronbach Alpha katsayısını, istatistik temelleri tutarlı ve güvenirlik yapısı en iyi olan katsayı olarak belirtmektedir. Ayrıca öğretmenlerin kazanımları gerçekleştirilme düzeyinin geçerliğinin saptanması için Kaiser-Meyer- Olkin (KMO) testi hesaplanmıştır. Tablo 3 te öğrenme alanlarının güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Can (2016) a göre güvenirlik katsayısı çoğunlukla 0 ile +1 arasında değer alır ve güvenirlik katsayısı +1 e ne kadar yaklaşırsa güvenirlik o oranda artar. Tablo 3 incelendiğinde anketin çok iyi düzeyde güvenirliğe sahip olduğu anlaşılmaktadır. Tablo 3. Öğrenme alanlarının güvenirlik katsayıları Öğrenme alanı Cronbach s alpha Birey ve Toplum İnsanlar Yerler ve Çevreler Kültür ve Miras Üretim, Dağıtım ve Tüketim Küresel Bağlantılar Güç, Yönetim ve Toplum Bilim, Teknoloji ve Toplum Ortalama,88 (Çok iyi),83 (Çok iyi),91 (Mükemmel),92 (Mükemmel),86 (Çok iyi),86 (Çok iyi),93 (Mükemmel),88 (Çok iyi) Tablo 4 te öğrenme alanlarının geçerlik katsayıları hesaplanmıştır. Tablo 4 incelendiğinde anketin çok iyi düzeyde geçerliğe sahip olduğu anlaşılmaktadır. Kan ve Akbaş

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkinSosyal Bilgiler Öğretmenler 111 (2005) a göre KMO katsayısı, verilerin ve örneklem büyüklüğünün seçilen analize uygun ve yeterli olduğunu belirlemede kullanılan istatistiksel bir yöntemdir ve KMO katsayısı 1 e yaklaştıkça verilerin analize uygun olduğu, 1 olmasında ise mükemmel bir uyum olduğu anlamına gelir. Yapılan analiz sonucunda KMO ortalama değeri 0,86 olarak bulunmuştur. Bu da anketin mükemmel bir geçerliğe sahip olduğunu göstermektedir. Tablo 4. Öğrenme alanlarının geçerlik puanları Öğrenme alanı KMO testi Birey ve Toplum,87 (Çok iyi) İnsanlar Yerler ve Çevreler,81 (İyi) Kültür ve Miras,88 (Çok iyi) Üretim, Dağıtım ve Tüketim,92 (Mükemmel) Küresel Bağlantılar,84 (Çok iyi) Güç, Yönetim ve Toplum,86 (Çok iyi) Bilim, Teknoloji ve Toplum,89 (Mükemmel) Ortalama,86 (Çok iyi) 3. BULGULAR Bu bölümde araştırmanın amaçları doğrultusunda katılımcılara ve kazanımlara ilişkin elde edilen bulgular yer almaktadır. 3.1. Katılımcıların Cinsiyet Dağılımına İlişkin Bulgular Araştırmaya katılan 155 sosyal bilgiler öğretmeninin %68,4 ü (106 kişi) erkek, %31,6 sı ise (49 kişi) kadın katılımcıdan oluşmaktadır. Tablo 5. Katılımcıların cinsiyet dağılımı Cinsiyet N % Erkek 106 68,4 Kadın 49 31,6 Toplam 155 100,0 3.2. Katılımcıların Hizmet Süresine İlişkin Bulgular Katılımcıların büyük bir çoğunluğunu (%49) 6-10 yıllık hizmet süresine sahip öğretmenler oluşturmaktadır. Tablo 6 ya göre katılımcıların %78,7 si ise 6 yıl ve daha fazla bir hizmet süresine sahiptir. Tablo 6. Katılımcıların hizmet süresi Hizmet süresi N % 1-5 yıl 33 21,3 6-10 yıl 76 49,0 11-15 yıl 30 19,4 16 yıl ve üzeri 16 10,3 Toplam 155 100,0

112 Feyzullah Ezer & Turan Kaçar 3.3. Katılımcıların Derslerine Girdik- leri Sınıfların Mevcutlarına İlişkin Bulgular Katılımcıların derslerine girdikleri sınıf (%57,4) 41 ve üzeri öğrenci mevcuduna sahip mevcutlarının büyük bir çoğunluğu sınıflardan oluşmaktadır. Tablo 7. Katılımcıların derslerine girdikleri sınıfların mevcutları Sınıf mevcutları N % 21-30 22 14,2 31-40 44 28,4 41 ve üzeri 89 57,4 Toplam 155 100,0 3.4. Katılımcıların Mezun Oldukları Alanlara İlişkin Bulgular Katılımcıların büyük bölümünü; %29,6 sını (46 kişi) tarih öğretmenliği ve %29,6 sını (46 kişi) sosyal bilgiler öğretmenliği mezunları oluşturmaktadır. Katılımcıların en