KAUFMAN KISA ZEKA TESTİ (Kaufman Brief Intelligence Test K.BIT) 7-8 YAŞ ÇOCUKLARI ÜZERİNDE GEÇERLİK, GÜVENİRLİK VE ÖN NORM ÇALIŞMALARI

T. C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Öğretim Anabilim Dalı Üstün Zekalılar Eğitimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi KAUFMAN KISA ZEKA TESTİ (Kaufman Brief Intelligence Test K.BIT) 7-8 YAŞ ÇOCUKLARI ÜZERİNDE GEÇERLİK, GÜVENİRLİK VE ÖN NORM ÇALIŞMALARI Ajnur Miftar Hürsever 2501040727 Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Serap Emir İstanbul, 2007

ÖZ Bu araştırmanın örneklemi İstanbul ilindeki 20 farklı sosyo-ekonomik ve kültürel düzeyi temsil eden ve evrenden tabakalama örnekleme metodu ile belirlenen 374 öğrenciden oluşmaktadır. 7-8 yaşındaki çocuklardan oluşan bu örnekleme Kaufman Kısa Zeka Testi bireysel olarak uygulanmıştır. Bu araştırmada asıl amaç Kaufman ve Kaufman (1990) tarafından geliştirilmiş olan Kaufman Kısa Zeka Testi (Kaufman Brief İntelligence Test / K.BIT) nin 7 8 yaş Türk çocukları üzerinde geçerlilik, güvenirlilik ve ön norm çalışmalarının yapılmasıdır. Verilerin analizinde güvenirlilik çalışmaları doğrultusunda test-tekrar test güvenirlik katsayıları, iç tutarlılık katsayıları ve ölçmenin standart hata değeri belirlenmiştir. Geçerlilik çalışmaları doğrultusunda ise kriter geçerliliği, t-testi, Pearson Korelasyon Katsayısı,Cronbach Alpha, kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda K.BIT in güvenilir ve geçerli bir araç olduğu saptanmıştır. iii

ABSTRACT The purpose of this research is to carry out the reliability, validity and the norm studies of Kaufman Brief Intelligence Test (K.BIT) that was developed by Kaufman and Kaufman in 1990, on Turkish children who are 7-8 years of age. The sample of this research consists of 374 children who are selected by stratified sampling method. The 374 children attends the schools that represent the 20 different socio-economical and cultural levels of Istanbul. K.BIT has been applied to this 374 children individually. In the data analysis, test-retest reliability coefficients, content validity coefficients and standart deviation have been calculated for the reliability studies. Content validity, construct validity and criterion validity procedures have been carried out in the validity studies. Moreover, in the analysis of the data pertaining to demographic features, t- test, Pearson corelation analysis test were used. The results of the research reveal that K.BIT is a reliable and valid instrument for Turkish population. iv

ÖNSÖZ Dahi odur ki, ilerde herkesin takdir ve kabul edeceği şeyleri ortaya koyduğunda, herkes onlara delilik der. K. Atatürk Bireylerin erken dönemde etkileşimde bulunduğu ve toplumsallaşmaya başladığı ilk ortam, ailesi, sonra okuludur. Her çocuğun en etkin değişmez eğiticisi de yine anne ve babasından sonra öğretmenidir. Bu durum normal çocuklar için olduğu kadar, üstün zekalı çocuklar ve aileleri için, bir de zihinsel engelli çocuklar ve aileleri için geçerli olmaktadır. Hatta bu tür çocukların daha farklı eğitim gereksinimleri vardır. Konumuz üstün zekalı çocukların eğitimi olduğu için, dünyanın bazı ileri gelen ülkelerinde olduğu gibi Türkiye de de bu alanda ciddi ciddi çalışmalar başlatılmıştır. Bu doğrultuda Sayın Ümit Davaslıgil in öncülüğünde açılan Üstün Zekalılar Eğitimi Ana Bilim Dalı büyük bir adım ifade etmektedir. Bu dalın öğrencileri olarak gayemiz, toplumun ve devletin bu çocuklara ve ailelerine iyi ve doğru eğitim olanakları sunmasını sağlamaktır. Üstün zekalı çocukların eğitim standartlarını geliştirme konusunda büyük başarılar sağlayan, bu alanda Türkiye de bir ilki oluşturan, ve biz öğrencilerine üstün zekalı çocukların eğitiminde çalışmalarımızla katkı sunmayı aşılayan saygıdeğer hocam Prof. Dr. Ümit DAVASLIGİL e sonsuz teşekkürlerimi, saygı ve sevgilerimi sunarım. Bu güçlü yolda adım adım çalışmalarımı takip eden, beni yönlendiren, bilgilerini bir an bile bana aktarmaktan çekinmeyen beni her konuda destekleyen saygıdeğer tez danışmanım Yrd. Doç. Dr. Serap EMİR e sonsuz teşekkürler. İstatistik çalışmalarını büyük incelik ve titizlikle gerçekleştiren, bilgi ve birikimini benimle paylaşan, ayrıca Türkiye deki eğitimim sırasında bana yol gösteren saygıdeğer hocam Demirali Y. ERGİN e minnettarlığımı sunmayı borç bilirim. Araştırmanın uygulama bölümünde karşılaştığım güçlükler karşısında benden yardım elini esirgemeyen, bu konuda elinden geleni yapan Sayın Esra İŞMEN e teşekkürlerimi ve saygılarımı sunarım. v

WISCR testlerini uygulayarak çalışmamda bana destek ve katkılarını sunan sevgili arkadaşım Sevinç TUNALI ya teşekkürlerimi sunarım. Yabancı bir devletten eğitim amaçlı geldiğim Türkiye de bana her türlü yardımlarını, desteklerini sunan, kucak açan sevgili arkadaşlarım Derya GÜLŞEN DEMİRKOL a ve Özlem ATALAY a en içten teşekkürlerimi ve sevgilerimi sunarım. Eğitimimi geliştirme arzusuna kenetlenmişken tanıdığım eşim, can yoldaşım Artan HÜRSEVER e, hayatıma anlam kattığı, bana güç verdiği, bu yolun sonuna kadar her an yanımda olduğu ve beni cömertçe desteklediği için, evliliğimizin en güzel döneminde eğitimim amacıyla ayrı kalmamız gerekçesini sonsuz bir anlayış ve sabırla karşıladığı ve her şeye rağmen yürekten sevgisini benden esirgemediği için minnettarlığımı, sevgimi ve saygımı sunarım. Tüm zorluklara rağmen maddi ve manevi desteğini bir an bile benden esirgemeyen babam Şerif MİFTAR a, ağabeylerim Türker ve Ülker e teşekkür ederim. Çalışkanlığı ve yardımseverliğiyle herkese örnek olan, başaracağımdan asla kuşku duymayan, bu seviyeye ulaşmamda büyük payı olan değerli amcam Arif MİFTAR a ne kadar teşekkür etsem azdır. Okula ilk başladığım günden bugüne kadar hep ama hep birlikte olduğum, gün ve gece birlikte çalıştığım, birlikte ağladığım, birlikte güldüğüm; sadece vefakar dostlar arasında yaşanan acı ve sevinç dolu günlerimi geçirdiğim can dostum Adviye YONUS a her an yanımda olduğu, yardımlarını esirgemediği için sonsuz teşekkürlerimi ve sevgilerimi sunarım. Çocukluğumdan beri özel bir arkadaşlığım olan, yüreğime tiyatro sevgisini aşılayan, yetenekli çocukların eğitimine ilgimi pekiştiren, benimle iyi ve kötüyü yürekten paylaşan ve İstanbul da yaşamımız süresince birlikte zorluklara göğüs gerdiğim can arkadaşım Sema ALİ EROL a yürekten sevgilerimi sunarım. Umudumuzu yitirdiğimiz anlar oldu elbet. İşte böyle anlarda bize her zaman moralinizi bozmayın diyerek yüreğimize su serpen değerli arkadaşım Mustafa ÖZCAN a can yürekten teşekkürler. Yüksek lisans eğitimimiz ve aydınlığa doğru giden bu yolumuzda bize evinin kapısını ardına kadar açan, kendimizi güvende hissetmemize emeği geçen büyüğümüz Tahir amca ya teşekkür eder ellerinden öperim. Sonuna yaklaşmışken misafirperverliğini sunan, şakalarıyla gerginliğimi hafifleten kardaşım Mahir EROL a sevgilerimi sunarım. vi

Tezimin son çalışmalarında yardımlarını sunan, bu uğurda bana değerli vaktini harcayan sevgili kardeşim Ayzın ULUDAĞ a teşekkürler ve sevgiler. Aynur Miftar Hürsever vii

İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZ... İİİ ABSTRACT...İV ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER... Vİİİ TABLOLAR LİSTESİ...Xİ ŞEKİLLER LİSTESİ... XV GİRİŞ... 1 Problem... 1 Amaç... 7 Önem... 8 Sayıltılar... 8 Sınırlılıklar... 9 1. İLGİLİ LİTERATÜR... 10 1.1. ZEKA... 10 1.1.1. Zeka Nedir... 10 1.2. Zekanın Değerlendirilmesi... 11 1.3. Zekanın Temelleri... 11 1.4. Zeka Teorileri... 12 1.5. Zekâ Testleri... 14 1.5.1. Bireysel Olarak Uygulanan Zekâ Testleri... 14 1.5.1.1. Stanford-Binet Zekâ Testi... 14 1.5.1.2. Weschler Zekâ Ölçeği (WISC-R)... 15 1.5.2. Grup Zekâ Testleri... 16 1.5.2.1. Cattell Zekâ Testi 2A ve 2B Formları... 17 1.5.2.2. Bilişsel Yetenek Testi (The Cognitive Abilities Test-CogAt)... 17 1.5.2.3. Bilişsel Beceriler Testi (The Test of Cognitive Skills-TCS/2)... 18 1.5.2.4. Naglieri Sözel Olmayan Yetenek Testi (Naglieri Non-Verbal Ability Test-NNAT). 18 1.5.2.5. Raven in Standart Progresif Matrisler Testi (SPM)... 19 1.6. Zeka Testlerinde Ölçülen Davranışlar... 19 1.6.1. Ayırt Etme... 19 1.6.2. Motor Davranış... 20 1.6.3. Genel Bilgi... 20 1.6.4. Kelime Bilgisi... 20 1.6.5. Anlama... 20 1.6.6. Detayları Tanıma... 20 1.6.7 Hafıza... 21 2. ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLAR KİMLERDİR... 22 2.1. Üstün Zekalı Çocukların Tanımı... 22 2.2. Üstün Zekalı Çocukların Kişilik Özellikleri... 24 2.2.1. Üstün Zekalı Çocukların Zihinsel Özellikleri... 25 2.2.2. Üstün Zekalı Çocukların Fiziksel Gelişim Özellikleri... 25 2.2.3. Üstün Zekalı Çocukların Sosyal Gelişim Özellikleri... 26 2.3. Üstün Zekâlılarda Liderlik... 26 2.4. Üstün Zekalı Çocuklar Nerelerden Gelirler... 27 2.5. Aşağılık Duygusu...28 2.6. Üstün Zekalı Çocuklar Büyüyünce... 29 2.7. Üstün Zekalılık Sürekli Midir... 29 viii

2.8. Üstün Çocukları Bulup Ortaya Çıkarma... 30 2.9. Türkiye de Üstün Zekalı Çocukların Eğitimi... 31 3. KAUFMAN KISA ZEKA TESTİ (K-BIT)... 33 3.1. K-BIT in Tanıtımı... 33 3.2. K-BIT in Kullanımı ve Amacı... 33 3.3. K-BIT in Uygulama Süresi... 34 3.4. K-BIT in Malzemeleri... 34 3.5. Uygulayıcıların Nitelikleri... 35 3.6. Alt Testlerin Tanıtımı... 36 3.6.1.Kelime Bilgisi... 36 3.6.2. Matrisler... 37 3.7. K-BIT in Özellikleri... 38 3.8. Genel Test Uygulama Prosedürleri... 42 3.9. Uygulama Esnasında Olumlu İlişki Kurma... 42 3.9.1. Pozitif İletişim Kurma... 43 3.9.2. Pozitif İletişimi Sürdürme... 44 3.10. Standart Bir Şekilde K- BIT i Uygulama... 46 3.10.1. Yönergelerin İzlenmesinin Önemi... 46 3.10.2. Testi Öğretme... 46 3.11. K-BIT Malzemeleri... 47 3.11.1. Test Kitabını Kullanma... 47 3.11.1.1. Uyarı Sayfası... 47 3.11.1.2. Başlık Sayfası... 47 3.11.1.3. Hatırlatma Sayfası... 48 3.12. K-BIT Uygulama Prosedürü... 48 3.12.1. İtem Üniteleri...48 3.12.2. Testi durdurma kuralı... 48 3.13. K-BIT Testlerinin Uygulanma Sırası... 48 3.14. Sözel İpuçları Kullanma... 49 3.14.1. Sözel İpuçlarını Tekrarlama... 50 3.15. Zaman Kısıtlaması Olan İtemler... 50 3.16. K-BIT İtem lama Rehberi... 50 3.16.1. İtem lama... 50 3.16.2. Şüpheli Cevaplar... 51 3.16.3. Çoklu Cevaplar... 51 3.16.4. Verilmemesi Gereken İtemler... 51 4. ÇALIŞMALARDA İZLENEN YÖNTEM... 52 4.1. Evren... 52 4.2. Örneklem... 52 4.2.1. Örnekleme Dahil olan Yaş Grubu Özellikleri (7-8 Yaş)... 54 4.2.1.1. Zihinsel Gelişim Özellikleri... 55 4.2.1.2. Sosyal Gelişim Özellikleri... 56 4.3. Veri Toplama Araçları... 56 4.3.1. Kişisel Bilgi Formu... 56 4.3.2. Kaufman Kısa Zeka Testi... 56 4.3.2.1. Uygulama İçin Gerekli Olan Materyaller... 57 4.3.2.2. Testin Süresi... 57 4.3.2.3. Uygulayıcı Nitelikleri... 58 4.3.3. Weschler Zekâ Ölçeği (WISC)... 58 4.4. Uygulama Öncesi ve Uygulama Süresince Yapılan İşlemler... 58 4.5. Verilerin Çözümlenmesi... 60 5. BULGULAR... 61 5.1. K-BIT Örneklemin Demografik Özelliklerine İlişkin Bulgular... 61 5.2. K.BIT Güvenirlilik ve Geçerlilik Çalışmalarına Ait Bulgular... 68 5.2.1. Güvenirlilik... 68 5.2.1.1. Test-Tekrar Test Yöntemi... 70 5.2.1.2. Pearson Korelasyon Katsayısı... 70 ix

5.2.1.3. Cronbach Alpha Katsayısı... 71 5.2.2. K.BIT Alt-testlerin Madde Analizlerine İlişkin Bulgular... 71 5.2.2.1. K.BIT Alt-testlerin İçtutarlık Analizlerine İlişkin Bulgular... 71 5.2.2.2. K.BIT Matrisler İçin Ayırt Etme Gücü Analizlerine İlişkin Bulgular... 80 5.2.3. KBIT Geçerlilik Analizleri... 85 5.2.3.1. Kapsam Geçerliği... 86 5.3. Norm Çalışması... 88 5.4. Karşılaştırma Bulguları... 116 SONUÇ... 142 K.BIT Alt Testlerine Ait Bulguların Tartışılması... 142 K.BIT Alt Testleri Madde Analizine ve Güvenirliğine İlişkin Bulguların Tartışılması... 142 Test Tekrar Test... 144 İç Tutarlılık... 144 K-BIT Alt testleri Geçerliğine İlişkin Bulguların Tartışılması... 145 Araştırma Sonucuna Yönelik öneriler... 152 KAYNAKÇA... 157 EK A KİŞİSEL BİLGİ FORMU... 164 x

TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Tablo 1. Yaşlara göre K-BIT in uygulama süresi...34 Tablo 2. Uygulama Yapılan İlçe ve Okullar...53 Tablo 3. Gelir Düzeyi Aralığına Göre Gruplar....54 Tablo 4. Örneklemin Yaş Gruplarına Göre Frekans Dağılımı...61 Tablo 5. Cinsiyet Değişkenine Göre Frekans Dağılımı...62 Tablo 6. 7 Yaş Grubu Cinsiyet Değişkenine Göre Frekans Dağılımı...62 Tablo 7. 8 Yaş Grubu Cinsiyet Değişkenine Göre Frekans Dağılımı...62 Tablo 8. Cinsiyet Değişkenine Göre Aylık Yaş Dilimi İçin Frekans Dağılımı...63 Tablo 9. Cinsiyet Değişkenine Göre Ekonomik Durum İçin Frekans Dağılımı...63 Tablo 10. Cinsiyet Değişkenine Göre Anne Eğitim Düzeyi İçin Frekans Dağılımı ve yüzdesi...64 Tablo 11. Cinsiyet Değişkenine Göre Baba Eğitim Düzeyi İçin Frekans Dağılımı...64 Tablo 12. Cinsiyet Değişkenine Göre Okul öncesi Eğitim Almış mı? İçin Frekans Dağılımı.65 Tablo 13. Cinsiyet Değişkenine Göre Kaç Kardeş İçin Frekans Dağılımı...65 Tablo 14. Cinsiyet Değişkenine Göre Kendine ait odası var mı? İçin Frekans Dağılımı...66 Tablo 15. Cinsiyet Değişkenine Göre Aile Türü İçin Frekans Dağılımı...66 Tablo 16. Cinsiyet Değişkenine Göre Anne-baba Beraber mi? İçin Frekans Dağılımı...67 Tablo 17. Cinsiyet Değişkenine Göre Anne Mesleği İçin Frekans Dağılımı...67 Tablo 18. Cinsiyet Değişkenine Göre Baba Mesleği İçin Frekans Dağılımı...68 Tablo 19. K.BIT Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları...71 Tablo 20. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları...71 Tablo 20. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları (Devam)...72 Tablo 20. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları (Devam)...73 Tablo 21. K.BIT Tanımlar Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları...74 Tablo 22. K.BIT Matris Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları...75 Tablo 23. K.BIT İçin Cronbach Alpha Katsayıları...76 Tablo 24. K.BIT İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...76 Tablo 25. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...77 Tablo 25. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları (Devam)...78 Tablo 26. K.BIT Tanımlar İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...79 Tablo 27. K.BIT Matris İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...80 Tablo 27. K.BIT Matris İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları (Devam)...81 Tablo 28. K.BIT Test-tekrar test Korelasyon Katsayıları...81 Tablo 29. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Devamlılık Korelasyon Katsayıları...81 Tablo 29. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Devamlılık Korelasyon Katsayıları (Devam)...82 Tablo 30. K.BIT Tanımlar Devamlılık Korelasyon Katsayıları...83 Tablo 31. K.BIT Matris Devamlılık Korelasyon Katsayıları...84 Tablo 31. K.BIT Matris Devamlılık Korelasyon Katsayıları (Devam)...85 Tablo 32. WISC-R Değişkeni İle K.BIT İçin Pearson Korelasyon Matriksi...87 Tablo 32. Alttest Standart ları 7-0 Yaş 7-2 Yaş...88 Tablo 32. Alttest Standart ları 7-0 Yaş 7-2 Yaş (Devam)...89 Tablo 33. Alttest Standart ları 7-3 Yaş 7-5 Yaş...89 Tablo 34. Alttest Standart ları 7-3 Yaş 7-5 Yaş (Devam)...90 Tablo 35 Alttest Standart ları 7-6 Yaş 7-8 Yaş...91 xi

Tablo 35. Alttest Standart ları 7-6 Yaş 7-8 Yaş (Devam)...92 Tablo 36. Alttest Standart ları 7-9 Yaş 7-11 Yaş...92 Tablo 37. Alttest Standart ları 7-9 Yaş 7-11 Yaş (Devam)...93 Tablo 38. Alttest Standart ları 8-0 Yaş 8-2 Yaş...94 Tablo 38. Alttest Standart ları 8-0 Yaş 8-2 Yaş (Devam)...95 Tablo 39. Alttest Standart ları 8-3 Yaş 8-5 Yaş...96 Tablo 39. Alttest Standart ları 8-3 Yaş 8-5 Yaş (Devam)...97 Tablo 40. Alttest Standart ları 8-6 Yaş 8-8 Yaş...98 Tablo 40. Alttest Standart ları 8-6 Yaş 8-8 Yaş (Devam)...99 Tablo 41. Alttest Standart ları 8-9 Yaş 8-11 Yaş...100 Tablo 41. Alttest Standart ları 8-9 Yaş 8-11 Yaş (Devam)...101 Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş...102 Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam)...103 Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam)...104 Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam)...105 Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam)...106 Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam)...107 Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam)...108 Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş...109 Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam)...110 Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam)...111 Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam)...112 Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam)...113 Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam)...114 Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam)...115 Tablo 44-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...116 Tablo 45-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...116 Tablo 46-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...116 Tablo 47-B. Anne Eğitim Düzeyi KBIT-Sözel İçin Tukey Testi Sonuçları...117 Tablo 48-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...117 Tablo 49-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...118 Tablo 50-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...118 Tablo 51-B. Baba Eğitim Düzeyi KBIT-İfade Etme İçin Tukey Testi Sonuçları...118 Tablo 52-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...119 Tablo 53-B. Baba Eğitim Düzeyi KBIT-Tanımlar İçin Tukey Testi Sonuçları...119 Tablo 54-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...120 Tablo 55-B. Baba Eğitim Düzeyi KBIT-Sözel İçin Tukey Testi Sonuçları...120 Tablo 56-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...121 Tablo 57-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...121 Tablo 58-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...121 Tablo 59-B. Ekonomik Durum KBIT-İfade Etme İçin Tukey Testi Sonuçları...122 Tablo 60-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...122 Tablo 61-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...123 Tablo 62-B. Ekonomik Durum KBIT-Sözel İçin Tukey Testi Sonuçları...123 xii

Tablo 63-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...124 Tablo 64-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...124 Tablo 65-B. Ekonomik Durum KBIT-Bileşik İçin Tukey Testi Sonuçları...125 Tablo 66-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...125 Tablo 67-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...125 Tablo 68-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...126 Tablo 69-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...126 Tablo 70-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...126 Tablo 71. Aile Türü Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...127 Tablo 72. Okul Türü Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...127 Tablo 73. Okul öncesi Eğitim Almış mı? Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...127 Tablo 74. Anne Mesleği Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...128 Tablo 75-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...128 Tablo 76-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...128 Tablo 77-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...129 Tablo 78-B. Baba Mesleği KBIT-Sözel İçin Tukey Testi Sonuçları...130 Tablo 79-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...131 Tablo 80-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...131 Tablo 81-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...131 Tablo 82-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...132 Tablo 83-B. Kaç Kardeş KBIT-Tanımlar İçin Tukey Testi Sonuçları...132 Tablo 84-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...133 Tablo 85-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...133 Tablo 86-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...133 Tablo 87. Kendine ait odası var mı? Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...134 Tablo 88. Cinsiyet Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...134 Tablo 89-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...134 Tablo 90-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...135 Tablo 91-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları135 Tablo 93-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları135 Tablo 94-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları136 Tablo 95-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...136 Tablo 96-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...136 xiii

Tablo 97-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...137 Tablo 98-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...137 Tablo 99-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları...137 Tablo 100. Üstün-Normal Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları...138 Tablo 101. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 10 (Davul - Trampet) İçin Frekans Dağılımı...139 Tablo 102. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 12 (Lamba-Abajur) İçin Frekans Dağılımı...139 Tablo 103. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 24 (Olta Çengeli-Kanca) İçin Frekans Dağılımı...140 Tablo 104. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 29 (Küre-Dünya) İçin Frekans Dağılımı...140 Tablo 105. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 31 (Yazar Kasa-Kasa) İçin Frekans Dağılımı...141 xiv

ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Şekil 1. Mönks ın birbirine bağlı (bağımlı) üçlü modeli ( Mönks, 1985: 283 Akt. Alvarez, 2007: 38)...23 Şekil 2. Test Kitapçığı...35 Şekil 3. K.BIT Test Kitapçığındaki (18. Madde) çeşme (A) ve önerilen çeşme resmi (B)....154 Şekil 4. K.BIT Test Kitapçığındaki (24. Madde) çengel, olta çengeli (A) ve önerilen çengel, olta çengeli resmi (B)...155 Şekil 5. K.BIT Test Kitapçığındaki (27. Madde) eyer (A) ve önerilen eyer resmi (B)...155 Şekil 6. K.BIT Test Kitapçığındaki (39. Madde) can yeleği (A) ve önerilen can yeleği resmi (B)....156 Şekil 7. K.BIT Test Kitapçığındaki (42. Madde) priz (A) ve önerilen priz resmi (B)....156 xv

GİRİŞ Problem Üstün yetenekli çocuklar onlara uygun bir akademik eğitimden geçirilmelidir. Zihin gücünü ve bireysel yeteneklerini üretkenliğe çevirmeli ve bir yetişkin haline gelmeleri desteklenmelidir. Ülke kalkınmasına katkısını sağlama hedefinin başarıya ulaşması için üstünün kişisel ve sosyal uyumu sağlanmalıdır. Böylece ideal benliğine ulaşmış, ruh sağlığı yerinde bir yetişkin olmasında yardımcı olmalıyız. Türkiye'nin değişen dünya koşullarının beraberinde getirdiği sorunların karşısında, en az diğer ülkeler kadar; bilgiyi üretebilen ve kullanma yeteneğine sahip, problem çözücü ve uyum sorunlarını yaratıcılığı ile aşmış, üstün yetenekli gençlere ihtiyacı vardır. Üstün yetenekli çocuk doğuştan bir hazırlıklı oluş içinde olan, zihinsel bakımdan üstün bir kavrama gücü sergileyen insandır. Bu türlü kavrama kapasitesi yüksek olanlara genellikle üstün yetenekli denmektedir. Burada yetenek zeka karşılığında kullanılmıştır. (Kulaksızoğlu, 2001: 35) Üstün yetenek, kendi başına ayrıcalıklı bir özellik değil yetenek düzeyi ne olursa olsun tüm insanlarda gözlenen özelliklerin var oluş derecesindeki, görülme sıklığındaki, ortaya çıkış zamanındaki ve bir araya gelişindeki özgünlükten kaynaklanan bir özelliktir. Üstün yetenekliler farklı türden insanlar değil, bazı özelliklerinin dağılımı, sıklığı, zamanlaması ve kompozisyonu açısından farklılık gösteren kişilerdir. (Akarsu, 2001: 3) Yüksek enerji ve hareket düzeyi, geniş bilgi tabanı, yaratıcılık, soru sorma, tek düzelikten sıkılma, yaşından büyüklerle arkadaşlık, merak, ilgi ve sürekli gelişme arzusu üstün yeteneklerin genel özellikleri arasındadır. (Akarsu, 2001: 21) Renzulli, Reis ve Smith (1981) üstün yetenekli çocukların: 1. yüksek yetenek (yüksek zeka), 2. yüksek yaratıcılık (yeni fikirler oluşturma ve bu fikirleri problemlerinin çözümü için kullanabilme), 3. yüksek görev sorumluluğu (yüksek motivasyon düzeyi) potansiyellerine sahip olmaları gerektiği görüşünü desteklemişlerdir. Çoklu kriter tanımlamasında kullanılan bu üç özellik yüksek yetenek, yüksek yaratıcılık, yüksek görev sorumluluğu- bir çok alanda gerçek üstün 1

yeteneklilik performansı için gerekli görülmektedir. Üstün yeteneklilik birey bu üç özelliği özel bir çaba ile performans için uyguladığında bu üç özelliğin birleşimi olarak tanımlanır (Hallahan & Kaufmann, 1991: 86). Çocuklar zeka testlerinden belli bir seviyenin üstüne çıktıklarında üstün yetenekli oldukları düşünülür. Terman (1926), Stanford Binet ölçeğinden 140 ve daha yukarı puan alanları; Hollinworth 130, Wechsler ise 120 zeka bölümünü üstün yetenekli olarak kabul etmektedir (Cansever, 1982 Akt: Mısırlı Taşdemir, 2003: 123). Bu zeka bölümlerinin üstünde olanlar genel nüfusun yaklaşık olarak %2 sini oluştururlar. Üstün zekalı ve üstün yetenekliler neden sonuç ilişkileri ve benzerliklerini yaşıtlarından daha çabuk ayırt ederler. Bir öykünün yada paragrafın ana fikrini yaşıtlarından daha çabuk bulup çıkarırlar. Karmaşık ve zor problemlerden hoşlanırlar ve yaşıtlarının çözemediği problemleri çözebilirler. Bir problemi kısa sürede çözüp, uygulamaya, analize, senteze, değerlendirmeye odaklanırlar. Aynı problemi farklı yöntemlerle çözebilirler. Yanlış ve doğruyu seçme güçleri fazladır. Üstün yetenekli ve üstün zekalılar genelleme yapma, sonuçları hissetme, soyut düşünme ve alternatifler üretme konusunda erken ve hızlı gelişim gösterirler. İlgisiz gibi görünen işlemler arasında ilgi kurarlar. Birbirini takip eden konular, olaylar dizisi karşısında sonraki adımı tahmin edebilirler. Zekanın göstergesi olduğu söylenen çok çeşitli ve karmaşık davranış dizisi vardır. Duyumlama, algılama, düşünme, problem çözme, uyma, anlama, iletişim kurma, reaksiyonda bulunma gibi davranışların pek çok yönü bir çeşit zekanın manifestosu gibi algılanır. (Horn, 1986: 93). Zeka; bilgiyi öğrenme, kaydetme, eski bilgilerle ilişkilendirerek yeniden yorumlama, akılda tutma ve geri getirme, akıl yürütme, çağrışım yapma, algılama ve sezebilme gibi işlevleri kapsayan bir kapasitedir. Zeka beyne ait bir niteliktir ve onu tanımlarken sonuçlarından yola çıkarak açıklama getirmek kaçınılmaz bir zorunluluk olmaktadır. (Kulaksızoğlu, 2001: 120) Akıl yürütmenin tanımlanabilir özelliği; hedefe yönelik bir bilişsel faaliyet olmasıdır. Hedef genel olabilir; bir şeyleri anlamak için sarfedilen çaba olabilir, belirsiz bir şeyi çözmek, karar vermek olabilir veya problem çözmede olduğu gibi akıl yürütürken özel ve açık seçik şeyler hedeflenebilir. Akıl yürütme, verilen bir bilgiye ulaşmak için yeni bir karar vermenin, genelleştirmenin veya bir çözüm bulmanın ötesinde, esas olarak çıkarımda bulunmayı içerir. (Evrim, 1973: 83) 2

Bu araştırmanın problemi üstün yetenekli öğrencilerin belirlenmesinde kullanılabilecek zeka testlerinin çeşitliliğini sağlamak için bir testin daha Türkçe ye kazandırılmasıdır. Zekanın farklı tanımları olmasına karşılık zekaya ilişkin kuramların tümü zekanın geliştirilebilecek bir kapasite ya da potansiyel olduğu ve biyolojik temellerinin bulunduğu konusunda hemfikir olmuştur. Buna göre zeka, bireyin doğuştan sahip olduğu, kalıtımla kuşaktan kuşağa geçen ve merkezi sinir sisteminin işlevini kapsayan, deneyim, öğrenme ve çevreden kaynaklanan etkenlerle biçimlenen bir bileşimdir (Scarr, 1993: 217). Zekanın tanımlanmasında yaşanan bu kargaşa, zeka testlerinin işlevleri konusunda da yaşanmaktadır. Bu tartışmalarla beraber yapılan uzun araştırmalar sonucunda birçok zeka testinin oluşturulduğu bilinmektedir. Eski Çin ve Yunan kayıtlarından elde edilen bilgiler ışığında, 2000-2500 yıl önce bile zihinsel, kişisel ve fiziksel farklılıkları ölçmek üzere girişimler olduğunu görmekteyiz. Zeka testleri konusundaki sistematik ve bilimsel çalışmalar ancak 19. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkmaya başlamış, İngiltere'de Fransis Galton, Almanya'da Emil Kraeplin ve Fransa'da Fred Binet bu konuda araştırmalar yapmışlardır (Kaufman ve Kaufman, 1990). İlk formal IQ testi yirminci yüzyılın başında, Fransız hükümetinin, okuldan yararlanamayacak kadar durgun zekadaki çocukların yeterli zeka potansiyeli olduğu halde gerekli çabayı göstermedikleri için başarısız olan çocuklardan ayırt edebilmek amacıyla Binet ve Simon'dan zeka testi geliştirmelerini istemesi üzerine ortaya çıkmıştır. Günümüzde kullanılan zeka testleri, zeka hakkında bilinen bütün nitelikleri kapsamaktadır. Bu testler, çeşitli zeka düzeyindeki kişileri ayırt edebilmekte, farklı kültürler için çeşitli normlar geliştirilmiş ve bu testler zeka hakkındaki yeni bilgiler ışığında ve yeni malzemeler kullanıma girdikçe daha da geliştirilmektedir. (Kaufman ve Kaufman, 1990: 129) Günümüzde zeka testlerinde var olan eksiklikleri gidermek amacıyla pek çok alternatif zeka testi geliştirilmiştir. Kaufman ve Kaufman (1985) ın K-ABC Testi, yine Kaufman ve Kaufman (1990) ın Kaufman Kısa Zeka Testi (Kaufman Brief Intelligence Test K.BIT), Harison, Kaufman, Kaufman, Bruininks, Rynders, Ilmer, Sparrow ve Cicchetti (1990) nin Erken Tarama Profili (The Early Screening Profiles ESP), Kaufman ve Kaufman (1993b) ın Kaufman Erken Akademik ve Dil Becerileri Taraması (The Kaufman Survey of Early Academic and Language Skills K-SEAL), Kaufman ve Kaufman (1994a) Kaufman İşlevsel Akademik Beceri Testi (The Kaufman Functional Academic Skill 3

