ISL 418 FİNANSAL VAKALAR ANALİZİ

3. HAFTA ISL 418 FİNANSAL VAKALAR ANALİZİ Finansal Analiz Doç. Dr. Murat YILDIRIM muratyildirim@karabuk.edu.tr Muhasebe Bilgi Sisteminden Yararlananlar Devlet Kamuoyu Yöneticiler Muhasebe Bilgi Sistemi Hissedarlar Sendikalar Finansal Analiz Finansal analiz, işletmelerde tutulan muhasebe kayıtlarının doğal bir sonucu olarak düzenlenen bilanço ve gelir tabloları ile bu amaçla düzenlenen diğer mali tabloları çeşitli analiz tekniklerine tabi tutarak bir yorumda bulunmayı mümkün kılan önemli bir finansmantekniğidir. Finansal analiz finans yöneticilerinin en önemli görevleri arasında yer almaktadır. Finansal analiz tekniklerini kullanarak elde edilecek bilgiler ışığında işletme ilgili olan taraflar oldukça yararlı bilgilereldeedeceklerdir. Kredi Kuruluşları Yatırımcılar 3 4 Finansal Analiz Bilanço Ana Hesap Grupları İşletmelerin mali tablolarında yer alan verilere dayanarak yapılan finansal analizde kullanılan en temel tablolar bilanço ve gelir tablolarıdır. Bilanço, bir işletmenin belli bir hesap dönemi sonundaki varlıkları ve varlıklarını finanse ettiği kaynaklarını gösteren tablodur. Bilançonun aktifinde dönen ve duran varlıklar, pasif tarafında ise yabancı kaynaklar ve özkaynaklar yer alır. Likidite Esası Varlıklar(Aktifler) Kaynaklar(Pasifler) 1) Dönen Varlıklar 3) Kısa Süreli Yabancı Kaynaklar Nakit ve Nakit Benzerleri Mali Borçlar Ticari Alacaklar Ticari ve Diğer Borçlar Stoklar Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Diğer Dönen Varlıklar 4) Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 2) Duran Varlıklar Mali Borçlar Maddi Duran Varlıklar (net) Ticari ve Diğer Borçlar Maddi Olmayan Duran Varlıklar Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Diğer Duran Varlıklar 5) Özkaynaklar Ödenmiş Sermaye Vade Esası Sermaye Yedekleri Kar Yedekleri Geçmiş Yıl Karı (Zararı) Dönem Net Karı Toplam Varlıklar Toplam Kaynakları 5 6 1

Finansal Analiz Gelir tablosu, işletmelerin belirli bir dönemde elde ettiği gelirleri ve gelirleri elde etmek için katlandığı bütün giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği karı yada uğradığı zararı gösteren tablodur. Gelir Tablosu Ana Hesap Grupları Gelir Tablosu + Brüt Satışlar (60) - Satış İndirimleri (61) = Net Satışlar - Satışların Maliyeti (62) = Brüt Satış Karı / Zararı - Faaliyet Giderleri (63) = Faaliyet Karı veya Zararı + Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar (64) - Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (65) - Finansman Giderleri (66) = Olağan Gelir veya Zarar + Olağan Dışı Gelir ve Karlar (67) - Olağan Dışı Gider ve Zararlar (68) = Dönem Karı / Zararı - Vergi = Dönem Net Karı veya Zararı (69) 7 8 Finansal Tablo Analiz Teknikleri Sıklıkla kullanılan finansal analiz teknikleri dört grupta toplanabilir. Oran analizi tekniği (Rasyo analizi) Karşılaştırmalı tablolar analizi Yüzde yöntemi ile analiz tekniği Eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz tekniği Oran Analizi 9 Oran Analizi (Rasyo Analizi) Oran Analizi Tekniği (Rasyo Analizi) Finansal tablolarda yer alan iki hesap kalemi arasındaki ilişkinin basit matematiksel ifadesine oran(rasyo) denilmektedir. Finansal oranlarkullanılarak yapılananalizensık kullanılanfinansal analiz yöntemidir. Önemli olan çok sayıda oran hesaplamak değil anlamlı oranların hesaplanmasıdır. Buteknikleeldeedilmişoranlar, Uluslar arasıortalamalar(genelkabulgörmüşoranlar)ile, Ulusaloranlarile Sektörortalamalarıile Endüstrioranlarıile Rakipkurumlarınoranlarıile Kurumungeçmişyıllardaki oranlarıile Kurumunilgili yıldakidiğeroranlarıilekarşılaştırılarakyorumlanır. 11 Oran analizi tekniği dört alt başlık altında incelenmektedir. Likidite analizine ilişkin oranlar Faaliyet (verimlilik) oranları Finansal yapı oranları Borç karşılama gücü oranları Kârlılık oranları Piyasa oranları 12 2