az olduğu bölüm ise Tarih Bölümü (Fen- Edebiyat) %10,3 (16 kişi) mezunlarıdır. Tablo 8. Katılımcıların mezun oldukları alanlar Katılımcıların mezun oldukları alanlar N % Tarih Öğretmenliği 46 29,6 Coğrafya Öğretmenliği 28 18,2 Tarih Bölümü (Fen-Edebiyat) 16 10,3 Coğrafya Bölümü (Fen-Edebiyat) 19 12,3 Sosyal Bilgiler Öğretmenliği 46 29,6 Toplam 155 100,0 3.5. Kazanımların Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkin Bulgular 6.sınıf SBDÖP içinde yedi öğrenme alanı ve ünitesi içerisinde 42 adet kazanım bulunmaktadır. Aşağıda kazanımların gerçekleştirilme düzeyleri öğrenme alanları bazında tablolar halinde sunulmuştur. Tablo 9. Birey ve toplum öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi Birey ve toplum öğrenme alanı kazanımları x Tutum düzeyi Olgu ve görüşü ayırt eder. 3,80 ÇOK Yakın çevresindeki bir örnekten yola çıkarak bir olayın çok boyutluluğunu fark eder. 3,56 ÇOK Atatürk'ün ülkemizde sosyal bilimlerin geliştirilmesi için yaptığı uygulamalara örnekler verir. 3,49 ÇOK Sosyal Bilgilerin, Türkiye Cumhuriyeti'nin etkin bir vatandaşı olarak gelişimine katkısını fark eder. 3,45 ÇOK Bir soruna getirilen çözümlerin hak ve özgürlükler temelinde olması gerektiğini savunur. 3,37 ORTA Olgu-kavram-genelleme zinciri oluşturur. 2,88 ORTA Bilimsel araştırma basamaklarını kullanarak araştırma yapar. 2,68 ORTA

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkinSosyal Bilgiler Öğretmenler 113 Tablo 9 a göre birey ve toplum öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi en fazla olan kazanım Olgu ve görüşü ayırt eder, en düşük düzeyde gerçekleştirilen kazanım ise Bilimsel araştırma basamaklarını kullanarak araştırma yapar kazanımıdır. Tablo 10. İnsanlar, yerler ve çevreler öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi İnsanlar, yerler ve çevreler öğrenme alanı kazanımları x Tutum düzeyi Dünyanın farklı doğal ortamlarındaki insan yaşantılarından yola çıkarak, iklim özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur. Anadolu da yaşamış ilk uygarlıkların yerleşme ve ekonomik faaliyetleri ile sosyal yapıları arasındaki etkileşimi fark eder. Farklı ölçeklerde çizilmiş haritalar üzerinde konum ile ilgili kavramları kullanarak kıtaların, okyanusların ve ülkemizin coğrafi konumunu tanımlar. Örnek incelemeler yoluyla tarih öncesindeki ilk yerleşmelerden günümüze, yerleşmeyi etkileyen faktörler hakkında çıkarımlarda bulunur. Haritalardan ve görsel materyallerden yararlanarak Türkiye de görülen iklim türlerinin dağılışında, konumun ve yeryüzü şekillerinin rolünü açıklar. 3,28 ORTA 3,17 ORTA 3,17 ORTA 3,16 ORTA 3,10 ORTA Tablo 10 a göre insanlar, yerler ve çevreler öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi en fazla olan kazanım Dünyanın farklı doğal ortamlarındaki insan yaşantılarından yola çıkarak, iklim özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur., en düşük düzeyde gerçekleştirilen kazanım ise Haritalardan ve görsel materyallerden yararlanarak Türkiye de görülen iklim türlerinin dağılışında, konumun ve yeryüzü şekillerinin rolünü açıklar. kazanımıdır. Tablo 11. Üretim, dağıtım ve tüketim öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi Üretim, dağıtım ve tüketim öğrenme alanı kazanımları x Tutum düzeyi Doğal kaynakların bilinçsizce tüketilmesinin insan yaşamına etkilerini tartışır. 3,63 ÇOK Vatandaşlık sorumluluğu ve ülke ekonomisine katkısı açısından vergi vermenin gereğini ve önemini savunur. 