Test K-FAST), Kaufman ve Kaufman ın (1994b) Kaufman Kısa Neropsikolojik Değerlendirme Prosedürü (The Kaufman Short Neuropsychological Assessment Prosedure K-SNAP), Kaufman ve Kaufman ın (1991) Kaufman Ergen ve Yetişkin Zeka Testi (The Kaufman Adolescent and Adult Intelligence Test KAIT), Kaufman ve Kaufman ın (1985) Kaufman Eğitimsel Başarı Testi (The Kaufman Test of Educational Achivement K-TEA), Woodcock-Jonhson ın (1991) Bilişsel Yetenek Testi (Woodcock-Johnson Test of Cognitive Ability) ve Naglieri ve Das ın (1997) Bilişsel Değerlendirme Sistemi (Cognitive Assessment System- CAS) bu testlere örnek olarak gösterilebilir (Naglieri 2001: 153,. Akt: Savaşan, 2006: 3) Zeka bir çok zihinsel yeteneğin değişik durum ve koşullarda kullanılmasını içerir. Bir kişinin zeka seviyesi diğer koşullar eşit tutulduğunda ne kadar zor işler başardığı, veya aynı güçlükteki işlerden ne kadar çoğunu başarabildiği, veya ne kadar kısa sürede doğru sonuca ulaşabildiği ile belli olur (Nelson, 1994: 192). Günümüzde pek çok alternatif zeka testi geliştirilmesine rağmen yine de bu testler bazı uygulama amaçlarına tam olarak hizmet edememektedirler. Kısa sürede sonuç alınmak istendiğinde istenilen bilgiyi bize kısa sürede verememektedirler ve bu testler sadece ilgili kişilerce uygulanabilmektedir. Oysa ki bu eğitim şartlarında öğretmenlerin özel eğitime ihtiyaç duyan bireyleri belirlemek için ellerinin altında kısa sürede çocuk hakkında genel bir sonuç verecek bir teste ihtiyaçları vardır. Aynı şekilde hastanelerde, hapishanede ya da işe alınma durumlarında farklı bir meslek grubunda olup da test hakkında eğitim almış kişiler tarafından kullanılabilecek, yaş aralığı geniş, uygulaması pratik bir testin eksikliği gözlenmektedir. (Kaufman ve Kaufman, 1990: 48) Kaufman Kısa Zeka Testi (K.BIT) ülkemizde kullanılan diğer zeka testleri ile karşılaştırıldığında, bu alanda hissedilen pek çok eksikliği tamamlayacağı düşünüldüğü için bu araştırmanın konusu olmuştur. K.BIT 4 yaşından 90 yaşına kadar uzanan geniş bir yaş aralığında yetişkinlere, ergenlere ve çocuklara sözel ve sözel olmayan olarak uygulanabilen bir zeka testidir. K.BIT uygulaması çok kolay bir zeka testidir. Testin uygulanması yaklaşık olarak 15 ila 30 dakika arasında değişmektedir. Test 2 alt testten oluşmaktadır. Bu alt testler Kelime Bilgisi (Bölüm A Ifade Edici Sözcük Bilgisi ve Bölüm B Tanımlar) ve matrislerdir. Kelime Bilgisi alt testi sözel ve okulla ilgili becerileri ölçmektedir. Aynı zamanda kişilerin kelime bilgisini değerlendirir. Matris ise bireylerin benzerlikleri kıyaslamaları, analoji tamamlama, benzerlik ve ilişkilerini algılamadaki yeteneklerini değerlendirerek sözel 4

olmayan ve yeni problemlere çözüm bulma becerilerini ölçer. Tüm matris itemleri kelimeden ziyade resimler ya da soyut şekiller içermektedir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). K.BIT özellikle tarama yapma ve bununla ilgili amaçlar için kullanılmak üzere geliştirilmiş kısa zeka testidir. K.BIT e kadar bu amaçla kullanılabilecek mevcut araçların iyi norm çalışmaları yapılmamıştır ve psikometrik özellikleri de soru işareti taşımaktadır veya sözel olmayan usa vurma veya alıcı sözcük bilgisi gibi tek bir beceriyi ölçmüşlerdir veya iyi norm çalışmaları yapılmış zekâ testlerinin kısa formlarının uygulanması için psikologları veya iyi eğitim almış profesyonelleri gerektirmişlerdir. İşte K.BIT, güvenilebilir, hem sözel (kristalize) hem de sözel olmayan (akıcı) yeteneklerin ölçümüne dayanan zekânın iyi norm değerlendirilmesini sunarak ve derin bir psikometrik geçmişe sahip uygulayıcıları şart koşmayarak, bu sorunlara doğrudan çözüm getirmektedir. Ayrıca, K.BIT normları K.BIT i oluşturan sadece iki alt-testin uygulanmasına dayanır. Buna karşılık kısa-form normları değişmez bir şekilde 10 veya daha fazla alt-testten oluşan kapsamlı bir zekâ testinin tamamının uygulanması sonucunda türetilmiştir (Kaufman ve Kaufman 1990: 4). K.BIT, kısa bir zekâ ölçümünün yeterli olduğu ve ulaşılabilecek ya da yararlanabilecek eğitimli bir profesyonelin bulunamaması gibi durumlarda uygulanabilecek kolay bir testtir. K.BIT in kullanıldığı durumlara örnek olarak; (a) daha sonra daha ayrıntılı bir incelemeye tâbi tutmak üzere yüksek risk altındaki çocukların tarandığı; (b) fazla kapsamlı olmayan eğitimsel tanının yapıldığı; (c) ergen ya da yetişkinlere ilişkin iş başvurularının değerlendirilmesinde yardımcı bir araç olarak kullanıldığı (d) temel amacın bireyin zeka profilini ortaya çıkarmaktan çok, psikiyatrik rahatsızlığın şüphelenildiği vakalarda kapsamlı bir kişilik değerlendirilmesinin bir parçası olarak genel bir zekâ düzeyinin belirlendiği; (e) hapishanedeki tutuklular, hastanedeki hastalar, ordudaki erler, endüstride bir eğitim programına katılma başvurusunda bulunanlar ya da çocuk mahkemelerinde suçlu çocuklar gibi büyük kitlelere uygulanmasının gerektiği ve uzun zaman alan testlerin uygulanmasının pratik olmadığı; (f) daha önceden klinik, psikoeğitimsel ve nöropsikolojik ölçümlerden geçmiş ve düzenli olarak da zeka seviyesi kontrol edilen çocuk ya da yetişkinler için kullanıldığı (g) meslekî ilgiler, uyumlu davranış, eğitim başarısı, kişilik, görsel-devinişsel bütünleşme gibi diğer ilgili değişkenlerin değerlendirilmesi halinde, zaman kısıtlaması nedeniyle kısa formun uygulanmasının 5

zorunluluk kazandığı; (h) bireyin ana dilinde yönergeleri izleme veya yeni problemleri çözme yeteneği gibi meslek ve rehabilitasyon bilgilerinin elde edilmesi için testin uygulandığı, (i) araştırma amacıyla çeşitli grupların zekâ ölçümlerinin yapılması için K.BIT in kullanıldığı durumlar sayılabilir (Kaufman ve Kaufman 1990: 5). Kaufman Kısa Zeka Testi hiç bir zaman bir çok alt testten oluşan ve psikometrik ve klinik deneyimi olan uzmanlar tarafından uygulanması gereken kapsamlı bir zekâ testiyle eş tutulamaz. Tanıya veya bireyi bir yere yerleştirmeye ilişkin karar verme, kişiliği değerlendirme ve nöropsikolojik yeterlilikleri ve yetersizlikleri ortaya çıkarma durumlarında yararlanılabilecek kapsamlı bir test değildir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 32). Kısa zekâ testlerinin yukarıda sayılan durumlarda uygulanması, kabul edilebilir, ancak uygulayıcılar tanı koyma, bir yere yerleştirme veya elde edilen puanlara dayanarak nöropsikolojik yorumlar yapmaya yeltenmemeleri gerekir. Eğer test seansında elde edilen K.BIT standart puanları veya yapılan davranış gözlemleri eğitimsel, duygusal veya nöropsikolojik sorunların var olma olasılığını ima ediyorsa, o zaman uygulayıcının yapması gereken şey daha kapsamlı bir incelemenin bir uzman tarafından yapılması için bir öneride bulunması olabilir (Kaufman ve Kaufman 1990: 30). Tezde bahsedilen araştırmanın bu bağlamda ülkemizde eksikliği hissedilen alanları dolduracağı düşünülmektedir. Kaufman Kısa Zeka Testi nin tamamının Türkçe ye kazandırılma çalışmaları doğrultusunda, çalışmalarda kolaylık sağlanması açısından testin çalışmaları ikili yaş gruplarına ayrılmıştır. Bu proje kapsamı doğrultusunda bu tezde yalnızca 7 ve 8 yaş grubu ele alınmıştır. Bu araştırmanın problemi, 7-8 yaşındaki bireylerin eğitimleri sırasında özel eğitime ihtiyaç duyup duymadıklarını belirleme, tahmini zeka düzeylerinin belirlenmesi, bireylerin desteklenmeleri gereken alanların ortaya çıkartılması ve bu yaş grubu öğretmenlerinin pratik olarak uygulama ihtiyacını tamamlamasını amaçlayan Kaufman Kısa Zeka Testinin Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm çalışmasıdır. 6

Amaç Araştırmanın genel amacı Kaufman Kısa Zeka Testi nin (K.BIT) 7-8 yaş çocukları için geçerlik, güvenirlik ve ön norm çalışmasının yapılmasıdır. Araştırmanın genel amacı çerçevesinde, şu sorulara yanıt aranmaya çalışılmıştır. 1) K.BIT alttestlerinin betimsel istatistik dökümlerinin çıkarılması amaçlanmaktadır. 2) K.BIT alt testleri ve Bileşik puanı açısından 7-8 yaşındaki çocuklara yapılacak uygulamalar sonucunda güvenirlilik özellikleri gösterecek midir? 2.1. K.BIT alt testleri ve Bileşik puanı açısından 7-8 yaşındaki çocuklarla yapılacak uygulamalar sonucunda test-tekrar test güvenirliğine sahip midir? 2.2. K.BIT alt testleri ve Bileşik puanı açısından 7-8 yaşındaki çocuklar ile yapılacak uygulamalar sonucunda iç tutarlılık güvenirliğine sahip midir? 3) K.BIT alt testleri ve Bileşik puanı açısından 7-8 yaşındaki çocuklar ile yapılacak çalışmalar sonucunda geçerlik özellikleri gösterecek midir? 3.1. K.BIT alt testleri içerik geçerliği açısından birbiri ile ilişkili midir? 3.2. K.BIT yapı geçerliğine sahip midir? - 3.2.1. 7-8 yaş çocukların demografik özelliklerine göre, K- BIT puanları geçerliğe ilişkin anlamlı bir fark gösterecek midir? - 3.2.2. Okul öncesi eğitim alan çocuklar ile okul öncesi eğitimini hiç almayan çocuklar, K.BIT puanlarının geçerliğine ilişkin anlamlı fark gösterecek midir? 3.3. 7-8 yaş çocuklarının K.BIT ten elde edilen performanslarıyla WISC- R Zeka Testi genel puanı arasında benzer ölçek geçerliği açısından anlamlı bir ilişki var mıdır? 4) K.BIT 7-8 yaş için Türkiye ön normları nedir? 7

Önem Bu araştırma; 1) 7-8 yaş grubundaki bireylerin zeka düzeylerinin genel değerlendirilmesinin pratik olarak belirlenmesi için önemlidir. 2) Değerlendirmeyi diğer pek çok zeka testinin aksine, bu alanda uzman olan kişilerce değil de, bu test üzerine eğitim almış kişiler tarafından rahatlıkla uygulanabilir olması, bu alanda büyük kolaylık sağlaması yönünden önemlidir. 3) Kısa bir zeka testi oluşu ve birey hakkında genel bir değerlendirmeye varması dolayısıyla zamandan tasarruf edilmesi yönünde önemlidir. 4) 7-8 yaş grubu öğretmenleri için öğrencilerinin ihtiyaçlarını belirlemede, farklılaştırılmış eğitim programı uygulamada ona rehberlik etmesi yönünde bir kaynak teşkil edeceği için önemlidir. 5) Kaufman Kısa Zeka Testi nin tümünün ülkemize kazandırılması yönünde bu araştırma bütünün önemli bir parçasını oluşturduğu için önemlidir. 6) Bilimsel çalışmalarda zihinsel yeteneklerin belirlenmesine katkı sağlayacağı umulmaktadır. Sayıltılar Bu çalışmada 4 temel varsayımdan hareket edilmiştir: 1) Katılan çocuk velilerinin Kişisel Bilgi Formu nu içtenlikle doldurdukları varsayılmaktadır. 2) Test esnasında Yöneltilen sorulara çocukların içtenlikle cevap verdikleri varsayılmaktadır. 3) Testin yapıldığı ortamın ve koşulların olması gerektiği şekilde ayarlandığı varsayılmaktadır. 4) Örneklem evreni temsil edici niteliktedir. 8

Sınırlılıklar Bu araştırma, 1) İstanbul ili ile sınırlıdır. 2) Uygulama çalışmaları 2005/2006, 2006/2007 öğretim yılları ile sınırlıdır. 3) 7-8 yaş grubu ile sınırlıdır. 4) Ailelerin Kişisel Bilgi Formu na verdikleri bilgilerle sınırlıdır. 9

1. İLGİLİ LİTERATÜR 1.1. ZEKA 1.1.1. Zeka Nedir Üzerinde yıllardır çalışılan zeka, soyut bir kavramdır. Zeka teriminin ortaya çıkışı Aristoteles e kadar uzanmaktadır. Zeka sözcüğü Latince kelimesi interlegentia dan gelmiştir. Bu konu ile ilgili çalışmalar 19. yüzyılda hızlanmış, pek çok görüş ortaya çıkmış, farklı sınıflamalar yapılmış ve etkileri günlük yaşamımıza yoğun bir biçimde girmiştir. Günümüze dek, araştırmacılar bireylerin zihinsel yapılarına ve davranışlarına bakarak zeka üzerine fikirler yürütmüşlerdir. Buna göre zeka, kimi zaman bir testten alınan puan, kimi zaman çevreye uyum sağlama, kimi zaman da problem çözme olarak düşünülmüştür. Bu kuramlarda çoğunlukla dil, matematik ve mekanik gibi yeteneklerle, verilen yeni bir problem durumunun çözülebilmesi ölçüt alınmıştır (Bümen, 2005: 1). Önde gelen düşünürler, Yaşamımızı pürüzsüz sürdürmemizi sağlayan nedir? ve Bizi akıllı kılan nedir? sorularının ipuçlarını çok uzun süre arayıp durmuşlardır. Buna rağmen IQ (Zeka Bölümü) kavramı ortaya çıkalı henüz yüz yıl bile olmamıştır. Ancak 20. yüzyılın başlarında zekayı bilimsel araçlarla ölçme denemelerine ilk olarak girişilmiştir. Zekayı nesnel olarak ölçmek için ilk bilimsel yöntemi Fransız psikolog Alfred Binet bulmuştur. Bu yöntem sözel ve sayısal ölçeklerden alınan puan sayısından ortalama olarak saptanan 100 sayısının bölünmesidir. 1970 lerde zekaya ilişkin görüş ve fikirler değişmeye başladığında Howard Gardner, Robert Ornstein ve birçoğu birden çok değişik zeka türü olduğunu ve bunlar gerektiği gibi geliştirildiğinde, her bir değişik zekanın öteki değişik zekaların her biriyle uyum içerisinde çalıştığını fark etmişlerdir. 10

Zeki bir insan çevrenin ortaya koyduğu tüm fırsatlara, uyarımlara ve sorunlara zekice tepki gösterebilen kişidir (Buzan, 2003: 12). 1.2. Zekanın Değerlendirilmesi Zekanın değerlendirilmesi klasik olarak zeka testleri ile yapılmaktadır. Zeka bölümü (IQ) denilen sayısal bir sınıflama ile tanımlanmaktadır. Zeka bölümü (IQ) farklı zihinsel yetenekleri değerlendirmek için hazırlanmış olan alt testle aynı yaş grubundaki kişilerin performanslarını karşılaştıran özel bir göstergedir (Brody, 1999: 231). Zeka testlerinin geçmişi yakın bir zamana dayanmaktadır. Araştırmacılar zekanın çeşitli özelliklerinden, bileşenlerinden ve farklı boyutlarından bahsetmektedir. Dolayısıyla farklı zeka türlerinin farklı özelliklerini ölçmek adına birçok farklı zeka testi geliştirilmiştir. Ancak hangisinin en geçerli zeka testi olduğu ya da gerçekten zekayı ölçüp ölçmedikleri konusunda bilim adamları arasında bir görüş birliğine varılmamıştır. Zeka testlerinin gelişmesi bireyler arasındaki yetenek farklarını ölçmeye karşı olan ilgiler sonucunda olmuştur. Bu konu ile ilgili ilk çalışmaların 19. yüzyılda başladığı görülür. Francis Galton. J. Mc Keen Cattel ve Alfred Binet bu konunun öncüleridir. Günümüzde zihinsel farklar yönünden bireylerin; öğrenme gücü, fikirleri organize edebilme davranışı, adapte etme, problemleri anlama ve soyut sembolleri kullanabilme, problem çözme, sahip olunan bilgi seviyesi, akıl yürütme, anlama, karar verme üzerinde yoğunlaşılmaktadır (Özgüven, 1994: 84) 1.3. Zekanın Temelleri Psikoloji literatüründeki tanımların çoğu, zekanın doğuştan gelen bir kapasite veya öğrenme potansiyeli olduğunu kabul eder. Bu aynı zamanda, ilk zeka testlerini geliştiren ve popülarize eden öncüler için de geçerli bir tanımdır. Zeka genel olarak bakıldığında, zeka bölümü (IQ) denilen sosyal veriler ile tanımlanmaktadır. Zeka bölümü, farklı zihinsel yetenekleri değerlendirmek için hazırlanmış olan alt testlerle aynı yaş grubundaki kişilerin performanslarını karşılaştıran özel bir göstergedir (Brody, 1999: 134). Sonuçta, zekayı açıklamaya çalışan teorik yaklaşımlardan bağımsız olarak düşünecek olursak; zeka ile ilgili yapılan araştırmalar, dört yeteneği tanımlarlar. Bu 11

dört yetenek, bir zeka teorisi için gerekli kavramlar olarak görülebilirler (Atkinson, Atkinson ve Hilgard, 1995: 507): Yaşantılardan öğrenme ve yararlanma yeteneği Soyut düşünme ya da akıl yürütme yeteneği Değişen ve belirsiz bir dünyaya uyum sağlayabilme yeteneği Kişinin yapması gereken işleri süratle gerçekleştirmesi için kendini güdüleme yeteneği. Günümüzde kullanılan çoğu zeka testi bu yeteneklerden ilk ikisini ölçmede etkilidir; ancak son ikisini ölçmede çok daha yetersiz kalır. Uzmanlar, son iki yeteneğin (pratik problem çözme ve güdülenme) daha iyi ölçülerini geliştirmeye çalışmış, ancak sınırlı başarı elde etmişlerdir (Atkinson, Atkinson ve Hilgard, 1995: 507). Zihin özellikleri nesneler ya da fiilen var olan cevherler değil, daha çok oluşum ve görevlerdir. Bu durum, bu özelliklerin ölçülmesine karmaşık bir nitelik vermektedir. 1.4. Zeka Teorileri Spearman, bireylerdeki genel zihinsel yeteneklerin birbirinden farklı olduğunu söylemiştir. Dolayısıyla zekayı ölçmek için bu genel yeteneği ölçmek gerekir. Genel zihinsel yetenekle daha çok ilişkili olan etkinlikler olarak şunları göstermiştir (Dönmezer, 1992: 103): 1) Kendi yaşantılarını anlama; bireyin kendi yaşantılarının bilincine varması ve onlardan yararlanması söz konusudur. 2) İlişkileri bulma. İki nesne ya da kavram arasındaki ilişkinin (benzeyen ve benzemeyen yönlerinin) bulunmasıdır. Bu, bir nesne ya da kavramın kendi öğeleri arasındaki ilişkiler için de geçerlidir. 3) Benzer ilişkileri bulma. İki nesne ya da kavram arasındaki ilişkiyi bir üçüncü ve diğer nesne ve kavramlar arasında da kurmaktır. Edward L. Thorndike (1927) zihinsel özelliklerin, objektif yöntemlerle teker teker değerlendirilebileceğini ve ölçülebileceğini savunarak psikometrik yaklaşımın öncüsü oluştur. Thorndike, Binet in ve sonradan Wechsler in klinik yaklaşımına karşın, zeka testleri neyi ölçüyorsa, zekanın o olduğunu ileri sürmüş. Thorndike in 12

tanımına göre zeka, doğuştan gelen veya kazanılan zihinsel çağrışımların nicel toplamıdır (Akt: Cansever, 1982: 164). Thurstone ilk araştırmasında 56 çeşit test kullanmış ve bu testleri 240 öğrenciye uygulamıştır. Bunun sonucunda 7 ana faktör bulmuştur. Bu 7 faktör, diğer çalışmalarda da ortaya çıkmış ve bu çalışmalar, Thurstone un Temel Zihinsel Yetenek Testleri olarak bilinen testlerinin alt testleri için bir temel oluşturmuştur (Guilford, 1985: 229; Butcher, 1968: 26). ABD de Joy Paul Guilford ve arkadaşları tarafından Guilford un Zeka Yapısı Modeli, Southern California Üniversitesi nde yapılmış. 16 yıl içerisinde kısmen mantıksal, kısmen de ampirik araştırmalardan elde edilen sonuçları içeren 40 rapor sunulmuştur (Butcher, 1968: 22). Bu model, zekanın, yeteneklerin sistematik bir koleksiyonu veya çeşitli şekillerdeki farklı bilgiyi işleme fonksiyonu olarak bilinmektedir. Yetenek terimi, bireysel farklılıklar ve davranan bireyin fonksiyonları kapsamında kullanılmıştır ( Guilford, 1985: 240). Zekayı, tek bir fonksiyon (öğrenme yeteneği gibi) veya çift faktör (genel=g, spesifik=s) olarak ele almak yerine, yeteneklerin koleksiyonu olarak ele alan Guilford, 1956 ya kadar yaptığı çalışmaları sonucunda 37 tane zihinsel yetenek saptamış. Bu zihinsel yetenekler, korelasyonel tekniğin kullanılmasıyla belirlenmiş. 1959 a gelindiğinde, zihinsel yetenekler 43 e, 1965 te de 80 e çıkmıştır. Guilford, öngördüğü 120 zihinsel yetenekten 98 inin saptandığını ve ötekilerinin de bulunmak üzere olduğunu ileri sürmüş (Guiford, 1967: 4). Zeka teorilerinin çoğu, zekanın nasıl ortaya çıktığından çok, ne olduğunu açıklamayı amaçlar. Piaget, zekayı, bir kişinin ne kadarına sahip olduğundan çok bir süreç veya işlem olarak algılar (Gardner, 2004: 22). İnsan zihni, belli fonksiyonlarının artmasından çok, bu fonksiyonların başkalaşması (nitelik değiştirmesi) ve yeni fonksiyonlar kazanması yoluyla gelişmektedir (Günçe, 1973: 28). Piaget nin bakışına göre, insanlar, çevreye biyolojik ve psikolojik olarak, sürekli bir uyum sağlama süreci içindedirler. Örneğin, vücut, aşırı bir şekilde ısındığında, deriye yakın damarlara kan göndererek, kendi kendini serinletme yoluna gider. Buna benzer bir uyum sağlama zihinsel düzeyde de gerçekleşir. Piaget ye göre zihin gelişimi, organizmanın dünyaya kalıtımsal olarak getirdiği ve 13

tüm gelişim boyunca değişmez kalan bazı biyolojik işlevlere dayanmaktadır. (Onur, 1987: 53). Zeka yaratıcı düşünmenin ortaya çıkarılmasını sağlayan bir araçtır. Eğitimde yaratıcılık geliştirilebileceği gibi engellenebilir de. Yaratıcı bir bireyin ortaya koyduğu eserler alışılmışın dışında olacağından çoğu kez alışılmışa yöneltilerek yaratıcılığı köreltilmiş olabilir. Bu nedenle çocuk yaşta bireyin yaratıcılığı tespit edilirse ve bu yönde imkan tanınırsa yaratıcılık daha çabuk geliştirilebilir. (Alvarez, 2007: 26) 1.5. Zekâ Testleri 1.5.1. Bireysel Olarak Uygulanan Zekâ Testleri Okul Öncesi çocuklar veya 6 ila 8 yaş arasındaki öğrenciler gibi belirli bir yaş grubu için geliştirilen bireysel testler olduğu gibi, erken çocukluk döneminden yetişkinler seviyesine kadar bütün yaş grupları için uygun olanları da vardır. Her bir alt test aynı beceri veya yeteneği ölçümleyen maddeleri kapsar ve bu test maddeleri güçlük derecelerine göre dizilir (Gencer. 1997: 45) 1.5.1.1. Stanford-Binet Zekâ Testi Stanford- Binet Zeka Ölçeği 2 yaşından, ileri yetişkinlik yaşa değin uzanan yaş düzeylerini temsil eden soru maddelerinden oluşmaktadır. 90 item ve analojiler, zıtlıklar, anlayış, lügatçe, benzerlikler, resim örnekleri, anlamlı materyal ve rakam bellemek gibi alt testlerden oluşmaktadır (Şemin 1978: 2). 2 ve 5 yaşları arasında yaş düzeyleri 6 aylık dilimlere ayrılmıştır (2 2. 6 yaş, 3 yaş, 3" 6 yaş gibi). Orta ve ileri yetişkinlik yaşları dışında her yaş düzeyinde 1 '1 yedek olmak üzere toplam 7 soru maddesi bulunmaktadır. Orta ve ileri yaş düzeylerindeki toplam soru maddesi ise 9 olmaktadır. Her yaş grubunda yer alan soru maddeleri o yaş grubundaki çocukların yaklaşık yarısının yapabileceği zorluk düzeyindedir Dolayısıyla sorular bir önceki yaş grubundaki çocukların büyük bir bölümüne zor gelirken, bir sonraki yaş grubundaki çocuklara kolay gelmektedir, Ölçekte yer alan soru maddeleriyle temelde bireyin hatırlama. algılama, bilgi, sözlü yetenek ve mantıklı düşünebilme özellikleri 14

ölçülmeye çalışılmaktadır. Başlangıçta el becerileri ve resimli araçların kullanımını içeren somut soru maddeleri düzeyleri ilerledikçe yerini giderek sözel ağırlıklı soyut nitelikte soru maddelerine bırakmaktadır. Testte kişinin gösterdiği başarı, zekasını belirlemektedir. Binet e göre kendi yaşındakilerin yaptıklarını yapabilen kişi normal zeka düzeyine sahiptir. Kendi yaşıtlarının yapabildiklerini yapamayanlar ise zihinsel engellidirler. Kendi yaşıtlarının yapabildiklerinin çok daha üstünde başarı gösterenler de üstün zekalı sayılmaktadır (Webb ve ark., 1999: 55) Binet ölçeği 1908 yılında gözden geçirilip norm çalışması 1916 yılında Terman tarafından yapılmıştır. 1960 yılında ikinci, 1972 yılında üçüncü kez basılan ölçeğin son baskısı 1986 yılında Thorndike, Hagen, Sattler tarafından yapılmıştır (Akt. Ergin, 2003: 38) Thorndike ve arkadaşları Stanford-Binet IV ölçeğinin başlıca amaçlarını şöyle sıralamışlardır. Zihinsel engelli öğrencilerle belirli bir öğrenme güçlüğü olan öğrencileri ayırmaya yardım. Eğitimci ve psikologların, bazı çocukların niçin okulda öğrenmede güçlük çektiklerini anlamalarına yardım. Üstün öğrencilerin tanılanmalarına yardım. İki yaşından yetişkinliğe bireylerin bilişsel becerilerinin gelişimini inceleme (Thomdike. l986: 268). 1.5.1.2. Weschler Zekâ Ölçeği (WISC-R) İlk Wechsler Zeka Ölçeği 1939 yılında yetişkinler için hazırlanmıştır. Kısaca W-B (Wechsler-Bellevue) olarak adlandırılan bu ölçek 1955 yılında yenilenmiş ve adı WAIS (Weschler Yetişkinler Zeka Ölçeği) olarak değiştirilmiştir. 1949 yılında11 yaşlarındaki çocuklar için WISC i Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği) hazırlamıştır. Bu ölçek 1974 yılında gözden geçirilmiş ve standardizasyonu yapılmış böylece WISC- R ortaya çıkmıştır. Sözel ve performansa dayalı olan bu test 12 alt testten oluşmaktadır. Sözel alt testler genel bilgi, benzerlikler, aritmetik, yargılama, sözcük dağarcığı ve sayı dizisidir. Performansa dayalı alt testler ise resim tamamlama, resim düzenleme, küplerle desen, parça birleştirme, şifre ve labirentlerden 15

oluşmaktadır. Wechsler daha sonra 4-6ı/2 yaşlarındaki okul öncesi çocuklar için WPPSI'i (Weschler Okul Öncesi çocuklar İçin Zeka Ölçeği) hazırlamıştır. Wechsler ölçeklerinn hedeflediği yaş grupları birbirlerinden farklı olmakla birlikte her üç ölçekte de Sözel ve Yapım bölümler bulunmaktadır. Her iki bölüm de birbirlerinden farklı alt bölüm ya da ölçeklerden oluşmaktadır. Sözel bölümdeki alt ölçekler: genel bilgi, kavrama. sayı tekrarı, aritmetik, benzerlikler ve sözcük dağarcığı, Yapım bölümündeki alt ölçekler: resimleri tamamlama, blokları desenleme, resimleri düzenleme, nesneleri birleştirme ve sayı sembolleri kodlama olarak sıralanmaktadır (Öner 1997, 119). Son olarak Weschler Yetişkin Zeka Ölçeğinin Üçüncü Formu (WAIS-III) yayımlanmıştır (Akt. Ergin, 2003: 38) Wechslerin getirdiği yeni sistemin en önemli yararı, çocuğun yerini kendi yaşıtları içerisinde görebilmek ve zaman içerisinde bazı karşılaştırmalara gidebilmektir (Eripek, 1996: 158). Zeka testleri, özellikle zihinsel yetersizliğin tamlanmasında bir araç olarak kullanılmaya başlandıktan sonra çeşitli eleştirilere hedef olmuştur. Bu eleştiriler, doğrudan testlere, uygulayıcılara ve testlerin uygulanma süreçlerine yöneliktir. Testler bir çocuğu etkileyen kültürel sosyal ve ekonomik değişkenleri göz önünde bulundurmaktan uzak, geçerlik ve güvenirliklerinin düşük olması. test ortamının yeterince uygun olmaması, uygulayıcının deneyimi gibi pek çok faktörden etkilenerek gerçek sonucu vermeyebilir. Bu nedenle daha önce zihin engeli tanımında da yer aldığı gibi uyum beceri alanlarında da bireyin değerlendirilmesi gerekmektedir (Vuran, 2002: 132). 1.5.2. Grup Zekâ Testleri Gruplar için zeka testleri, genel eğitim alanında bazen kullanılmaktadır. Burada özellikle Önemli olan nokta, grup zeka testlerinin çoğunun okuma becerilerine ağırlık vermesidir. Bu testlerden elde edilen düşük puanların, ortalama altında bir zihinsel performansı değil, zayıf okuma becerilerini olması mümkündür. Bu ve diğer sakıncaları nedeniyle grup zeka testleri sonuçları, yalnızca bireysel zeka testleri aracılığıyla yürütülecek daha ayrıntılı bir ölçümleme ihtiyacını belirlemek için kullanılmalıdır. 16

Grup olarak uygulanan zeka testlerinin aslında zekayı değil de, okul başarısı, bilişsel gelişmişlik, akademik başarıyı ölçtüğünü söylemek daha doğru olacaktır. Bu testlerin geliştirilmesinin ana amacı; zaman ve uygulayıcı yetersizliğini ortadan kaldırmaktır (Sternberg, 2000: 95). Grup testlerinin kapsamı az çok farklılık göstermekle birlikte çoğu sözel ve sayısal akıl yürütme becerilerini ölçümler. Kimi, sözel ve sözel olmayan için farklı ölçüler sağlarken, kimileri de her biri farklı bilişsel beceriye yönelik olan birkaç alt testi içerir. Ancak. çoğu genel bilişsel performansı gösteren ZB puanı benzeri toplam test puanları üretir. Günümüzde kullanılan grup testlerinin bazıları şunlardır. Otis-Lennon Okul yeteneği testi (Otis & Lenno, 1998), Bilişsel Yetenek testleri (Thorndike& Eagen, 1993), Bilişsel Beceriler Testi (1992) (Gencer 1997: 78). 1.5.2.1. Cattell Zekâ Testi 2A ve 2B Formları R. B. Cattell tarafından geliştirilen Cattell Kültürden Arındırılmış Zekâ Testi- 2 nin uygulama süresi 25 dakikadır. Genel zekanın ölçülmesi için geliştirilen en iyi zeka ölçeği olarak kabul edilmektedir (Fernandez- Ballesteros ve Colom, 2004). 6-20 yaşları arasında olan bireylere grup olarak uygulanabilmektedir. Bu testte itemlerde zaman kısıtlaması vardır. En çok eleştiri aldığı yönü ise her item için maksimum 15 saniye verilmiş olmasıdır (Deary, 2000). Testin A ve B olmak üzere iki eşdeğer formu vardır. A formu seriyi tamamlama, tasnif ve iki adet yerleştirmeden oluşan 4 alttest içermektedir. A formunda toplam 46 item bulunmaktadır. Testten elde edilen toplam puan, bireyin zeka yaşını göstermektedir (Öner, 1997: 133). 1.5.2.2. Bilişsel Yetenek Testi (The Cognitive Abilities Test-CogAt) Thorndike ve Hagen tarafından 1993 yılında geliştirilen Bilişsel Yetenek Testi (CogAT) 9-17 yaşları arasındaki bireylere uygulama amacıyla geliştirilen zeka testidir. Bilişsel Yetenek testinin 3 bataryası bulunmaktadır. Bunlardan birincisi olan sözel bataryada sözel sınıflama, cümle tamamlama ve sözel analojiler gibi üç farklı boyut bulunmaktadır. İkinci olan sayısal batarya da, sayısal ilişkiler, numara serileri, eşitleme yapıları olmak üzere üç alt boyutu kapsamaktadır. Üçüncü ve son olan 17

sözel olmayan batarya ise şekil sınıflandırması, şekil analojileri ve şekil analizleri alt boyutlarını kapsamaktadır (Sternberg, 2000: 449). 1.5.2.3. Bilişsel Beceriler Testi (The Test of Cognitive Skills-TCS/2) Bilişsel Beceriler Testi 6 ile18 yaşları arasındaki bireylere uygulanan ve akademik başarı için önemli olan yetenek ve becerileri güvenli bir şekilde ölçtüğüne inanılan bir testtir. Bu test sözel, sözel olmayan ve hafıza gibi üç kritik bilişsel faktörü kapsamaktadır. Aynı zamanda hafızayı ölçen ilk akademik yetenek testidir (Sternberg, 2000: 449, Akt. Özyaprak, 2006: 105). Bilişsel Beceriler Testi her yaş grubunu temsil edecek şekilde 6 farklı test seviyesi vardır ve bu testlerin herbiri dört alttesti içermektedir. Bu alttestler; sıralama (şekil, harf, rakam sıralama), analojiler (yazınsal ya da sembolik ilişkileri bulma), hafıza (önceden gösterilen anlamsız kelimeler ya da resimsel materyalleri hatırlama) ve sözel muhakeme (kategorileri analiz etme, niteleme ve ilişkileri fark etme) olarak isimlendirilir (Ceci, 1990: 143). 1.5.2.4. Naglieri Sözel Olmayan Yetenek Testi (Naglieri Non-Verbal Ability Test-NNAT) Naglieri sözel olmayan yetenek testi, dil kullanmadan öğrencileri tüm yetenek alanlarını matrislerle ölçmeyi amaçlayan bir zeka testidir. Bu test, hiç bir kültürel gruba ait olmayan şekilleri ve desenleri içeren itemlerle oluşturulmuştur. Bu durum, testin öğrencileri dil geçmişine, kültür geçmişine ve eğitimsel deneyimlerine bakmadan adil bir şekilde ölçüm yaptığının göstergesidir. Bu test aynı zamanda renk körlüğü ve duyma engeli olan öğrencilerle de kullanılabilmektedir (Kaufman, 2000: 65). Naglieri Sözel olmayan yetenek testi, her yaş grubu için geniş bir aralığa sahip itemlerden oluşan yedi seviyeden oluşmaktadır. Her seviyedeki testler çok kısa bir konuşma yönergesi bulunan 38 itemi içermektedir. Her bir testte ihtiyaç duyulacak tüm bilgiler diagramlarla sunulmaktadır. Bu yüzden öğrenciler sorulara cevap vermek için kelimesel ya da matematiksel bilgiye ve okuma becerisine bağlı kalmayacaklardır (Sternberg, 2000: 449, Akt. Özyaprak, 2006: 105). 18