Oran Analizi (Likidite analizine ilişkin oranlar) İşletmelerin kısa vadeli borçlarını ödeme yeteneğini ölçmek ve işletme sermayesinin yeterli olup olmadığını belirlemek için hesaplananoranlarileyapılananalizlerdir. Birişletmeninlikiditeoranları ne kadaryüksekse oişletmeninkısa vadeli borçlarını ödeme yeteneği de o kadar yüksektir. Ancak bu oranların aşırı yüksek olması nakit ve nakit benzeri varlıkların atıl durumdaolduğuşeklindedeğerlendirilebilir. Likiditeoranları aşağıdaverilmiştir. CariOran(CO) Asit Test Oranı NakitDeğerler (HazırDeğerler) Oranı: Likidite Oranları 13 Cari Oran Cari oranın hesaplanmasındaki amaç, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünün ölçülmesi ve işletme sermayesinin yeterliolupolmadığınınsaptanmasıdır. Cari oranın gelişmiş ülkelerde 2, gelişmekte olan ülkelerde 1,5 olmasıolumluolarakdeğerlendirilmektedir. Cari oran 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre, kamu ihalelerine girecek olan firmaların ekonomik ve mali yeterliliğini belirlemede kullanılan oranlardan biridir. Kamu İhale Kanununa bağlı olarak çıkarılan yönetmeliklere göre kamu ihalelerine teklif veren firmalarının cari oranın en az 0.75 olması gerekmektedir. Kamu ihale kanununagöre belirlenen oranın genel kabul görmüş oranların altında olmasının sebebi kamu ihalelerinde rekabetin sağlanmasıihtiyacındankaynaklanmaktadır. 15 Cari Oran D ö n e n V arlık la r C a ri O ra n = = 2 K ıs a V a d eli Y ab a n cı K a yn a k lar C ari Aktifler C a ri O ra n = = 2 C ari P asifle r Cari Oran normal şartlar altında kısa vadeli borçlarını ödeme yeteneğinin ölçüsüdür. Bu nedenle analiz sonucu bulunan oranın gereğinden fazla yüksek çıkması atıl dönen varlık olduğu, düşük çıkması net işletme sermayesinin yetersiz olduğu şeklinde yorumlamakmümkündür. 16 Asit Test Oranı(Likidite Oranı) İşletmenin dönen varlıkları içerisinde yer alan stokların likiditesi düşüktür. Bu nedenle paraya çevrilmesi zaman alacak stokların dönen varlıklardan çıkarılması ile işletmenin borç ödeme gücü daha gerçekçibirhalegetirilir. Özellikle stokların satılamaması gibi olağanüstü durumlarda işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü ölçmeye yaramaktadır. Oranın gelişmiş ülkelerde 1, gelişmekte olan ülkelerde 0,65-0,80 arasında olması olumlu olarak değerlendirilmektedir. Oranın yüksek olması kısa vadeli borçlarını ödeme yeteneğinin yüksek olmasıanlamınagelir. Asit Test Oranı(Likidite Oranı) Dönen Varlıklar - Stoklar Asit Test Oranı = = 1 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Bu oran yorumlanırken, işletmenin bulunduğu sektör, stok politikasıvb. unsurlargözönündebulundurulmalıdır. 17 18 3

Nakit Oranı (Hazır Değerler) Nakit oranı, likidite oranına göre işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücü hakkında daha anlamlı sonuçlar vermektedir. Çünküalacaklarda hazırdeğerlerkadarlikitdeğildir. Alacakların ve stokların paraya çevrilememesi gibi olağan üstü ekonomik sıkıntı durumunda işletmenin kısa vadeli borçlarını ödemegücünügöstermesibakımındanönemlidir. Gelişmiş ülkelerde nakit oranın 0,20 altına düşmemesi gerektiği genelbirkuralolarakilerisürülmektedir. Faaliyet Oranları Nakit ve Nakit Benzerleri + Serbest Menkul Değerler Nakit Oranı = Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 19 Faaliyet Oranları (Verimlilik Oranları) Bir işletmenin satışları ile sahip olduğu varlıklar arasındaki ilişkiyi ortaya koyan bu gruptaki oranlar işletme varlıklarının ne derece etkinkullanıldığıkonusundafikirverirler. İşletme faaliyetlerininsonuçları gelirtablosundaizlenmektedir. Bu nedenle bu oranların hesaplanmasında bilanço ve gelir tablosu verileribirliktekullanılır. Alacak devir hızı Stok devir hızı Dönen varlık (Brüt İşletme Sermayesi) devir hızı Net işletme sermayesi devir hızı Maddi duran varlık devir hızı Varlık devir hızı Özkaynak devir hızı Alacak Devir Hızı Alacak Devir Hızı; işletmenin alacaklarının tahsil edilebilme veya parayadönüşmehızınıgösterenorandır. Bu oran hesaplanırken dikkat edilmesi gereken bir durum alacakların devamlı artış göstermesi halinde dönem başı ve dönemsonualacaklarınortalamasınınalınmasıgerektiğidir. Diğer birdurum ise, şüpheli hale gelmiş alacakların hesaplamaya dahil edilmemesinin oranın yüksek çıkmasına neden olması ve alacakdevirhızınınartmasışeklindeyorumlanmamasıdır. Kredili Satış Tutarı Alacak Devir Hızı = Ortalama Ticari Alacaklar Net Satışlar Alacak Devir Hızı = Ortalama Ticari Alacaklar 21 22 Alacak Devir Hızı Alacakların Devir Hızı Alacak devir hızının yüksekliği, alacak politikasının iyi işlediğini, şüpheli alacakların fazla bulunmadığını ve buna bağlı olarak tahsilatkayıplarının düşük olduğunu gösterir. Bu durum çok sıkı alacakpolitikasıgüttüğünüişaretedebilir. Devir hızının düşüklüğü ise, işletmenin alacak politikasının iyi işlemediğini, işletmenin tahsilat güçlüğü ve nakit sıkıntısı içinde bulunduğunugöstermektedir. Alacakların ortalama tahsil süresi, bir işletmede alacakların ortalama kaç günde tahsil edildiğini gösterir. Bu sürenin sektör ortalamasına göre uzun olması alacakların bir bölümünün tahsilininşüpheliolduğunugösterir. 360 Alacak Devir Gün Sayısı = Alacakların Devir Hızı 23 24 4