3,54 ORTA Ülkemizin kaynaklarıyla ekonomik faaliyetlerini ilişkilendirerek, bunların ülke ekonomisindeki yerini ve önemini değerlendirir. 3,32 ORTA Ekonominin gelişmesine katkısı olan kurum ve kuruluşları tanır. 3,21 ORTA İlgi duyduğu mesleklerin gerektirdiği eğitim, beceri ve kişilik özelliklerini araştırır. 3,15 ORTA Nitelikli insan gücünün Türkiye ekonomisinin gelişmesindeki rolünü değerlendirir. 3,12 ORTA Türkiye nin coğrafî özelliklerini dikkate alarak, yatırım ve pazarlama proje önerileri tasarlar. 2,78 ORTA Tablo 11 e göre üretim, dağıtım ve tüketim öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi en fazla olan kazanım Doğal kaynakların bilinçsizce tüketilmesinin

114 Feyzullah Ezer & Turan Kaçar insan yaşamına etkilerini tartışır., en düşük düzeyde gerçekleştirilen kazanım ise Türkiye nin coğrafî özelliklerini dikkate alarak, yatırım ve pazarlama proje önerileri tasarlar. Kazanımıdır. Tablo 12. Küresel bağlantılar öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi Küresel bağlantılar öğrenme alanı kazanımları x Tutum düzeyi Ülkemizin diğer ülkelerle doğal afetlerde ve çevre sorunlarında dayanışma ve iş birliği içinde olmasının önemini fark eder. Uluslararası kültür, sanat, fuar ve spor etkinliklerinin toplumlar arası etkileşimdeki rolünü değerlendirir. Ülkemizin diğer ülkelerle olan ekonomik ilişkilerini, kaynaklar ve ihtiyaçlar açısından değerlendirir. Türk Cumhuriyetleri, komşu ve diğer ülkelerle olan kültürel, sosyal, siyasi ve ekonomik ilişkilerimizi Atatürk ün milli dış politika anlayışı açısından değerlendirir. Görsel materyalleri ve verileri kullanarak dünyada nüfusun ve ekonomik faaliyetlerin dağılışının nedenleri hakkında çıkarımlarda bulunur. 3,52 ÇOK 3,34 ORTA 2,97 ORTA 2,95 ORTA 2,86 ORTA Tablo 12 ye göre küresel bağlantılar öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi en fazla olan kazanım Ülkemizin diğer ülkelerle doğal afetlerde ve çevre sorunlarında dayanışma ve iş birliği içinde olmasının önemini fark eder., en düşük düzeyde gerçekleştirilen kazanım ise Görsel materyalleri ve verileri kullanarak dünyada nüfusun ve ekonomik faaliyetlerin dağılışının nedenleri hakkında çıkarımlarda bulunur. kazanımıdır. Tablo 13. Kültür ve miras öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi Kültür ve miras öğrenme alanı kazanımları x Tutum düzeyi İslamiyet in ortaya çıkışı ve yayılışı ve Türklerin İslamiyet i kabulleri ile birlikte siyasi, sosyal ve kültürel alanlarda meydana gelen değişimleri 3,46 ÇOK fark eder. Günümüz Türk Silahlı Kuvvetlerini ilk Türk devletlerinin ordusu ile ilişkilendirerek, Türk Silahlı Kuvvetlerinin önemini ve görevlerini kavrar. 3,39 ORTA İpek Yolu nun toplumlar arası siyasal, kültürel ve ekonomik ilişkilerdeki rolünü fark eder. 3,36 ORTA Destan, yazıt ve diğer belgelerden yararlanarak, Orta Asya ilk Türk toplumlarının siyasal, ekonomik ve kültürel özelliklerine ilişkin çıkarımlarda 3,15 ORTA bulunur. Örnek incelemeler yoluyla kutlama ve törenlerimizdeki uygulamaların kültürümüzü oluşturan unsurlarla ilişkisini değişim ve süreklilik açısından 3,13 ORTA değerlendirir. Orta Asya ilk Türk toplumlarının kültürel özellikleriyle yaşadıkları yerlerin coğrafî özelliklerini ilişkilendirir. 3,12 ORTA Dönemin devlet adamları ve Türk büyüklerinin hayatından yararlanarak ilk Türk-İslam Devletlerinin siyasal, sosyal ve kültürel özelliklerine ilişkin 3,08 ORTA çıkarımlarda bulunur. Orta Asya ilk Türk devletleri ve Türk-İslam devletlerinin; Türk kültür, 3,08 ORTA