1.5.2.5. Raven in Standart Progresif Matrisler Testi (SPM) C. Raven tarafından geliştirilen Standart Progresif Matrisler testi 6 yaş ve üstü bireylere uygulanabilmektedir. Raven Standart Progresif Matrisler (RSPM), genel yeteneğin yanında görsel mekansal algı, muhakeme, zihinsel esneklik, soyut düşünme ve analitik düşünme gibi özellikleri ölçmektedir. Standart Progresif Matrisler Testi verilen problemlere çözüm isteyen bir zihinsel yetenek testidir. Testteki her bir problem bir parçası eksik olan diagram bulmacaların sırası ya da şablonu olarak sunulmaktadır. Bireyin yapması gereken verilen şıklardan şablonu ya da diagramı tamamlayan eksik parçayı bulmaktır. Test, sorular ilerledikçe zorlaşmaktadır (Öner, 1997: 151). Standart Progresif Matrisler Testi aslında çok iyi bir gözlemleme becerisi ve açık düşünme becerisi istemektedir. Bu test beş bölümden ve her bir bölüm zorluk seviyesine göre sıralanmış 12 itemden oluşmaktadır. Soruların kolaydan zora doğru ilerlemesi, verilen problemleri çözebilmek için bireye soru şeklini tanımasını sağlamaktadır. Her yaş, eğitim ve milliyetten kişilere uygulanabilir (Raven, 2004: 1-7). Orijinal SPM testinden sonra, daha kolay olan Renkli Progresif Matrisler Testi (RPM) ve daha zor olan Gelişmiş Progresif Matrisler Testi (GPM) hazırlanmıştır. Gelişmiş Progresif Matrisler Testi bireyleri cevap sürati ve yetenek bakımından iyi bir şekilde sınıflandırır. Test, 2 alttestten oluşmuştur. İlk serinin 10, ikincisinin ise 20 (toplam 30) dakikada cevaplanması beklenilir (Mackintosh, 2001: 101). 1.6. Zeka Testlerinde Ölçülen Davranışlar 1.6.1. Ayırt Etme Bu yeteneği ölçmede genellikle çeşitli şekiller gösterilerek, bireyden diğerlerinden farklı olanı bulması istenir. Figür, sembolik ya da anlamsal ayırt etme değerlendirilebilir. Bunun gerekliliği bireyin ve geçmiş deneyimlerine bağlı olarak değişir. 19

Genelleme: Bireye bir sembol gösterilerek, ondan gösterilen çeşitli olasılıklardan hangisinin ilk sembole benzediğini bulması istenir. Yine figürsel, sembolik ya da anlamsal olabilir. (Eysenck, 1973: 78) 1.6.2. Motor Davranış Zeka testlerinde pek çok madde motor cevabı gerektirir. Örneğin objeyi atma, yürüme, hareket eden gözüyle takip etme, objeleri üst üste dizme gibi. Böylelikle başka davranışlar değerlendirilirken motor davranışlar da değerlendirilir. (Eysenck, 1973: 80) 1.6.3. Genel Bilgi Bazı maddelerde bireyden belirli olaylara dayanan sorulara cevap vermesi istenir. Örneğin; "İstanbul'dan Ankara'ya hangi yönde seyahat edersin" gibi. Bu tür maddeler tıpkı başarı testlerindeki maddelerde olduğu gibi temel olarak ne öğrenildiğini değerlendir. (Eysenck, 1973: 83) 1.6.4. Kelime Bilgisi Burada bireyden, resimleri isimlendirmesi ya da deneyi yapan kişi tarafından söylenen kelimelere cevaben objeleri işaretlemesi istenir. Bazen birey kelimelerin sözel tanımını yapar ve diğer kelimelerin arasından tanımını yaptığını seçer. (Eysenck, 1973: 90) 1.6.5. Anlama Bireye bir paragraf okunur ve bununla ilgili sorular sorulur. Yada çocuğa spesifik sorular sorulur. Örneğin, "neden verdiğimiz sözü tutmalıyız? "gibi. (Eysenck, 1973: 93) 1.6.6. Detayları Tanıma Genelde pek çok rest, detayları tanımayı değerlendirmektedir. Bazı çizim testlerinde çocuğun çizdiği bir insan resmi değerlendirilir. Çocuğun ne kadar detaylı çizdiğine bakılır. Ayrıca çocuktan, geometrik bir şekli kopya etmesi, gösterilen 20

resimde ne kadar blok olduğunu sayması ya da resimde kaçırılan kısımları belirlemesi istenir. (Eysenck, 1973: 97) 1.6.7 Hafıza Gösterilen rakamların tekrarı, geometrik dizaynın yeniden yapılması cümlelerin tekrarı, paragraf ya da hikayelerin temel anlamlarının yeniden anlatılması gibi görevlerde hafıza test edilir. (Eysenck, 1973: 99) 21

2. ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLAR KİMLERDİR Üstün zekâ ve yetenekliler başarılı veya yüksek işleve sahip bireyler olarak kabul edilmeleri nedeniyle, insanlığı tatmin edici yarınlara taşımaları konusunda toplumun da onlardan bazı beklentileri vardır. Bu beklentiler üstün çocuklardaki sosyal baskıyı arttırır. (Davaslıgil, Leana: 85) Renzulli, zekasi 130`un üstünde olanlar, yeni düşünceler oluşturma yeteneğine sahip olan, yaratıcı olan, üstün motivasyonu olan çocuklar üstün zekalı oldukları kanaatindedir. (Davaslıgil, 2004, Akt. Leana, 2004: 7). Morelock (1992), üstün yetenekli çocukları yetiştirmedeki güçlüklere dikkat çekerek üstün yetenekliliği şöyle tanımlamıştır; Üstün yeteneklilik, normal standartlardan nitelik ve nicelik olarak farklı içsel deneyimler ortaya koyan ve ileri becerileri içeren uyumsuz gelişimidir. Üstün zekalı çocukların tüm hayat deneyimlerindeki aşırı yoğunluk, duygusal olarak onları karmaşıklığa yöneltir. Daha fazla gelişmiş oyunlarla ilgilenirler ve genelde akademik olarak diğer yaşıtlarından daha ileridirler (Dağlıoğlu, 2004: 75). Üstün zekalı çocuklar dünyayı kendilerine özgün bir biçimde alışılagelmemiş şekilde görürler. Onlar ıraksak düşünürlerdir. Hisleri, davranışları ve bakış açıları güçlü olduğu bilinmektedir. Bu çocuklar diğer çocukların görmediklerini, hayal bile edemediklerini görürler. Üstün zekalı çocuklar birçok şeyi, hatta günlük görev ve aktiviteleri farklı şekilde yapmaya çalışırlar. Belli durumlarda, birçok alternatif, olanak ve çözüm bulma kapasitesine sahiptirler. (Webb ve ark, 1999: 11, 12) 2.1. Üstün Zekalı Çocukların Tanımı Üstünler ahlaki olarak ta yaşıtlarına göre daha olgundurlar. (Silverman, 1993: 136) 1950`li yıllarda, psikologlar ve çeşitli araştırmacılar üstünlük özelliğini zeka ile açıklamışlar. Maker`a göre (2003), üstünlüğün sadece yüksek zeka bölümü ile değerlendirilmesi, üstünlük tanımında var olan bakış açısını daraltmakta ve bu 22

kavramın zenginliğini ve karmaşıklığını ifade edememektedir. Üstün zekalı çocuklar farklı kalıplarla farklı yerlerden gelirler (Gowan & Demos, 1964: 36) Önemli bir çalışmanın sonucunda, Marland Raporu na (1972) göre üstün zekalı ve yetenekli çocukların altı büyük kategoride toplandığı görülmüştür. Bu kategorilere dahil olanlar, başarı sergileyen çocuklar ve aşağıda görünen alanlardan herhangi birine potansiyel gösterenler olmuş. 1) Zihinsel genel yetenek 2) Özel akademik yetenek 3) Yaratıcı veya üretken düşünme 4) Liderlik becerisi 5) Gösteri sanatları 6) Psikomotor beceri (Webb ve ark, 1999: 3) Aşağıda verilen şekilde (Şekil 1) Mönks, Renzulli nin kişisel üçlü çember modelinin yanısıra sosyal üçlü çember modelini geliştirip üç alanda; okul, akran ve aile olarak tamamlamıştır. Burada üstünlerin sosyal durumunu ve sosyal becerilerini vurgulamıştır. Okul Akran Motivasyon Yaratıcılık Üstün Yeteneklilik Olağanüstü yeteneklilik Aile Şekil 1. Mönks ın birbirine bağlı (bağımlı) üçlü modeli ( Mönks, 1985: 283 Akt. Alvarez, 2007: 38) 23

Bir grup eğitimci, üstün yetenekli bir çocuğu şöyle tanımlamıştır: Beşerİ bir alanda veya dalda her zaman olağanüstü başarı ve etkinlik gösteren kimsedir. Üstün zekalı çocukların değişik alanlarda kendilerine özgü yeteneklere sahip olduklarını görürüz. Bazıları zekaca, bazıları sanat alanında, bazıları özel liderlik ve kuruculuk, bazıları mekanik konusunda üstün yeteneklilik göstermektedirler. Araştırmacılar arasında üstün zekalı çocukların tanımı konusunda ortak bir tanıma varılmamaktadır. Üstün zekalı çocuklar sosyal insanlardir. Toplumda karşilaştıkları sorunlarla baş edebilirler. Çevresinde olanların fikirleri, duyguları onlar için önemlidir. Bu özellikleri onları liderliğe götürür. Liderlik üstünlüğün en önemli özelliklerinden biridir (Tannenbaum, 2001: 27). 2.2. Üstün Zekalı Çocukların Kişilik Özellikleri Üstün zekalı çocukların en önemli kişilik özelliklerinden biri mükemmeliyetçi olmalarıdır (Davaslıgil, 2004: 85). Mükemmeliyetçiliğin iyi yanları yanı sıra kötü yanları da vardır. Adderholdt ve Goldberg (1999) bu özelliğin aile baskısı, bireyin kendine karşı yarattığı baskı ya da toplumsal baskı ile meydana geldiğini belirtmektedirler. Dolayısıyla bu özellikleri ile nasıl baş ettikleri büyük önem taşımaktadır. Mükemmeliyetçiliklerini, başkalarının istekleri ile dengede tutabilme yeteneğine sahip iseler o zaman pek çok konuda başarılı olabilirler. (Akt. Leana: 21). Bunun yanı sıra üstün zekâlı çocukların kişilik özellikleri: Bağımsız olma özellikleri gösterirler. Bu özellikleri öğrenme etkinliklerinde de görülür. Yüksek amaç ve ideallere sahiptirler. Faaliyetlerini başlatmak için bir dış kuvvete ihtiyaç duymazlar, yani içten denetimlidirler. Yaşamlarındaki olayları denetim altına alabileceklerine inanırlar, kaderci değildirler. Mükemmel olma özelliğini gösterirler. Özgüvenleri yüksektir (Clark, 1997:52-61) 24

2.2.1. Üstün Zekalı Çocukların Zihinsel Özellikleri Üstün zekalı çocukların erken zihinsel gelişimleri sayesinde daha küçük yaşlardan mantıksal muhakemeler kurabilip yaratıcılıklarını kullanabilmektedirler. Bununla beraber karmaşık problemlere çözüm üretebilmektedirler. Aynı zamanda: Çabuk ve kolay öğrenirler Kelime hazineleri çok geniştir, bildikleri kelimeleri kolaylıkla kullanırlar. Zihinsel işlemleri kolaylıkla başarırlar. Genelleme yapmada, ilişkileri görmede, bilgilerin transferinde, mantıki çağrışımlarda ileridirler. Soyut fikirlere karşı ilgileri fazladır. Dikkatleri devamlıdır. Akademik konularda yaşıtlarından 1 2 yıl ileridirler. Diğer çocukların farkında olmadığı pek çok alanda bilgi sahibidirler. Fazla çalışmaya gerek duymadan, duyduklarını ve okuduklarını uzun zaman belleklerinde tutarlar ve hatırlarlar. Çok soru sorarlar ve ilgi alanları geniştir. Çoğunlukla okula başlamadan önce okuma yazma öğrenirler. Pratik bilgileri çoktur (Clark, 1997: 53). 2.2.2. Üstün Zekalı Çocukların Fiziksel Gelişim Özellikleri Grup olarak, beden yapıları ve sağlık durumları bakımından yaşıtlarına oranla üstündürler. Doğumda normal çocuklardan daha ağırdırlar. Boy ve ağırlık bakımından normal çocuk grubunun üstündedirler. Erken yürür ve erken konuşurlar. Duyu organı bozuklukları, bedensel sakatlık, diş deformasyonu vb. normal çocuklara göre daha az rastlanır. 25

Ortalama ölüm yaşı daha yüksektir. Hastalıklara karşı daha dayanıklıdırlar (Davaslıgil, 2004b: 6). 2.2.3. Üstün Zekalı Çocukların Sosyal Gelişim Özellikleri Arkadaşları arasında popülerdirler. Kolayca arkadaşlık kurabilirler. Arkadaşlarını kendilerinden yaşça 2-3 yaş ileri olanlardan seçerler. Grup içinde lider olabilirler, başkalarına tabi olmaktan hoşlanmazlar. Okula karşı isteklidirler, ders dışı uğraşılara katılmaktan zevk alırlar. Ders uğraşılarının yanı sıra, sosyal uğraşılar, sportif faaliyetler, şiir, hikaye ve resim alanlarında çalışmaktan hoşlanırlar. Hikaye ve fıkra anlatmaktan hoşlanırlar. Kendilerine ait orijinal ilgileri vardır. Yeni ve değişik durumlara kolay ve çabuk uyarlar (Clark, 1997: 142). 2.3. Üstün Zekâlılarda Liderlik Üstün zekalı çocukların liderliklerinin geliştirilmesi ve eğitilmesi için yeterince müfredata bağlı ve müfredat dışı etkinliklere ihtiyaç vardır (akt. Rachmel ve ark., 2003). Liderlik üstün zekanın bir parçası olduğu kabul edilmektedir. Lider olan üstün zekalı çocuklar seçilirken bir veya birkaç alanda iyi olmaları yeterli değildir. Lider seçildikleri alanda liderlik becerilerinin gelişmiş olması önemlidir (Sternberg, 2005: 38). Üstün yetenekli çocuklar liderlikte de üstünlüklerini kullanarak güç durumları kolaylıkla aşarlar. Üstünlerin Liderlik Özellikleri 26

Sosyal durumlarda zeka, mizah ve ileri görüşlülükleri sayesinde her şeyle baş ederler Kolay ilişki kurar ve sürdürürler Sorumlulukları yerine getirirler Grup içinde olumlu atmosfer oluşturur ve grup elemanlarını desteklerler Yeni durumlara uyum sağlarlar Girişkendirler Karar aldıklarında objektiftirler Üstün zekalı çocukların bu özelliklerini göz önünde bulundurarak, sosyal süreçleri aktif olarak sürdüren ve değiştiren bireyler oldukları söylenebilir (Ersoy ve ark., 2004:197). 2.4. Üstün Zekalı Çocuklar Nerelerden Gelirler Üstün zekalılık ve yeteneklilik ırk sınıf ya da milliyet gibi kavramlarla sınırlandırılamazsa da, birçoğunun özellikleri kültür, yaş, cinsiyet, ailenin bulunduğu coğrafi ve sosyo ekonomik koşullar gibi faktörlerden etkilenmektedir. (Akarsu, 2001: 153). Üstün zekalılık sadece bireyin genlerinden sahip olduğu özelliklerle belirlenen bir durum değildir. Ekonomik ve toplumsal yönden üstünlük kazanmış ailelerden gelen çocuklar ise, yoksul çevrelerden gelenlere göre tanınma şansları daha fazladır. Üstün zekalı çocuklar, köyde, kentte toplu bir deyişle her bölgede bulunabilir. (Paul Witty, 1954: 13) Üstün zekalı çocukların babalarının çoğu profesyonel, yarı profesyonel veya ticari mesleklerde çalışmaktadırlar. Aile gelirleri genellikle orta veya üst- ortadır. Üstün zekalı çocukların ihtiyaçları karşılandığı, aile denetimi altında oldukları ve çok sayıda kitapları olan güzel evlerde yaşamaktadırlar (Laurence ve ark.; 2005: 29). Terman ve Oden in (1947) raporuna göre üstün zekalı çocukların evleri yaşadıkları çevredeki evlerden çok daha güzel olduğu belirtilmiştir (Terman ve ark., 1947: 16) Terman ın sonuçlarına dayanarak üstün zekalı çocukların ailelerinde boşanma veya ayrılma vakaları olmadığı bilinmektedir. 2000 li yıllar için de aynı şeyin geçerli olup olmayacağını da belirtmiştir. 27

Üstün zekalı çocuğa sahip olan ailenin ikinci çocuğunun da üstün zekalı olma olasılığının büyük olduğu gözlenmiştir. Genelde ilk veya tek çocuğu olan ailelerde, çocuğunun üstün zekalı olma ihtimalinin büyük olduğu görülmüştür. Bilinen o ki, üstün zekalı çocuklar aileleri tarafından büyük ilgi ve özen görürler. Üstün zekalı çocukların anneleri sağlıklı oldukları tespit edilmiştir. Üstün zekalı çocuklar annelerinin karnında tam 9 ay dolduğunda doğdukları (ne önce ne sonra) ve daha büyük doğdukları tespit edilmiştir. Bu çocuklar anne sütü emmiş çocuklardır. Normalinden daha erken yaşta konuştukları ve yürüdükleri ve fiziksel olarak daha aktif oldukları görülmüştür (Laurence ve ark.; 2005: 30). Üstün zekalı çocukların dil gelişimi oldukça dikkat çekici nitelik taşır. Aynı zamanda kitaplara karşı da çok erkenden ilgi duyarlar. Araştırmalar, üstün yetenekli çocukların kişilikleriyle de ilgili insanı şaşırtan noktalar ortaya koymuştur. Bu çocukların başarıları, sınıf arkadaşlarından çok daha üstün olmasına rağmen övünme ve böbürlenme eğiliminde değildirler. Sınavlarda diğer çocuklara göre daha az kopya çekme isteğini duyarlar (Paul Witty, 1954: 13) 2.5. Aşağılık Duygusu Kendini aşağı görme duygusu, üstün zekalı bir çocukta kendinin başkalarından farklı olduğunu anlamasıyla başlar. Birçok üstün zekalı çocuk için bu farklı oluştan daha kötü bir şey yoktur. Üstün zekalı çocuğun sahip olduğu nitelikler, yetiler onu başkalarından ayırır, farklılaştırır. Üstün zekalı çocuklar için en güç problemlerden biri bu farklılık ve aşırı özelliklere kendi kendilerini alıştırmalarıdır (Paul Witty 1954: 35). Bu aynı zamanda onların sadece diğerleriyle olan ilişkilerinde ve kendilerine karşı aldıkları tavırla değil, onların günlük olaylara karşı gösterdikleri tepki de onların çok duygusal olmalarından kaynaklanan aşağılık duygusu belirmektedir. Birçok ebeveyn, çocuklarının hüzünlü anlarında sıkça aşırı duyarlılık gösterdiklerini ve bundan aşağılık duygusuna kapıldıklarını söylemektedirler. En küçük bir şakayı bile çok ciddiye alıp bir köle gibi kendilerine acı çektirdiklerini anlatmaktadırlar. Üstün zekalı çocukların genellikle hareketli hayal güçleri olduğu bilinmektedir. Diğer insanlara baktıklarında, kurnaz olduklarına dair suçlama ile yüzleşmektedirler. Bu yüzden kabul edilip edilmediklerini, sevilip sevilmediklerini dert ederler (Webb ve ark., 1999: 18-20). 28

2.6. Üstün Zekalı Çocuklar Büyüyünce Üstün zekalı çocukların farklılaştırılmış bir eğitim alarak ilerde kendi toplumlarına katkıda bulundukları görülmüştür. Farklılaştırılmış bu eğitim hem kendi isterlerini gidermek, hem de topluma hizmet etme ideallerini sağlamaktadır (Mönks ve ark., 1992: 133). Psikolog Dr. Lewis Terman 1921 yılında Kaliforniya`daki Stanford Üniversitesinde (üstün zekalı çocukların gerçek görünüşleri üzerinde) çalışma yaptığı eski öğrencilerin durumlarını araştırmış. Bu öğrenciler 1940 1945 yılları arasında gençlik, yetişkinlik çağındaymışlar. Bu araştırma sonucunda üstün zekalı çocuklar arasındaki ölüm oranı, genel nüfusa göre çok daha düşük bir ölçüde olduğunu göstermiş. Bu üstün zekalı çocukların arasında suçluluk, içkiye düşkünlük, adam öldürme oldukça azmış. Ruh sağlığı yönünden bu öğrenciler, ortalamanın üzerindeymişler. Deneye katılmış olan bu üstün zekalı çocukların 1944 yılına değin yüzde seksen dördü evlenmiş. 1940 yılı sayımına göre genel nüfusun içerisinde erkeklerden yüzde 66, 7 ve kızlardan yüzde 77, 7 sinin dünya evine girdiği düşünülürse üstün zekalı çocuklar arasındaki evlenme oranının büyüklüğü anlaşılır. Üstün zekalı anne ve babaların çocuklarında zeka bölümlerinin ortalaması 127, 7 olduğu görülmüştür. (Paul Witty 1954: 21) 2.7. Üstün Zekalılık Sürekli Midir Dr. Terman`ın araştırması sonucu üstün zekalılığın sürekli olduğu saptanmıştır. Uyguladığı zeka testleri, üstün çocuklardan hiçbirinin büyüdüğü zaman zekaca ileriliğini yitirip geri bir seviyeye düşmediğini göstermiştir. Bu testlerde üstün zekalıların %10 u hariç, geriye kalanların hepsi, diğer yetişkinlerin %85 inin aldığı puanlardan daha fazla puan almışlar. Üstün zekalı grupun üçte biri ise bu ölçmede felsefe doktoru derecesi almış kişilerin üstünde bir başarı göstermişler. Üstün zekalı çocuklar büyüdükçe zekalarında bir gerileme olmaz. Üstün zekalı çocukların ebeveyinleri, onların özellikleri ile ilgili; hızlı kavrama, sonsuz merak, geniş bilgi, geniş kelime dağarcığı, güçlü hafıza, rakamlara, haritalara ve ansiklopedilere ilgi olarak fark ettiklerini belirtmektedirler. (Paul Witty 1954: 20-25) Zihinsel özellikleri, kişilik özellikleri ile korelasyon içindedirler. Yani, bütün zihinsel özellikler ile bütün kişilik özellikleri birbiriyle ilişkidir. Bu ilişki bazı kişiliklerde 29

dikkat çekici özelliğe sahip iken bazılarındaki ilişki ise daha azdır (Torrance, 1965: 48). Araştırmacılar uzun zaman, üstün zekalı çocukların zekalarının sürekli olup olmadığını araştırmışlar. Burks (1930) bu soru üzerine bir yazı yazmıştır. Sonraki araştırmacılar bu konuya eğildiklerinde yetişkin üstün zekalı çocukları hedef alarak IQ larının değiştiğini saptamışlardır. Bazı çocuklarda bu değişimin olağanüstü bir değişim olduğu gözlenmiştir. Bütün gruba bakıldığında ise, üstün zekalı olmayanlara nazaran çoğu üstün zekalı çocuğun zekasının devamlı olduğu (aynı oranda kaldığı) tespit edilmiştir. Buna nispeten çok az sayıda sonradan IQ su düşük olan üstün zekalılar olduğu kanısına varılmıştır. Diğer yandan ise günümüzde yapılan bazı çalışmalara göre üstün zekalı çocukların IQ oranı zaman içerisinde sabit kaldığını göstermektedir. Örnek olarak Spangler ve Sabatino (1995) üstün zekalı çocukların zekalarının sabit kalıp kalmadığını araştırmak amacıyla coğrafi verilerini incelemişlerdir. Dolayısıyla istatistiksel bilgilere dayanan araştırma sonucunda bu çocuklarda değişmeyen sözel, görsel ve yüksek IQ skorları olduğu açıklanmıştır (Laurence ve ark. 2005: 38). 2.8. Üstün Çocukları Bulup Ortaya Çıkarma Üstün zekalı çocukları keşfetmek hem ebeveynlerin hem de öğretmenlerin ortak çalışmasıyla gerçekleşir. Böylece bu çocukların bedence, zekaca ve ruhça uygun bir ortam içerisinde gelişmeleri sağlanır. Üstün zekalı olan çocukların sayısı tam olarak tahmin edilememektedir. (Paul Witty, 1954: 47) Örneğin, Flieger`in (1961) definisyonuna göre çocukların %20 si üstün zekalı olarak tahmin ediliyor. Marland`ın (1972) definisyonuna göre de %3-5 inin üstün zekalı oldukları tahmin edilmiştir. Böylece bir definisyon apsürd olan; bütün çocukların üstün zekalı olduklarını gösterirken, diğer definisyon da anlamsız olan; çocukların yeteneklerini göz önünde bulundurarak üstün zekalı olduklarını savunmuştur (Colangelo ve ark., 2003: 19). Üstün zekalı çocukları keşfetmek için farklı programlar olduğu kadar, farklı yaklaşımlar da vardır. Mantıklı bakıldığında, becerilerin, yeteneklerin ve üstünlüğün biçimleri, oldukça değişik ölçeklerle birleştirilirse; öğrenci testleri, notları, ve anketler; öğretmen, ebeveyn ve akran anketleri; artı sonuçların değerlendirilmesi, 30

performanslar ve belki de motivasyon- permutasyon ve kombinasyon sayısı üstün bir beyni de ürkütebilir. Değişik Yetenek Arayış (Talent Search) programlarında matematik ve sözel anlayışı ölçen (örnek olarak: Cohn, 1983a; Stanley 1988; Stanley and Benbow, 1986; Van Tassel- Baska, 1984), Matematik Yetenek Okul Testi (Scholastic Aptitude Test- Mathematics SAT-M) ve Okul Sözel Yetenek Testi (Scholastic Aptitude Test- Verbal SAT-V) skorları yeteneğin keşfedilmesinde nerdeyse taban kriter olarak sayılmaktadır (Gary ve ark. 1989: 67). 2.9. Türkiye de Üstün Zekalı Çocukların Eğitimi Türkiye de üstün zekalı çocukların eğitimi, Osmanlı İmparatorluğu Döneminin XV. y. y. ortalarında Sultan II. Murad tarafından başlatıldığı bilinmektedir. Eğitim gördükleri bu mektepler Enderun mektepleri olarak bilinmektedir. Enderun mekteplerinin, devlet yöneticisi yetiştirmek için üstün bir eğitim kurumuna ihtiyacı giderilmesi nedeniyle Fatih Sultan Mehmet tarafından yeniden örgütlenmiştir. Osmanlı Devletinde medrese okulları yanı sıra Enderun mektebi de en önemli resmi eğitim kurumu olmuştur. Bu kurumun esas hedefi, başta üstün zekalı ve yetenekli bireyleri yetiştirmek; ülkenin farklı din ve kültürlerine sahip kitlelerini idare edebilecek sağlam yönetici kadroların yetişmesiymiş (Davaslıgil ve ark. 2004; 53). Cumhuriyet döneminde, 1964 yılında ilk defa Fen Lisesi açılmış ve üstün zekalı çocukların eğitimi için özel sınıf ve türdeş kümeler denemesi başlatılmıştır (Davalsıgil 2004; 1: 3 akt. Atalay, 2007: 27). Bireylerin gereksinmelerine uygun eğitim almalarının bir insanlık hakkı olduğu, üstün zekâlı ve yetenekli bireylere böyle bir imkân tanınmadığı zaman yok olma tehlikesi içinde oldukları ve üstün bireylerin bir ülkenin kalkınmasında büyük önem taşıdıkları hususlarındaki gerçeklerin bilinci içinde, İstanbul Üniversitesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi, Özel Eğitim Bölümü, Türkiye de ilk kez, Ü s t ü n Z e k â l ı l a r ı n E ğ i t i m i Ana Bilim Dalını kurmuştur (Davaslıgil ve ark., 2004: 62). İlköğretim düzeyinde yaygın öğretim amaçlı tek okul olan Beyazıt Ford- Otosan İlköğretim Okulu, 2002 yılında Milli Eğitim Bakanlığı ile imzalanan protokol çerçevesinde ortak yürütülen Üstün Zekâlıların Eğitimi Projesi nde, öğrencilere matematik ve fen derslerinde gruplandırılarak, ayrıca düşünme becerileri, yaratıcılık ve sosyal-duygusal beceriler dersleri verilmektedir. En fazla 30 kişiden oluşan 31

sınıfların yarısının üstün zekâlı çocuklardan yarısının da herhangi bir seçme sürecinden geçmemiş çocuklardan oluşmuş, üstün zekâlı çocukların sosyal çevreden kopmadan farklılaştırılmış bir eğitim almalarını sağlamaktadır (Davaslıgil, 2004, akt. Acar, 2007: 57). 32

3. KAUFMAN KISA ZEKA TESTİ (K-BIT) 3.1. K-BIT in Tanıtımı K.BIT, 4 yaşından 90 yaşına kadar uzanan bir yaş aralığında yetişkinlere, ergenlere ve çocuklara sözel ve sözel olmayan şekilde uygulanabilen bir zeka testidir. Testin uygulanması yaklaşık olarak 15 ila 30 dakika arasında değişmektedir. Test 2 alttestten oluşmaktadır. Bu alttestler Kelime Bilgisi (Bölüm A İfade Edici Sözcük Bilgisi ve Bölüm B Tanımlar) ve Matrislerdir. Kelime Bilgisi testi, sözel ve okulla ilgili becerileri (kristalize zeka) ölçmektedir. Aynı zamanda kişilerin kelime bilgisini de değerlendirir. Matris testi ise, bireylerin kıyaslamaları tamamlama, benzerlik ve ilişkilerini algılamadaki yeteneklerini değerlendirerek bireylerin yeni problemlere çözüm bulma becerilerini ölçer. 3.2. K-BIT in Kullanımı ve Amacı K.BIT in kullanıldığı durumlara örnek olarak; (a) daha sonra daha ayrıntılı bir incelemeye tâbi tutmak üzere yüksek risk altındaki çocukların ya da üstün olma özelliği taşıyan çocukların tarandığı; (b) fazla kapsamlı olmayan eğitimsel tanının yapıldığı; (c) ergen ya da yetişkinlere ilişkin iş başvurularının değerlendirilmesinde yardımcı bir araç olarak kullanıldığı (d) temel amacın bireyin zeka profilini ortaya çıkarmaktan çok, psikiyatrik rahatsızlığın şüphelenildiği vakalarda kapsamlı bir kişilik değerlendirilmesinin bir parçası olarak genel bir zekâ düzeyinin belirlendiği; (e) hapishanedeki tutuklular, hastanedeki hastalar, ordudaki erler, endüstride bir eğitim programına katılma başvurusunda bulunanlar ya da çocuk mahkemelerinde suçlu çocuklar gibi büyük kitlelere uygulanmasının gerektiği ve uzun zaman alan testlerin uygulanmasının pratik olmadığı; (f) daha önceden klinik, psikoeğitimsel ve nöropsikolojik ölçümlerden geçmiş ve düzenli olarak da zeka seviyesi kontrol edilen çocuk ya da yetişkinler için kullanıldığı (g) meslekî ilgiler, uyumlu davranış, eğitim başarısı, kişilik, görsel-devinişsel bütünleşme gibi diğer ilgili değişkenlerin 33

değerlendirilmesi halinde, zaman kısıtlaması nedeniyle kısa formun uygulanmasının zorunluluk kazandığı; (h) bireyin ana dilinde yönergeleri izleme veya yeni problemleri çözme yeteneği gibi meslek ve rehabilitasyon bilgilerinin elde edilmesi için testin uygulandığı, (i) araştırma amacıyla çeşitli grupların zekâ ölçümlerinin yapılması için K.BIT in kullanıldığı durumlar sayılabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). 3.3. K-BIT in Uygulama Süresi K.BIT yaklaşık olarak 15-30 dakikada uygulanmaktadır. Okul öncesi çocuklar genellikle en kısa uygulama süresini gerektirirler, çünkü onlara kelimelerden oluşan ve okuma bilgisi gerektiren kelime testinin alt testi olan Tanımlar kısmı uygulanmamaktadır. Tablo 1. Yaşlara göre K-BIT in uygulama süresi yaş Ortalama test süresi (dakika) 4-7 15-20 8-19 20-25 20-90 25-30 Not: bu bilgi standardizasyon çalışmaları sırasında elde edilmiştir. Bu süreler uygulama esnasında herzaman birebir tutmamaktadır. Çünkü bu süre testin uygulandığı bireyin kişiliğine, bilişsel stiline (örneğin, içtepisel veya düşünerek hareket edip etmemesine), o anki ruh haline ve testi uygulayanla kurduğu ilişkiye dayalı olarak değişebilmektedir. Aynı şekilde uygulama süresi testi uygulayan kişinin test seansındaki kendine özgü uygulama hızından da etkilenebilmektedir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). 3.4. K-BIT in Malzemeleri El Kitabı (Manuel): El Kitabı, K.BIT in özelliklerini, amacını ve onun kullanımını, uygulanmasına ilişkin ayrıntılar, puanlanması, yorumlanması, standardizasyonu ve teknik özellikleri (geçerliliği ve güvenirliliği) hakkında bilgi vermektedir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). 34