Stok Devir Hızı Stok Devir Hızı, stokların bir hesap dönemi içerisinde kaç kez ve ne kadarçabukparayaçevrilebileceğinigösterenorandır. Satılan Malın Maliyeti Stok Devir Hızı = Ortalama Stok Dönem Başı Stok + Dönem Sonu Stok Ortalama stok = 2 Genelde oranın yüksek çıkması arzu edilir. Stok devir hızı, satılan malın maliyetinin ortalama stok değerine bölünmesiyle bulunur. Bu hesaplamada satılan malın maliyeti gelir tablosundan, ortalamastok miktarıdabilançoverilerindeneldeedilir. Stok Devir Hızı Stok devir hızının yüksek olması, işletmenin stok yönetiminde etkin olduğunu gösterir ki bu durum da işletmenin daha etkili bir rekabetolanağınasahipolduğuanlamınagelir. Stok devir hızının yüksek olması her zaman kar elde edildiğini göstermez. İşletme kardan fedakarlık yaparak iş hacminin genişletmiş ve stoklarını paraya çevirmiş olabilir. Burada önemli olan stokların piyasa değerinden paraya çevrilmesidir. Aksi taktide piyasa değerinin altında paraya çevrilmesi karlılığı artırmayıpazaltır. 25 26 Stok Devir Hızı Stok Devir Hızı Stok devir hızı yüksek ve işletme stoklarını yenileyemiyorsa satış fırsatlarını kaçırabilir. Stokların yenilenememesi durumunda işletmeninpazarpayınırakiplerekaptırabilir. Stok devir hızının yavaşlaması, stok tutma maliyetini artırma, işletmenin finansman gereksinimlerini artırma, stokta bulunan malların çeşitli nedenlerle (bozulma son kullanma tarihinin geçmesi) satış kabiliyetini yitirme olasılığının fazlalaşması gibi sakıncalarberaberindegetirir. Genelde oranın yüksek çıkması arzu edilir. Stok devir hızı, satılan malın maliyetinin ortalama stok değerine bölünmesiyle bulunur. Bu hesaplamada satılan malın maliyeti gelir tablosundan, ortalamastok miktarıdabilançoverilerindeneldeedilir. Stok bekleme süresi: stokların likiditesini gösteren bir orandır. Bekleme süresi artıkça, stok tutma maliyetinin artacağı, dolayısıyla ne işletme sermayesi ihtiyacının artacağı dikkate alınmalıdır. 360(veya 365) Stok Bekleme Süresi = Stok Devir Hızı 27 28 Stok Devir Hızı Etkinlik Süresi = Alacakların Ortalama Tahsilat Süresi + Stokta Bekleme Süresi Etkinlik Süresi, bir işletmede malın stoğa girişinden paraya çevrilinceye kadar geçen süreyi gösterir ve ne kadar kısa olur ise o kadar olumlu ve iyi olarak yorumlanır. Dönen Varlık (Brüt İşletme Sermayesi) Devir Hızı Bir hesap dönemi içerisinde dönen varlıkların kaç kez yenilendiğini gösteren bu oranın düşmesi, net satışlardaki artışa oranladönenvarlıklaradaha fazlayatırımyapıldığınıgösterir. Bu durumda, dönen varlıklara daha fazla kaynak bağlanması, finansman ihtiyacının artacağından karlılığı olumsuz etkileyecektir. Net Satış Tutarı Dönen Varlıklar Devir Hızı = Dönen Varlıklar 29 30 5

Net İşletme Sermayesi Devir Hızı İşletme sermayesinin ne derece etkin kullanıldığını değerlendirmekiçinkullanılanbirorandır. Bir işletmede satış hacmi artıkça, alacak ve stokların artması nedeniylenet işletmesermayesiihtiyacınınartmasınormaldir. Net işletme sermayesi devir hızının yüksek olması olumlu olarak değerlendirilmekle beraber bu yüksekliğin yetersiz işletme sermayesindenkaynaklanmışolabileceğigözardıedilmemelidir. Net Satış Tutarı Net İşletme Sermayesi Devir Hızı = Net İşletme Sermayesi Maddi Duran Varlık Devir Hızı Bir işletmede maddi duran varlıklara aşırı yatırım yapılıp yapılmadığını aynı zamanda işletmede atıl kapasite olup olmadığınıbelirtenorandır. Oranın düşük olması ya da zaman içerisinde düşme eğilimi gözlenmesiişletmedeatılkapasiteolduğunugösterir. Net Satış Tutarı Maddi Duran Varlık Devir Hızı = Maddi Duran Varlıklar (Net) Net İşletme Sermayesi = Dönen Varlıklar - Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 31 32 Varlık Devir Hızı Öz Kaynakların Devir Hızı Varlık Devir Hızı, bir işletmenin sahip olduğu tüm varlıkların verimliliğini ölçmede kullanılan bu oran, aynı zamanda risk derecesinin göstergesi olarak da ele alınmakta ve karlılığı belirleyenönemlietmenlerdenbiriolarakdeğerlendirilmektedir. Varlık toplamı içerisinde, duran varlıkların payı yüksek dolayısıyla varlık devir hızı düşük endüstrilerde karlılık, talebin gelecekte değişmesine bağlı olduğundan bu endüstrilerde risk yüksektir. Net Satış Tutarı Varlıkların Devir Hızı = Aktif Toplamı Öz Kaynakların Devir Hızı, öz kaynakların verimli ve etkili kullanılmadereceleriniölçmeyeyarayanbirgöstergedir. Bu nedenle oranın yüksekliği öz kaynakların verimli kullanıldığını gösterir. Ancak bu değerlendirmenin yapılabilmesi için oranın, borçlanma oranı ve öz kaynakların pasif toplamına oranı ile birlikte değerlendirilmesi yararlı olur. Çünkü düşük öz kaynak ile çalışılması oranın yüksek çıkmasına, fazla öz kaynak ileçalışılmasıoranındüşükçıkmasınayolaçar. Net Satış Tutarı Öz kaynak Devir Hızı = Öz kaynaklar 33 34 Finansal Yapı Oranlarına İlişkin Analizler Finansal Yapı Oranları Finansal yapı oranları, işletme faaliyetlerinin ne kadarının kısa vadeli yabancı kaynaklar, ne kadarının uzun vadeli yabancı kaynaklar ve ne kadarının öz kaynaklar ile finanse edildiğini gösterenoranlardır. Bu oranlar alacakların öz kaynaklar karşısındaki güvence durumunu, borçlanmanın kâr'a olan katkısını ve kaynakların aktiflerinfinansmanındakidağılımlarıhakkındadabilgiverirler. 36 6