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkinSosyal Bilgiler Öğretmenler 115 sanat ve estetik anlayışına katkılarına kanıtlar gösterir. Tablo 13 e göre kültür ve miras öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi en fazla olan kazanım İslamiyet in ortaya çıkışı ve yayılışı ve Türklerin İslamiyet i kabulleri ile birlikte siyasi, sosyal ve kültürel alanlarda meydana gelen değişimleri fark eder., en düşük düzeyde gerçekleştirilen kazanım ise Orta Asya ilk Türk devletleri ve Türk-İslam devletlerinin; Türk kültür, sanat ve estetik anlayışına katkılarına kanıtlar gösterir. kazanımıdır. Tablo 14. Güç, yönetim ve toplum öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi Güç, yönetim ve toplum öğrenme alanı kazanımları x Tutum düzeyi Tarihsel belgelerden yola çıkarak insan haklarının gelişim sürecini analiz eder. Demokratik yönetimlerde yaşama hakkı, kişi dokunulmazlığı hakkı, din ve vicdan özgürlüğü ile düşünce özgürlüğüne sahip olunması gerektiğini savunur. Demokrasinin temel ilkeleri açısından farklı yönetim biçimlerini karşılaştırır. Türk tarihinde kadının konumu ile ilgili örnekleri, kadın haklarının gelişimi açısından yorumlar. Değişik dönem ve kültürlerde demokratik yönetim anlayışının tarihsel gelişimini tartışır. 3,89 ÇOK 3,63 ÇOK 3,51 ÇOK 3,12 ORTA 3,00 ORTA Tablo 14 e göre güç, yönetim ve toplum öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi en fazla olan kazanım Tarihsel belgelerden yola çıkarak insan haklarının gelişim sürecini analiz eder., en düşük düzeyde gerçekleştirilen kazanım ise Değişik dönem ve kültürlerde demokratik yönetim anlayışının tarihsel gelişimini tartışır. kazanımıdır. Tablo 15. Bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanı kazanımları gerçekleştirilme düzeyleri Bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanı kazanımları x Tutum düzeyi Uygulama ve eserlerinden yola çıkarak Atatürk ün akılcılığa ve bilime verdiği önemi fark eder. Sosyal bilimlerdeki çalışma ve bulgulardan hareketle sosyal bilimlerin toplum hayatına etkisine örnekler verir. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gelecekteki yaşam üzerine etkilerine ilişkin yaratıcı fikirler ileri sürer. Tıp alanındaki buluş ve gelişmelerle insan hayatı ve toplumsal dayanışma arasındaki ilişkiyi fark eder. Telif ve patent hakları saklı ürünlerin yasal yollardan temin edilmesinin gerekliliğini savunur. 3,04 ORTA 2,88 ORTA 2,78 ORTA 2,78 ORTA 2,76 ORTA Tablo 15 e göre bilim, teknoloji ve toplum öğrenme alanı kazanımlarının gerçekleştirilme düzeyi en fazla olan kazanım Uygulama ve eserlerinden yola çıkarak Atatürk ün

116 Feyzullah Ezer & Turan Kaçar akılcılığa ve bilime verdiği önemi fark eder., en düşük düzeyde gerçekleştirilen kazanım ise Telif ve patent hakları saklı ürünlerin yasal yollardan temin edilmesinin gerekliliğini savunur. kazanımıdır. Katılımcılara uygulanan anketin son bölümünde katılımcıların önerilerine ve görüşlerine de başvurulmuştur. Katılımcılar tarafından belirlenen temel sorunlar ana başlıklar altında aşağıya çıkarılmıştır. 6. sınıf sosyal bilgiler dersi için belirlenen haftalık üç saatlik ders yetersizdir. Uygulanmakta olan SBDÖP ye yönelik hizmet içi eğitim faaliyetlerine pek önem verilmemiştir. Derslerde kullanabilecekleri araç ve gereçler yetersizdir. Öğretmenlerin derslerine girdikleri sınıf mevcutları çok kalabalıktır. Veliler çocuklarının dersleriyle yeterince ilgilenmemektedir. Uygulanan SBDÖP bölgesel ve yerel ihtiyaçlara yeterince cevap vermemektedir. 