Şekil 2. Test Kitapçığı Test Kitabı (Şövale-Easel): Şövale şeklinde kullanılan Test Kitabı, K.BIT in uygulamadaki sırasına göre dizilmiş alt testleri içerir. Uygulayıcı, her bir Şövale sayfasını çevirdiğinde eş zamanlı olarak soru sayfası uygulanan kişiye dönükken, uygulayıcıya da bu sorularda neler yapması gerektiğini belirten sayfa görünmektedir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). Bireysel Test Tutanağı (Individual Test Record): Ön sayfada, bireyin kişisel bilgilerinin, kronolojik yaşının, her bir alt testlteki ham puanının, bunların karşılığı olan standart puanların ve de toplam puanın (K.BIT IQ Birleşik) kaydedilmesi için yerler ayrılmıştır. Ayrıca, ön sayfada persantil düzeylerinin, betimleyici kategorilerin girilmesin için ayrılmış kolonlar vardır. Arka sayfada ise, bireyin standard puanlarının grafiğe dönüştürülerek Profilinin gösterilmesi için yer ayrılmıştır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 3). 3.5. Uygulayıcıların Nitelikleri K.BIT uygulayıcıları arasında okul psikologlarını, klinik psikologları, öğrenme güçlüğü uzmanlarını, endüstri alanında çalışan psikologları, eğitim danışmanlarını, personel müdürlerini, rehberleri, okuma uzmanlarını, kaynak oda öğretmenlerini, sosyal hizmet uzmanlarını, hemşireleri, konuşma ve dil terapistlerini, bunun gibi ilgili alanlarda çalışan kişileri de sayabiliriz (Kaufman ve Kaufman, 1990: 12). K.BIT uygulama prosedürleri çok nettir ve bütün itemler objektif bir şekilde puanlanmaktadır ve bunun sonucunda da test, bireysel zekâ değerlendirilmesinde formal eğitim almamış kişiler tarafından uygulanmış olsa bile, geçerli puanlara ulaşılmaktadır. Bu alanda yeterli bilgi sahibi olmayan bütün uygulayıcılar, bu konuda 35

eğitimli olan kişiler tarafından K.BIT üzerinde çalışmalıdırlar. Testi uygulamaya başlamadan önce çocuk, ergen veya yetişkinle iyi ilişki kurulmalıdır. Bir testi uygulamak onun anlamını açıklamaktan ve de yorumlamaktan farklıdır. Yetkin test uygulaması ara meslekten dürüst bir kişi tarafından gerçekleştirilebilir, ama yetkin bir yorum mesleki bilgiyi ve formal eğitimi gerektirir. K.BIT in sonuçlarını yorumlayan kişi (bu kişiler her zaman uygulayan kişiler olmak zorunda değilllerdir) aşağıda belirtilen en az 6 alan hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Ölçüm hataları, Standart skor ve persantil derecesinin anlamı, K-BIT in iki alt testinden alınan puanın farklı seviyelerde mi ya da aynı seviyede mi olup olmadığını belirlemek için gerekli olan istatiksel prosedürleri kullanma, Kişinin iki zihinsel fonksiyon alanındaki ve tüm ZB ölçeğindeki performans seviyesinin eğitimsel ve pratik doğurguları, Kişinin kazandığı puanları, uygun kişisel bilgilerle bilrlikte diğer test sonuçlarıyla bütünleştirme ve Sınırlı bilgiye dayanarak bir kişiyi damgalamanın veya hakkında başka kararlar almanın tehlikesinin farkında olma (Kaufman ve Kaufman, 1990: 12). 3.6. Alt Testlerin Tanıtımı 3.6.1.Kelime Bilgisi Kelime Bilgisi Alttesti, bütün itemlerde sözel yanıt gerektiren, bireyin sözel yeteneğini ölçen, 82 itemden oluşmaktadır. Bölüm A: İfade Edici Sözcük Bilgisi alt testi 45 itemden oluşmaktadır. Her yaştan bireylere uygulanabilir. Kişiye lamba, çekiç gibi resimler gösterilir ve bireyin bu kelimeleri yüksek sesle doğru olarak söylemesi beklenir. Bölüm B: Tanımlar alt-testi, 37 itemden oluşmaktadır. Bu alt test 8 yaş ve üstündekilere uygulanmaktadır. Kişiden, verilen iki ipucuna en uygun olan kelimeyi bulması istenir. Bu iki ipucu ise, sorulan kelimenin betimsel bir açıklaması ve eksik harf veya harfler içeren yazılımıdır (Örn; Koyu bir renk. Sİ- -H). 36

Sözcük Bilgisi alt-testinin her iki kısmı, sözcük bilgisini, sözel kavram oluşturmayı ve bilgi birikimini ölçer. Kelime alt testlerindeki performans, 1966 da Horn ve Cattell in söz ettikleri kristalize zekanın bir ölçümdür. Kristalize zeka, sıkı bir şekilde kültürel deneyimlere ve formal öğretime bağlı bir öğrenme ve problem çözme şeklidir. Böyle testler her nekadar çocuğun ya da yetişkinin genel zekasını ölçen testler olsalar da bazen sadece başarının da ölçüldüğü düşünülebilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 5). Çünkü başarı evdeki kültürel deneyimlerden ve okuldaki öğrenmelerden ve kişinin çevresindeki uyarıcı zenginliğinin var olmasından etkilenir. K.BIT aşağıda belirtilen 2 nedenden dolayı Sözcük Bilgisi alt testini başarıdan çok zekayı ölçen bir test olarak ele alır. K-BIT çocukluktan ergenliğe ve yetişkinliğe uzanan bir yaş dilimine uygulanır. K-BIT in uygun bir şekilde kullanımı ZB standart puanına dayalı damgalama ve yerleştirme yapmaya yer vermez (Kaufman ve Kaufman, 1990: 5). 3.6.2. Matrisler İkinci alt test olan Matrisler, 48 itemlik sözel olmayan bir testtir. Bütün itemler uyaranlar arasındaki ilişkilerin anlaşılmasını gerektirir. En kolay itemlerde birey uyaran resimle en çok uyuşan resmi seçer (örneğin otomobil en çok kamyonla, kemik en çok köpekle uyuşur). Yine anlamlı uyarıcıları kullanan bir sonraki item grubunda, kişi altı yada sekiz resim seçeneği arasından 2x2 görsel analojiyi en iyi tamamlayan şıkkı seçer (örneğin şapka ile baş arasındaki ilişkiye uygun olarak ayakkabı ile ayak arasında bir ilişki vardır). Matris itemlerinin çoğunluğu soyut uyaranlar içeren itemlerden oluşmaktadır ve bireyin 2x2 ya da 3x3 lük matrisleri çözmesi ya da nokta örüntülerini tamamlamasını gerektirir. Her bir soyut item sözel olmayan usa vurmayı ve problem çözme stratejisinin uygulanmasında esnekliği şart koşar (Kaufman ve Kaufman, 1990: 5). Soyut matrisler, bir çocuk ve yetişkin zekâsını değerlendirme yöntemi olarak Raven (1960) tarafından ortaya atılmıştır. Raven in tekniği ve testleri psikoloji alanında çok yaygın bir şekilde kabul görmüştür. 37

K.BIT Matris alt testi yazarların diğer test bataryalarındaki benzer ölçümlerle ilişkilidir. Bu alttestteki en kolay itemler hem K.BIT hem de AGS Erken Tarama Profili nin (AGS Early Screening Profile) Bilişsel alt ölçeği için geliştirilmiştir (Kaufman ve Kaufman, 1990). Buna ek olarak her iki test de tamamen farklı bir takım itemlere sahip olmalarına ve farklı cevap şekillerini gerektirmelerine karşın, K.BIT matris alttesti, K-ABC Matris Anlojiler (K-ABC Matrix Analogies) alttestinin alternatif bir şeklidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 5). 3.7. K-BIT in Özellikleri K.BIT, kendisini çabuk ve güvenilir bir zeka ölçümü olarak yararlı kılan birçok özelliğe sahiptir. Bu özellikler aşağıda tartışılmaktadır. Çok geniş bir yaş aralığını kapsaması. K.BIT 4 ila 90 yaş aralığına kesintisiz olarak uygulanabilir. Ölçülen yeteneklerdeki devamlılık, uygulayıcılara aynı testi bir bireye bir çok kez uygulayabilme şansını tanır ve kişinin her bir ölçümde aldığı puanı diğer ölçümlerde aldığı puanlarla karşılaştırma olanağını sunabilir. Bu geniş yaş aralığından dolayı kullanımı tek tür örneklem grubuyla sınırlı kalmaz. Örneğin okul öncesi kurumlarda, resmi okullarda, kolejlerde, endüstride, hapishanede kliniklerde, hastanelerde, askeri ve diğer ortamlarda kullanılabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 6). Hem sözel hem de sözel olmayan alt testleri içermesi. İki alt testten oluşan K.BIT in uygulanmasıyla, zihinsel yeteneğin iki farklı yönünü kapsayan bir ZB standard puanına ulaşılabilir. Böylece hem çocukların hem de yetişkinlerin iki ayrı beceri alanındaki yeterliklerini ortaya çıkarmak mümkün olabilir. Pek çok kısa zeka testi ya sadece sözel ya da sadece sözel olmayan zeka üzerine odaklanmaktadır. K.BIT in sonuçları ise, kişinin zekasının bu iki yönünün dengelenmiş halini sunmaktadır. K.BIT in hem sözel hem de sözel olmayan alt testler içermesi, özel gereksinmeleri olan birine testi uygularken, uygulayıcıya biraz daha esnek olma şansı tanır. Uygulayıcı normal şartlarda bütün testi uygulamakla yükümlüdür. Ama iki alt testin sağlıklı bir şekilde uygulanmasının mümkün olamayacağı durumlarda, uygulayıcı alt testlerden sadece uygun olan birini uygulayabilir. Mesela anadili Türkçe olmayanlara, farklı bir kültürel geçmişe sahip olanlara, işitme engellilere, okuma yazması olmayanlara veya ciddi boyutta disleksisi olanlara, ve otistikleri de 38

içerecek şekilde, orta ile ciddi boyutlarda konuşma ve dil problemi olanlara uygulayıcının sadece matris alt testini uygulaması gerekir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 7). Sadece Sözcük alt testinin uygulanması okadar yaygın değildir. Ama görsel algılama problemi olan ya da hafif görme bozukluğu olan kişilere sadece kelime alt testi uygulanmalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 7). Her iki alt test harekete dayalı bir cevap gerektirmez. Bu yüzden de serebral palsisi ya da fiziksel engeli olanlara da K.BIT testinin tamamı rahatlıkla uygulanabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 7). Uygulama esnasında öğretime imkan tanıması. Bu öğretme aşaması, uygulayıcının, soruyu yeniden okumasını, farklı bir dili, işaret dilini, jest ve mimikler kullanmasını mümkün kılabilir. Bu sayede testi alan birey kendisinden ne beklenildiğini daha iyi anlayabilir (Kaufman ve Kaufman: 8). ların Belli Başlı zeka testi puanlarına çevrilebimesi. K.BIT e biri sözel ve kristalize yetenekleri, bir diğeri ise sözel olmayan ve akıcı yetenekleri ölçen Sözcük Bilgisi ve Matris alt testlerinin dahil edilmesi, kişinin K.BIT ten elde ettiği puanın, aynı kişiye uygulanan diğer kapsamlı zeka testlerinden aldığı puanlara çevrilmesini kolaylaştırır. K.BIT ile Wechsler serisi ölçeklerinin ilişkisi sezgiseldir, çünkü K.BIT in sözel ve sözel olmayan alt testleri Wechsler in sözel ve performans ölçekleriyle benzerlik göstermektedir (Kaufman ve Kaufman 1990). Buna ek olarak K-ABC ve KAIT modellerinden geliştirilen K.BIT alt testleri bu testlerle olan ilişkisini ima etmektedir. K.BIT Sözcük Bilgisi alt testi, K-ABC nin Başarı Ölçeğine uymaktadır. Aynı şekilde de Matrisler alt testi ise, Zihinsel İşlem Toplamı (Mental Processing Composite) özellikle de Eş Zamanlı İşlem Ölçeği (Simultaneous Processing Scale) ile yakından ilişkilidir. Birçok testin başlıca ölçeklerinin düzenlenmesinde kristalize ve akıcı zeka arasındaki fark yatmaktadır. Bu testler arasında, Stanford-Binet Intelligence Scale. Fourth Edition (Thorndike, Hagen & Sattler, 1986), Woodcock-Johnson Psycho- Educational Battery Revised: Tests of Cognitive Ability (McCarthy, 1972), Differential Ability Scales (DAS; Elliott, 1990) (Kaufman ve Kaufman, 1990: 8). KAIT ile beraber geliştirilip düzenlenmiş olması. K.BIT, 11 ila 90 yaşlar arasına uygulanan KAIT ile beraber geliştirilmiştir. Ülke çapında aynı örneklem üzerinde çalışılmış ve aynı faktör analizi modeli ile geliştirilmiştir. Standardizasyon 39

çalışmalarında pek çok uygulayıcı birey iki testi birden uygulamıştır. K.BIT standardizasyon örneklemine dahil olan yaklaşık 425 ergen ve yetişkine aynı zamanda KAIT de uygulanmıştır. Yapı, kavramlaştırma ve örneklem açısından her iki testin birbiriyle örtüşüyor olması, testlerin olağanüstü bir şekilde birlikte yorumlanmasını mümkün kılmıştır ve K.BIT sonuçlarının desteklenmesi için KAIT ın kullanılmasının en iyi seçim olarak addedilmesini de mümkün kılmıştır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 8). AGS Erken Tarama Profilleriyle (AGS Early Screening Profiles) Tutarlı Olması. Küçük yaşlar düzeyindeki K.BIT in her iki alt test itemlerinin geliştirilmesi AGS Erken Tarama Profillerindeki 2-6 yaşları için Bilişsel/Dil Profilinin yapısıyla uyumludur (Kaufman, 1990). Uygulaması 15 dakika süren Bilişsel Dil Profili, K.BIT in Matrisler ve Sözcük Bilgisi alt testleriyle uyum sağlar. Sonuç olarak aynı çocuğun K.BIT ten aldığı puanın Bilişsel/Dil Profili nden aldığı puanla mümkün olduğunca tutarlı olması zorunluluğunu doğurur. 4 yaşından küçük çocukların kısa bir zeka ölçümü gerektiğinde AGS Erken Tarama Profilleri uygun bir seçim olur. Devinişsel ve Öz Bakım/Sosyal Profillerinin teste dahil edilmiş olması, özellikle 2 veya 3 yaşındaki çocukların değerlendirilmesinde büyük yarar sağlar. Profilin birkaç anahtar alanı kapsıyor olması 4-6 yaşları arasındaki okula ilişkin taramalarda K.BIT ten ziyade AGS Erken Tarama Profilleri nin tercih edilmesine neden olmaktadır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 8). Geçerliliğe İlişkin Kanıtlar Sağlaması. Amerika Birleşik Devletleri nde uygulamacılar tarafından K.BIT uygulamalarında elde edilen standart puanların geçerliliğine ilişkin tüm kanıtlar el kitabında yer almaktadır. Yaklaşık 1000 kadar çocuk ve yetişkini kapsayan örneklemden elde edilen katsayılar, diğer kısa zeka testleri ile karşılaştırıldığında K.BIT in geçerliliği mükemmel bir şekilde ortaya çıkmaktadır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 8). Norm Çalışmalarında Kullanılan Örneklemin Yeterli Büyüklükte Olması. Var olan tüm kısa zeka testlerinde en yaygın problem, muhtemelen sınırlı, evreni temsil etmeyen standardizasyon örneklemine dayalı zayıf normlardır. K.BIT Amerika Birleşik Devletleri nde ulus çapında 4 yaşından 90 yaşına kadar geniş bir aralığa yetişkin ve çocuktan oluşan 2, 022 kişilik bir standardizasyon örneklemine uygulanmıştır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 8). WISC-R, WAIS-R ya da K-ABC nin kısa formlarının yaygın olarak kullanılması normal kısa zeka testlerini kullanmaktansa daha avantajlıdır. Çünkü bunlar gibi uzun testler, geniş, evreni 40

temsil eden örneklemlerle norm çalışması yapılmıştır ve psikometrik özellikler taşımaktadırlar (Reynolds, Willson ve Clark, 1983). Örneğin, Thompson, Howard ve Anderson (1986) WAIS-R zeka testinin sadece Kelime ve Blok Dizaynı (Wechsler kısa formunun yaygın kullanılanı) alttestlerini test uygulamasında orjinal uygulama sırasını değiştirerek ilk olarak uygulanıldığında testin özünü farklılaştırmaktadır. Motivasyon, yorgunluk, ve sıkılma gibi faktörler, testlerin tek olarak mı yoksa büyük bir testin bir kısmı olarak mı uygulandığına bağlı olarak muhtemelen bireyin puanında aynı testte farklı olmasına sebep olmaktadır. K.BIT kendi temsili standardizasyon örneklemine sahip olduğu için büyük testlerin kısaltılmış formlarının yanında çok büyük bir avantaja sahiptir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 8). Psikolog Olmayan Kişiler Tarafından da Uygulanabilir Olması. K.BIT hem psikologların hem de teknisyenleri ve ara meslek sahiplerini kapsayacak şekilde psikolog olmayanların uygulaması için düzenlenmiş bir testtir. Ama tabii ki bu alanda profesyonel olmayan kişilerin testi sağlıklı bir şekilde uygulamaları için iyi bir eğitimden geçmelerinin ve bireysel bir süpervizyona tabiidirler (Kaufman ve Kaufman, 1990: 8). Bireysel Olarak Uygulanması. K.BIT bireysel olarak uygulandığı için, grup testlerine ve bireyin kendi kendine uyguladığı testlere göre daha fazla zaman alır. Bireysel uygulamalarda, uygulayıcı kişiyle iyi bir ilişki kurabilir ve uygulayıcı kişinin test esnasındaki davranışlarını rahatlıkla gözlemleyebilir ve test puanlarını bu davranışlar bağlamında yorumlayabilir. Tabii böyle bir yorumlamada uygulayıcının deneyimi, becerisi ve de eğitimi de büyük rol oynar. Oysa grup testlerinde bu belirtileri fark etmek, iyi ilişki kurarak ve test olmayı ilginç bir deneyim haline getirerek test olan bireyi yüreklendirmek mümkün değildir. (Kaufman ve Kaufman, 1990: 9). Kolay Yorumlama Kuralları Sağlaması. K- BIT, Sözcük Bilgisi, Matrisler ve K.BIT ZB karma olmak üzere 3 standart puan vermektedir Testi uygulayanlar, ölçüm hataları, tutarlılık ve zihlinsel performans düzeyleri açısından bu puanların ne anlama geldiğini bilmek zorundadırlar. Ayrıca iki alt test puanları arasındaki farkın anlamlı olup olmadığına karar verebilmek için basit bir karşılaştırma yolunu da bilmelidirler. İşte bu testle ilgili önemli kavramlar net bir şekilde açıklanmıştır ve 41

puanların yorumuna ilişkin basit bir sistem sunulmuştur (Kaufman ve Kaufman, 1990: 9). 3.8. Genel Test Uygulama Prosedürleri Uygulayıcılar K.BIT i sağlıklı bir şekilde uygulayıp, puanlayabilmeleri için el kitabını ve test kitabını çok dikkatli bir şekilde çalışmalıdırlar. K.BIT le gerçek uygulamalara geçmeden önce bazı alıştırmalar yapmak gerekir. Bu amaçla, özellikle Matrislerde, kolay ve zor bütün itemleri tanımak için küçük ve büyük yaş grubundan en az 3 er kişiye K.BIT uygulanmalıdır. Bireysel değerlendirme yapmada özellikle formal eğitimi olmayan uygulayıcılar danışmandan, okul psikoloğundan, öğrenme bozukluğu uzmanından ve değerlendirmede gerekli alt yapıya sahip kişilerden muhakkak yardım almalıdırlar. K.BIT teki başarı, uygulayıcının standart test uygulama tekniklerine ilişkin bilgisine ve bu tekniklerine duyduğu saygıya bağlıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 11). 3.9. Uygulama Esnasında Olumlu İlişki Kurma Fiziksel ortamının önemi büyüktür ve kesinlikle testin en uygun ortamda uygulanması gerekmektedir. Ancak gerçekte uygulayıcılar bazen fiziksel durumu denetimleri altına alamazlar. Yaşlıları ve çocukları ideal olmayan fiziki koşullar altında test etmek zorunda kalırlar, ama fiziksel koşullar bireylerin psikolojik ortamından, yani testi uygulayan ile testi alan arasındaki ilişkiden çok daha etkili değildir. Bu yüzden öncelik iyi ilişkiler kurmaya verilmelidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 14). Arada sağlıklı bir ilişki kurulmadan uygulayıcılar testi alanların motivasyonlarını ve performanslarını çıkabilecek en yüksek noktaya çıkarabilmeleri için onlara yardımcı olamazlar. Okul öncesi çocuklar utangaçlıklarını yenmeye ve işbirlikçi davranışlarını geliştirmeye ihtiyaç duyabilirler. Okul çağındaki çocuklar, test sonuçlarının okul başarılarını etkilemeyeceğinden emin olmak isteyebilirler. Ergenler güven duyma ve kötümserliklerine gem vurma gereksinimi içinde olabilirler. Genç ve orta yaş grubu, başka bir yetişkin tarafından zekalarının ölçülmesinden utanabilir. Yetişkin grup ise yaşları ilerlediği için yeteneklerine güvenmeyebilirler. Buna görme keskinliğinin azalması gibi fiziksel kısıtlamalar da neden olabilir. Bu nedenlerden dolayı uygulayan ile uygulanan kişi arasındaki ilişki önemlidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). 42

3.9.1. Pozitif İletişim Kurma İlk karşılaşmada bireylerin isimleriyle hitap edilmelidir. Ve uygulayıcı kendi adını da söylemelidir. Uygulayıcı insanları selamlarken esnek olmalıdır. Karşılaştığı her yeni durumda normal tavır sergilemelidir. Uygulananın yaşına, yetenek seviyesine ve uygulama ortamına (okul, hastane, hapisane) bağlı olarak farklı metot ve yaklaşımlara ihtiyaç duyabilir. Uygulayıcı en uygun dili kullanmalı, uygulanana zorluk çıkartmamalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). Uygun yaş grupları için farklı oyuncaklar ya da resimler bulundurmalıdır. Bireylerin bu nesnelere dokunmalarına izin vermelidir. Ve bu materyalleri kullanarak bireylerle sohbet edebilmelidir. Aynı zamanda uygulayıcı, küçük bir çocukla uygulamaya başlamadan önce fiziksel ihtiyaçlarının giderildiğine emin olmalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). Uygulayıcı küçük çocukların heyecanı ile sempatik bir şekilde ilgilenmelidir. Çünkü uygulayıcı çocuğun gözünde otoriter bir yetişkindir. Çocuğa arkadaşlık kurabilmesi için güven sağlanmalıdır. O yaş grubunun dikkatini çekecek oyuncak ya da resim kullanılabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). Uygulayıcı hiçbir şekilde hemen test başlasın der gibi aceleci davranmamalıdır. Teste başlamadan önce bireylerle sohbet etmek için muhakkak bir kaç dakikasını ayırmalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 17). Uygulayıcı kişisel bir söyleşiyle meşgul olmalıdır. Bireyin ilgilerine, hobilerine ya da tercih edeceği konuya odaklanmalıdır. Ama sanki konuşma, yapılması gereken bir görevmiş gibi davranmamalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 17). Uygulayıcı sohbet esnasında bireylerin algılamalarına dikkat etmelidir. Aralarında herhangi bir yanlış anlaşılma varsa düzeltmelidir. Çoğu ergen ve yetişkin zeka testi uygulanmasından rahatsızlık duymaktadır. Daha yaşlı grup ise eğer bir takım koordinasyon ya da algılama problemleri varsa kendilerini kötü ya da sinirli hissedebilirler (Kaufman ve Kaufman, 1990: 17). Eğer birey K.BIT testinin amacını, neden uygulandığını bilmek istiyorsa, onu utandırmadan gerekli olan açıklama yapılmalıdır. Ya da testin nasıl uygulanacağı 43

merak ediliyorsa istekleri doğrultusunda bilgilendirilmelidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 17). Kendini güvende hissetmeyen ya da tedirgin olan çocuk ya da yetişkin varsa, uygulayıcının onlara 30 dakika içerisinde neler olacağını kısaca izah etmesi gerekmektedir. Genelde bireylerden olumlu tepki gelir, çünkü bilinmeyen herzaman korkutur (Kaufman ve Kaufman, 1990: 17). Uygulayıcı test süresini herzaman kontrol altında tutmalıdır. Test esnasında problem çıkartan olursa otoriter olmak işe yaramaz. Bu durumda uygulayıcı bu testi neden uygulaması gerektiğini, görevinin ne olduğunu açıklayarak problemi ortadan kaldırmaya çalışmalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 17). Uygulayıcı Teste başlamadan önce kimseden bütün sorulara doğru cevap vermesini beklemediğini belirtmelidir. Bazı soruların kolay, bazı soruların zor olduğunu belirtmelidir. Farklı çeşitte soruların olduğunu, bazılarının kelime içerdiğini bazılarında ise kelimenin yer almadığını belirtmelidir. Soruların kolaydan başlayıp gittikçe zorlaştığı da belirtilmelidir. Çocukların heyecanını almak için bu testlerin yetişkinlere uygulandığı ve yetişkinlere de IQ puanından çok sorulara nasıl yanıt verdiğinin ve problemi çözmek için kullandığı yöntemin önemli olduğu belirtilmelidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 17). 3.9.2. Pozitif İletişimi Sürdürme Bireye karşı samimi bir ilgi göstermelidir. Destekleyici olmalıdır. Göz kontağı kurmalı ve bunu sürdürmelidir. Ama bazı yetişkinlerin özeline girdiğini düşünmesine izin vermemelidir. Çünkü yetişkinler yanlış yapmaktan utanır ve uygulayıcının gözlerinin içine bakmaması çok daha yaralı olabilir. Uygulayıcının programı ne kadar yoğun olursa olsun o an bireye sakin gözükmelidir, çok yoğun olduğunu, acelesi olduğunu hissettirmemelidir. (Kaufman ve Kaufman, 1990: 14). Uygulayıcı sık sık gülümsemelidir, sıcak, içten ve sakin olmalıdır. Ama bu saydıklarımızı doğal olarak yapmalıdır. Eğer ezberlemiş şekilde davranırsa bireyin güvenini sarsabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 14). Uygulayıcı gerekli cesareti vererek motivasyonu en yüksekte tutmalıdır. Bunu yaparken geri dönüt vermemelidir. Eğer uygulayıcı kişiye her doğru cevabı arkasından evet diyorsa, birey yanlış yaptığı sorunun arkasından geri dönüt 44

alamazsa kendini kötü hissedebilir. Ama her matris sorularında eğer geri dönüt verirseniz, kişinin performansını yükseltebilirsiniz (Kaufman ve Kaufman, 1990: 14). Pek çok kişi bu testten eğer ortalamanın altında bir puan alırsam bütün saygınlığımı yitiririm diye düşünerek kendisini tehdit altında hisseder. Bu gibi durumlarda uygulayıcı gerginliği azaltmak için espiri kullanabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). Eğer test olan kişi testi ve soruları eleştiriyorsa, uygulayıcı kişiye katılmamalıdır. O zaman inanmadığı bir şeyi yaptığı düşünülür ve birey karşısındakine olan güvenini kaybeder. Uygulayıcı kendi duygularına karşı hassas olmalıdır. Eğer yorulursa, sıkılırsa, test olan kişide uygulayıcıyla aynı şeyleri hissedebilir. Küçük bir ara vermek, çok iyi oturtulmuş iletişimi bozmayacaktır. K.BIT kısa bir test olduğu için uygulayıcılar testi bir oturumda tamamlamak isterler. Ama bazen özellikle yetişkinler için testi ikiye bölmek iyi olabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). Uygulayıcı test esnasında huzuru sağlamalıdır. Hiçbir şekilde bireyin sorularını ve yorumlarını umursamamazlık yapmamalıdır. Ama iki alttest arasında geçen zamanı söyleşi yaparken sınırlı tutmalıdır. Testin normal akışında devam etmesini sağlamalıdır. Ve bu kısa söyleşileri uzun tartışmalara döndüştürmemelidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). Eğer birey uygulayıcının verdiği 1 ve 0 puanlarından etkileniyorsa onun yerine farklı işaretler kullanarak bireyin etkilenmesi önlenebilir. Test esnasında bütün soruların puanlaması yapılmalıdır. Eğer uygulayıcı sadece yanlışa puan verirse, kişi bunu fark ettiğinde, uygulayıcını her yazı yazmasından rahatsız olacaktır. Eğer birey soruya anlaşılmayan bir cevap verirse uygulayıcı açık ve net bir cevap almak için tekrar sormalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). Bütün bu önerilere son bir öneri ise; uygulayıcı test uygulama ortamında bir uzman gibi davranmalıdır. Uygulayıcı testi çok iyi bilmelidir ki, uygulamanın doğal bir akışı olsun (Kaufman ve Kaufman, 1990: 19). 45

3.10. Standart Bir Şekilde K- BIT i Uygulama 3.10.1. Yönergelerin İzlenmesinin Önemi K.BIT diğer standardize edilen testler gibi bir takım prosedüre bağlı kalarak uygulanmalıdır. K.BIT test kitabındaki yönergelere aynen sâdık kalınmalıdır, yani yönergeler aynen yazıldığı gibi test olan bireye aktarılmalıdır. Sadece öğretme durumunda yönerge basitleştirilebilir veya test olan ne yapacağını iyice kavramışsa yönergelerde bazı kısaltmalar ve çıkarmalar yapılabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 22). 3.10.2. Testi Öğretme Kaufman ve Kaufman ın (1990) belirttiğine göre testi öğretmek, özellikle küçük çocuklar ve herhangi bir yaştaki zihinsel gelişimi yavaş olan bireylere yardımcı olmayı amaçlamaktadır ve öğretme her testte belirtilen itemlerle sınırlıdır. İfade Edici Sözcük Bilgisi Testinde; her bireye uygulanan ilk iki item öğretme itemi olarak kullanılmaktadır, çünkü bu testte öğretme amaçlı örnek item bulunmamaktadır. Tanımlar alt testinde; örnek A ve örnek B ve her bireye uygulanan ilk iki item öğretme itemi olarak kullanılmaktadır. Matris; örnek A ve örnek B ile her bireye uygulanan ilk iki item öğretme itemi olarak kullanılmaktadır. Öğretme itemleri, Test kitabında not olarak ayrılan bölümde belirtilmektedir. Örnek ve öğretme itemlerinin amacı testi anlamaları için herkese eşit şartlar tanımaktır. Ama öğretme kısmı uzun sürmemeli, sadece 1-2 dakika içinde kişiye ne yapacağı daha basit sözcükler kullanılarak belirtilmelidir. Uzun bir ders saatine dönüştürülmemelidir. Matrisler alt-testinde de öğretim benzer şekilde yürütülür. Eğer birey sözel açıklamaları anlamakta güçlük çekerse, pantomimle öğretilmeye çalışılabilir. Yani hareketlerle açıklama gerekli olabilir. Örneğin şapkayı başa takıyor ayakkabıyı ayağa giyiyor gibi yapılabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 15). 46

3.11. K-BIT Malzemeleri K.BIT i uygulamadan önce uygulayıcılar bireysel test tutanağını ve test kitabını çok iyi tanımalıdırlar. 3.11.1. Test Kitabını Kullanma Test Kitabını kullanırken birey ve uygulayıcı karşılıklı otururlar. Test kitabı aralarındadır. Ama eğer masa karşılıklı olarak oturulduğunda iki tarafında test kitabını görmelerini zorlaştırıyorsa, masanın köşe kısmında karşılıklı oturmalıdırlar (Kaufman ve Kaufman, 1990: 18). K.BIT uygulaması başladığında uygulayıcı soru kitabı doğrultusunda çalışır. Test tamamlanana kadar her bir test dönüşümlü olarak uygulanır. K.BIT uygulaması sırasında ihtiyaç duyulan ek malzeme bir kronometre ya da herhangi bir saattir. Tanımlar Testindeki her item için maksimum 30 saniye kullanılacaktır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 19). 3.11.1.1. Uyarı Sayfası K.BIT Test kitabı, K.BIT testi için gerekli olan tüm bilgileri içermektedir. Belirli yönlendirmeler ve test prosedürünün detaylı açıklamaları sadece el kitabında bulunmaktadır. Test kitabının ilk sayfası, uyarı sayfası, K.BIT uygulamasını ve puanlamayı ve el kitabında denk gelen sayfa numarasını verir. Uygulayıcılar ihtiyaç duyduklarında ek bilgiyi buradan alabilirler (Kaufman ve Kaufman, 1990: 19). 3.11.1.2. Başlık Sayfası Test Kitabında her test bir başlık sayfasıyla başlar. Başlık sayfası alttestin adını ve numarasını verir. Testi uygulamada gerekli olan genel prosedürü ve ihtiyaç duyulan ek materyalleri belirtir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 19). 47

3.11.1.3. Hatırlatma Sayfası Her testin başlangıcında bulunan ikinci sayfa hatırlatma sayfasıdır. O testteki itemlerin uygulanması, puanlanması için gerekli olan noktalar ve hatırlatıcılar yer alır. (Kaufman ve Kaufman, 1990: 20). 3.12. K-BIT Uygulama Prosedürü 3.12.1. İtem Üniteleri Her bir test için itemler, 4 ya da 5 itemin yanyana gelmesiyle ünitelendirilmiştir. Amaç bireysel test tutanağında horizontal bir şekilde daha kolay belirlenmesidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 20). 3.12.2. Testi durdurma kuralı Sadece başlama noktaları birinci itemden sonraki itemlerden biri olan bireyler için testi durdurma kuralı geçerli olmaz. Böyle bir birey uygulanan ilk ünitenin bütün itemlerine yanlış cevap verdiyse, testi durdurma kuralı uygulanmaz. Bu durumda uygulayıcı, item 1 e döner ve test olan birey bir ünitedeki tüm itemlerde başarısız oluncaya kadar, uygulamaya devam eder (Kaufman ve Kaufman, 1990: 22). Birinci ünitedeki testi durdurma kuralı kriterleri gerçekleştiğine emin olmadan hiç bir testte, testi durdurma kuralı uygulanmamalıdır. Eğer uygulayıcı, bir ya da iki cevabın belirsizliğinden dolayı testi durdurma şartlarının tam oluşup oluşmadığından emin değilse, kişinin bir üniteyi tam olarak yapamadığına emin olana kadar testi uygulamaya devam etmelidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 22). 3.13. K-BIT Testlerinin Uygulanma Sırası K.BIT testleri için belirtilen sıralamaya, Sözcük Biligisi ilk, Tanımlar ikinci, Matrisler en son olarak K.BIT uygulaması esnasında mümkün olduğunca bağlı kalınmalıdır. Test bu sıralamada standardize edilmiştir. Test Kitabı ve Bireysel Test Tutanağı da buna göre düzenlenmiştir. Bu yüzden, sıralamadaki değişim uygulayıcının hata potansiyelini arttırabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 26). 48