Finansal Yapı Oranlarına İlişkin Analizler Başlıcafinansalyapıoranları aşağıdasıralanmıştır. FinansalKaldıraç Oranı ÖzKaynaklarınAktifToplamınaOranı BorçlarınÖzkaynaklaraOranı KısaVadeli YabancıKaynakların PasifToplamınaOranı DuranVarlıkların Özkaynaklaraoranı DuranVarlıkların UzunVadeliYabancıKaynaklaraOranı Finansal Kaldıraç Oranı Finansal Kaldıraç Oranı, işletmenin sahip olduğu varlıkların ne kadarının yabancı kaynaklarla (kısa ve uzun vadeli kaynaklar) finanseedildiğinigösterenorandır. Oranın yüksek olması, işletmenin borç yükü altında olduğu ve borçlarını düzenli olarak ödeyemeyeceği ve mali olarak zor durumdakalmaolasılığınınyüksekolduğunugösterir. Toplam Yabancı Kaynaklar Kaldıraç Oranı = Toplam Varlıklar 37 38 Finansal Kaldıraç Oranı Bu oran varlıkların yüzde kaçının yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. İşletmeye kredi verenler alacaklarının tahsil edilebilmesi için bu oranın düşük olmasını isterlerken; hissedarlar maliyet ve yönetim avantajı nedeniyle bu oranın yüksek olmasını isterler. Öz Kaynakların Aktif Toplamına Oranı Öz Kaynakların Aktif Toplamına Oranı (ÖATO): işletmenin sahip olduğu varlıkların ne kadarının öz kaynaklarla finanse edildiğinigösterenorandır. Oranın yüksek olması varlıkların yüksek oranda özkaynaklar ile finanse edildiği ve mali olarak zor duruma düşme ihtimalinin az olduğu anlamına gelmektedir. Bu nedenle kurumun mali gücünün önemli göstergelerinden biridir. Öz Kaynakların Aktif ToplamınaOranı aşağıdakiformülilehesaplanmaktadır. Özkaynaklar ÖATO = Toplam Aktif 39 40 Borçların Özkaynaklara Oranı Borçların Özkaynaklara Oranı (BÖO): Bu orana aynı zamanda borçlanma katsayısı da denilmektedir. Kısa vadeli ve uzun vadeli yabancı kaynak toplamının özkaynaklara bölünmesi ile elde edilir.oran aşağıdakiformülilehesaplanmaktadır. K.V.Yabancı Kaynak + U.V. Yabancı Kaynak BÖO = Özkaynaklar Daha önce ifade edildiği gibi borçlanma oranının 0.50 yi aşmaması arzu edilmektedir. Buna paralel olarak borçlanma katsayısının da 1 olması olumlu olarak değerlendirilir. Katsayının 1' den büyük olması işletmenin yabancı kaynak baskısı ve faiz yüküaltındabulunduğunungöstergesiolarakyorumlanır. Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Pasif Toplamına Oranı Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Pasif Toplamına Oranı (KVYKPTO): işletmenin sahip olduğu varlıklarının yani aktiflerinin ne kadarının kısa vadeli yabancı kaynaklar ile finanse edildiğinigösterir. K.V.Yabancı Kaynaklar KVYKPTO = 0,30 0,33 Toplam Pasif 41 42 7

Duran Varlıkların Öz kaynaklara Oranı Duran Varlıkların Öz kaynaklara Oranı, işletmenin sahip olduğu maddi duran varlıkların finansmanında ne ölçüde özkaynak kullandığını göstermektedir. Bu oranın 1 den küçük olması durumunda maddi duran varlıkların tamamının öz kaynaklarla finanseedildiğinigösterir. Duran Varlıklar(Net) DVDÖKO = Özkaynaklar Duran Varlıkların Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklara Oranı Duran Varlıkların Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklara Oranı, bir işletmenin sahip olduğu maddi duran varlıkların finansmanında ne ölçüde uzun vadeli yabancı kaynak kullanıldığını göstermektedir. Oranın 1 den büyük olması durumunda 1 TL lik uzun vadeli borca karşılık 1 TL den daha fazla maddi duran varlık olduğu anlaşılır. Oranın yüksek olması kredi verenler açısıdan olumlu karşılanır. Duran Varlıklar(Net) DVDYKO = U.V. Yabancı Kaynak 43 44 Borçları Karşılama Gücü Oranlar Borçları Karşılama Gücü Oranı Bir işletmenin borçlarını ödeyebilmek için yeterli kaynağı oluşturup oluşturamadığınıntespitedilmesi amacıylahesaplanan bu oranlar, işletmenin taşıdığı finansman riski ve finansal kaldıraçtanyararlanmadüzeyihakkındabilgiveririler. Buoranlaraşağıdakigibidir; Faizkarşılamaoranı, Borçservis oranı, Sabitödemelerikarşılamaoranı 46 Faiz Karşılama Oranı Borç Servis Oranı İşletmenin kullanmış olduğu yabancı kaynaklar için ödemek zorunda oldukları faizi sağlayacak kaynağının oluşup oluşmadığınıgösterenbirorandır. Bir işletmenin ödemek zorunda olduğu faizin kaç katını kazandığınıgösterir.ancakanapara ödemelerinidikkatealmaz Faiz ve Vergiden Önceki Kar Faiz K arşılam a O ranı = Faiz Giderleri Bir işletmenin borçları için sadece faiz ödenmez. Uzun vadeli borçları için her dönem ana para taksiti de ödemek zorundadır. İşletmenin borç ödemeye ayıracağı kaynakları ile ödeyeceği yıllık borç tutarını karşılaştıran bu oranın 2 ve üstü olması arzu edilir. Ancak oranın düzeyi kadar işletmenin gelirinin istikrarlı olması da önemlidir. Gelirin istikrarlı olmaması durumunda daha yüksek bir oranı aranır. Buna karşın gelirin istikrarlı olması durumunda2 ninaltındaolmasıdayeterlikabuledilebilir. Faiz ve Vergiden Önceki Kar + Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Giderler Borç Servis Oranı = 1 Faiz Giderleri + Anapara Taksit Ödemeleri x ( ) 1-Vergi Oranı 47 48 8