4. SONUÇ, TARTIŞMA ve ÖNERİ- LER 2005 SBDÖP 6.sınıf sosyal bilgiler dersi öğrenme alanı kazanımlarının tümü incelendiğinde sosyal bilgiler öğretmenlerinin en çok düzeyde gerçekleştirdiği kazanımlar sırasıyla; Tarihsel belgelerden yola çıkarak insan haklarının gelişim sürecini analiz eder (x:3,89). ve Olgu ve görüşü ayırt eder (x:3,80). kazanımlarıdır. Öğretmenlerin bu kazanımları diğer kazanımlara göre çok iyi düzeyde gerçekleştirmelerinde, bu kazanımlarla ilişkili olan konuların kolay olması ve öğretmenlerin bu konuyu öğrencilerin daha kolay anlayabileceği bir şekilde işlemiş olması ve öğrencilerin bu konuları yakın çevreleriyle ilişkilendirmeleri olarak değerlendirilebilir. 2005 SBDÖP 6.sınıf sosyal bilgiler dersi öğrenme alanı kazanımlarının tümü incelendiğinde sosyal bilgiler öğretmenlerinin en az düzeyde gerçekleştirdiği kazanımlar sırasıyla; Bilimsel araştırma basamaklarını kullanarak araştırma yapar (x:2,68). ve Telif ve patent hakları saklı ürünlerin yasal yollardan temin edilmesinin gerekliliğini savunur (x:2,76). kazanımlarıdır. Öğretmenlerin bu kazanımları diğer kazanımlara göre daha az düzeyde gerçekleştirmelerinde, özellikle çocukların bilimsel bilgiyi günlük hayatlarında pek fazla kullanamaması, olgu-kavramgenelleme zincirinin öğrencilerin seviyesinin üzerinde olmasından kaynaklanabilir. Ayrıca çocukların telif ve patent hakları kavramlarına yabancı olması, bu ünitenin yıl sonuna kalmasından dolayı bu konulara yeterince değinilemediği ya da bu konunun öğrencilerin dikkatlerini pek fazla çekemediği söylenebilir. Katılımcıların çoğunluğunun (%77,4) eğitim fakültesi mezunu olmaları, başka bir deyişle pedagojik formasyona sahip olmaları, kazanımların gerçekleştirilme düzeyi açısından olumlu bir durum olarak değerlendirilebilir. Ancak katılımcıların derslerine girdikleri sınıf mevcutlarının 41 öğrenci ve üzerinde olması ise kazanımların gerçekleştirilme düzeyini olumsuz etkilemiş olabilir. Bulut ve Arslan (2010: 377) 6. sınıf SBDÖP nin uygulandığı Diyarbakır merkeze bağlı 49 ilköğretim okulunda görev yapan 103 sosyal bilgiler öğretmeni üzerinde yaptıkları çalışmada öğretmenlerin kazanımlara ilişkin görüşleri ile cinsiyet, kıdem ve sınıf mevcudu değişkenleri arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Yine aynı araştırmada, hem kadın hem de erkek öğretmenlerin programda öngörülen kazanımlar, kapsam, eğitim durumu ve değerlendirme alt boyutları ile programın genelinin uygulamada orta düzeyde etkili olduğu yönünde görüş bildirdikleri ortaya çıkmıştır. Bu durum yapılan bu çalışma sonuçlarıyla kısmen örtüşmektedir çünkü bu çalışmada kazanımların gerçekleştirilme düzeyi incelendiğinde katılımcılar 42 kazanımdan 32 sini orta düzeyde gerçekleştirdikleri yönünde görüş bildirmişlerdir. Gezer ve İlhan (2015) 2005 yılında uygulamaya konulan ve 2009 yılında revize edilen SBDÖP de (4-7. Sınıflar) yer alan kazanımlar ile 2014 yılında basılan Sosyal Bilgiler ders kitabındaki (4-7. Sınıf) değerlendirme sorula-