Bununla beraber, sıra bozulmaz diye katı bir kural da söz konusu değildir. Belli teste tabi tutulan belli bir birey için iyi ilişki kurma veya uygulamanın geçerliliği sıranın değişme koşuluna bağlıysa, sıranın değişmesi uygun olur. Örneğin, uygulayıcı, okuma problemi olduğu bilinen veya şüphelenilen bir bireye Tanımlar alt testini en son uygulayabilir. Aynı şekilde, uygulayıcı aşırı utangaç veya sözel alanda zorlanan bireylere, utangaçlıklarını yenmeleri ve rahatlamaları için ilk olarak Matrisler testini uygulayabilir. Yine uygulayıcı test uygulanan bireyin bir alt testte kilitlendiğini veya red ettiğine tanık olursa, test seansının uygun bir bölümünde tekrar dönmek üzere bu alt testi atlayabilir. Yine de sırayı değiştirmek için verilen kararların keyfi ve rastgele olmamasına dikkat edilmelidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 26). 3.14. Sözel İpuçları Kullanma Sözel ipuçları, K.BIT uygulamasındaki itemleri uygularken, belirsiz, şüpheli cevapları incelerken ve tereddutlü bireyleri cevap vermeye teşvik ederken gereklidir. İtemleri uygulama: Test Kitabındaki her item için ayrılan sayfada test olan bireye soruyu nasıl cevaplayacağını bildirmek üzere uygulayıcı tarafından verilen ipuçları vardır. Bunu ise, parentez içinde verilen, Bu ipucunu gerektiğinde kullan ifadesi izler. Örneğin, aşağıdaki ifade her İfade Edici Sözcük Bilgisi iteminde yer alır: Bu nedir? deyin (Bu ipucunu gerektiğinde kullanın) Parantez içinde böyle not düşülmesinin sebebi, eğer kişi ne yapacağını anladıysa her defasında ipucunun kullanılmasının gerekli olmadığını bildirmek içindir. (Kaufman ve Kaufman, 1990: 27). Sözel cevapların incelenmesi: Belirsiz ya da tamamlanmamış sözel cevabı düzeltmek, K.BIT uygulamasının ana özelliklerinden biri değildir. Çünkü uygulanan tarafından matris itemlerde sözel cevap şart değildir ve kelime alt testlerindeki çoğu itemde de buna çok az ihtiyaç duyulmaktadır. Her karmaşıklık tahmin edilebilir olmasına rağmen İfade Edici Sözcük Bilgisi Testinde ve Tanımlar Tstindeki itemlerde düzeltme gerekli olabilir. Uygulayıcı için uygun düzeltme ipuçları her kelime testinin hatırlatma sayfasında verilmiştir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 27). 49

Cevabı hızlandırma: Sözel ipuçları genelde tereddütlü kişiyi, cevap vermesi için harekete geçirir. Uygulayıcı belki dene yaparsın, iddaya girerim ki sen bu soruyu yapabilirsin gibi cümleleri, kişiyi cevabı vermeye tereddüt ederse, kararsız gibi görünürse, ya da problemi çözmek için çaba harcamadığını fark ederse kullanabilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 27). 3.14.1. Sözel İpuçlarını Tekrarlama Uygulayıcı sözel yönergeleri, İfade Edici Sözcük Bilgisi ve Matris Testlerinde, eğer kişi cevap vermezse, gerekli olduğu kadar tekrar edebilir. Aynı şekilde Tanımlar testinde geçen sözel ipulçlarını da kişinin ihtiyaç duyduğu kadar tekrarlamasına izin vardır. İtemlerin zamanlaması durdurulmamalıdır. Bir item için kişiye 30 saniye verilmelidir. İpucu tekrarlansa da tekrarlanmasa da verilmesi gereken süre budur (Kaufman ve Kaufman, 1990: 27). 3.15. Zaman Kısıtlaması Olan İtemler Tanımlar testi, K.BIT testinin tek zaman kısıtlaması olan testidir. Birey cevabını 30 saniye içerisinde vermek zorundadır. Eğer kişi cevabını hiç beklemeden veriyorsa ister doğru ister yanlış olsun bir sonraki iteme geçilmelidir. Eğer kişi cevabını hemen veriyor ama cevabı verirken hala daha düşünüyorsa o zaman 30 saniyenin dolması beklenmelidir. Gerekirse uygulayıcı sözel ipuçları kullanmalıdır. Ama ipucu verirken bireyin zamanını çok fazla harcamamak gerekmektedir. Eğer birey cevabını 30 saniye dolduktan sonra veriyorsa ona 0 puan verilmelidir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 27). 3.16. K-BIT İtem lama Rehberi K.BIT itemine puan verilen doğru item, uygulayanın tarafındaki test kitabı sayfasında ve aynı şekilde bireysel test tutanağında görülmektedir. 3.16.1. İtem lama Her K.BIT iteminin puanlamasında, doğru cevaplar 1 ve yanlış cevaplar 0 puandır. Her bir alt testin toplam ham puanı basitçe, doğru cevaplandırılmış item 50

sayısıdır. İtem 1 in dışındaki bir sorudan başlatılan yetişkin ya da çocuk en az ikisini yapabilmek şartıyla verilmeyen önceki itemlerden puan alır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 27). Daha öncede belirtildiği gibi başlama noktasında bütün itemler yanlış olursa, uygulayıcı item 1 e döner ve oradan uygulama yapmaya başlar. 3.16.2. Şüpheli Cevaplar İfade Edici Sözcük Bilgisi ve Tanımlar Testlerindeki itemler için uygulayıcılar, belirsiz, karışık cevapları, net kesin cevaplardan elemek zorundadırlar. İtem, eğer kişi test kitabı sayfasında verilen doğru cevabın sorgulanamayacak bir şekilde eş anlamlısını ya da açık bir şekilde yazılı olan doğru cevabı veriyorsa, doğru olarak puanlandırılmalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 28). 3.16.3. Çoklu Cevaplar Birey bazen bir iteme birden fazla cevap verebilir. Eğer birey ilk cevabını değil de sonra verdiği cevabının geçerli olmasını istiyorsa, uygulayıcı ilk cevaba bakmadan, doğru ya da yanlış olmasını gözetmeksizin puanlamalıdır. Eğer uygulayıcı hangi cevabın verilmek istendiğinden emin değilse Hangisi? Birisini seçmek zorundasınız? diyerek kişinin net bir cevap için bir seçim yapmasını sağlar. Eğer kişi ikisi arasında seçim yapmak istemezse, bu itemden 0 puan almalıdır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 28). 3.16.4. Verilmemesi Gereken İtemler Verilen itemler daha önce uygulanmamış olmalıdır. Bireyin yaşına uygun olarak belirtilen başlama noktasından önceki bir ya da daha fazla itemi uygulandığında kişi yaşına uygun olan başlama noktasından yeterli performansı gösterse bile task için gerekli testi durdurma kriterlerini oluşturduktan sonra ekstra uygulama gerçekleşebilir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 28). 51

4. ÇALIŞMALARDA İZLENEN YÖNTEM 4.1. Evren Kaufman Kısa Zeka Testinin 7-8 yaş grubu geçerlik, güvenirlik ve ön norm çalışması Türkiye Normlarını elde etmek için evreni, İstanbul ilinde ikamet eden 2005-2006, 2006-2007 öğretim yılında okuyan 7-8 yaşındaki bireyler oluşturmaktadır. 4.2. Örneklem Bu araştırmanın norm çalışmalarında da örneklemin evrenle aynı özellikleri taşıması amaçlanmıştır. Bu amaçla tabakalama örnekleme metodu kullanılmıştır. Bu araştırmada Devlet İstatistik Enstitüsü nün (DİE) son nüfus sayımı verileri kullanılmıştır. 7-8 yaş için İstanbul ilçelerindeki çocukların sayısı alınarak bu sayı içerisinden tabakalama örnekleme metodu ile örneklem belirlenmiştir. 374 bireyden oluşan örneklemin sosyoekonomik ve kültürel düzey açısından oranların normal dağılımı yansıtması amaçlanmıştır. Bununla birlikte Wısc-R testi uygulanan 30 öğrenci, test tekrar test uygulaması için 30 öğrenciden oluşan gruplar da bulunmaktadır. Uygulama evreni tam olarak temsil etmesi için 374 bireyden oluşan örneklemin sosyo-ekonomik ve kültürel düzey açısından normal dağılımı yansıtması için İstanbul haritasından 20 farklı ilçe belirlenmiştir ve bu ilçelerdeki okullarda uygulama yapılmıştır. Bu okullar ve bulundukları ilçeler Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2 de gösterilen okullar ve bulundukları ilçeler Milli Eğitim Bakanlığı İstanbul İl Müdürlüğü İstatistik Birimi nden alınmıştır. Her ilçede örneklem grubu için özel ve devlet okullarından rastgele olarak öğrenci seçilmiştir. Devlet İstatistik Enstitüsünden Genel Nüfus Sayımına uygun olarak alınan bilgilere göre İstanbul da okuyan 7-8 yaşındaki bireylerin toplam sayısı 419. 457 dir. Bu nüfusun 405. 338 u resmi okulda okurken, 14. 119 u özel okulda okumaktadır. Araştırmada kullanılan örneklem de bu oranlara sadık kalınarak resmi okulda okuyan öğrencilerin % 0, 1 i ve aynı şekilde özel okulda okuyan bireylerin %0, 1 i 52

hesaplanarak oluşturulmuştur. Buna göre örneklemdeki 354 öğrenci resmi okulda okurken 20 öğrenci ise özel okulda okumaktadır. Tablo 2. UYGULAMA YAPILAN İLÇELER BAĞCILAR BAHÇELİEVLER BAKIRKÖY BEYKOZ BEŞİKTAŞ BEYOĞLU BÜYÜKÇEKMECE ESENLER EYÜP FATİH KARTAL KADIKÖY KÜÇÜKÇEKMECE PENDİK SARIYER ŞİŞLİ ÜMRANİYE ÜSKÜDAR Uygulama Yapılan İlçe ve Okullar UYGULAMA YAPILAN OKULLAR GÜNEŞLİ İÖO BAĞLAR İÖO PİLOT CENGİZ TOPEL İÖO HALİDE EDİP İÖO MEHMETÇİK İÖO ÖZEL ZAPYON RUM İÖO MİMAR SİNAN İÖO HASİP DİNÇSOY İÖO EYÜP MERKEZ İÖO KOCAMUSTAFAPAŞA İÖO NİHAT ERİM İÖO İLHAMİ AHMED ÖRNEKAL İÖO KANARYA İÖO KAZIM KARABEKİR İÖO SARIYER İÖO MAÇKA İÖO 19 MAYIS İÖO ÜMRANİYE 30 AĞUSTOS İÖO HALİL RÜŞTÜ İÖO Örneklemdeki cinsiyet dağılımı belirlenirken yine evren temel alınmıştır ve evrendeki orana uygun olarak örneklemdeki dağılım belirlenmiştir. Buna göre resmi okulda okuyan 7-8 yaşındaki bireylerin 130. 346 sı kız, 140. 704 ü erkektir. Aynı şekilde örneklemdeki resmi okulda okuyan 7-8 yaşındaki kız öğrenci sayısı 186, erkek öğrenci sayısı 188 olarak belirlenmiştir. Evrene bakıldığında özel okulda okuyan kız öğrenci sayısı 5476, erkek öğrenci sayısı 6200 dür. Yine evrene bağlı kalınarak örneklemdeki özel okulda okuyan 7-8 yaşındaki kız ve erkek öğrenci sayısı 20 olarak belirlenmiştir. Okullarda araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu test uygulamasından önce dağıtılmıştır. Bu formdan kronolojik yaş tablolarımıza uygun 5 farklı sosyo ekonomik düzeyi temsil eden öğrenciler rastgele seçilmiş ve K.BIT testi uygulanmıştır (Tablo2). K.BIT manüeline göre yaş aralıkları 2 ve 3 aylık dilimler 53

halinde belirlenmiştir (Kaufman, Kaufman, 1990: 98-99). Örneklemin dağılımı aşağıdaki gibidir. 7. 0-7. 2 1. Yaş aralığı 89 kişi 7. 3-7. 5 2. Yas aralığı 50 kişi 7. 6-7. 8 3. Yas aralığı 29 kişi 7. 9-7. 11 4. Yas aralığı 15 kişi 8. 0-8. 2 5. Yas aralığı 98 kişi 8. 3-8. 5 6. Yas aralığı 50 kişi 8. 6-8. 8 7. Yas aralığı 30 kişi 8. 9-8. 11 8. Yas aralığı 13 kişi Tablo 3. Gelir Düzeyi Aralığına Göre Gruplar. Gelir Düzeyi Aralığı Alınan Öğrenci Oranı (%) Öğrenci Sayısı Alt Grup 250-500 15 54 Orta Grup Orta Grup Orta Grup 501-1000 1001-2000 2001-3000 70 253 Üst Grup 3001 ve üstü 15 54 Kaufman Kısa Zeka Testi bireysel olarak uygulanan bir ölçme aracıdır. Araştırmanın sağlıklı yürütülmesi açısından ölçme aracına ve aracın dayandığı teorik bilgiye sahip uygulayıcıların olması önemlidir. Bu nedenle uygulamalar araştırmacı tarafından yapılmıştır. 4.2.1. Örnekleme Dahil olan Yaş Grubu Özellikleri (7-8 Yaş) 7 Yaşına yaklaştıkça çocuklar problemlerini daha erken yaşlarda kullanmadıkları, çeşitli bilişsel stratejilere başvurarak somut bir şekilde çözmeye başlarlar. Çocukların bu yaşlarda okul ortamına katılmalarıyla, olayları farklı açıdan 54

görebilmeleri ve karmaşık ilişkiler hakkında kavramsal düşünmelerinin aynı zamanda denk gelmesi rastlantı değildir. İlkokul çağı döneminde, çocuğun ana-baba ile özdeşimin yanı sıra, öğretmen ve arkadaş gibi başka kişilerle özdeşimleri de önem kazanır. 6 ve 12 yaşları arasında çocuklar kim olduklarını keşfetmekte ve bireysel kimliklerini oluşturmaktadırlar. Havighurst, 6-12 yaş çocuğunun gelişimini şu başlıklarla özetlemektedir: Oyunlarda gerekli olan becerilerde ustalık kazanma. Kendisine ve gelişmekte olan vücuduna karşı olumlu tutum geliştirme. Akranlarıyla iyi ilişkiler kurmayı öğrenme. Uygun kız-erkek rollerini öğrenme. Okuma-yazma-sayısal alanlarda temel beceriler geliştirme. Günlük yaşam için gerekli kavramlar geliştirme. Değer sistemi geliştirme. Kişisel bağımsızlık kazanma. Kurum ve kişilere karşı tutumlar geliştirme. Bu evrede çocuk, konuşmaktan ve sorulara cevap vermekten zevk alır. Ancak o, henüz iyi bir dinleyici değildir. Çocuğun dinleme alışkanlığını geliştirmesinde öğretmenin rolü büyüktür (Yavuzer, 2006: 13, 14, 15). 4.2.1.1. Zihinsel Gelişim Özellikleri Çocuk ilkokula başladığında mantıklı bir düşünceden yoksundur. Ancak ilkokul yıllarındaki eğitim ve öğretim etkinlikleri çocuğun somut düşünce ye geçişini kolaylaştırmaktadır. Somut düşünce; çocuğun gözüyle görebildiği, duyu organlarıyla temas edebildiği eşya ve olaylar üzerindeki çok boyutlu bir mantıksal düşünme şeklidir (Yavuzer, 2006: 15). 55

4.2.1.2. Sosyal Gelişim Özellikleri İlkokul çağındaki çocuklar kim olduklarına ilişkin daha özgül düşüncelere ulaşırlar. Benlik Gelişimi: Benlik kavramı, bir çocuğun sadece kendi algılamaları ve beklentileri ile değil, hayatındaki diğer önemli insanların -ana-babası, öğretmenleri, arkadaşları vs. hakkındaki düşüncelerinden ve ona karşı olan davranışlarından da etkilenir. Benlik imajı, yani algıladığı benliği (kendini nasıl gördüğü), ideal benliğine (nasıl olmak istediği) yaklaştıkça benlik saygısı gelişir (Yavuzer, 2006: 17). 4.3. Veri Toplama Araçları Araştırmada 1 kişisel bilgi formu ve 2 ölçek kullanılmıştır. Bunlar; Kaufman Zeka Testi ve Wescler Zeka Ölçeğidir. 4.3.1. Kişisel Bilgi Formu Araştırmanın bağımsız değişkenleri hakkında veri toplamak amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu, öğrencilerin yaş, cinsiyet, eğitim durumları vb demografik özellikleri yanında velilerin eğitim durumları ve ailelerin sosyoekonomik düzeyini belirlemeye yönelik 28 sorudan oluşmaktadır. 4.3.2. Kaufman Kısa Zeka Testi K.BIT, Wechsler ve Kaufman ölçekleri gibi aynı ortalama ve standart sapmaya sahip standart puanlar vermesine karşılık, bu eşitlik sadece K.BIT ve diğer daha kapsamlı zeka bataryalarının puanlarıyla karşılaştırma yapmayı kolaylaştırmayı amaçlamaktadır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 45). Yaşa dayalı standart skorlar 100 ve K.BIT IQ Birleşik olarak bilinen K.BIT teki toplam puan ve matris, kelime için sağlanan standart sapma 15 tir. Bu Karma standart puan, IQ kelimesinin günlük hayattaki kullanım sıklığına bakılarak IQ standart puan olarak da kullanılabilir. Çünkü küresel zeka testi puanları aslında standart puanlardır. K.BIT standart puanları pek çok zeka ve başarı testiyle aynı 56

metriğe sahip olmak zorundadır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). Böyle olunca Weshler in testlerinden ve Kaufman ın testlerinden alınan sonuçlar arasında karşılaştırma yapmak çok daha kolay olacaktır. 4.3.2.1. Uygulama İçin Gerekli Olan Materyaller El Kitabı (Manuel): Manuel K.BIT in özelliklerini, amacını ve onun kullanımını, uygulanması, planlanması ve yorumlanması, standardizasyonu ve teknik özellikleri (geçerliliği ve güvenirliliği) hakkında bilgi vermektedir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). Test Kitabı / Şövale (Easel): Test Kitabı K.BIT in alt testlerini ve uygulamadaki sıralamasını gösterir. Uygulayıcı, test kitabının her bir sayfasını çevirdiğin de eş zamanlı olarak soru sayfası uygulanan kişiye dönükken, uygulayıcıya da bu sorularda neler yapması gerektiğini belirten sayfa görünmektedir (Kaufman ve Kaufman, 1990: 3). Bireysel Test Tutanağı (Individual Test Record): Uygulayıcı bireyin K.BIT in iki alt testinin uygulaması esnasında bireyin verdiği cevapları not almak için kullanır. Ön sayfa, tâbi tutulan kişinin bireysel bilgilerininin kaydedileceği, takvim yaşının hesaplanacağı, her bir alt testteki ham puanının kaydedileceği ve her bir alt test için elde edilen ham puanın standart puana ve toplam puana, yani K.BIT Karma ZB e çevrileceği yerler mevcuttur. Ayrca persantil sıralamalarının, betimleyici kategorilerin ve gerektiğinde diğer verilerin girileceği kolonlar vardır. İç sayfalarda her bir alt testin her bir itemiyle ilgili bireyin verdiği cevabın kaydedileceği yerler vardır. Arka sayfada ise, bireyin standart puanlarının grafik olarak gösterilecek Profili için yer ayrılmıştır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 3). 4.3.2.2. Testin Süresi K.BIT yaklaşık olarak 15-30 dakikada uygulanmaktadır. Uygulama süresi uygulayıcının kişisel okuma hızı, hareket hızı gibi sebeperden değişebilmektedir. Test uygulaması küçük çocuklarda genelde daha kısadır. Çünkü onlara Tanımlar kısmı uygulanmamaktadır. Yetişkinlerde ise bu süre daha da uzamaktadır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 32). 57

4.3.2.3. Uygulayıcı Nitelikleri K.BIT, okullarda, kliniklerde, endüstride, hastanelerde, farklı organizasyonlarda çalışan eğitimsel, psikolojik, mesleki ve medikal personelin uygulayabileceği bir testtir. Potansiyel K.BIT uygulayıcısı; okul psikoloğu, klinik psikoloğu, öğrenme güçlüğü uzmanı, eğitimsel teşhis danışmanı, okuma uzmanları, iyileştirici okuma öğretmenleri kaynak oda öğretmenleri, sosyal işçiler, hemşireler, konuşma ve dil terapisti, bunun gibi ilgili alanlarda çalışan kişileride içermektedir. Ama tabiki bu kişilerle de sınırlı değildir. Eğer ortamda testi uygulayacak tecrübeli, aranan özellikleri taşıyan kişiler bulunamazsa teknisyen gibi alanında uzman olmayan kişilerde bununla ilgili eğitim aldıktan sonra uygulamayı yapabilirler (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). K.BIT uygulama prosedürleri çok açıktır ve bütün itemler objektif bir şekilde puanlanmaktadır. Ve bunun sonucunda zihinsel değerlendirmede test formal eğitimi eksik olan kişiler tarafından uygulanmış olsa bile geçerli puanlara ulaşılmaktadır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 2). Bu alanda yeterli bilgi sahibi olmayan bütün uygulayıcılar, bu konu üzerinde eğitimli olan kişiler tarafından K.BIT üzerinde çalışmalıdırlar. K.BIT uygulayıcıları testin altında yatan prensipleri iyice anlamalılardır (Kaufman ve Kaufman, 1990: 3). 4.3.3. Weschler Zekâ Ölçeği (WISC) 1939 yılında geliştirilen ve sonra pekçok düzenlemelerden geçen WISC-R zeka testi 6-16 yaş arası bireylere uygulanmaktadır. Sözel ve performans becerilerini ölçmeyi hedefleyen 12 alt testten oluşmaktadır (Öner, 1997: 115). Okuma ve yazma gerektirmeyen bireysel testlerden biridir. Sözel alttestlerin hepsi sözlü cevap isteyen zaman kısıtlaması olmayan testlerdir. Sadece aritmetik testinde zaman kısıtlaması bulunmaktadır. Performans testleri ise zaman kısıtlaması olan sözel olmayan problemlerin çözümünü istemektedir. 4.4. Uygulama Öncesi ve Uygulama Süresince Yapılan İşlemler Uygulama öncesi hazırlık çalışmaları 2005/2006 eğitim yılında yapılmıştır. Daha önce Türkiye ye getirtilen Kaufman Kısa Zeka Testi ni el kitabının çevirisi 58

yapılmıştır. Bu aşamada kelime kelime çeviri yöntemi değil, cümlenin tam anlamını karşılama hedef alınmıştır. Daha sonra kelime alt testindeki Tanımlar Bölümünün çevirisi yapılmıştır. Bu soruların çevirisi aşamasında eğitim bilimleri alanında çalışan 3 uzmandan ve Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı Resmi okullarda çalışan 3 İngilizce Öğretmeninden yardım alınmıştır. Bunun yanısıra çevirisi yapılan soruların, ipuçlarının net ifadesi ve soruda ipucu olarak verilecek harflerin belirlenmesi aşamasında Prof. Dr. Ümit Davaslıgil ile çalışılmıştır. Uzun süren bu kelime alt testinin çevirisinden sonra tüm alt testlerin yönergelerinin çevirisi yine aynı kişilerin çalışmalarıyla elde edilmiştir. Bu süreç içerisinde Tanımlar testinin çevirisinden sonra çeviri kaynaklı olarak kelimelerin sırasında olabilecek değişikliği ölçmek ve belirlemek amacıyla 8 ile 75 yaş arasında değişen 412 deneğe Tanımlar alt testinin tamamı uygulanmıştır. Bu uygulama sonucuna uygun olarak Tanımlar Testindeki soruların sırası yeniden düzenlenmiştir. Bir sonraki aşamada Matris ve İfade Edici Sözcük Bilgisi alt testlerindeki bizim kültürümüze uymayan resimler ülkemizde kullanılan şekilleriyle değiştirilmiştir. Bu değişikliklerin yapılması esnasında yine Prof. Dr. Ümit Davaslıgil ile beraber çalışılmıştır. Bu çalışmalar devam ederken İl Milli Eğitim Müdürlüğü nden belirlenen ilk okullarda uygulama yapılabilmesi için izin alınmıştır. Tüm bu işlemler tamamlandıktan sonra uygulamalarda problem yaşanmaması ve orjinal testin standardizasyon çalışmalarıyla uyum göstermesi açısından orjinal kitabının aynısı Türkçe olarak yeniden basılmıştır. 2005-2006 Eğitim yılında uygulamalar başlamış, belirtilen okullarda araştırmacı tarafından çalışmalara devam edilmiştir. Kişisel Bilgi Formunun velilere dağıtımı ve verilen süre sonunda yeniden toplanması için sınıf öğretmenleri ve okul rehber öğretmenlerden yardım alınmıştır. Testin güvenirliği için, K.BIT uygulanan 30 öğrenciye bireysel olarak WİSC-R uygulanmıştır. Ford Otosan Beyazıt İlköğretim Okulunda da 7 ve 8 yaş grubu olan 27 üstün ve normal zekalı öğrenciye K.BIT uygulanmıştır. 59

4.5. Verilerin Çözümlenmesi Ölçek geliştirmede kullanılan istatistik teknikler: Madde Analizleri (Madde Toplam, Madde Kalan Korelasyonu), İçtutarlık Güvenirlik Katsayısı (Cronbach Alfa), Ayırtetme Gücü (t Testi), Test-Tekrar-Test / Devamlılık Katsayısı (Pearson Korelasyon Katsayısı), Eşdeğerlik Katsayısı / Kriter Geçerliliği (Pearson Korelasyon Katsayısı), Araştırma karşılaştırmalarında kullanılan istatistik teknikler: Bağımsız örneklem t Testi, Bir Boyutlu Varyans Analizi (ANOVA) Tukey testi 60

5. BULGULAR Beşinci bölümün içeriği araştırmada toplanan verilerin analizi ile elde edilen bulgulardan oluşmaktadır. Bu bölümde K.BIT in güvenirlik, geçerlilik ve norm çalışmalarına ilişkin işlemlerinin bulguları yer almaktadır. 5.1. K-BIT Örneklemin Demografik Özelliklerine İlişkin Bulgular Örneklemde yer alan çocukların demografik özelliklerini ortaya çıkarmak amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilmiş olan Kişisel Bilgi Formu ndan yararlanılmıştır (Ek-A). Cinsiyet, doğum tarihi, annenin eğitim durumu, annenin çalışma durumu, babanın eğitim durumu, babanın çalışma durumu, okul öncesi eğitimi alıp almadığı, aldıysa süresi, ailenin yapısı, kardeş sayısı, ailede kaçıncı çocuk olduğu, kendine ait bir odasının bulunup bulunmadığı ve ailenin maddi durumu şeklinde sıralanmış olan değişkenlerin frekans ve yüzde dağılım sonuçları belirlenmiştir ve tablo olarak sunulmuştur. Araştırmanın örneklem yaş aralığı Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4. Örneklemin Yaş Gruplarına Göre Frekans Dağılımı ================================= Toplam ------------------ -------------- f %f ================================= N= 374 7 Yaş 0-11 ay 183 48.93 8 Yaş 0-11 ay 191 51.07 Toplam 374 100.00 ================================= Tablo 4 te verilen araştırma örneklem sayısını; 7 (7. 0-7. 11) yaş grubundan 183, 8 (8. 0-8. 11) yaş grubundan 191, olmak üzere toplam 374 bireyin oluşturduğu gözlnemektedir. K.BIT testinin manüelinde 7-8 yaş grubu birlikte incelendiği gibi araştırmada da birlikte kullanılmıştır (Kaufman, Kaufman, 1990: 112). 61

Tablo 5 te örneklemin cinsiyete göre dağılımı verilmiştir. Tablo 5. Cinsiyet Değişkenine Göre Frekans Dağılımı ================================= Toplam ------------------ -------------- f %f ================================= N= 374 Kız 186 49.73 Erkek 188 50.26 Toplam 374 100.00 ================================= Tablo 5 te örneklemi oluşturan toplam 374 kişinin 186 sı (49. 73%) kız, ve 188 i (50. 26%) erkek olarak seçilmiştir. Tablo 6 da 7 yaş grubunun cinsiyete göre frekans dağılımı ve yüzdesi bulunmaktadır. Tablo 6. 7 Yaş Grubu Cinsiyet Değişkenine Göre Frekans Dağılımı ================================= Toplam ------------------ -------------- f %f ================================= Kız 89 48.63 Erkek 94 51.36 Toplam 183 100.00 ================================= kişidir. Tablo 6 te 7 yaş grubu 89 (%) kız ve 94 (%) erkek olmak üzere toplam 183 Tablo 7 de 8 yaş grubunun cinsiyete göre frekans dağılımı ve yüzdesi yer almaktadır. Tablo 7. 8 Yaş Grubu Cinsiyet Değişkenine Göre Frekans Dağılımı ================================= Toplam ------------------ -------------- f %f ================================= Kız 97 50.78 Erkek 94 49.21 Toplam 191 100.00 ================================= 62

Tablo 7 de 8 yaş grubu 97 (50. 78%) kız ve 94 (49. 21%) erkek olmak üzere toplam 191 kişi vardır. (Tablo 6) Tablo 8 de Cinsiyet Değişkenine Göre Aylık Yaş Dilimi İçin Frekans Dağılımı verilmiştir. Tablo 8. Cinsiyet Değişkenine Göre Aylık Yaş Dilimi İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 7 Yaş 0-2 ay 48 25.81 41 21.81 89 23.80 7 Yaş 3-5 ay 25 13.44 25 13.30 50 13.37 7 Yaş 6-8 ay 10 5.38 19 10.11 29 7.75 7 Yaş 9-11 ay 6 3.23 9 4.79 15 4.01 8 Yaş 0-2 ay 48 25.81 50 26.60 98 26.20 8 Yaş 3-5 ay 25 13.44 25 13.30 50 13.37 8 Yaş 6-8 ay 16 8.60 14 7.45 30 8.02 8 Yaş 9-11 ay 8 4.30 5 2.66 13 3.48 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Öğrencilerin %23. 80 i 7 yaş 0-2 ay, %13. 37 si 7 yaş 3-5 ay, %7. 75 i 7 yaş 6-8 ay, %4. 01 i 7 yaş 9-11 ay, %26. 20 si 8 yaş 0-2 ay, %13. 37 si 8 yaş 3-5 ay, %8. 02 si 8 yaş 6-8 ay, %3. 48 i 8 yaş 9-11 ay yaş dağılımı göstermektedir. (Tablo 8) Tablo 9 da cinsiyet değişkenine göre ekonomik durum için frekans dağılımı verilmiştir. Tablo 9. Cinsiyet Değişkenine Göre Ekonomik Durum İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 Alt Grup 29 15.59 27 14.36 56 14.97 Orta Grup 130 69.89 132 70.21 262 70.05 Üst Grup 27 14.52 29 15.43 56 14.97 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Tablo 9 da Kız öğrencilerin %15. 59 unun, erkek öğrencilerin %14. 36 sının ailelerinin ekonomik durumları alt grup, kız öğrencilerin %69. 89 unun, erkek 63

öğrencilerin %70. 21 inin ailelerinin ekonomik durumları orta grup, kız öğrencilerin %14. 52 sinin, erkek öğrencilerin %15. 43 ünün ailelerinin ekonomik durumları üst gruptur. Örneklem grubunda 56 kişinin (%14. 97) ekonomik durumu alt grupta, 262 kişinin (%70. 05) orta grupta, 56 kişinin (%14. 97) ekonomik durumu ise üst grupta yer almaktadır. Tablo 10 da cinsiyet değişkenine göre anne eğitim düzeyi için frekans dağılımı ve yüzdesi gösterilmiştir. Tablo 10. Cinsiyet Değişkenine Göre Anne Eğitim Düzeyi İçin Frekans Dağılımı ve yüzdesi =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 İlk Öğretim 84 45.16 91 48.40 175 46.79 Orta Öğretim 69 37.10 57 30.32 126 33.69 Yüksek Öğretim 33 17.74 40 21.28 73 19.52 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Kız öğrencilerin annelerinin %45. 16 sı, erkek öğrencilerin annelerinin %48. 40 ı ilk öğretim mezunu, kız öğrencilerin annelerinin %37. 10 u, erkek öğrencilerin annelerinin %30. 32 si orta öğretim mezunu, kız öğrencilerin annelerinin %17. 74 ü, erkek öğrencilerin annelerinin %21. 28 i yüksek öğretim mezunudur. (Tablo 10). Tablo 11 de cinsiyet değişkenine göre baba eğitim düzeyi için frekans dağılımı çizelgesi gösterilmektedir. Tablo 11. Cinsiyet Değişkenine Göre Baba Eğitim Düzeyi İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 İlk Öğretim 82 44.09 82 43.62 164 43.85 Orta Öğretim 71 38.17 64 34.04 135 36.10 Yüksek Öğretim 33 17.74 42 22.34 75 20.05 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== 64

Kız öğrencilerin babalarının %44. 09 u, erkek öğrencilerin babalarının %43. 62 si ilk öğretimden, kız öğrencilerin babalarının %38. 17 si, erkek öğrencilerin babalarının %34. 04 ü orta öğretimden, kız öğrencilerin babalarının %17. 74 ü, erkek öğrencilerin babalarının ise %22. 34 ü yüksek öğretimden mezun olmuştur. (Tablo 11) Tablo 12 de cinsiyet değişkenine göre okul öncesi eğitimi için frekans ve yüzdelik dağılımı belirtilmiştir. Tablo 12. Cinsiyet Değişkenine Göre Okul öncesi Eğitim Almış mı? İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 Evet 106 56.99 95 50.53 201 53.74 Hayır 80 43.01 93 49.47 173 46.26 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Kız öğrencilerin %56. 99 u erkek öğrencilerin %50. 53 ü okul öncesi eğitim almış, kız öğrencilerin %43. 01 ierkek öğrencilerin %49. 47 si okul öncesi eğitim almamıştır. Öğrencilerin 201 i (%53. 74) okul öncesi eğitimden yararlanmış, 173 ü (%46. 26) okul öncesi eğitimden yararlanmıştır. (Tablo 12) Tablo 13 de kaç kardeş olduğu sayısına göre frekans dağılımı ve yüzdelik değerleri verilmektedir. Tablo 13. Cinsiyet Değişkenine Göre Kaç Kardeş İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 Tek Çocuk 25 13.44 30 15.96 55 14.71 2-3 133 71.50 143 76.06 276 73.80 4 ve fazla 28 15.05 15 7.98 43 11.50 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== 65