Sabit Ödemeleri Karşılama Oranı Firmaya sabit bir ödeme yükü getiren kiralar, önemli tutarlara ulaştığı taktirde, sabit ödemeleri karşılama oranın hesaplanması gerekir. FVÖK + Nakit Çıkışı Gerektirmeyen Giderler + Kira Ödemeleri Borç Servis Oranı = 1 Faiz Giderleri + Kira Öd.+ Anapara Taksit Ödemeleri x ( ) 1-Vergi Oranı Karlılık Oranları 49 Kârlılık Oranları Satışların Kârlılığı Oranı Gelir tablosu hesapları dönem sonunda kapatılarak dönem net kârı veya zararı hesabına aktarılır ve dönem net kârı bu hesapta izlenir. Kârlılık oranları işletme faaliyetleri sonucunda yeterli kâr sağlayıp sağlamadığınıölçmeyeyarayanoranlardır. Yönetimin başarıölçütü olarak değerlendirilenkârlılık oranlarının yüksekçıkmasıolumluolarakdeğerlendirilir. Brüt satış karı, net satışlar ile satışların maliyeti arasındaki olumlu farktır. Brüt satış karı bir işletmenin hem faaliyet hem de diğer giderlerinikarşılayacakdüzeydeolmalıdır. Bu oran işletmenin geçmiş yıllardaki brüt satış karı oranı ve faaliyettebulunduğudiğerişletmelerinoranlarıilekıyaslanır. Brüt Satış Karı Brüt Kar Marjı Oranı = Net Satışlar 51 52 Satışların Maliyeti Oranı Faaliyet Karının Satış Tutarına Oranı İşletmenin satışlarını yüzde kaç maliyetle gerçekleştirdiğini gösterir. Oranın düşük olması olumlu, oranın yüksek çıkması olumsuzolarakdeğerlendirilir. Satışların Maliyeti Satışların Maliyeti Oranı = Net Satış Tutarı Faaliyet Kâr Marjı Oranı (FKMO): Brüt satış kârından faaliyet giderleri düşüldüktensonra faaliyetkârı elde edilir. Elde edilen bu faaliyet kârının net satışlara oranlanarak yüzde olarak ifade edilmesidir. Faaliyet karı, vergi ve faizler ödendikten sonra ortaklara yeterli bir kar sağlayacak düzeyde olmalıdır. Bu nedenle bu oranın yüksek olması ve yükselme eğilimindi göstermesi olumluolarakdeğerlendir. Faaliyet Karı Faaliyet Kar Marjı Oranı = Net Satış Tutarı 53 54 9

Net Kar Marjı Oranı Net Kâr Marjı Oranı (NKMO): Faiz ve vergide dâhil olmak üzere bütün giderler karşılandıktan sonra net satışların kârlılık yüzdesini verir. Netkârınınnetsatışlaraoranlanarak yüzde olarak ifadeedilmesiilehesaplanır. Net Kar Net Kar Marjı Oranı = Net Satış Tutarı Ne kadar yüksek çıkarsa o kadar iyi olarak değerlendirilir. Değerlendirme yaparken, sağlık sektörü ortalaması, kurumun geçmiş yıllardaki oranları ve brüt ve faaliyet kâr marjı oranları ile birlikteyorumlamaktayararbulunmaktadır. Toplam Aktiflerin Karlılığı Toplam Varlık (Aktif) Kârlılığı Oranı (TVKO): işletmeninaktifinde yer alan varlıkların mal ve hizmet üretiminde ne derece kârlı kullanıldığını belirleyen orandır. Diğer bir ifade ile işletmenin yapmış olduğu yatırımların kârlılığını göstermektedir. Net kârın varlık(aktif)toplamınabölünmesiileeldeedilir. Dönem Net Karı Toplam Aktiflerin Karlılığı = Aktif Toplamı 55 56 Toplam Aktiflerin Karlılığı Öz kaynakların Karlılığı Oranı Toplam Varlık (Aktif) Kârlılığı Oranı yüksek çıkması olumlu, düşük çıkması olumsuz olarak değerlendirilmektedir. Oranın yüksek çıkması işletmenin sahip olduğu tüm varlıkların yani dönen ve duran varlıkların verimli kullanılmasından geçmektedir. Ayrıca oranı değerlendirirken işletmenin finansman yapısının da dikkatealınmasındayararbulunmaktadır. İşletmenin varlıklarının finansmanında fazla yabancı kaynak kullanıp borç ve faiz yükü altında olması durumunda kârlılığı farklıolacaktır. Öz Kaynakların Kârlılığı Oranı (ÖKKO): işletmenin sahip veya ortakları tarafından işletmeye sağlanan öz kaynakların her biriminedüşenkârpayınıgösterir. Yüksek çıkması olumlu, düşük çıkması olumsuz olarak değerlendirilmektedir. Oran aşağıdaki formül ile hesaplanmaktadır. Net Kar Özkaynak Karlılığı = Özkaynaklar 57 58 Özkaynakların Karlılığı Yıllar itibariyle kurum kârlarındaki değişmeler bu oran kullanılarak izlenebilir Yüksek çıkması olumlu, düşük çıkması olumsuz olarak değerlendirilmektedir. Ancak sağlıklı değerlendirme yapabilmek için oranın, borçlanma oranı ve öz kaynakların pasif toplamına oranı ile birlikte değerlendirilmesi yararlı olur. Sağlık kurumunu düşük öz kaynak ile çalışması, özkaynak kârlılığı oranının yüksek çıkmasına, fazla öz kaynak ile çalışılması oranın düşük çıkmasına yol açacaktır. Ayrıca özkaynak kârlılığı oranının değerlendirilirken ülkedeki genel faiz düzeyi ve enflasyon oranının da dikkate alınmasında yarar bulunmaktadır. Piyasa Oranları 59 10