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkinSosyal Bilgiler Öğretmenler 117 rının solo taksonomisinin düzeylerine göre analiz edilmesi ile ilgili yaptıkları çalışmada 6. ve 7. sınıfta tek yönlü yapı düzeyine yönelik kazanım sayısının 4. ve 5. sınıfa göre daha az; ilişkisel yapı düzeyine karşılık gelen kazanım sayısının ise 4. ve 5. sınıfa göre daha fazla olmasını SBDÖP deki kazanımların ulaşılabilirliğini kolaylaştıran bir durum olarak yorumlamışlardır. Bu çalışma sonuçları incelendiğinde kazanımların gerçekleştirilme düzeylerinin düşük çıkmaması Gezer ve İlhan (2015) ın tespitleri ile kısmen açıklanabilir. Akdağ (2009) 6. ve 7. sınıf 2005 SBDÖP nin öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi üzerine yaptığı çalışmada 6. sınıf öğrencilerinin (210 öğrenci) ders ve çalışma kitabı konusunda olumsuz görüşe sahip olanların oranının (%50) önemli oranda olduğunu tespit etmiştir. Bu çalışmada 42 kazanımdan 32 sinin orta düzeyde gerçekleştirildiği düşünüldüğünde kazanımların çok iyi düzeyde gerçekleştirilememesi Akdağ (2009) ın bu tespitleriyle de kısmen açıklanabilir. Karadeniz, Eker ve Burunsuz (2015) un ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarının yapılandırmacı öğrenme kuramı ilkelerine göre değerlendirilmesine yönelik yaptıkları çalışmalarında, 2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programının öğretmen ve öğrencilerin kazanımların belirlenirken sürece dâhil edildiğini, yapılandırmacı yaklaşımın temelinde bulunan kazanımların esnek olması ve kazanımların öğretmen ve öğrencilerle beraber belirlenmesi ilkesine Sosyal Bilgiler Öğretim Programında dikkat edildiğini saptamışlardır. Bu çalışma sonuçlarına göre kazanımların düşük düzeyde gerçekleşmemesi belirtilen bu esneklik ile kısmen açıklanabilir zira bu esneklik kazanımların gerçekleştirilmesinde öğretmenlere önemli bir görev verdiğini göstermektedir. Doğanay ve Sarı (2008) Adana ilindeöğretmen gözüyle yeni sosyal bilgiler programına yönelik yaptıkları çalışmalarında, Sosyal Bilgiler Programını Değerlendirme Anketiyle elde edilen verilerin analizinden ortaya çıkan sonuçlara göre öğretmenler 2005 sosyal bilgiler programının kazanımlarıyla ilgili özelliklerini, tamamen uygun dan hiç uygun değil e doğru beşli bir derecelendirme ölçeği üzerinde, ortalama 3.50 düzeyinde, fikrim yok ve uygun arasında bir noktada değerlendirmişlerdir. Bu çalışmanın sonuçları incelendiğinde benzer sonuçlara ulaşılmıştır. 6. sınıf SBDÖP de bulunan tüm kazanımların gerçekleştirilme düzeyleri incelendiğinde sosyal bilgiler öğretmenleri, 42 kazanımdan 32 sini orta düzeyde 10 unu ise çok iyi düzeyde geçekleştirmiştir. Kazanımların düşük düzeyde gerçekleşmemesi 6. sınıf SBDÖP açısından olumlu bir durum olarak değerlendirilebilir. Katılımcıların çoğunluğunun kazanımların gerçekleştirilme düzeylerine katılıyorum (%32) ve tamamen katılıyorum (%24) dereceleriyle birlikte ele alındığında bu durum kazanımların ölçülebilecek nitelikte olduğunu göstermektedir. Aşağıda bu çalışma doğrultusunda geliştirilen bazı önerilere yer verilmiştir. Sosyal bilgiler öğretmenlerine, planlama, ölçme-değerlendirme ve sınıf ortamındaki etkinlikler hakkında seminerler verilmelidir böylece öğretmenlerin bu konulardaki eksikliklerinin giderilmesi sağlanabilir. Kazanımların gerçekleştirilme düzeyinin düşük olduğu öğrencilere daha uygun yöntemler belirlenmeli ve öğrencilerin bireysel farklılıkları dikkate alınmalıdır. SBDÖP ile ilgili teknikler ve yöntemler hakkında bilgilendirmeler yapılmalı veya seminerler düzenlenmelidir. Öğretmenler, derse uygun materyalleri getirme ve çevredeki tarihi yapıları ziyaret etmede okul idaresi, aile ve çevrenin tepkileri ile karşılaşmaktadır. Bu hususta gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Üniversiteler, sosyal bilgiler öğretmenliği bölümlerinde, günümüz teknolojilerin kullanım yeterliğini kazandıracak derslere daha fazla yer vermelidir. Bilgisayar, projeksiyon cihazı ve akıllı tahta gibi araçların derslerde etkin bir biçimde kullanılması gerekir.