Kız öğrencilerin %13. 44 ü erkek öğrencilerin %15. 96 sı tek çocuk, kız öğrencilerin %71. 50 si erkek öğrencilerin %76. 06 sı 2-3 kardeş, kız öğrencilerin %15. 05 i erkek öğrencilerin %7. 98 i 4 ve fazla kardeştir. (Tablo 13) Tablo 14 de kendi odası olup olmadığı değişkenine göre frekans ve yüzdelik dağılımı belirtilmiştir. Tablo 14. Cinsiyet Değişkenine Göre Kendine ait odası var mı? İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 Var 111 59.68 102 54.26 213 56.95 Yok 75 40.32 86 45.74 161 43.05 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Kız öğrencilerin %59. 68 inin erkek öğrencilerin %54. 26 sının kendine ait odaları var, kız öğrencilerin %40. 32 sinin erkek öğrencilerin %45. 74 ünün kendine ait odaları yoktur. Örneklemde yer alan çocukların 213 ün (%56. 95) kendine ait odası varken, 161 in (%43. 05) kendine ait odası bulunmamaktadır. (Tablo 14) Tablo 15 de Aile türü ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Tablo 15. Cinsiyet Değişkenine Göre Aile Türü İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 Çekirdek Aile 157 84.41 150 79.79 307 82.09 Geniş Aile 29 15.59 38 20.21 67 17.91 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Kız öğrencilerin % 84. 41 i ve erkek öğrencilerin % 79. 79 u çekirdek ailede yaşamaktadırlar. Kız öğrencilerin % 15. 59 u ve erkek öğrencilerin %20. 21 i geniş ailede yaşamaktadır. Geniş ailede yaşayan kız ve erkek çocuklar %17. 91 dir. (Tablo 15) 66

Tablo 16 da Anne baba beraber mi ile ilgili bulgular yer almaktadır. Tablo 16. Cinsiyet Değişkenine Göre Anne-baba Beraber mi? İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 Beraber 181 97.31 185 98.40 366 97.86 Ayrı 5 2.69 2 1.06 7 1.87 Vefat Etmiş 0 0.00 1 0.53 1 0.27 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Kız öğrencilerin %97. 31 inin, erkek öğrencilerin %98. 40 ının anne-babaları beraber, kız öğrencilerin %2. 69 unun, erkek öğrencilerin %1. 06 sının anne-babaları ayrı, erkek öğrencilerin %0. 53 ünün anne veya babası vefat etmiştir. Kız öğrencilerin ise hiçbirinin anne veya babası vefat etmemiştir. Örneklemi oluşturan çocukların 7 sinin (%1. 87) anne babası ayrı, 366 nın (%97. 86) anne babası birliktedir ve 1 çocuğun babası vefat etmiştir. (Tablo 16) Tablo 17 de Anne mesleğine göre frekans dağılımı ve yüzdesi bulunmaktadır. Tablo 17. Cinsiyet Değişkenine Göre Anne Mesleği İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 Ev Hanımı 130 69.89 127 67.55 257 68.72 Çalışan 56 30.11 61 32.45 117 31.28 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Kız öğrencilerin annelerinin %69. 89 u erkek öğrencilerin annelerinin %67. 55 i ev hanımı, kız öğrencilerin annelerinin %30. 11 i erkek öğrencilerin annelerinin %32. 45 i çalışmaktadır. (Tablo 17) Tablo 18 de Baba mesleğine göre frekans dağılımı ve yüzdelik değerleri yer almaktadır. 67

Tablo 18. Cinsiyet Değişkenine Göre Baba Mesleği İçin Frekans Dağılımı =============================================================== Kız Erkek Toplam ------------------ -------------- -------------- -------------- f %f f %f f %f =============================================================== N= 374 İşsiz 0 0.00 1 0.53 1 0.27 Emekli 2 1.08 2 1.06 4 1.07 Serbest Meslek 35 18.82 28 14.89 63 16.84 Esnaf-Tüccar 45 24.19 38 20.21 83 22.19 Memur 36 19.36 35 18.62 71 18.98 İşçi 68 36.56 84 44.68 152 40.64 Toplam 186 49.73 188 50.27 374 100.00 =============================================================== Kız öğrencilerin babalarının %1. 08 i erkek öğrencilerin babalarının %1. 06 sı, emekli, kız öğrencilerin babalarının %18. 82 si erkek öğrencilerin babalarının %14. 89 u serbest meslek, kız öğrencilerin babalarının %24. 19 u erkek öğrencilerin babalarının %20. 21 i esnaf-tüccar, kız öğrencilerin babalarının %19. 36 sı erkek öğrencilerin babalarının %18. 62 si memur, kız öğrencilerin babalarının %36. 56 sı erkek öğrencilerin babalarının %44. 68 i işçidir. Örneklem grubunu oluşturan 7 ve 8 yaşındaki öğrencilerin 1 inin (%0. 27) babası işsiz, 4 ünün (%1. 07) babası emekli, 63 ünün (%16. 84) babası serbest meslekte çalışıyor. 83 nün (%22. 19) esnaf, 71 inin (%18. 98) memur ve 152 nin (%40. 64) işçi olarak görünmektedir (Tablo 18). 5.2. K.BIT Güvenirlilik ve Geçerlilik Çalışmalarına Ait Bulgular 5.2.1. Güvenirlilik Bir ölçme aracının ve bu araçtan elde edilen sonuçların kabul görmesi için güvenirlik, geçerlikten sonra, ikinci önemli özelliktir. Güvenirlik, bir ölçme aracının birbiri ardına yapılan denemelerinden aynı sonuçların alınma derecesidir. (Çepni ve ark, 2007: 60) Güvenirlik; aynı değişkenin bağımsız ölçümleri arasındaki kararlılıktır, aynı süreçlerin izlenmesi ve aynı ölçütlerin kullanılması ile aynı sonuçların alınmasıdır, ölçmenin random hatalardan arınmış olmasıdır. (Ergin, 1995: 125-148) Ölçme aracının duyarlı, tutarlı ve kararlı sonuçlar vermesi güvenirliğin bir göstergesidir. Duyarlığı yüksek bir ölçme aracıyla elde edilen sonuçların, duyarlığı 68

düşük olan bir ölçme aracıyla elde edilen sonuçlardan daha az hatalı ya da daha güvenilir olduğu söylenebilir. Duyarlılık ölçme aracının veya ölçme sonuçlarının birimlerinin büyüklüğü ile ilgilidir. Birimleri küçük olan ölçme aracı, büyük olandan daha duyarlıdır. Dolayısıyla daha güvenilirdir. Test geliştirirken soru sayısının mümkün olduğunca fazla tutulması duyarlılık açısından son derece önemlidir. Tutarlılık ise, bir testi oluşturan madde puanlarının, testin bütününden elde edilen puan ile korelasyonun bir göstergesidir. Korelasyonun yüksek olması, maddelerin ölçülmek istenen özellik bakımından tutarlı olduğunun bir göstergesidir. Bir özelliğin, aynı koşullarda ve aynı araçla birden fazla ölçülmesi sonucu elde edilen ölçme sonuçlarının birbirine benzer olması, ölçme sonuçlarının kararlılığın bir göstergesidir. (Çepni ve ark, 2007: 60) Hatasız gerçek ölçümlerin bilinmesi mümkün olmadığından güvenirlik dolaylı yoldan belirlenmeye, tahmin edilmeye çalışılır. Güvenirlik tahmininde kullanılan iki yaklaşım vardır: Ölçümler arasındaki ilişkiyle ilgilenen güvenirlik katsayıları ve ölçme hatalarının büyüklüğüyle ilgilenen ölçmenin standart hatası güvenirlik konusundaki iki temel yaklaşımı oluşturur. Güvenirlik katsayıları ölçülen birimin grup içindeki konumundaki kararlılığını dikkate alır. Ölçmenin standart hatası ise ayrıca; ya farklı birimlerin ölçümleri yada aynı birimin farklı ölçümleri arasındaki değişkenliği (kararlılığı) gözetir (Ergin, 1995: 126). Ölçeğin içerik geçerliği hakkındaki değerlendirmelerde önemli ölçütlerden biri de aracın içtutarlığıdır. İçtutarlık temelde bir güvenirlik sorunudur. Ölçekleme varsayımlarından "tek boyutluluğu"n karşılanma durumunu belirlemek için hesaplanır. Güvenirlik başlığı altında ayrıntıları verildiği gibi bir faktörü oluşturan maddeler birbiriyle ne kadar yüksek ilişki gösterirse tekboyutlu oldukları, yani ölçülen değişken her ne ise de aynı değişkeni ölçtükleri kararına varılır. İlişki ne kadar yüksekse o ölçüde tekboyutluluk hakimdir. Güvenirlik açısından durum böyle olmakla beraber geçerlik açısından da tepki evrenini temsil etmek bakımından maddeler birbirinden ne kadar farklı ise aynı değişkenle ilgili o kadar çok noktada örnekleme yapılmıştır. Ölçeği oluşturan faktörler veya faktörü oluşturan maddeler hem birbiriyle ilişkili olacak (içtutarlık için) hem de birbirinden farklı olacak (içerik geçerliği için). Çünkü birbirinden farklı olmayan maddelerin ölçekte bulunmasının cevaplayanı bunaltmaktan başka bir etkisi olmayacaktır, faydası ise hiç. İlk bakışta çelişki gibi gözüken bu durum istatistik teknikler açısından 69

çok normaldir. İçtutarlık için ilişki belirleyen korelasyon tekniklerinin, içerik geçerliği için ise fark belirleyen (t-testi, varyans analizi) tekniklerin her ikisinin de kullanılması gereğini hatırlatmaktadır. Çünkü istatistiksel olarak iki veri dizisi birbiriyle hem ilişkili olabilir ama aynı zamanda da farklı olabilir. İçtutarlık için beliren bu değerlendirmeye "yapı geçerliği" başlığında açıklanan faktör analizi tekniği kısmen (çünkü işlem korelasyon-kovaryanslara göredir) kolaylık getirmektedir. Faktör analizinin hesaplanma tarzı olarak birbiriyle en fazla ilgili maddeler aynı faktör etrafında toplanarak ilişkiyi, birden fazla faktör olması ise farkı yansıtmaktadır (Ergin, 1995: 126-128). 5.2.1.1. Test-Tekrar Test Yöntemi Bir testi güvenirliğine ilişkin bilgi edinmek için başvurulan en çok bilinen yöntemlerden birisi, aynı testi aynı gruba, farklı zamanlarda tekrarlı olarak uygulamaktır. Bu yöntem, iki uygulama arasındaki sürede öğrenci grubunun ölçülen becerilerinde değişikliğin olmadığı sayıtlısına dayanır. Test-tekrar test güvenirliği belirlenirken, ölçmelerin yapılacağı zaman aralığı dikkatle belirlenmelidir. Çünkü, testtekrar teste dayalı ölçme sonuçları arasındaki korelasyon, ölçmeler arasındaki zaman aralığı arttıkça düşer. Bu, ölçme aracının iki ya da daha fazla uygulanması sonucunda, ölçme aracından elde edilen puanların ne derece kararlı olduğunu gösterir. (Atılgan ve ark, 2006: 102) Testi uygulandığı her öğrenci her iki uygulamadan da birbirine yakın ya da aynı puanları almalıdır. (Çepni ve ark, 2007: 73) 5.2.1.2. Pearson Korelasyon Katsayısı Değişkenler arasındaki ilişkinin derecesini veren katsayıya korelasyon katsayısı denir. Korelasyon katsayısı r ile gösterilir. Korelasyon katsayısı +1 ile -1 arasında değişmektedir. Korelasyon katsayısının pozitif olması, iki değişken arasında aynı yönde, olumlu bir ilişkinin olduğunu gösterir. Bu durumda, değişkenlerden birinin değeri artarken diğerinin de değeri artmaktadır. Korelasyon katsayısının negatif olması, iki değişken arasında ters yönlü, olumsuz bir ilşki olduğunu gösterir. Bu durumda, değişkenlerden birinin değeri artarken diğerinin değeri azalmaktadır. (Çepni ve ark, 2007: 62) 70

5.2.1.3. Cronbach Alpha Katsayısı Testin tüm alt bölümlerinin birbirlerine (hepsi dahil toplama) göre, ya da bir alt bölümün tüm sorularının birbirlerine (hepsi dahil toplama) göre, tutarlı olup olmadığını sınamada kullanılır. Sonuçlar tüm bölümlerin (ya da o bölümdeki tüm soruların) birbiriyle ilgili olduğu şeklinde yorumlanır. Katsayının yüksekliği içtutarlığın yüksekliğini gösterir. (Ergin, 1995: 125-148) 5.2.2. K.BIT Alt-testlerin Madde Analizlerine İlişkin Bulgular 5.2.2.1. K.BIT Alt-testlerin İçtutarlık Analizlerine İlişkin Bulgular Her üç boyut da ölçeğin bütünüyle ilişki göstermektedir. Boyutların içtutarlılığı vardır. (Tablo 19) Tablo 19. K.BIT Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları Madde Toplam Madde Kalan Korelasyonu Korelasyonu r Sd p r Sd p K.BIT-İfade Edici Sözcük 0.87 372 p<.01 0.38 372 p<.01 Bilgisi K.BIT-Tanımlar 0.44 372 p<.01 0.24 372 p<.05 K.BIT-Matrisler 0.70 372 p<.01 0.33 372 p<.01 Aşağıda Tablo 20 de K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçlarına yer verilmiştir. Tablo 20. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 1 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 2 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 3 Madde Toplam Korelasyonu Madde Kalan Korelasyonu r Sd p r Sd p 0/0 372 * 0/0 372 * 0.15 372-0.13 372-0.31 372 p<.01 0.28 372 p<.01 71

Tablo 20. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları (Devam) K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 4 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 5 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 6 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 7 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 8 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 9 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 10 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 11 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 12 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 13 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 14 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 15 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 16 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 17 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 18 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 19 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 20 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 21 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 22 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 23 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 24 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 25 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 26 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 27 Madde Toplam Korelasyonu Madde Kalan Korelasyonu r Sd p r Sd p 0.27 372 p<.01 0.22 372 p<.05 0.22 372 p<.05 0.19 372-0.31 372 p<.01 0.29 372 p<.01 0.29 372 p<.01 0.24 372 p<.05 0.39 372 p<.01 0.35 372 p<.01 0.23 372 p<.05 0.19 372-0.27 372 p<.01 0.23 372 p<.05 0.35 372 p<.01 0.32 372 p<.01 0.30 372 p<.01 0.25 372 p<.05 0.43 372 p<.01 0.37 372 p<.01 0.40 372 p<.01 0.34 372 p<.01 0.27 372 p<.01 0.21 372 p<.05 0.48 372 p<.01 0.43 372 p<.01 0.33 372 p<.01 0.27 372 p<.01 0.23 372 p<.05 0.17 372-0.21 372 p<.05 0.18 372-0.42 372 p<.01 0.37 372 p<.01 0.32 372 p<.01 0.27 372 p<.01 0.42 372 p<.01 0.37 372 p<.01 0.36 372 p<.01 0.31 372 p<.01 0.11 372-0.09 372-0.37 372 p<.01 0.33 372 p<.01 0.26 372 p<.01 0.22 372 p<.05 0.13 372-0.11 372-72

Tablo 20. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları (Devam) K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 28 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 29 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 30 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 31 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 32 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 33 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 34 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 35 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 36 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 37 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 38 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 39 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 40 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 41 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 42 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 43 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 44 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 45 0/0, x/0, 0/x : hesaplanamaz Madde Toplam Korelasyonu Madde Kalan Korelasyonu r Sd p r Sd p 0.39 372 p<.01 0.34 372 p<.01 0.31 372 p<.01 0.25 372 p<.05 0.26 372 p<.01 0.20 372 p<.05 0.33 372 p<.01 0.27 372 p<.01 0.39 372 p<.01 0.34 372 p<.01 0.42 372 p<.01 0.36 372 p<.01 0.13 372-0.10 372-0.41 372 p<.01 0.36 372 p<.01 0.37 372 p<.01 0.31 372 p<.01 0.34 372 p<.01 0.27 372 p<.01 0.35 372 p<.01 0.29 372 p<.01 0.36 372 p<.01 0.32 372 p<.01 0.20 372 p<.05 0.17 372-0.14 372-0.11 372-0.36 372 p<.01 0.31 372 p<.01 0.36 372 p<.01 0.31 372 p<.01 0.22 372 p<.05 0.18 372 - -0.13 372 - -0.13 372-1. maddede değişkenlik olmadığından (herkes aynı cevabı verdiğinden) hesaplama yapılamamıştır. 2., 24., 27., 34., 41 ve 45. maddelerin boyutla içtutarlığı yoktur. Diğer maddeler boyutla içtutarlık göstermektedir. (Tablo 20) Tablo 21 de K.BIT Tanımlar Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları bulunmaktadır. 73

Tablo 21. K.BIT Tanımlar Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları Madde Toplam Korelasyonu Madde Kalan Korelasyonu r Sd p r Sd p K.BIT-Tanımlar 1 0.16 189-0.07 189 - K.BIT-Tanımlar 2 0.32 189 p<.01 0.13 189 - K.BIT-Tanımlar 3 0.26 189 p<.01 0.05 189 - K.BIT-Tanımlar 4 0.57 189 p<.01 0.41 189 p<.01 K.BIT-Tanımlar 5 0.48 189 p<.01 0.31 189 p<.01 K.BIT-Tanımlar 6 0.47 189 p<.01 0.32 189 p<.01 K.BIT-Tanımlar 7 0.53 189 p<.01 0.36 189 p<.01 K.BIT-Tanımlar 8 0.38 189 p<.01 0.27 189 p<.01 K.BIT-Tanımlar 9 0.49 189 p<.01 0.35 189 p<.01 K.BIT-Tanımlar 10 0.42 189 p<.01 0.28 189 p<.01 K.BIT-Tanımlar 11 0.08 189-0.05 189 - K.BIT-Tanımlar 12 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 13 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 14 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 15 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 16 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 17 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 18 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 19 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 20 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 21 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 22 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 23 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 24 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 25 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 26 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 27 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 28 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 29 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 30 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 31 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 32 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 33 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 34 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 35 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 36 0/0 189 * 0/0 189 * K.BIT-Tanımlar 37 0/0 189 * 0/0 189 * 0/0, x/0, 0/x : hesaplanamaz 12. -37. maddelerde değişkenlik olmadığından (herkes aynı cevabı verdiğinden) hesaplama yapılamamıştır. 1. ve 11. maddelerin boyutla içtutarlığı yoktur. Diğer maddelerin (2. -12.) boyutla içtutarlığı vardır. (Tablo 21) Tablo 22 de K.BIT Matris Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları na yer verilmektedir. 74

Tablo 22. K.BIT Matris Değişkeni İçin Madde Analizi Sonuçları Madde Toplam Korelasyonu Madde Kalan Korelasyonu r Sd p r Sd p K.BIT-Matrisler 1-0.05 372 - -0.06 372 - K.BIT-Matrisler 2 0.22 372 p<.05 0.19 372 - K.BIT-Matrisler 3 0.23 372 p<.05 0.18 372 - K.BIT-Matrisler 4 0.20 372 p<.05 0.14 372 - K.BIT-Matrisler 5 0.25 372 p<.05 0.18 372 - K.BIT-Matrisler 6 0.41 372 p<.01 0.34 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 7 0.46 372 p<.01 0.39 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 8 0.52 372 p<.01 0.45 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 9 0.43 372 p<.01 0.35 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 10 0.44 372 p<.01 0.37 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 11 0.42 372 p<.01 0.34 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 12 0.38 372 p<.01 0.29 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 13 0.43 372 p<.01 0.35 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 14 0.36 372 p<.01 0.27 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 15 0.40 372 p<.01 0.31 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 16 0.39 372 p<.01 0.30 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 17 0.41 372 p<.01 0.32 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 18 0.47 372 p<.01 0.39 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 19 0.47 372 p<.01 0.39 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 20 0.47 372 p<.01 0.40 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 21 0.27 372 p<.01 0.20 372 p<.05 K.BIT-Matrisler 22 0.42 372 p<.01 0.35 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 23 0.41 372 p<.01 0.33 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 24 0.46 372 p<.01 0.40 372 p<.01 K.BIT-Matrisler 25 0.30 372 p<.01 0.25 372 p<.05 K.BIT-Matrisler 26 0.17 372-0.11 372 - K.BIT-Matrisler 27 0.16 372-0.13 372 - K.BIT-Matrisler 28 0.20 372 p<.05 0.16 372 - K.BIT-Matrisler 29 0.14 372-0.10 372 - K.BIT-Matrisler 30 0.17 372-0.14 372 - K.BIT-Matrisler 31-0.10 372 - -0.11 372 - K.BIT-Matrisler 32-0.04 372 - -0.06 372 - K.BIT-Matrisler 33 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 34 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 35-0.11 372 - -0.13 372 - K.BIT-Matrisler 36 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 37-0.13 372 - -0.16 372 - K.BIT-Matrisler 38-0.04 372 - -0.07 372 - K.BIT-Matrisler 39-0.02 372 - -0.03 372 - K.BIT-Matrisler 40-0.00 372 - -0.01 372 - K.BIT-Matrisler 41 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 42 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 43-0.07 372 - -0.08 372 - K.BIT-Matrisler 44 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 45 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 46 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 47 0/0 372 * 0/0 372 * K.BIT-Matrisler 48 0/0 372 * 0/0 372 * 0/0, x/0, 0/x : hesaplanamaz 75

33., 34., 36., 41., 42, 44. -48. maddelerde değişkenlik olmadığından hesaplama yapılamamıştır. 1., 26., 27., 29. -32., 35., 37. -40., 43. maddelerin boyutla içtutarlığı yoktur. Diğer maddeler (2. -25., 28.) boyutla içtutarlık göstermektedir. (Tablo 22) Tablo 23 de K.BIT için Cronbach Alpha Katsayıları yer almaktadır. Tablo 23. K.BIT İçin Cronbach Alpha Katsayıları α n k K.BIT 0.44 374 3 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 0.90 374 45 K.BIT-Tanımlar 0.71 191 37 K.BIT-Matrisler 0.84 374 48 Tablo 23 de K.BIT Cronbach Alpha Katsayıları verilmiştir. Tüm testin katsayısı α= 0. 44 dır. En yüksek değer K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Alt testinde α= 0. 90, K.BIT ise en düşük değer α= 0. 44 olduğu tespit edilmiştir. Cronbach Alpha katsayısının yüksekliği testin içtutarlılığının ifadesidir. Aşağıda, tablo 24 de K.BIT İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları gösterilmiştir. Tablo 24. K.BIT İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları Üst çeyreklik Alt çeyreklik Karşılaştırma µ s n µ s n Sd t p K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 31.65 3.51 94 15.96 5.97 93 185 21.96 p<.01 K.BIT-Tanımlar 3.51 2.73 94 0.87 1.48 93 185 8.21 p<.01 K.BIT-Matrisler 18.79 3.29 94 9.87 4.24 93 185 16.08 p<.01 Her üç boyut da öğrencileri zeka düzeylerine göre ayırt etme gücüne sahiptir. Boyutların ayırt ediciliği vardır. En yüksek ayırt etme gücü (t) İfade Edici Sözcük Bilgisi nde t= 21. 96 olduğu görülmektedir. En düşük ayırt etme gücü ise t= 8. 2 le Tanımlar Alt testinde tespit edilmiştir (Tablo 24). Tablo 25 de K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları verilmiştir. 76

Tablo 25. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları Üst çeyreklik Alt çeyreklik Karşılaştırma µ s n µ s n Sd t P K.BIT-İfade Edici 1.00 0.00 94 1.00 0.00 93 185 x/0 * Sözcük Bilgisi 1 K.BIT-İfade Edici 1.00 0.00 94 0.97 0.18 93 185 1.76 - Sözcük Bilgisi 2 K.BIT-İfade Edici 1.00 0.00 94 0.89 0.31 93 185 3.35 p<.01 Sözcük Bilgisi 3 K.BIT-İfade Edici 0.96 0.20 94 0.75 0.43 93 185 4.14 p<.01 Sözcük Bilgisi 4 K.BIT-İfade Edici 0.98 0.14 94 0.83 0.38 93 185 3.60 p<.01 Sözcük Bilgisi 5 K.BIT-İfade Edici 1.00 0.00 94 0.91 0.28 93 185 2.96 p<.01 Sözcük Bilgisi 6 K.BIT-İfade Edici 0.94 0.25 94 0.69 0.47 93 185 4.56 p<.01 Sözcük Bilgisi 7 K.BIT-İfade Edici 0.99 0.10 94 0.59 0.49 93 185 7.64 p<.01 Sözcük Bilgisi 8 K.BIT-İfade Edici 0.97 0.18 94 0.83 0.38 93 185 3.24 p<.01 Sözcük Bilgisi 9 K.BIT-İfade Edici 0.98 0.14 94 0.77 0.42 93 185 4.46 p<.01 Sözcük Bilgisi 10 K.BIT-İfade Edici 1.00 0.00 94 0.82 0.39 93 185 4.56 p<.01 Sözcük Bilgisi 11 K.BIT-İfade Edici 0.82 0.39 94 0.53 0.50 93 185 4.46 p<.01 Sözcük Bilgisi 12 K.BIT-İfade Edici 0.94 0.25 94 0.39 0.49 93 185 9.70 p<.01 Sözcük Bilgisi 13 K.BIT-İfade Edici 0.95 0.23 94 0.42 0.50 93 185 9.37 p<.01 Sözcük Bilgisi 14 K.BIT-İfade Edici 0.82 0.39 94 0.56 0.50 93 185 3.98 p<.01 Sözcük Bilgisi 15 K.BIT-İfade Edici 0.99 0.10 94 0.54 0.50 93 185 8.56 p<.01 Sözcük Bilgisi 16 K.BIT-İfade Edici 0.89 0.31 94 0.50 0.50 93 185 6.54 p<.01 Sözcük Bilgisi 17 K.BIT-İfade Edici 0.88 0.32 94 0.58 0.50 93 185 4.94 p<.01 Sözcük Bilgisi 18 K.BIT-İfade Edici 0.96 0.20 94 0.81 0.40 93 185 3.28 p<.01 Sözcük Bilgisi 19 K.BIT-İfade Edici 0.93 0.26 94 0.43 0.50 93 185 8.51 p<.01 Sözcük Bilgisi 20 K.BIT-İfade Edici 0.90 0.30 94 0.56 0.50 93 185 5.76 p<.01 Sözcük Bilgisi 21 K.BIT-İfade Edici 0.87 0.34 94 0.34 0.48 93 185 8.76 p<.01 Sözcük Bilgisi 22 K.BIT-İfade Edici 0.93 0.26 94 0.55 0.50 93 185 6.46 p<.01 Sözcük Bilgisi 23 K.BIT-İfade Edici 0.06 0.25 94 0.03 0.18 93 185 1.01 - Sözcük Bilgisi 24 K.BIT-İfade Edici 1.00 0.00 94 0.72 0.45 93 185 6.01 p<.01 77

Sözcük Bilgisi 25 Tablo 25. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları (Devam) Üst çeyreklik Alt çeyreklik Karşılaştırma µ s n µ s n Sd t P K.BIT-İfade Edici 0.28 0.45 94 0.03 0.18 93 185 4.88 p<.01 Sözcük Bilgisi 26 K.BIT-İfade Edici 0.09 0.28 94 0.01 0.10 93 185 2.40 p<.05 Sözcük Bilgisi 27 K.BIT-İfade Edici 0.90 0.30 94 0.50 0.50 93 185 6.62 p<.01 Sözcük Bilgisi 28 K.BIT-İfade Edici 0.82 0.39 94 0.43 0.50 93 185 5.97 p<.01 Sözcük Bilgisi 29 K.BIT-İfade Edici 0.50 0.50 94 0.17 0.38 93 185 5.03 p<.01 Sözcük Bilgisi 30 K.BIT-İfade Edici 0.89 0.31 94 0.46 0.50 93 185 7.08 p<.01 Sözcük Bilgisi 31 K.BIT-İfade Edici 0.90 0.30 94 0.40 0.49 93 185 8.54 p<.01 Sözcük Bilgisi 32 K.BIT-İfade Edici 0.87 0.34 94 0.30 0.46 93 185 9.69 p<.01 Sözcük Bilgisi 33 K.BIT-İfade Edici 0.11 0.31 94 0.03 0.18 93 185 2.00 p<.05 Sözcük Bilgisi 34 K.BIT-İfade Edici 0.84 0.37 94 0.33 0.47 93 185 8.18 p<.01 Sözcük Bilgisi 35 K.BIT-İfade Edici 0.93 0.26 94 0.50 0.50 93 185 7.17 p<.01 Sözcük Bilgisi 36 K.BIT-İfade Edici 0.83 0.38 94 0.36 0.48 93 185 7.51 p<.01 Sözcük Bilgisi 37 K.BIT-İfade Edici 0.67 0.47 94 0.21 0.41 93 185 7.01 p<.01 Sözcük Bilgisi 38 K.BIT-İfade Edici 0.36 0.48 94 0.01 0.10 93 185 6.85 p<.01 Sözcük Bilgisi 39 K.BIT-İfade Edici 0.16 0.37 94 0.04 0.20 93 185 2.67 p<.01 Sözcük Bilgisi 40 K.BIT-İfade Edici 0.07 0.26 94 0.00 0.00 93 185 2.72 p<.01 Sözcük Bilgisi 41 K.BIT-İfade Edici 0.46 0.50 94 0.10 0.30 93 185 5.98 p<.01 Sözcük Bilgisi 42 K.BIT-İfade Edici 0.36 0.48 94 0.01 0.10 93 185 6.85 p<.01 Sözcük Bilgisi 43 K.BIT-İfade Edici 0.19 0.40 94 0.02 0.15 93 185 3.89 p<.01 Sözcük Bilgisi 44 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 45 0.00 0.00 94 0.01 0.10 93 185-1.00-0/0, x/0, 0/x : hesaplanamaz 1. maddede değişkenlik olmadığından hesaplama yapılamamıştır. 2., 24., 45. sorular K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi boyutunda zeka düzeylerini ayırt edici değildir. Diğer maddelerin ayırt etme gücü vardır. (Tablo 25) 78

Tablo 26 da K.BIT Tanımlar İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları yer almaktadır. Tablo 26. K.BIT Tanımlar İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları Üst çeyreklik Alt çeyreklik Karşılaştırma µ s n µ s n Sd t p K.BIT-Tanımlar 1 0.97 0.18 94 0.00 0.00 1 93 5.48 p<.01 K.BIT-Tanımlar 2 0.71 0.46 94 0.00 0.00 1 93 1.57 - K.BIT-Tanımlar 3 0.60 0.49 94 0.00 0.00 1 93 1.21 - K.BIT-Tanımlar 4 0.94 0.25 94 0.00 0.00 1 93 3.81 p<.01 K.BIT-Tanımlar 5 0.48 0.50 94 0.00 0.00 1 93 0.95 - K.BIT-Tanımlar 6 0.40 0.49 94 0.00 0.00 1 93 0.82 - K.BIT-Tanımlar 7 0.53 0.50 94 0.00 0.00 1 93 1.06 - K.BIT-Tanımlar 8 0.16 0.37 94 0.00 0.00 1 93 0.43 - K.BIT-Tanımlar 9 0.31 0.46 94 0.00 0.00 1 93 0.66 - K.BIT-Tanımlar 10 0.26 0.44 94 0.00 0.00 1 93 0.58 - K.BIT-Tanımlar 11 0.01 0.10 94 0.00 0.00 1 93 0.10 - K.BIT-Tanımlar 12 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 13 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 14 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 15 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 16 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 17 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 18 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 19 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 20 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 21 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 22 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 23 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 24 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 25 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 26 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 27 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 28 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 29 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 30 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 31 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 32 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 33 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 34 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 35 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 36 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * K.BIT-Tanımlar 37 0.00 0.00 94 0.00 0.00 1 93 x/0 * 0/0, x/0, 0/x : hesaplanamaz Sadece 1. ve 3. maddelerin ayırt etme gücü vardır. 12. -37. maddelerde değişkenlik olmadığından hesaplama yapılamamıştır. 2., 3., 5. -11. maddeler K.BIT Tanımlar boyutunda zeka düzeylerini ayırt edici değildir. (Tablo 26) 79

5.2.2.2. K.BIT Matrisler İçin Ayırt Etme Gücü Analizlerine İlişkin Bulgular Tablo 27 de K.BIT Matris İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları bulunmaktadır. Tablo 27. K.BIT Matris İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları Üst çeyreklik Alt çeyreklik Karşılaştırma µ s n µ s n Sd t p K.BIT-Matrisler 1 0.99 0.10 94 1.00 0.00 93 185-1.00 - K.BIT-Matrisler 2 0.99 0.10 94 0.92 0.27 93 185 2.20 p<.05 K.BIT-Matrisler 3 0.99 0.10 94 0.89 0.31 93 185 2.86 p<.01 K.BIT-Matrisler 4 0.94 0.25 94 0.80 0.40 93 185 2.87 p<.01 K.BIT-Matrisler 5 0.94 0.25 94 0.76 0.43 93 185 3.39 p<.01 K.BIT-Matrisler 6 0.89 0.31 94 0.55 0.50 93 185 5.68 p<.01 K.BIT-Matrisler 7 0.95 0.23 94 0.48 0.50 93 185 8.14 p<.01 K.BIT-Matrisler 8 0.97 0.18 94 0.43 0.50 93 185 9.87 p<.01 K.BIT-Matrisler 9 0.88 0.32 94 0.43 0.50 93 185 7.39 p<.01 K.BIT-Matrisler 10 0.90 0.30 94 0.43 0.50 93 185 7.93 p<.01 K.BIT-Matrisler 11 0.93 0.26 94 0.48 0.50 93 185 7.54 p<.01 K.BIT-Matrisler 12 0.84 0.37 94 0.37 0.48 93 185 7.55 p<.01 K.BIT-Matrisler 13 0.88 0.32 94 0.31 0.47 93 185 9.75 p<.01 K.BIT-Matrisler 14 0.78 0.42 94 0.30 0.46 93 185 7.38 p<.01 K.BIT-Matrisler 15 0.91 0.28 94 0.39 0.49 93 185 9.06 p<.01 K.BIT-Matrisler 16 0.84 0.37 94 0.33 0.47 93 185 8.18 p<.01 K.BIT-Matrisler 17 0.70 0.46 94 0.16 0.37 93 185 8.86 p<.01 K.BIT-Matrisler 18 0.84 0.37 94 0.19 0.40 93 185 11.55 p<.01 K.BIT-Matrisler 19 0.73 0.44 94 0.13 0.34 93 185 10.48 p<.01 K.BIT-Matrisler 20 0.72 0.45 94 0.11 0.31 93 185 10.88 p<.01 K.BIT-Matrisler 21 0.30 0.46 94 0.06 0.25 93 185 4.32 p<.01 K.BIT-Matrisler 22 0.62 0.49 94 0.14 0.35 93 185 7.68 p<.01 K.BIT-Matrisler 23 0.52 0.50 94 0.09 0.28 93 185 7.30 p<.01 K.BIT-Matrisler 24 0.61 0.49 94 0.06 0.25 93 185 9.51 p<.01 K.BIT-Matrisler 25 0.26 0.44 94 0.03 0.18 93 185 4.55 p<.01 K.BIT-Matrisler 26 0.22 0.42 94 0.06 0.25 93 185 3.16 p<.01 K.BIT-Matrisler 27 0.09 0.28 94 0.03 0.18 93 185 1.54 - K.BIT-Matrisler 28 0.13 0.34 94 0.02 0.15 93 185 2.80 p<.01 K.BIT-Matrisler 29 0.10 0.30 94 0.03 0.18 93 185 1.78 - K.BIT-Matrisler 30 0.07 0.26 94 0.01 0.10 93 185 2.17 p<.05 K.BIT-Matrisler 31 0.00 0.00 94 0.01 0.10 93 185-1.00 - K.BIT-Matrisler 32 0.00 0.00 94 0.01 0.10 93 185-1.00 - K.BIT-Matrisler 33 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 34 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 35 0.00 0.00 94 0.02 0.15 93 185-1.43 - K.BIT-Matrisler 36 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 37 0.00 0.00 94 0.03 0.18 93 185-1.76 - K.BIT-Matrisler 38 0.00 0.00 94 0.01 0.10 93 185-1.00 - K.BIT-Matrisler 39 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 40 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 41 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 42 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * 80