Piyasa Oranları Bu grupta yatırımcıların hisse senedi değerlendirmede yararlandıkları bazı oranlar yer almaktadır. Bu oranlar: Fiyat Kazanç Oranı Temettü Ödeme Oranı Piyasa Değeri / Defter Değeri Tobin Q Oranı Fiyat Kazanç Oranı Bu oran işletmeye yatırım yapan yatırımcılar ya da potansiyel yatırımcılariçinönemlidir. İşletme tarafından ilan edilen hisse başınakazancın her 1 TL si için yatırımcınınbirhissesenedinevermeyikabulettiğifiyatıgösterir. Bu oranın yüksek olması, yatırımcının işletmenin geleceğinden çok umutlu olduğunun göstergesidir. Genelde hızlı büyüyen ve fazla temettü ödemesinden bulunan yüksek kapasite işletmelerin fiyat / kazanç oranları yüksektir. Bu oranın 1 e eşit olması işletmenin büyüme kapasitesinin azaldığının göstergesi olarak kabuledilebilir. Hisse Senedinin Piyasa Değeri Fiyat Kazanç Oranı = Hisse Başına Kazanç 61 62 Temettü Ödeme Oranı Piyasa Değeri / Defter Değeri Oranı Bu oran halka açık işletmelerin temettü ödeme politikalarını değerlendirmek için karın hangi oranda kar payı olarak hissedarlaradağıtıldığınıgösterir. Hisse Senedinin Temettü Miktarı Temettü Ödeme Oranı = Hisse Başına Kazanç Bu oran, işletmenin piyasa değerinin defter değerinin kaç katı olduğunu açıklar. Oranın yüksek olması işletmenin defter değerinden daha yüksek oranda piyasa değerine sahip olduğunu gösterir. Piyasa Değeri PD/DD = Özkaynakların Defter Değeri 63 64 Du Pont Kontrol Sistemi Örnek Du Pont kontrol sistemi öz sermaye getiri oranının; aktif devir hızından, net kar marjından ve kaldıraç derecesinden nasıl etkilendiğini göstermektedir. ÖGO =(Net Kar Marjı)x(Aktif Devir Hızı)x(Özsermaye Çapanı) Net Kar Net Kar Satışlar Toplam Aktifler = x x Özsermaye Satışlar Toplam Aktifler Özsermaye Özsermaye getiri oranını artırmak için satışların artması, net kar marjının artması, maliyetlerin kontrol atında bulundurulması ve mümkünse azaltılması, aktif devir hızının yükseltilmesi veya bunların hepsinin birlikte yapılması gerekir. Aktifler ABC AŞ. 31.12.201. Tarihli Bilançosu (TL) Pasifler Dönen Varlıklar 400.000 Kısa Vadeli Yab.Kaynaklar 150.000 Nakit ve Nakit Benzeri 40.000 Mali Borçlar 25.000 Ticari Alacaklar 175.000 Ticari ve Diğer Borçlar 125.000 Stoklar 185.000 Duran Varlıklar 400.000 Uzun Vadeli Yab. Kay. 150.000 Maddi Duran Varlık (net) 400.000 Mali Borçlar 150.000 Öz kaynaklar 500.000 Ödenmiş Sermaye 300.000 Sermaye Yedekleri 50.000 Kar Yedekleri 50.000 Dönem Net Karı 100.000 Toplam Varlıklar 800.000 Toplam Kaynaklar 800.000 65 66 11