118 Feyzullah Ezer & Turan Kaçar Öğretmenlerin, sosyal bilgiler derslerinde daha etkili ve yetkin olabilmelerini sağlamak, gerekli bilgileri elde edebilmek, noksanlıkları belirleyebilmek, çözüm yollarını ortaya koyabilmek için alan araştırmalarının sayısının daha da artırılması gerekir. Kazanımların gerçekleştirilme düzeyinin artırılması için öğretmen, öğrenci, veli ve okul idarelerinin işbirliğinin arttırılması ve geliştirilmesi gerekir. Sınıf mevcutlarının fazla olması kazanımların gerçekleştirilme düzeyini olumsuz etkilemektedir bu yüzden sınıf mevcutlarının azaltılması gerekir. KAYNAKÇA Açıkalın, Mehmet. (2017). Araştırmaya Dayalı Sosyal Bilgiler Öğretimi (2. Baskı), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Akdağ, H. (2009). İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Öğrenci Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Konya İli Örneği), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 1-14 Akbaba, T. (2004). Cumhuriyet Döneminde Program Geliştirme Çabaları. http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi 54-55/akbaba.html adresinden 20.06.2008 tarihinde erişildi. Ata, B. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, (Editör: C. Öztürk) içinde, Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi (4. Baskı) (ss. 33-47), Ankara: Pegem A. Başol, Gülşah. (2013). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme (3.Baskı), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Bulut, İ., &Arslan, S. (2010). İlköğretim 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Uygulamadaki Etkililiğinin Değerlendirilmesi, International Conference on New Trends in Education and Their Implications, 11-13 November 2010, Antalya-Turkey. Büyüköztürk, Şener. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Can, Abdullah. (2016). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi (4.Baskı), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Doğanay, A. &Sarı, M. (2008). Öğretmen Gözüyle Yeni Sosyal Bilgiler Programı: Adana İlinde Bir Araştırma, İlköğretim Online, 7(2), 468-484 Doğanay, A. &Sarı, M. (2017). Öğretim Amaçlarının Belirlenmesi, İfade Edilmesi ve Uygun İçeriğin Seçimi (11. Baskı), (Editör: A. Doğanay) içinde, Öğretim İlke ve Yöntemleri (11. Baskı) (ss. 43-86), Ankara: Pegem Akademi. Gezer, M., &İlhan, M. (2015). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Kazanımları İle Ders Kitabı Değerlendirme Sorularının Solo Taksonomisine Göre İncelenmesi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 1-25 Kalaycı, Nurdan. (2001). Sosyal Bilgilerde Problem Çözme ve Uygulamalar, Ankara: Gazi Yayıncılık. Kan, A., &Akbaş, A. (2005). Lise Öğrencilerinin Kimya Dersine Yönelik Tutum Ölçeği Geliştirme Çalışması, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 227-237 Karadeniz, O., Eker, C. &Burunsuz, E. (2015). Ortaokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı İlkelerine Göre Değerlendirilmesi, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(3), 563-580 Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayıncılık. Kayhan, C. &Tokcan, H. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler 4. ve 5. Sınıf Ünite Kazanımları ile Ders Kitapları Hazırlık ve Değerlendirme Sorularının Bilişsel, Duyuşsal ve Psikomotor Hedefler Açısından Karşılaştırılması, The Journal of Academic Social Science Studies, 6(3), 685-700

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkinSosyal Bilgiler Öğretmenler 119 Keçe, M. & Merey, Z. (2013). İlköğretim Sosyal Bilgiler Kazanımlarının Sosyal Bilimler Disiplinlerine ve Disiplinlerarası Anlayışa Uygunluğunun Belirlenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 110-139 Keskin, Y. (2012). İlköğretim Programlarındaki Bazı Ortak Değerlerin Kazanılma Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından Karşılaştırılması (Samsun İli Örneği), The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8), 827-849 Kılıç, A. &Seven, S. (2006). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi, Ankara: Pegem A Yayıncılık. Özdamar, Kazım. (1999). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi-I, Eskişehir: Kaan Yayıncılık. Özdemir, M. S. (2014). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ve Değerlendirilmesi, (Editör: M. Safran) içinde, Sosyal Bilgiler Öğretimi (3. Baskı) (ss. 17-48), Ankara: Pegem Akademi. Öztürk, C. (2012). Sosyal Bilgiler: Toplumsal Yaşama Disiplinlerarası Bir Bakış, (Editör: C. Öztürk) içinde, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss. 1-31), Ankara: Pegem A. Öztürk, C. &Otluoğlu, R. (2005). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller, Ankara: Pegem A Yayıncılık. Safran, M. (2015). Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi, (Editör: Bayram Tay ve Adem Öcal) içinde, Sosyal Bilgiler Öğretimine Bakış (ss. 1-18), Ankara: Pegem Akademi. Sönmez, V. (1997). Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu, Ankara: Anı Yayıncılık. Sönmez, V. (2007). Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı, Ankara: Anı Yayıncılık. Şimşek, A. (2005). İlköğretimde Tarih Öğretimi Açısından 1998 Ve 2004 Sosyal Bilgiler Öğretimi Programlarının Karşılaştırılması, II. Sosyal Bilimler Eğitimi Kongresi, 26-28 Mayıs 2005, Van. Tavşancıl, E. (2002). Tutumların Ölçülmesi ve Spss ile Veri Analizi, Ankara: Nobel Yayıncılık. Tay, B. (2017). 2005 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ile 2017 Sosyal Bilgiler Dersi Taslak Öğretim Programının Karşılaştırması, International Journal of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461-487 TDK (2018). http://www.tdk.gov.tr/index.php?opti on=com_gts&arama=gts&guid=tdk. GTS. 5a567db 3664.86290 405 adresinden 01.01.2018 tarihinde erişildi. Tekindal, S. (2006). Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Derslerinde Ölçme ve Değerlendirme, (Editör: Cemil Öztürk) içinde, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss. 395-449), Ankara: Pegem A. Tonga, D. (2013). 8. Sınıf Öğrencilerinin Vatandaşlık Bilinci Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. TTKB (2018). https://tegm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar /201706/13140945_SOSYAL_BYLGYLE R_SU U.pdf adresinden 01.01.2018 tarihinde erişildi. Yazıcı, H. & Koca, M. K. (2015). Sosyal Bilgiler Öğretimi Programı. (Editör: Bayram Tay ve Adem Öcal) içinde, Özel Öğretim Yöntemleriyle Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss. 41-98), Ankara:Pegem Akademi.

120 Feyzullah Ezer & Turan Kaçar Citation Information/Kaynakça Bilgisi Ezer, F. ve Kaçar, T. (2018). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Kazanımlarının Gerçekleştirilme Düzeyine İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss7508, Number: 66 Spring II 2018, p. 105-120.