Örnek ABC A.Ş. 31.12.201. Tarihli Gelir Tablosu (TL) Net Satışlar 2.000.000 Satışların Maliyeti (1.500.000) Brüt Satış Karı / Zarı 500.000 Faaliyet Giderleri (225.000) Faaliyet Karı / Zararı (FVÖK) 275.000 Finansman Giderleri (25.000) Olağan Kar / Zarar 250.000 Olağan Dışı Gider ve Zararlar (100.000) Dönem Karı / Zararı (VÖK) 150.000 Vergi (%33,3) (50.000) Dönem Net Karı / Zararı 100.000 Şirket satışlarının tamamı kredili olarak yapılmaktadır. Karşılaştırmalı Finansal Analiz Yöntemi 67 Karşılaştırmalı Tablolar Analizi Karşılaştırmalı Tablolar Analizi Birden fazla yıla ait bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin yıllar itibariyle değişimlerinin görmek amacıyla yapılan dinamik bir analizdir. Karşılaştırmalı tablolar analizi, işletmenin kendi içinde yaptığı bir analizdir. Oran analizinde olduğu gibi elde edilen sonuçlar başka işletmelerin sonuçlarıyla karşılaştırılmaz, karşılaştırma işletmenin geçmiş yıllardaki rakamları ile yapılır. Karşılaştırmalı tablolar cari dönem ve bir önceki dönemin karşılaştırılması için yapılabildiği gibi birden fazla geçmiş dönemi içerecek biçimde de hazırlanabilir. Karşılaştırmalı tablolar tekniğine göre artış veya azalış yüzdeleri aşağıdakiformülkullanılarakbulunabilir: Cari Dönem Tutarı-Önceki Dönem Tutarı % Artış veya Azalış = x100 Önceki Dönem Tutarı 69 70 Karşılaştırmalı Tablolar Analizi Karşılaştırmalı Tablolar Analizi Karşılaştırmalı tablolar analizi aşağıdaki aşamalar izlenerek yapılır: Bilanço ve gelir tablosundaki her bir kalemin bir önceki yıla göre mutlak farkları alınarak, atış yada azalışlar tespit edilir. İkiden fazla yıl karşılaştırılıyorsa, değişimler başlangıç alınan yıla göre yapılabileceği gibi bir birini takip eden yıllar arasında da yapılabilir. İkinci aşamada hesaplanan mutlak farklar, yüzdesel ifadelere dönüştürülür. Kalemler arasındaki mutlak ve yüzde farklar belirlendikten sonra, bu değişime sebep olabilecek nedenler aranır. Değişimlerin nedenleri de bulunduktan sonra, değişime yol açan gelişmelerin işletme açısından olumlu mu olumsuz mu oldukları incelenir. Karşılaştırmalı analizde göz önünde bulundurulması gereken faktörler. Baz alınan yıl normal bir faaliyet dönemine ait olması gerekir. Faaliyetleri, çok iyi yada çok kötü olan bir yılın alınması hatalı sonuçlara neden olur. Yıllar arasındaki değişimler incelenirken, enflasyonun neden olduğu değişimlerin etkisi giderilmeye çalışılmalıdır. Sonuçlar yorumlanırken, her bir kalemdeki değişimin, işletmenin mali durumuna, karlılığına, piyasa değerine etkisinin neler olabileceği özellikle değerlendirilmelidir. Sadece karşılaştırmalı tablolar analizi ile yetinmemeli diğer analiz tekniklerinden de yararlanılmalıdır. 71 72 12

Karşılaştırmalı Tablolar Analizi Örnek 2: XYZ anonim şirketinin son iki yıla ait özet bilanço ve gelir tablosu kalemleri(milyon TL) olarak ekteki gibidir. Karşılaştırmalı tablolarını hazırlayınız. 73 Karşılaştırmalı Tablolar Analizi Varlıklar 2016 2017 Fark % Değişim Dönen Varlıklar 55.500 47.000-8.500-15 Nakit ve Nakit Benzeri Değerler 2.500 4.000 1.500 60 Ticari Alacaklar 47.000 40.000-7.000-15 Stoklar 6.000 3.000-3.000-50 Duran Varlıklar 60.000 70.000 10.000 17 Maddi Duran Varlıklar(Net) 60.000 70.000 10.000 17 Toplam Varlıklar 115.000 117.000 1.500 1 Kaynaklar Kısa Vadeli Yabancı Kaynak 51.000 48.000-3.000-6 Mali Borçlar 25.000 30.000 5.000 20 Ticari Borçlar 25.000 10.000-15.000-60 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 1.000 8.000 7.000 700 Uzun Vadeli Yabancı Kaynak 10.000 0-10.000-100 Mali Borçlar 10.000 0-10.000-100 Özkaynaklar 54.500 69.000 14.500 27 Ödenmiş Sermaye 35.000 35.000 0 0 Kar Yedekleri 5.500 7.000 1.500 27 Geçmiş Yıl Karı (Zararı) 10.000 20.000 10.000 100 Dönem Net Karı (Zararı) 4.000 7.000 3.000 75 Toplam Kaynaklar 115.000 117.000 1.500 1 74 Bu yöntem ile bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin mali tablo içerisindekiağırlıklarınabakılmaktadır. Tek bir yılın finansal tabloları kullanılabileceği gibi birden fazla yılın finansal tabloları kullanılarak, her bir yılın yüzdeleri karşılaştırılabilir. Hesaplanan yüzde değerlerin işletme faaliyetleri için yeterli olup olmadığıaraştırılmalıdır. 76 Genel Toplama Göre Dikey Analiz Yüzde yöntemi ile analiz tekniğinde finansal tablolarda yer alan her kalem belirli bir kaleme veya toplam kısmına oranlanmakta ve bulunan yüzdelere göre ifade edilmektedir. Yüzde yöntemi ile analiz iki şekilde uygulanmaktadır. Genel Toplama Göre Grup Toplamına Göre Genel toplamagöre yüzde analizi yapıldığında; bilançonungenel toplamı (aktif/pasif toplamları) 100 kabul edilerek her bir kalemin toplamaoranıhesaplanmaktadır. Hesap Tutarı Genel Toplama Göre % = 100 Genel Toplam x Diğer taraftan gelir tablosunun yüzde yöntemi ile analizinde net satışlar 100 kabul edilmekte ve gelir tablosu verilerinin net satışlaraoranıhesaplanmaktadır. 77 78 13

Grup Toplamına Göre Dikey Analiz Grup toplamına göre yüzde analiz yapıldığında bilanço ve gelir tablosuhesapgruplarıkendiaralarındaanalizedilmektedir. Bilançoda grup toplamları (dönen varlıklar, duran varlıklar kısa vadeli yabancı kaynaklartoplamları vb.) 100kabuledilerek herbir kalemingruptoplamınaoranı hesaplanmaktadır. Hesap Tutarı Grup Toplamına Göre % = 100 Grup Toplam x Oran Cari Aktifler Toplam Aktifler Cari Borçlar Toplam Aktifler Orandaki Değişme Karlılık Üzerindeki Etkisi Risk Üzerindeki Etkisi Artarsa Karlılık Azalır Risk Azalır Azalırsa Karlılık Artar Risk Artar Artarsa Karlılık Artar Risk Artar Azalırsa Karlılık Azalır Risk Azalır 79 80 Cari Aktiflerin Toplam aktifler içindeki payını artması işletmenin karlılık düzeyini azaltır. Çünkü cari aktiflerin karlılığı sabit varlıkların karlılığından daha azdır. Öte yandan risk de azalır. Cari Aktifin artması kısa vadeli borç ödeme yeteneğinin de artması anlamına gelir. Kısa vadeli borçların toplam aktiflere oranı artarsa uzun vadeli borçlanma maliyetinden daha düşük maliyetle kaynak sağlanacağından karlılık artar. Ancak kısa vadeli borç ödeme yükümlülüğü işletmenin riskini artıracaktır. Örnek; YZX, anonim şirketinin son iki yıla ait özet bilanço ve gelir tablosu kalemleri aşağıdaki gibidir. Yüzde yöntemi ile analiz tekniğini kullanarak yıllık değişimleri hesaplayıp yorumlayınız. 81 82 2016 Grup İçindeki % Genel İçindeki % 2017 Grup İçindeki % Genel İçindeki % VARLIKLAR (AKTİFLER) Dönen Varlıklar Nakit ve nakit benzerleri 100.000 0,11 0,07 120.000 0,13 0,08 Ticari Alacaklar 450.000 0,47 0,32 500.000 0,54 0,34 Stoklar 400.000 0,42 0,29 300.000 0,33 0,20 Toplam Dönen Varlıklar 950.000 1,00 0,68 920.000 1,00 0,63 Duran Varlıklar Maddi Duran Varlıklar (net) 450.000 1,00 0,32 550.000 1,00 0,37 Toplam Duran Varlıklar 450.000 1,00 0,32 550.000 1,00 0,37 Toplam Varlıklar 1.400.000 1 1.470.000 1 KAYNAKLAR (PASİF) Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Mali Borçlar 250.000 0,63 0,18 100.000 0,28 0,07 Ticari Borçlar 100.000 0,25 0,07 200.000 0,56 0,14 Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 50.000 0,13 0,04 55.000 0,15 0,04 Toplam Kısa Vadeli Borçlar 400.000 1,00 0,29 355.000 1,00 0,24 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplam Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 200.000 1,00 0,14 200.000 1,00 0,14 Özkaynaklar Ödenmiş Sermaye 350.000 0,44 0,25 375.000 0,41 0,26 Kar Yedekleri 150.000 0,19 0,11 200.000 0,22 0,14 Geçmiş Yıl Karı(Zararı) 200.000 0,25 0,14 220.000 0,24 0,15 Dönem Net Karı (Zararı) 100.000 0,13 0,07 120.000 0,13 0,08 Toplam Özkaynaklar 800.000 1,00 0,57 915.000 1,00 0,62 TOPLAM KAYNAKLAR 1.400.000 1 1.470.000 1 Gelir Tablosu (TL) 2016 2016 (%) 2017 2017 (%) 2.300.000 1,022 3.000.000 1,017 Brüt Satışlar Satış İndirimleri 50.000 0,022 50.000 0,017 Net Satışlar 2.250.000 1,000 2.950.000 1,000 Satışların Maliyeti 1.600.000 0,711 2.090.000 0,708 Brüt Satış Karı/Zararı 650.000 0,289 860.000 0,292 Faaliyet Giderleri 396.000 0,176 600.000 0,203 Faaliyet Karı/Zararı 254.000 0,113 260.000 0,088 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 30.000 0,013 50.000 0,017 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 20.500 0,009 50.000 0,017 Finansman Giderleri 130.000 0,058 100.000 0,034 Dönem Karı /Zararı 133.500 0,059 160.000 0,054 Vergi % 25 33.375 0,015 40.000 0,014 Dönem Net Karı / Zararı 100.125 0,045 120.000 0,041 83 84 14

Oran Orandaki Değişme Karlılık Üzerindeki Etkisi Risk Üzerindeki Etkisi Cari Aktifler / Toplam Azalırsa Karlılık Artar Risk Artar Aktifler Cari Borçlar / Toplam Aktifler Azalırsa Karlılık Azalır Risk Azalır Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analizi) 85 Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analizi) Finansal tabloların uzun bir süre içinde incelenmesi, birbirini izleyen yıllara göre gösterdikleri eğilimlerin belirlenmesi trend analizi ile yapılmaktadır. Trend analizi dinamik bir analiz türüdür. Bu analizin yarar sağlayabilmesi için oldukça uzun bir sürenin incelenmesi gerekmektedir. Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analizi) Bu yöntemde önce analiz edilecek yıllardan biri baz(temel) yıl olarak kabul edilmektedir. Daha sonra analizi yapılacak yıllardaki değerlerin baz(temel) alınan yıla göre yüzde olarak değişimi hesaplanmaktadır. Bunun için şu formülden faydalanılmaktadır. İlgili Yılın Hesap Tutarı Eğilim Yüzdesi = 100 Baz (Temel) Yıl Tutarı x 87 88 Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analizi) Teşekkür Ederim Eğilim yüzdeleri ile mali tablolar analiz edilirken genelde aşağıda belirtilen değişimlerin karşılaştırılması anlamlı olmaktadır. Ticari alacaklar ve satışların göstermiş olduğu eğilim, Stokların ve satışların göstermiş olduğu eğilim, Maddi duran varlıkların ve kısa vadeli borçların göstermiş olduğu eğilim Öz sermayenin ve borçların göstermiş olduğu eğilim, Öz sermayenin ve maddi duran varlıkların göstermiş olduğu eğilim, Ticari borçların ve alışları göstermiş olduğu eğilim, Satışların ve satışların maliyetinin göstermiş olduğu eğilim, Satışların ve faaliyet karının göstermiş olduğu eğilim, Satışların ve net karın göstermiş olduğu eğilim Öz sermayenin ve net karın göstermiş olduğu eğilim. Sağlıklı ve mutlu bir hafta geçirmeniz temennisiyle, iyi çalışmalar dilerim 89 90 15