K.BIT-Matrisler 43 0.00 0.00 94 0.01 0.10 93 185-1.00 - K.BIT-Matrisler 44 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * Tablo 27. K.BIT Matris İçin Ayırt Etme Gücü Bağımsız Grup t Testi Sonuçları (Devam) Üst çeyreklik Alt çeyreklik Karşılaştırma µ s n µ s n Sd t p K.BIT-Matrisler 45 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 46 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 47 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * K.BIT-Matrisler 48 0.00 0.00 94 0.00 0.00 93 185 x/0 * 33., 34., 36., 39. -42., 44. -48. maddelerde değişkenlik olmadığından hesaplama yapılamamıştır. 1., 27., 29., 31., 32. 35., 38., 43. maddeler K.BIT Matris boyutunda zeka düzeylerini ayırt edici değildir. Diğer maddelerin (2. -26, 28., 30.) ayırt etme gücü vardır. (Tablo 27) Tablo 28 de K.BIT Test-tekrar test Korelasyon Katsayıları na yer verilmiştir. Tablo 28. K.BIT Test-tekrar test Korelasyon Katsayıları r sd P K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi -0.00 28 - Toplam K.BIT-Tanımlar Toplam 0.75 28 p<.01 K.BIT-Sözel -0.00 28 - K.BIT-Matrisler Toplam 0.10 28 - K.BIT-IQ 0.13 28 - K.BIT-Toplam 0.09 28 - K.BIT tanımlar öğrencilerin kalıcı zeka özelliklerini ölçmektedir, test-retestler arasında ilişki vardır. Toplamında ve diğer alt boyutlarda ise test-retest arasında ilişki yoktur. (Tablo 28). Test Tekrar testin en yüksek tutarlılığı Tanımlarda r = 0. 75 olarak tespit edilmiştir. Tablo 29 da K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Test-tekrar test Korelasyon Katsayıları vardır. Tablo 29. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Devamlılık Korelasyon Katsayıları r sd p K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 1 0/0 28 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 2 0/0 28 81

K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 3 0/0 28 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 4-0.03 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 5-0.05 28 - Tablo 29. K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Devamlılık Korelasyon Katsayıları (Devam) r sd p K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 6 0.36 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 7 0.17 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 8-0.18 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 9-0.10 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 10 0.13 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 11 0.21 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 12 0.08 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 13 0.10 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 14 0.12 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 15-0.13 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 16-0.22 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 17-0.29 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 18-0.13 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 19-0.15 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 20-0.04 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 21 0.15 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 22 0.18 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 23 0.11 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 24 0.07 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 25 0.11 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 26 0.12 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 27 0.06 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 28 0.09 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 29-0.02 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 30 0.19 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 31-0.13 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 32-0.15 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 33 0.05 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 34-0.23 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 35-0.21 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 36-0.13 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 37-0.14 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 38 0/x 28 * K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 39-0.30 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 40 0/0 28 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 41 0/0 28 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 42 0.01 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 43-0.32 28 - K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 44 0/0 28 K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi 45 0/0 28 0/0, x/0, 0/x : hesaplanamaz 1. -3., 38., 40., 41., 44. ve 45. maddelerde test ve/veya test- tekrar test de değişkenlik olmadığından hesaplama yapılamamıştır. Hesaplama yapılabilen diğer 82

tüm maddelerde ise test-retest arasında ilişki yoktur, bu maddeler öğrencilerin kalıcı zeka özelliklerini ölçmemektedir. (Tablo 29) Tablo 30 da K.BIT Tanımlar Test Tekrar Test Korelasyon Katsayıları bulunmaktadır. Tablo 30. K.BIT Tanımlar Devamlılık Korelasyon Katsayıları r sd p K.BIT-Tanımlar 1 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 2 0.59 20 p<.01 K.BIT-Tanımlar 3-0.05 20 - K.BIT-Tanımlar 4-0.04 20 - K.BIT-Tanımlar 5 0.13 20 - K.BIT-Tanımlar 6 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 7 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 8 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 9 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 10 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 11 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 12 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 13 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 14 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 15 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 16 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 17 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 18 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 19 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 20 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 21 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 22 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 23 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 24 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 25 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 26 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 27 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 28 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 29 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 30 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 31 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 32 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 33 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 34 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 35 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 36 0/0 20 K.BIT-Tanımlar 37 0/0 20 0/0, x/0, 0/x : hesaplanamaz Sadece 2. maddede test-retest arasında ilişki vardır, bu madde öğrencilerin kalıcı zeka özelliklerini ölçmektedir. 1., 6. -37. maddelerde test ve/veya test- tekrar 83

test de değişkenlik olmadığından hesaplama yapılamamıştır. Hesaplama yapılabilen maddelerden 3., 4. ve 5. maddelerde devamlılık katsayısı manidar değildir, test-retest arasında ilişki yoktur, bu maddeler öğrencilerin kalıcı zeka özelliklerini ölçmemektedirler. (Tablo 30) Tablo 31 de K.BIT Matris Test- Tekrar Test Korelasyon Katsayıları yer almaktadır. Tablo 31. K.BIT Matris Devamlılık Korelasyon Katsayıları r sd P K.BIT-Matrisler 1 0/0 28 K.BIT-Matrisler 2 0/0 28 K.BIT-Matrisler 3-0.06 28 - K.BIT-Matrisler 4 0.15 28 - K.BIT-Matrisler 5-0.18 28 - K.BIT-Matrisler 6-0.36 28 p<.05 K.BIT-Matrisler 7 0.11 28 - K.BIT-Matrisler 8 0.18 28 - K.BIT-Matrisler 9-0.18 28 - K.BIT-Matrisler 10-0.26 28 - K.BIT-Matrisler 11-0.18 28 - K.BIT-Matrisler 12-0.46 28 p<.05 K.BIT-Matrisler 13 0.08 28 - K.BIT-Matrisler 14 0.12 28 - K.BIT-Matrisler 15-0.25 28 - K.BIT-Matrisler 16 0.02 28 - K.BIT-Matrisler 17 0.02 28 - K.BIT-Matrisler 18 0.06 28 - K.BIT-Matrisler 19-0.15 28 - K.BIT-Matrisler 20-0.04 28 - K.BIT-Matrisler 21 0.19 28 - K.BIT-Matrisler 22 0.22 28 - K.BIT-Matrisler 23-0.04 28 - K.BIT-Matrisler 24 0.17 28 - K.BIT-Matrisler 25-0.24 28 - K.BIT-Matrisler 26-0.15 28 - K.BIT-Matrisler 27-0.09 28 - K.BIT-Matrisler 28 0.05 28 - K.BIT-Matrisler 29-0.13 28 - K.BIT-Matrisler 30-0.07 28 - K.BIT-Matrisler 31 0/0 28 K.BIT-Matrisler 32 0/0 28 K.BIT-Matrisler 33 0/0 28 K.BIT-Matrisler 34 0/0 28 K.BIT-Matrisler 35 0/0 28 K.BIT-Matrisler 36 0/0 28 K.BIT-Matrisler 37 0/0 28 K.BIT-Matrisler 38 0/0 28 K.BIT-Matrisler 39 0/0 28 K.BIT-Matrisler 40 0/0 28 84

K.BIT-Matrisler 41 0/0 28 K.BIT-Matrisler 42 0/0 28 K.BIT-Matrisler 43 0/0 28 K.BIT-Matrisler 44 0/0 28 Tablo 31. K.BIT Matris Devamlılık Korelasyon Katsayıları (Devam) r sd P K.BIT-Matrisler 45 0/0 28 K.BIT-Matrisler 46 0/0 28 K.BIT-Matrisler 47 0/0 28 K.BIT-Matrisler 48 0/0 28 0/0, x/0, 0/x : hesaplanamaz 1., 2., 31. -48. maddelerde test ve/veya retest de değişkenlik olmadığından hesaplama yapılamamıştır. 6. ve 12. maddede test-retest arasında ilişki vardır, bu maddeler öğrencilerin kalıcı zeka özelliklerini ölçmektedir. Hesaplama yapılabilen diğer tüm maddelerde (3. -5., 7. -11., 13. -30.) ise test-retest arasında ilişki yoktur, bu maddeler öğrencilerin kalıcı zeka özelliklerini ölçmemektedir (Tablo 31). Yapılan madde analizleri (Tablo 19-22) ve devamlılık analizleri (Tablo 29-31) sonucunda belirtilen maddelerin çok kolay gelmesi bazılarının ise çok zor gelmesi nedeniyle ölçmenin temel amacı olan farkları yakalamak fonksiyonunu yerine getiremediği anlaşılmaktadır. Ayrıca boyutlar içinde maddelerin kolaydan zora doğru sıralamasının yeterince uygun olmadığı görülmektedir. Bu noktalardan söz konusu maddelerin kelimelerinin ve/veya resimlerinin yeni bir çalışmayla değiştirilmesi daha uygundur. 5.2.3. KBIT Geçerlilik Analizleri Güvenirlik ve geçerlik bir ölçme aracında bulunması gereken en önemli teknik özelliklerdir ve genellikle bir teste ait teknik özellikler rapor edilirken ikisi bir arada verilir. Bu özelliklerden birisi diğerine tercih edilemez. Fakat ölçme aracının güvenilir olması, geçerli olduğu anlamına gelmeyebilir. Geçerliğin güvenirliğe bağlı olmasından dolayı bir ölçme aracının geçerliği, güvenirliğini garanti ederken yani, ölçme aracının geçerli olması, güvenilir olduğu anlamına da gelir. Bir test geöerli olmasa da güvenli olabilir. Fakat güvenilir olmazsa, geçerli olamaz. Güvenirlik geçerlik için gerekli fakat yeterli değildir. (Atılgan ve ark, 2006: 115) 85

Genel anlamda geçerlik, bir ölçme aracının ya da yönteminin ölçmeyi amaçladığı özelliği başka herhangi bir özelliklerle karıştırmadan doğru bir şekilde ölçmesidir. Ölçülmek istenen özelliğin tam ve doğru bir şekilde ölçülmesi geçerliğin konusudur. Ölçülen özelliğin her yönüyle ölçmeye dahil edilmesi, bazı yönlerinin dışarıda bırakılmaması gerekir (Çepni ve ark, 2007: 53) Bir ölçeğin geçerliği; objektiflik, ayırt edicilik (maddelerin ayırtetme gücü güvenirlik değil bir geçerlik sorunudur), kapsamlılık, kolay uygulanabilirlik ve puanlanabilirlikten etkilenir. (Ergin, 1995: 125-148) Geçerlik türlerine literatürde çeşitli sınıflandırmalara rastlanmaktadır. Bunlar üç başlık altında incelenmektedirler: (Çepni ve ark, 2007: 54) 5.2.3.1. Kapsam Geçerliği Kapsam geçerliği, diğer geçerlik türleri ile karşılaştırıldığında en önemli geçerlik türüdür. Kapsam geçerliliği bir testin bu testle ölçülmek istenen davranışları ne derece kapsadığıyla ilgilidir. Başarı testlerinde, kapsam geçerliği, hazırlanan testin, bir alana dönük programı ya da kapsamı ne derece temsil ettiğini değerlendirmek suretiyle belirlenir. (Çepni ve ark, 2007: 54) Crocker ve Algina (1986), Kapsam geçerliği belirlenirken aşağıdaki adımların izlenmesi gerektiğini belirtmişlerdir. (Atılgan ve ark, 2006: 117) Ölçmeye konu olan kapsam alanını tanımlamak Ölçmeye konu olan kapsam alanında seçkin uzmanların bir araya getirilerek panel oluşturulması, Kapsama ilişkin belirlenen hedef davranışları ve ölçme aracının maddelerini eleştirebilmek için bir çerçeve oluşturmak, Bu eşleştirme işlemine dayalı bilgi toplama ve özetleme Kapsam geçerliğine kanıt toplamanın bir diğer yolu da geliştirilen testle, aynı kapsamı ölçtüğü bilinen bir testin geliştirilen testle aynı gruba uygulanmasıdır. Grubun iki testten elde ettiği puanlar arasındaki korelasyonu hesaplamaktır. Hesaplanan korelasyon katsayısı 1 e yaklaştıkça kapsam geçerliğinin yüksekliğini gösterir. (Atılgan ve ark, 2006: 119) 86

Eşdeğerlik (kriter geçerliği) uygulaması için WISC-R ile K.BIT aynı öğrencilere birlikte uygulanmış, korelasyon hesaplanmıştır. Her iki ölçek arasında tüm boyutlarda ilişki vardır. K.BIT-Tanımlar için ise söz konusu yaş grubuna uygulanamadığı için hesaplama yapılamamıştır. Tablo 32. WISC-R Değişkeni İle K.BIT İçin Pearson Korelasyon Matriksi WISC-R WISC-R WISC-R Top Sözel ZB Performan Toplam ZB K.BIT-İfade Edici Sözcük Bilgisi r 0.68 0.55 0.54 p P<.01 P<.01 P<.01 sd 28 28 28 K.BIT-Tanımlar r * * * p * * * sd 0 0 0 K.BIT-Sözel r 0.43 0.24 0.06 p P<.01 - - sd 28 28 28 K.BIT-Matris r 0.58 0.41 0.46 p P<.01 P<.05 P<.01 sd 28 28 28 K.BIT-IQ r 0.75 0.54 0.48 p P<.01 P<.01 P<.01 sd 28 28 28 K.BIT-Toplam r 0.66 0.43 0.41 p P<.01 P<.05 P<.05 sd 28 28 28 Tablo 32 de WISC-R Sözel, İfade Edici Sözcük Bilgisi Standart puanıyla (r = 0. 68, p<. 01); sözel standart puanıyla (r = 0. 43, p<. 01), matrisler standart puanıyla (r = 0. 58, p<. 01); K.BIT IQ standart puanıyla (r = 0. 75, p<0. 1), KBIT toplam standart puanıyla (0. 66, p<0. 01) istatistiki açıdan anlamlı ve pozitif ilişkiler göstermektedir. WISC-R- Performans, İfade Edici Sözcük Bilgisi Standart puanıyla (r = 0. 55, p<0. 01); sözel standart puanıyla (r = 0. 24), matrisler standart puanıyla (r = 0. 41, p<. 05); K.BIT IQ standart puanıyla (r = 0. 54, p<. 01), KBIT toplam standart puanıyla (0. 43, p<0. 05) istatistiki açıdan anlamlı ve pozitif ilişkiler göstermektedir. WISC-R- Toplam, İfade Edici Sözcük Bilgisi Standart puanıyla (r = 0. 54, p<0. 01); sözel standart puanıyla (r = 0. 06), matrisler standart puanıyla (r = 0. 46, p<. 01); K.BIT IQ standart puanıyla (r = 0. 48, p<. 01), KBIT toplam standart puanıyla (r =0. 41, p<0. 05) istatistiki açıdan anlamlı ve pozitif ilişkiler göstermektedir. 87

5.3. Norm Çalışması Testin orijinaline uygun olarak yaş dilimleri için farklı farklı norm çalışması yapılmıştır. Sonuçlar Tablo 32-35 de verilmiştir. Tablo 32. Alttest Standart ları 7-0 Yaş 7-2 Yaş Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 1 53 1 58 2 56 2 61 3 58 3 65 4 60 4 68 5 62 5 71 6 64 6 74 7 66 7 78 8 68 8 81 9 70 9 84 10 72 10 87 11 74 11 91 12 76 12 94 13 78 13 97 14 80 14 100 15 82 15 104 16 84 16 107 17 86 17 110 18 88 18 113 19 90 19 117 20 92 20 120 21 94 21 123 22 96 22 127 23 98 23 130 24 100 24 133 25 102 25 136 26 104 26 140 27 106 27 143 28 108 28 146 29 110 29 149 30 112 30 153 31 114 31 156 32 116 32 159 33 118 33 162 34 120 34 166 88

Tablo 32. Alttest Standart ları 7-0 Yaş 7-2 Yaş (Devam) Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 35 122 35 169 36 124 36 172 37 126 37 175 38 128 38 179 39 130 39 182 40 132 40 185 41 134 41 189 42 137 42 192 43 139 43 195 44 141 44 198 45 143 45 202 46 205 47 208 48 211 Tablo 33. Alttest Standart ları 7-3 Yaş 7-5 Yaş Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 1 40 1 53 2 42 2 56 3 45 3 60 4 47 4 63 5 50 5 67 6 52 6 71 7 55 7 74 8 57 8 78 9 60 9 81 10 62 10 85 11 64 11 89 12 67 12 92 13 69 13 96 14 72 14 99 15 74 15 103 16 77 16 107 17 79 17 110 18 82 18 114 89

Tablo 34. Alttest Standart ları 7-3 Yaş 7-5 Yaş (Devam) Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 19 84 19 117 20 87 20 121 21 89 21 125 22 92 22 128 23 94 23 132 24 97 24 135 25 99 25 139 26 102 26 143 27 104 27 146 28 107 28 150 29 109 29 153 30 112 30 157 31 114 31 161 32 117 32 164 33 119 33 168 34 122 34 171 35 124 35 175 36 126 36 179 37 129 37 182 38 131 38 186 39 134 39 189 40 136 40 193 41 139 41 197 42 141 42 200 43 144 43 204 44 146 44 207 45 149 45 211 46 214 47 218 48 222 90

Tablo 35 Alttest Standart ları 7-6 Yaş 7-8 Yaş Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 1 51 1 61 2 53 2 64 3 55 3 67 4 57 4 69 5 59 5 72 6 62 6 75 7 64 7 78 8 66 8 81 9 68 9 84 10 70 10 86 11 72 11 89 12 74 12 92 13 77 13 95 14 79 14 98 15 81 15 101 16 83 16 104 17 85 17 106 18 87 18 109 19 89 19 112 20 92 20 115 21 94 21 118 22 96 22 121 23 98 23 123 24 100 24 126 25 102 25 129 26 104 26 132 27 106 27 135 28 109 28 138 29 111 29 141 30 113 30 143 31 115 31 146 32 117 32 149 33 119 33 152 34 121 34 155 35 124 35 158 36 126 36 160 37 128 37 163 38 130 38 166 39 132 39 169 91

Tablo 35. Alttest Standart ları 7-6 Yaş 7-8 Yaş (Devam) Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 40 134 40 172 41 136 41 175 42 139 42 178 43 141 43 180 44 143 44 183 45 145 45 186 46 189 47 192 48 195 Tablo 36. Alttest Standart ları 7-9 Yaş 7-11 Yaş Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 1 44 1 73 2 46 2 75 3 49 3 77 4 51 4 79 5 54 5 81 6 56 6 83 7 59 7 86 8 61 8 88 9 63 9 90 10 66 10 92 11 68 11 94 12 71 12 96 13 73 13 98 14 76 14 101 15 78 15 103 16 81 16 105 17 83 17 107 18 86 18 109 19 88 19 111 20 90 20 113 21 93 21 116 22 95 22 118 23 98 23 120 92

Tablo 37. Alttest Standart ları 7-9 Yaş 7-11 Yaş (Devam) Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 24 100 24 122 25 103 25 124 26 105 26 126 27 108 27 128 28 110 28 130 29 113 29 133 30 115 30 135 31 118 31 137 32 120 32 139 33 122 33 141 34 125 34 143 35 127 35 145 36 130 36 148 37 132 37 150 38 135 38 152 39 137 39 154 40 140 40 156 41 142 41 158 42 145 42 160 43 147 43 162 44 149 44 165 45 152 45 167 46 169 47 171 48 173 93

Tablo 38. Alttest Standart ları 8-0 Yaş 8-2 Yaş Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 1 47 1 57 2 49 2 61 3 51 3 64 4 53 4 67 5 55 5 70 6 57 6 74 7 58 7 77 8 60 8 80 9 62 9 83 10 64 10 87 11 66 11 90 12 68 12 93 13 69 13 96 14 71 14 100 15 73 15 103 16 75 16 106 17 77 17 110 18 78 18 113 19 80 19 116 20 82 20 119 21 84 21 123 22 86 22 126 23 88 23 129 24 89 24 132 25 91 25 136 26 93 26 139 27 95 27 142 28 97 28 145 29 99 29 149 30 100 30 152 31 102 31 155 32 104 32 159 33 106 33 162 34 108 34 165 35 109 35 168 36 111 36 172 37 113 37 175 38 115 38 178 39 117 39 181 40 119 40 185 41 120 41 188 94

Tablo 38. Alttest Standart ları 8-0 Yaş 8-2 Yaş (Devam) Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 42 122 42 191 43 124 43 194 44 126 44 198 45 128 45 201 46 130 46 204 47 131 47 207 48 133 48 211 49 135 50 137 51 139 52 141 53 142 54 144 55 146 56 148 57 150 58 151 59 153 60 155 61 157 62 159 63 161 64 162 65 164 66 166 67 168 68 170 69 172 70 173 71 175 72 177 73 179 74 181 75 183 76 184 77 186 78 188 79 190 80 192 81 193 82 195 95

Tablo 39. Alttest Standart ları 8-3 Yaş 8-5 Yaş Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 1 54 1 60 2 56 2 63 3 57 3 66 4 59 4 69 5 60 5 71 6 62 6 74 7 64 7 77 8 65 8 80 9 67 9 83 10 69 10 86 11 70 11 89 12 72 12 92 13 73 13 95 14 75 14 98 15 77 15 101 16 78 16 103 17 80 17 106 18 82 18 109 19 83 19 112 20 85 20 115 21 86 21 118 22 88 22 121 23 90 23 124 24 91 24 127 25 93 25 130 26 95 26 133 27 96 27 136 28 98 28 138 29 99 29 141 30 101 30 144 31 103 31 147 32 104 32 150 33 106 33 153 34 108 34 156 35 109 35 159 36 111 36 162 37 112 37 165 38 114 38 168 39 116 39 170 40 117 40 173 96

Tablo 39. Alttest Standart ları 8-3 Yaş 8-5 Yaş (Devam) Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 41 119 41 176 42 121 42 179 43 122 43 182 44 124 44 185 45 125 45 188 46 127 46 191 47 129 47 194 48 130 48 197 49 132 50 134 51 135 52 137 53 138 54 140 55 142 56 143 57 145 58 147 59 148 60 150 61 151 62 153 63 155 64 156 65 158 66 160 67 161 68 163 69 164 70 166 71 168 72 169 73 171 74 173 75 174 76 176 77 177 78 179 79 181 80 182 81 184 82 186 97

Tablo 40. Alttest Standart ları 8-6 Yaş 8-8 Yaş Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 1 52 1 62 2 53 2 64 3 55 3 67 4 57 4 70 5 58 5 72 6 60 6 75 7 62 7 77 8 64 8 80 9 65 9 82 10 67 10 85 11 69 11 87 12 71 12 90 13 72 13 92 14 74 14 95 15 76 15 98 16 78 16 100 17 79 17 103 18 81 18 105 19 83 19 108 20 84 20 110 21 86 21 113 22 88 22 115 23 90 23 118 24 91 24 120 25 93 25 123 26 95 26 126 27 97 27 128 28 98 28 131 29 100 29 133 30 102 30 136 31 103 31 138 32 105 32 141 33 107 33 143 34 109 34 146 35 110 35 148 36 112 36 151 37 114 37 153 38 116 38 156 39 117 39 159 40 119 40 161 41 121 41 164 98

Tablo 40. Alttest Standart ları 8-6 Yaş 8-8 Yaş (Devam) Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 42 122 42 166 43 124 43 169 44 126 44 171 45 128 45 174 46 129 46 176 47 131 47 179 48 133 48 181 49 135 50 136 51 138 52 140 53 142 54 143 55 145 56 147 57 148 58 150 59 152 60 154 61 155 62 157 63 159 64 161 65 162 66 164 67 166 68 167 69 169 70 171 71 173 72 174 73 176 74 178 75 180 76 181 77 183 78 185 79 187 80 188 81 190 82 192 99

Tablo 41. Alttest Standart ları 8-9 Yaş 8-11 Yaş Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 1 52 1 70 2 54 2 72 3 56 3 74 4 58 4 77 5 60 5 79 6 62 6 81 7 64 7 83 8 66 8 85 9 67 9 87 10 69 10 89 11 71 11 91 12 73 12 94 13 75 13 96 14 77 14 98 15 79 15 100 16 81 16 102 17 83 17 104 18 85 18 106 19 87 19 109 20 89 20 111 21 91 21 113 22 93 22 115 23 95 23 117 24 97 24 119 25 99 25 121 26 100 26 123 27 102 27 126 28 104 28 128 29 106 29 130 30 108 30 132 31 110 31 134 32 112 32 136 33 114 33 138 34 116 34 140 35 118 35 143 36 120 36 145 37 122 37 147 38 124 38 149 39 126 39 151 40 128 40 153 100

Tablo 41. Alttest Standart ları 8-9 Yaş 8-11 Yaş (Devam) Sözel Matris Ham Standart Ham Standart 41 130 41 155 42 131 42 157 43 133 43 160 44 135 44 162 45 137 45 164 46 139 46 166 47 141 47 168 48 143 48 170 49 145 50 147 51 149 52 151 53 153 54 155 55 157 56 159 57 161 58 162 59 164 60 166 61 168 62 170 63 172 64 174 65 176 66 178 67 180 68 182 69 184 70 186 71 188 72 190 73 192 74 194 75 195 76 197 77 199 78 201 79 203 80 205 81 207 82 209 101

Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş 7-0 Yaş - 7-2 Yaş 7-3 Yaş - 7-5 Yaş 7-6 Yaş - 7-8 Yaş 7-9 Yaş - 7-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 31 0 31 0 31 5 31 0 32 0 32 0 32 5 32 0 33 0 33 0 33 6 33 0 34 0 34 0 34 6 34 0 35 0 35 0 35 7 35 0 36 0 36 0 36 7 36 0 37 0 37 0 37 8 37 1 38 0 38 0 38 9 38 1 39 0 39 0 39 9 39 2 40 0 40 0 40 10 40 3 41 0 41 0 41 10 41 3 42 0 42 0 42 11 42 4 43 1 43 0 43 11 43 4 44 1 44 0 44 12 44 5 45 2 45 1 45 13 45 6 46 3 46 1 46 13 46 6 47 3 47 2 47 14 47 7 48 4 48 3 48 14 48 7 49 5 49 3 49 15 49 8 50 5 50 4 50 15 50 9 51 6 51 5 51 16 51 9 52 7 52 5 52 16 52 10 53 7 53 6 53 17 53 11 54 8 54 7 54 18 54 11 55 8 55 7 55 18 55 12 56 9 56 8 56 19 56 12 57 10 57 8 57 19 57 13 58 10 58 9 58 20 58 14 59 11 59 10 59 20 59 14 60 12 60 10 60 21 60 15 61 12 61 11 61 22 61 15 62 13 62 12 62 22 62 16 63 13 63 12 63 23 63 17 64 14 64 13 64 23 64 17 65 15 65 14 65 24 65 18 66 15 66 14 66 24 66 18 67 16 67 15 67 25 67 19 68 17 68 16 68 25 68 20 69 17 69 16 69 26 69 20 70 18 70 17 70 27 70 21 71 19 71 17 71 27 71 21 102

Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam) 7-0 Yaş - 7-2 Yaş 7-3 Yaş - 7-5 Yaş 7-6 Yaş - 7-8 Yaş 7-9 Yaş - 7-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 72 19 72 18 72 28 72 22 73 20 73 19 73 28 73 23 74 20 74 19 74 29 74 23 75 21 75 20 75 29 75 24 76 22 76 21 76 30 76 25 77 22 77 21 77 31 77 25 78 23 78 22 78 31 78 26 79 24 79 23 79 32 79 26 80 24 80 23 80 32 80 27 81 25 81 24 81 33 81 28 82 25 82 24 82 33 82 28 83 26 83 25 83 34 83 29 84 27 84 26 84 35 84 29 85 27 85 26 85 35 85 30 86 28 86 27 86 36 86 31 87 29 87 28 87 36 87 31 88 29 88 28 88 37 88 32 89 30 89 29 89 37 89 32 90 31 90 30 90 38 90 33 91 31 91 30 91 38 91 34 92 32 92 31 92 39 92 34 93 32 93 32 93 40 93 35 94 33 94 32 94 40 94 35 95 34 95 33 95 41 95 36 96 34 96 33 96 41 96 37 97 35 97 34 97 42 97 37 98 36 98 35 98 42 98 38 99 36 99 35 99 43 99 39 100 37 100 36 100 44 100 39 101 37 101 37 101 44 101 40 102 38 102 37 102 45 102 40 103 39 103 38 103 45 103 41 104 39 104 39 104 46 104 42 105 40 105 39 105 46 105 42 106 41 106 40 106 47 106 43 107 41 107 40 107 47 107 43 108 42 108 41 108 48 108 44 109 43 109 42 109 49 109 45 110 43 110 42 110 49 110 45 111 44 111 43 111 50 111 46 112 44 112 44 112 50 112 46 103

Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam) 7-0 Yaş - 7-2 Yaş 7-3 Yaş - 7-5 Yaş 7-6 Yaş - 7-8 Yaş 7-9 Yaş - 7-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 113 45 113 44 113 51 113 47 114 46 114 45 114 51 114 48 115 46 115 46 115 52 115 48 116 47 116 46 116 53 116 49 117 48 117 47 117 53 117 49 118 48 118 48 118 54 118 50 119 49 119 48 119 54 119 51 120 49 120 49 120 55 120 51 121 50 121 49 121 55 121 52 122 51 122 50 122 56 122 53 123 51 123 51 123 57 123 53 124 52 124 51 124 57 124 54 125 53 125 52 125 58 125 54 126 53 126 53 126 58 126 55 127 54 127 53 127 59 127 56 128 55 128 54 128 59 128 56 129 55 129 55 129 60 129 57 130 56 130 55 130 60 130 57 131 56 131 56 131 61 131 58 132 57 132 56 132 62 132 59 133 58 133 57 133 62 133 59 134 58 134 58 134 63 134 60 135 59 135 58 135 63 135 60 136 60 136 59 136 64 136 61 137 60 137 60 137 64 137 62 138 61 138 60 138 65 138 62 139 61 139 61 139 66 139 63 140 62 140 62 140 66 140 63 141 63 141 62 141 67 141 64 142 63 142 63 142 67 142 65 143 64 143 64 143 68 143 65 144 65 144 64 144 68 144 66 145 65 145 65 145 69 145 66 146 66 146 65 146 69 146 67 147 67 147 66 147 70 147 68 148 67 148 67 148 71 148 68 149 68 149 67 149 71 149 69 150 68 150 68 150 72 150 70 151 69 151 69 151 72 151 70 152 70 152 69 152 73 152 71 153 70 153 70 153 73 153 71 104

Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam) 7-0 Yaş - 7-2 Yaş 7-3 Yaş - 7-5 Yaş 7-6 Yaş - 7-8 Yaş 7-9 Yaş - 7-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 154 71 154 71 154 74 154 72 155 72 155 71 155 75 155 73 156 72 156 72 156 75 156 73 157 73 157 72 157 76 157 74 158 74 158 73 158 76 158 74 159 74 159 74 159 77 159 75 160 75 160 74 160 77 160 76 161 75 161 75 161 78 161 76 162 76 162 76 162 79 162 77 163 77 163 76 163 79 163 77 164 77 164 77 164 80 164 78 165 78 165 78 165 80 165 79 166 79 166 78 166 81 166 79 167 79 167 79 167 81 167 80 168 80 168 80 168 82 168 80 169 80 169 80 169 82 169 81 170 81 170 81 170 83 170 82 171 82 171 81 171 84 171 82 172 82 172 82 172 84 172 83 173 83 173 83 173 85 173 84 174 84 174 83 174 85 174 84 175 84 175 84 175 86 175 85 176 85 176 85 176 86 176 85 177 86 177 85 177 87 177 86 178 86 178 86 178 88 178 87 179 87 179 87 179 88 179 87 180 87 180 87 180 89 180 88 181 88 181 88 181 89 181 88 182 89 182 88 182 90 182 89 183 89 183 89 183 90 183 90 184 90 184 90 184 91 184 90 185 91 185 90 185 91 185 91 186 91 186 91 186 92 186 91 187 92 187 92 187 93 187 92 188 92 188 92 188 93 188 93 189 93 189 93 189 94 189 93 190 94 190 94 190 94 190 94 191 94 191 94 191 95 191 94 192 95 192 95 192 95 192 95 193 96 193 96 193 96 193 96 194 96 194 96 194 97 194 96 105

Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam) 7-0 Yaş - 7-2 Yaş 7-3 Yaş - 7-5 Yaş 7-6 Yaş - 7-8 Yaş 7-9 Yaş - 7-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 195 97 195 97 195 97 195 97 196 98 196 97 196 98 196 98 197 98 197 98 197 98 197 98 198 99 198 99 198 99 198 99 199 99 199 99 199 99 199 99 200 100 200 100 200 100 200 100 201 101 201 101 201 101 201 101 202 101 202 101 202 101 202 101 203 102 203 102 203 102 203 102 204 103 204 103 204 102 204 102 205 103 205 103 205 103 205 103 206 104 206 104 206 103 206 104 207 104 207 104 207 104 207 104 208 105 208 105 208 104 208 105 209 106 209 106 209 105 209 105 210 106 210 106 210 106 210 106 211 107 211 107 211 106 211 107 212 108 212 108 212 107 212 107 213 108 213 108 213 107 213 108 214 109 214 109 214 108 214 108 215 110 215 110 215 108 215 109 216 110 216 110 216 109 216 110 217 111 217 111 217 110 217 110 218 111 218 112 218 110 218 111 219 112 219 112 219 111 219 112 220 113 220 113 220 111 220 112 221 113 221 113 221 112 221 113 222 114 222 114 222 112 222 113 223 115 223 115 223 113 223 114 224 115 224 115 224 113 224 115 225 116 225 116 225 114 225 115 226 116 226 117 226 115 226 116 227 117 227 117 227 115 227 116 228 118 228 118 228 116 228 117 229 118 229 119 229 116 229 118 230 119 230 119 230 117 230 118 231 120 231 120 231 117 231 119 232 120 232 120 232 118 232 119 233 121 233 121 233 119 233 120 234 122 234 122 234 119 234 121 235 122 235 122 235 120 235 121 106

Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam) 7-0 Yaş - 7-2 Yaş 7-3 Yaş - 7-5 Yaş 7-6 Yaş - 7-8 Yaş 7-9 Yaş - 7-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 236 123 236 123 236 120 236 122 237 123 237 124 237 121 237 122 238 124 238 124 238 121 238 123 239 125 239 125 239 122 239 124 240 125 240 126 240 123 240 124 241 126 241 126 241 123 241 125 242 127 242 127 242 124 242 126 243 127 243 128 243 124 243 126 244 128 244 128 244 125 244 127 245 128 245 129 245 125 245 127 246 129 246 129 246 126 246 128 247 130 247 130 247 126 247 129 248 130 248 131 248 127 248 129 249 131 249 131 249 128 249 130 250 132 250 132 250 128 250 130 251 132 251 133 251 129 251 131 252 133 252 133 252 129 252 132 253 134 253 134 253 130 253 132 254 134 254 135 254 130 254 133 255 135 255 135 255 131 255 133 256 135 256 136 256 132 256 134 257 136 257 136 257 132 257 135 258 137 258 137 258 133 258 135 259 137 259 138 259 133 259 136 260 138 260 138 260 134 260 136 261 139 261 139 261 134 261 137 262 139 262 140 262 135 262 138 263 140 263 140 263 135 263 138 264 140 264 141 264 136 264 139 265 141 265 142 265 137 265 140 266 142 266 142 266 137 266 140 267 142 267 143 267 138 267 141 268 143 268 144 268 138 268 141 269 144 269 144 269 139 269 142 270 144 270 145 270 139 270 143 271 145 271 145 271 140 271 143 272 146 272 146 272 141 272 144 273 146 273 147 273 141 273 144 274 147 274 147 274 142 274 145 275 147 275 148 275 142 275 146 276 148 276 149 276 143 276 146 107

Tablo 42. Bileşik Standart lar 7 Yaş (Devam) 7-0 Yaş - 7-2 Yaş 7-3 Yaş - 7-5 Yaş 7-6 Yaş - 7-8 Yaş 7-9 Yaş - 7-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 277 149 277 149 277 143 277 147 278 149 278 150 278 144 278 147 279 150 279 151 279 145 279 148 280 151 280 151 280 145 280 149 281 151 281 152 281 146 281 149 282 152 282 152 282 146 282 150 283 153 283 153 283 147 283 150 284 153 284 154 284 147 284 151 285 154 285 154 285 148 285 152 286 154 286 155 286 148 286 152 287 155 287 156 287 149 287 153 288 156 288 156 288 150 288 153 289 156 289 157 289 150 289 154 290 157 290 158 290 151 290 155 291 158 291 158 291 151 291 155 292 158 292 159 292 152 292 156 293 159 293 160 293 152 293 157 294 159 294 160 294 153 294 157 295 160 295 161 295 154 295 158 296 161 296 161 296 154 296 158 297 161 297 162 297 155 297 159 298 162 298 163 298 155 298 160 299 163 299 163 299 156 299 160 300 163 300 164 300 156 300 161 301 164 301 165 301 157 301 161 108

Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş 8-0 Yaş - 8-2 Yaş 8-3 Yaş - 8-5 Yaş 8-6 Yaş - 8-8 Yaş 8-9 Yaş - 8-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 31 0 31 0 31 5 31 1 32 0 32 0 32 5 32 1 33 0 33 0 33 6 33 2 34 0 34 0 34 6 34 3 35 0 35 0 35 7 35 3 36 0 36 0 36 7 36 4 37 0 37 1 37 8 37 4 38 0 38 1 38 9 38 5 39 0 39 2 39 9 39 5 40 0 40 2 40 10 40 6 41 0 41 3 41 10 41 7 42 0 42 4 42 11 42 7 43 1 43 4 43 11 43 8 44 1 44 5 44 12 44 8 45 2 45 5 45 12 45 9 46 3 46 6 46 13 46 10 47 3 47 7 47 14 47 10 48 4 48 7 48 14 48 11 49 5 49 8 49 15 49 11 50 5 50 9 50 15 50 12 51 6 51 9 51 16 51 13 52 6 52 10 52 16 52 13 53 7 53 10 53 17 53 14 54 8 54 11 54 18 54 14 55 8 55 12 55 18 55 15 56 9 56 12 56 19 56 15 57 10 57 13 57 19 57 16 58 10 58 13 58 20 58 17 59 11 59 14 59 20 59 17 60 11 60 15 60 21 60 18 61 12 61 15 61 22 61 18 62 13 62 16 62 22 62 19 63 13 63 16 63 23 63 20 64 14 64 17 64 23 64 20 65 15 65 18 65 24 65 21 66 15 66 18 66 24 66 21 67 16 67 19 67 25 67 22 68 17 68 20 68 25 68 22 69 17 69 20 69 26 69 23 70 18 70 21 70 27 70 24 71 18 71 21 71 27 71 24 109

Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam) 8-0 Yaş - 8-2 Yaş 8-3 Yaş - 8-5 Yaş 8-6 Yaş - 8-8 Yaş 8-9 Yaş - 8-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 72 19 72 22 72 28 72 25 73 20 73 23 73 28 73 25 74 20 74 23 74 29 74 26 75 21 75 24 75 29 75 27 76 22 76 24 76 30 76 27 77 22 77 25 77 31 77 28 78 23 78 26 78 31 78 28 79 24 79 26 79 32 79 29 80 24 80 27 80 32 80 30 81 25 81 27 81 33 81 30 82 25 82 28 82 33 82 31 83 26 83 29 83 34 83 31 84 27 84 29 84 35 84 32 85 27 85 30 85 35 85 32 86 28 86 30 86 36 86 33 87 29 87 31 87 36 87 34 88 29 88 32 88 37 88 34 89 30 89 32 89 37 89 35 90 30 90 33 90 38 90 35 91 31 91 34 91 38 91 36 92 32 92 34 92 39 92 37 93 32 93 35 93 40 93 37 94 33 94 35 94 40 94 38 95 34 95 36 95 41 95 38 96 34 96 37 96 41 96 39 97 35 97 37 97 42 97 40 98 36 98 38 98 42 98 40 99 36 99 38 99 43 99 41 100 37 100 39 100 44 100 41 101 37 101 40 101 44 101 42 102 38 102 40 102 45 102 42 103 39 103 41 103 45 103 43 104 39 104 41 104 46 104 44 105 40 105 42 105 46 105 44 106 41 106 43 106 47 106 45 107 41 107 43 107 47 107 45 108 42 108 44 108 48 108 46 109 42 109 45 109 49 109 47 110 43 110 45 110 49 110 47 111 44 111 46 111 50 111 48 112 44 112 46 112 50 112 48 110

Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam) 8-0 Yaş - 8-2 Yaş 8-3 Yaş - 8-5 Yaş 8-6 Yaş - 8-8 Yaş 8-9 Yaş - 8-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 113 45 113 47 113 51 113 49 114 46 114 48 114 51 114 50 115 46 115 48 115 52 115 50 116 47 116 49 116 53 116 51 117 48 117 49 117 53 117 51 118 48 118 50 118 54 118 52 119 49 119 51 119 54 119 52 120 49 120 51 120 55 120 53 121 50 121 52 121 55 121 54 122 51 122 52 122 56 122 54 123 51 123 53 123 57 123 55 124 52 124 54 124 57 124 55 125 53 125 54 125 58 125 56 126 53 126 55 126 58 126 57 127 54 127 56 127 59 127 57 128 55 128 56 128 59 128 58 129 55 129 57 129 60 129 58 130 56 130 57 130 60 130 59 131 56 131 58 131 61 131 60 132 57 132 59 132 62 132 60 133 58 133 59 133 62 133 61 134 58 134 60 134 63 134 61 135 59 135 60 135 63 135 62 136 60 136 61 136 64 136 62 137 60 137 62 137 64 137 63 138 61 138 62 138 65 138 64 139 61 139 63 139 66 139 64 140 62 140 63 140 66 140 65 141 63 141 64 141 67 141 65 142 63 142 65 142 67 142 66 143 64 143 65 143 68 143 67 144 65 144 66 144 68 144 67 145 65 145 66 145 69 145 68 146 66 146 67 146 70 146 68 147 67 147 68 147 70 147 69 148 67 148 68 148 71 148 69 149 68 149 69 149 71 149 70 150 68 150 70 150 72 150 71 151 69 151 70 151 72 151 71 152 70 152 71 152 73 152 72 153 70 153 71 153 73 153 72 111

Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam) 8-0 Yaş - 8-2 Yaş 8-3 Yaş - 8-5 Yaş 8-6 Yaş - 8-8 Yaş 8-9 Yaş - 8-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 154 71 154 72 154 74 154 73 155 72 155 73 155 75 155 74 156 72 156 73 156 75 156 74 157 73 157 74 157 76 157 75 158 73 158 74 158 76 158 75 159 74 159 75 159 77 159 76 160 75 160 76 160 77 160 77 161 75 161 76 161 78 161 77 162 76 162 77 162 79 162 78 163 77 163 77 163 79 163 78 164 77 164 78 164 80 164 79 165 78 165 79 165 80 165 79 166 79 166 79 166 81 166 80 167 79 167 80 167 81 167 81 168 80 168 81 168 82 168 81 169 80 169 81 169 82 169 82 170 81 170 82 170 83 170 82 171 82 171 82 171 84 171 83 172 82 172 83 172 84 172 84 173 83 173 84 173 85 173 84 174 84 174 84 174 85 174 85 175 84 175 85 175 86 175 85 176 85 176 85 176 86 176 86 177 86 177 86 177 87 177 87 178 86 178 87 178 88 178 87 179 87 179 87 179 88 179 88 180 87 180 88 180 89 180 88 181 88 181 88 181 89 181 89 182 89 182 89 182 90 182 89 183 89 183 90 183 90 183 90 184 90 184 90 184 91 184 91 185 91 185 91 185 92 185 91 186 91 186 91 186 92 186 92 187 92 187 92 187 93 187 92 188 92 188 93 188 93 188 93 189 93 189 93 189 94 189 94 190 94 190 94 190 94 190 94 191 94 191 95 191 95 191 95 192 95 192 95 192 95 192 95 193 96 193 96 193 96 193 96 194 96 194 96 194 97 194 97 112

Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam) 8-0 Yaş - 8-2 Yaş 8-3 Yaş - 8-5 Yaş 8-6 Yaş - 8-8 Yaş 8-9 Yaş - 8-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 195 97 195 97 195 97 195 97 196 98 196 98 196 98 196 98 197 98 197 98 197 98 197 98 198 99 198 99 198 99 198 99 199 99 199 99 199 99 199 99 200 100 200 100 200 100 200 100 201 101 201 101 201 101 201 101 202 101 202 101 202 101 202 101 203 102 203 102 203 102 203 102 204 103 204 102 204 102 204 102 205 103 205 103 205 103 205 103 206 104 206 104 206 103 206 104 207 104 207 104 207 104 207 104 208 105 208 105 208 105 208 105 209 106 209 106 209 105 209 105 210 106 210 106 210 106 210 106 211 107 211 107 211 106 211 107 212 108 212 107 212 107 212 107 213 108 213 108 213 107 213 108 214 109 214 109 214 108 214 108 215 110 215 109 215 108 215 109 216 110 216 110 216 109 216 109 217 111 217 110 217 110 217 110 218 111 218 111 218 110 218 111 219 112 219 112 219 111 219 111 220 113 220 112 220 111 220 112 221 113 221 113 221 112 221 112 222 114 222 113 222 112 222 113 223 115 223 114 223 113 223 114 224 115 224 115 224 114 224 114 225 116 225 115 225 114 225 115 226 116 226 116 226 115 226 115 227 117 227 117 227 115 227 116 228 118 228 117 228 116 228 116 229 118 229 118 229 116 229 117 230 119 230 118 230 117 230 118 231 120 231 119 231 118 231 118 232 120 232 120 232 118 232 119 233 121 233 120 233 119 233 119 234 122 234 121 234 119 234 120 235 122 235 121 235 120 235 121 113

Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam) 8-0 Yaş - 8-2 Yaş 8-3 Yaş - 8-5 Yaş 8-6 Yaş - 8-8 Yaş 8-9 Yaş - 8-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 236 123 236 122 236 120 236 121 237 123 237 123 237 121 237 122 238 124 238 123 238 121 238 122 239 125 239 124 239 122 239 123 240 125 240 124 240 123 240 124 241 126 241 125 241 123 241 124 242 127 242 126 242 124 242 125 243 127 243 126 243 124 243 125 244 128 244 127 244 125 244 126 245 129 245 127 245 125 245 126 246 129 246 128 246 126 246 127 247 130 247 129 247 127 247 128 248 130 248 129 248 127 248 128 249 131 249 130 249 128 249 129 250 132 250 131 250 128 250 129 251 132 251 131 251 129 251 130 252 133 252 132 252 129 252 131 253 134 253 132 253 130 253 131 254 134 254 133 254 130 254 132 255 135 255 134 255 131 255 132 256 135 256 134 256 132 256 133 257 136 257 135 257 132 257 134 258 137 258 135 258 133 258 134 259 137 259 136 259 133 259 135 260 138 260 137 260 134 260 135 261 139 261 137 261 134 261 136 262 139 262 138 262 135 262 136 263 140 263 138 263 136 263 137 264 141 264 139 264 136 264 138 265 141 265 140 265 137 265 138 266 142 266 140 266 137 266 139 267 142 267 141 267 138 267 139 268 143 268 142 268 138 268 140 269 144 269 142 269 139 269 141 270 144 270 143 270 140 270 141 271 145 271 143 271 140 271 142 272 146 272 144 272 141 272 142 273 146 273 145 273 141 273 143 274 147 274 145 274 142 274 144 275 147 275 146 275 142 275 144 276 148 276 146 276 143 276 145 114

Tablo 43. Bileşik Standart lar 8 Yaş (Devam) 8-0 Yaş - 8-2 Yaş 8-3 Yaş - 8-5 Yaş 8-6 Yaş - 8-8 Yaş 8-9 Yaş - 8-11 Yaş Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart Alttestler standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart puan toplamı Standart 277 149 277 147 277 143 277 145 278 149 278 148 278 144 278 146 279 150 279 148 279 145 279 146 280 151 280 149 280 145 280 147 281 151 281 149 281 146 281 148 282 152 282 150 282 146 282 148 283 153 283 151 283 147 283 149 284 153 284 151 284 147 284 149 285 154 285 152 285 148 285 150 286 154 286 152 286 149 286 151 287 155 287 153 287 149 287 151 288 156 288 154 288 150 288 152 289 156 289 154 289 150 289 152 290 157 290 155 290 151 290 153 291 158 291 156 291 151 291 154 292 158 292 156 292 152 292 154 293 159 293 157 293 153 293 155 294 160 294 157 294 153 294 155 295 160 295 158 295 154 295 156 296 161 296 159 296 154 296 156 297 161 297 159 297 155 297 157 298 162 298 160 298 155 298 158 299 163 299 160 299 156 299 158 300 163 300 161 300 156 300 159 301 164 301 162 301 157 301 159 302 165 302 162 302 158 302 160 303 165 303 163 303 158 303 161 115

5.4. Karşılaştırma Bulguları Tablo 44-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 993.36 2 496.68 2.27 - Gruplar içi 81040.38 371 218.44 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82033.73 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 44-A) Tablo 45-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 1327.52 2 663.76 3.05 - Gruplar içi 40870.79 188 217.40 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 42198.30 190 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 45-A) Tablo 46-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 1342.15 2 671.08 3.09 p<.05 Gruplar içi 80531.68 371 217.07 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 81873.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılık göstermektedir. (Tablo 46-A) 116

Tablo 47-B. Anne Eğitim Düzeyi KBIT-Sözel İçin Tukey Testi Sonuçları ================================================================ Orta Yüksek Öğretim Öğretim ------------------------------ ---------- ---------- ---------- İlk Öğretim n= 175 t= 2.00 t= 2.06 µ= 97.99 p<.05 p<.05 s= 14.91 Sd= 299 Sd= 246 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Orta Öğretim n= 126 t= 0.43 µ= 101.39 - s= 14.05 Sd= 197 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Yüksek Öğretim n= 73 µ= 102.31 s= 15.45 ================================================================ Annelerinin eğitim düzeyi orta öğretim olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, annelerinin eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Annelerinin eğitim düzeyi yüksek öğretim olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, annelerinin eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. (Tablo 47-B) Tablo 48-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 386.41 2 193.21 0.87 - Gruplar içi 82151.42 371 221.43 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82537.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılık göstermemektedir. (Tablo 48-A) 117

Tablo 49-A. Anne Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 273.86 2 136.93 0.62 - Gruplar içi 82421.08 371 222.16 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82694.93 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre değişmemektedir. (Tablo 49-A) Tablo 50-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 2142.60 2 1071.30 4.98 p<.01 Gruplar içi 79891.13 371 215.34 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82033.73 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılık göstermektedir. (Tablo 50-A) Tablo 51-B. Baba Eğitim Düzeyi KBIT-İfade Etme İçin Tukey Testi Sonuçları ================================================================ Orta Yüksek Öğretim Öğretim ------------------------------ ---------- ---------- ---------- İlk Öğretim n= 164 t= 2.58 t= 2.64 µ= 97.29 p<.01 p<.01 s= 14.81 Sd= 297 Sd= 237 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Orta Öğretim n= 135 t= 0.46 µ= 101.73 - s= 14.72 Sd= 208 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Yüksek Öğretim n= 75 µ= 102.68 s= 14.29 ================================================================ 118

Babalarının eğitim düzeyi orta öğretim olan öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Babalarının eğitim düzeyi yüksek öğretim olan öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. (Tablo 51-B) Tablo 52-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 1858.17 2 929.09 4.33 p<.05 Gruplar içi 40340.13 188 214.58 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 42198.30 190 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılıklar belirmiştir. (Tablo 52-A) Tablo 53-B. Baba Eğitim Düzeyi KBIT-Tanımlar İçin Tukey Testi Sonuçları ================================================================ Orta Yüksek Öğretim Öğretim ------------------------------ ---------- ---------- ---------- İlk Öğretim n= 85 t= 2.62 t= 2.08 µ= 96.61 p<.01 p<.05 s= 15.86 Sd= 153 Sd= 119 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Orta Öğretim n= 70 t= 0.06 µ= 102.83 - s= 13.20 Sd= 104 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Yüksek Öğretim n= 36 µ= 103.00 s= 14.34 ================================================================ Babalarının eğitim düzeyi orta öğretim olan öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Babalarının eğitim düzeyi yüksek öğretim olan öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülür. (Tablo 53-B) 119

Tablo 54-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 2402.71 2 1201.36 5.61 p<.01 Gruplar içi 79471.12 371 214.21 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 81873.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılık göstermektedir. (Tablo 54-A) Tablo 55-B. Baba Eğitim Düzeyi KBIT-Sözel İçin Tukey Testi Sonuçları ================================================================ Orta Yüksek Öğretim Öğretim ------------------------------ ---------- ---------- ---------- İlk Öğretim n= 164 t= 2.80 t= 2.71 µ= 97.13 p<.01 p<.01 s= 14.98 Sd= 297 Sd= 237 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Orta Öğretim n= 135 t= 0.38 µ= 101.93 - s= 14.40 Sd= 208 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Yüksek Öğretim n= 75 µ= 102.71 s= 14.28 ================================================================ Babalarının eğitim düzeyi orta öğretim olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Babalarının eğitim düzeyi yüksek öğretim olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. (Tablo 55-B) 120

Tablo 56-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 50.21 2 25.10 0.11 - Gruplar içi 82487.62 371 222.34 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82537.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılık göstermemektedir. (Tablo 56-A) Tablo 57-A. Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 913.12 2 456.56 2.07 - Gruplar içi 81781.82 371 220.44 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82694.93 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılaşmadığının sonucuna varılmıştır. (Tablo 57-A) Tablo 58-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 4027.93 2 2013.97 9.58 p<.01 Gruplar içi 78005.80 371 210.26 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82033.73 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, ekonomik durumlarına göre farklılık göstermektedir. (Tablo 58-A) 121

Tablo 59-B. Ekonomik Durum KBIT-İfade Etme İçin Tukey Testi Sonuçları ================================================================ Orta Grup Üst Grup ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Alt Grup n= 56 t= 3.39 t= 3.90 µ= 93.21 p<.01 p<.01 s= 16.27 Sd= 316 Sd= 110 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Orta Grup n= 262 t= 2.25 µ= 100.34 p<.05 s= 13.81 Sd= 316 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Üst Grup n= 56 µ= 105.04 s= 15.78 ================================================================ Ekonomik durumları orta grup olan öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, ekonomik durumları alt grup olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülür. Ekonomik durumları üst grup olan öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, ekonomik durumları alt grup olan öğrencilere göre daha yüksektir. Ekonomik durumları üst grup olan öğrencilerin ise K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, ekonomik durumları orta grup olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu sonucuna varılmaktadır. (Tablo 59-B) Tablo 60-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 942.15 2 471.08 2.15 - Gruplar içi 41256.15 188 219.45 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 42198.30 190 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, ekonomik durumlarına göre farklılaşmadığı göze çarmıştır. (Tablo 60-A) 122

Tablo 61-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 4270.71 2 2135.36 10.21 p<.01 Gruplar içi 77603.12 371 209.17 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 81873.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, ekonomik durumlarına göre farklılık göstermektedir. (Tablo 61-A) Tablo 62-B. Ekonomik Durum KBIT-Sözel İçin Tukey Testi Sonuçları ================================================================ Orta Grup Üst Grup ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Alt Grup n= 56 t= 3.53 t= 4.05 µ= 92.96 p<.01 p<.01 s= 16.25 Sd= 316 Sd= 110 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Orta Grup n= 262 t= 2.27 µ= 100.38 p<.05 s= 13.82 Sd= 316 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Üst Grup n= 56 µ= 105.11 s= 15.49 ================================================================ 123

Ekonomik durumları orta grup olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, ekonomik durumları alt grup olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu saptanır. Ekonomik durumları üst grup olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, ekonomik durumları alt grup olan öğrencilere göre daha yüksektir. Ekonomik durumları üst grup olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, ekonomik durumları orta grup olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu göze çarpar. (Tablo 62-B) Tablo 63-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 88.72 2 44.36 0.20 - Gruplar içi 82449.11 371 222.23 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82537.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, ekonomik durumlarına göre farklılıklar içermemektedir. (Tablo 63-A) Tablo 64-A. Ekonomik Durum Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 1735.02 2 867.51 3.98 p<.05 Gruplar içi 80959.91 371 218.22 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82694.93 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, ekonomik durumlarına göre farklılık göstermektedir. (Tablo 64-A) 124

Tablo 65-B. Ekonomik Durum KBIT-Bileşik İçin Tukey Testi Sonuçları ================================================================ Orta Grup Üst Grup ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Alt Grup n= 56 t= 1.91 t= 2.61 µ= 95.86 p<.05 p<.01 s= 18.11 Sd= 316 Sd= 110 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Orta Grup n= 262 t= 1.75 µ= 100.07 p<.05 s= 14.26 Sd= 316 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Üst Grup n= 56 µ= 103.71 s= 13.39 ================================================================ Ekonomik durumları orta grup olan öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, ekonomik durumları alt grup olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu göze düşer. Ekonomik durumları üst grup olan öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, ekonomik durumları alt grup olan öğrencilere göre daha yüksektir. Ekonomik durumları üst grup olan öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, ekonomik durumları orta grup olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. (Tablo 65-B) Tablo 66-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 501.02 2 250.51 1.14 - Gruplar içi 81532.71 371 219.77 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82033.73 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 66-A) Tablo 67-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 113.20 2 56.60 0.25 - Gruplar içi 42085.11 188 223.86 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 42198.30 190 =========================================================================== 125

Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılıklar göstermemektedir. (Tablo 67-A) Tablo 68-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 490.96 2 245.48 1.12 - Gruplar içi 81382.87 371 219.36 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 81873.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılık görülmemiştir. (Tablo 68-A) Tablo 69-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 18.43 2 9.22 0.04 - Gruplar içi 82519.40 371 222.42 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82537.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 69-A) Tablo 70-A. Anne-baba Beraber mi? Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 267.52 2 133.76 0.60 - Gruplar içi 82427.42 371 222.18 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82694.93 373 =========================================================================== 126

Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılık göstermemektedir. (Tablo 70-A) Tablo 71. Aile Türü Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları ================================================================================= Çekirdek Aile Geniş Aile ------------------ --------------------- --------------------- ------------------ µ s n µ s n Sd t p ================================================================================= KBIT-İfade Etme 100.71 14.68 307 96.61 15.18 67 372 2.06 p<.05 KBIT-Tanımlar 100.45 14.66 155 98.56 16.02 36 189 0.69 - KBIT-Sözel 100.73 14.62 307 96.55 15.35 67 372 2.10 p<.05 KBIT-Matris 100.01 14.92 307 99.82 14.79 67 372 0.10 - KBIT-Bileşik 100.49 15.04 307 97.70 14.04 67 372 1.39 - ================================================================================= Çekirdek ailede yaşayan öğrencilerin K.BIT İfade Etme ve K.BIT Sözel zeka düzeyleri, geniş ailede yaşayan öğrencilere göre daha yüksek olduğu meydana çıkmıştır. (Tablo 71) Tablo 72. Okul Türü Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları ================================================================================== Resmi Okul Özel Okul ------------------ --------------------- --------------------- ------------------- µ s n µ s n Sd t p ================================================================================== KBIT-İfade Etme 99.73 14.89 354 104.30 13.35 20 372-1.34 - KBIT-Tanımlar 99.90 15.15 180 103.27 9.99 11 189-0.73 - KBIT-Sözel 99.74 14.89 354 104.20 12.97 20 372-1.31 - KBIT-Matris 99.54 15.02 354 107.80 9.16 20 372-2.43 p<.05 KBIT-Bileşik 99.57 14.98 354 107.40 10.95 20 372-2.30 p<.05 ================================================================================== Özel okulda okuyan öğrencilerin K.BIT Matris ve K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, resmi okulda okuyan öğrencilere göre daha yüksektir. (Tablo 72) Tablo 73. Okul öncesi Eğitim Almış mı? Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları ================================================================================== Evet Hayır ------------------ --------------------- --------------------- ------------------- µ s n µ s n Sd t p ================================================================================== KBIT-İfade Etme 101.33 13.27 201 98.39 16.36 173 372 1.92 - KBIT-Tanımlar 102.88 13.42 97 97.22 15.85 94 189 2.66 p<.01 KBIT-Sözel 101.47 13.27 201 98.25 16.30 173 372 2.10 p<.05 KBIT-Matris 99.62 14.66 201 100.40 15.16 173 372-0.51 - KBIT-Bileşik 100.77 14.34 201 99.08 15.49 173 372 1.09 - ================================================================================== 127

Okul öncesi eğitim almış olan öğrencilerin K.BIT Tanımlar ve K.BIT Sözel zeka düzeyleri, okul öncesi eğitim almamış olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu sonucuna varılır. (Tablo 73) Tablo 74. Anne Mesleği Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları =============================================================================== Ev Hanımı Çalışan ------------------ --------------------- --------------------- ---------------- µ s n µ s n Sd t p =============================================================================== KBIT-İfade Etme 99.08 15.53 257 101.94 13.00 117 372-1.74 - KBIT-Tanımlar 98.81 15.24 134 103.10 13.73 57 189-1.83 - KBIT-Sözel 99.02 15.52 257 102.08 12.96 117 372-1.85 - KBIT-Matris 100.22 15.49 257 99.45 13.47 117 372 0.46 - KBIT-Bileşik 99.52 15.53 257 101.00 13.37 117 372-0.89 - =============================================================================== Öğrencilerin tüm alt boyutlardaki K.BIT zeka düzeyleri, annelerinin mesleklerine göre farklılık göstermemektedir. (Tablo 74) Tablo 75-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 2279.77 5 455.95 2.10 - Gruplar içi 79753.97 368 216.72 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82033.73 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 75-A) Tablo 76-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 1545.65 5 309.13 1.41 - Gruplar içi 40652.65 185 219.74 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 42198.30 190 =========================================================================== 128

Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre çeşitlilik göstermemektedir. (Tablo 76-A) Tablo 77-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 2456.06 5 491.21 2.28 p<.05 Gruplar içi 79417.77 368 215.81 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 81873.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılık göstermektedir. (Tablo 77-A) 129

Tablo 78-B. Baba Mesleği KBIT-Sözel İçin Tukey Testi Sonuçları ====================================================================================== Serbest Esnaf Memur İşçi Meslek Tüccar ------------------------------ ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Emekli n= 4 t= 0.51 t= 0.18 t= 0.46 t= 0.01 µ= 98.50 - - - - s= 12.87 Sd= 65 Sd= 85 Sd= 73 Sd= 154 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Serbest Meslek n= 63 t= 1.05 t= 0.41 t= 1.70 µ= 102.49 - - p<.05 s= 15.30 Sd= 144 Sd= 132 Sd= 213 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Esnaf-Tüccar n= 83 t= 0.73 t= 0.60 µ= 99.84 - - s= 14.91 Sd= 152 Sd= 233 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Memur n= 71 t= 1.39 µ= 101.49 - s= 12.76 Sd= 221 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- İşçi n= 152 µ= 98.60 s= 15.18 ====================================================================================== 130

Babalarının mesleği serbest meslek olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, babalarının mesleği işçi olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülür. (Tablo 78-B) Tablo 79-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 829.94 5 165.99 0.75 - Gruplar içi 81707.89 368 222.03 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82537.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılık içermemektedir. (Tablo 79-A) Tablo 80-A. Baba Mesleği Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 1648.73 5 329.75 1.50 - Gruplar içi 81046.20 368 220.23 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82694.93 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 80-A) Tablo 81-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 616.21 2 308.11 1.40 - Gruplar içi 81417.52 371 219.45 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82033.73 373 =========================================================================== 131

Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre farklılık göstermemektedir. (Tablo 81-A) Tablo 82-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 2444.37 2 1222.18 5.78 p<.01 Gruplar içi 39753.93 188 211.46 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 42198.30 190 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre farklılıklar içermektedir. (Tablo 82-A) Tablo 83-B. Kaç Kardeş KBIT-Tanımlar İçin Tukey Testi Sonuçları ================================================================ 2-3 4 ve fazla ------------------------------ ---------- ---------- ---------- Tek Çocuk n= 23 t= 0.15 t= 2.59 µ= 101.87 - p<.01 s= 16.81 Sd= 165 Sd= 45 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- 2-3 n= 144 t= 3.42 µ= 101.38 p<.01 s= 14.45 Sd= 166 ------------------------------ ---------- ---------- ---------- 4 ve fazla n= 24 µ= 90.67 s= 12.67 ================================================================ 2-3 kardeş olan öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, 4 ve fazla kardeş olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu göze çarpar. Tek çocuk olan öğrencilerin ise K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, 4 ve fazla kardeş olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülür. (Tablo 83-B) 132

Tablo 84-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 847.08 2 423.54 1.94 - Gruplar içi 81026.75 371 218.40 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 81873.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre değişmediği görülmüştür. (Tablo 84-A) Tablo 85-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 144.69 2 72.34 0.33 - Gruplar içi 82393.14 371 222.08 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82537.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 85-A) Tablo 86-A. Kaç Kardeş Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 247.10 2 123.55 0.56 - Gruplar içi 82447.84 371 222.23 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82694.93 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre değişmediği sonucuna varılmıştır. (Tablo 86-A) 133

Tablo 87. Kendine ait odası var mı? Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları =================================================================================== Var Yok ------------------ --------------------- --------------------- -------------------- µ s n µ s n Sd t p =================================================================================== KBIT-İfade Etme 101.41 14.31 213 98.07 15.33 161 372 2.16 p<.05 KBIT-Tanımlar 101.10 15.13 109 98.76 14.58 82 189 1.08 - KBIT-Sözel 101.51 14.31 213 97.95 15.27 161 372 2.31 p<.05 KBIT-Matris 99.56 13.89 213 100.53 16.12 161 372-0.63 - KBIT-Bileşik 100.77 14.17 213 98.95 15.78 161 372 1.17 - =================================================================================== Kendine ait odası olan öğrencilerin K.BIT İfade Etme ve K.BIT Sözel zeka düzeyleri, kendine ait odası olmayan öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülmüştür. (Tablo 87) Tablo 88. Cinsiyet Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları =============================================================================== Kız Erkek ----------------- --------------------- --------------------- ----------------- µ s n µ s n Sd t p =============================================================================== KBIT-İfade Etme 99.11 14.89 186 100.83 14.76 188 372-1.12 - KBIT-Tanımlar 98.90 14.36 97 101.33 15.42 94 189-1.13 - KBIT-Sözel 99.07 14.79 186 100.88 14.82 188 372-1.18 - KBIT-Matris 98.85 15.61 186 101.10 14.07 188 372-1.46 - KBIT-Bileşik 98.79 14.91 186 101.18 14.81 188 372-1.56 - =============================================================================== Öğrencilerin tüm alt boyutlardaki K.BIT zeka düzeyleri, cinsiyetlerine göre farklılık içermemektedir. (Tablo 88) Tablo 89-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 49.93 2 24.97 0.11 - Gruplar içi 81983.80 371 220.98 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82033.73 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, okudukları sınıfa göre farklılık göstermemektedir. (Tablo 89-A) 134

Tablo 90-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 506.50 2 253.25 1.14 - Gruplar içi 41691.80 188 221.77 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 42198.30 190 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, okudukları sınıfa göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 90-A) Tablo 91-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 28.00 2 14.00 0.06 - Gruplar içi 81845.82 371 220.61 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 81873.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, okudukları sınıfa göre değişmemektedir. (Tablo 91-A) Tablo 93-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 9.89 2 4.94 0.02 - Gruplar içi 82527.94 371 222.45 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82537.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, okudukları sınıfa göre değişmediği göze çarpmıştır. (Tablo 92-A) 135

Tablo 94-A. Sınıfı Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 28.59 2 14.29 0.06 - Gruplar içi 82666.34 371 222.82 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82694.93 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, okudukları sınıfa göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 94-A) Tablo 95-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT İfade Etme İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 2.03 7 0.29 0.00 - Gruplar içi 82031.70 366 224.13 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82033.73 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, ay olarak yaş dilimine göre çeşitlilik oluşmadığı görülmüştür. (Tablo 95-A) Tablo 96-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT Tanımlar İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 0.29 7 0.04 0.00 - Gruplar içi 42198.01 183 230.59 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 42198.30 190 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, ay olarak yaş dilimine göre farklılık göstermemektedir. (Tablo 96-A) 136

Tablo 97-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT Sözel İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 0.41 7 0.06 0.00 - Gruplar içi 81873.41 366 223.70 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 81873.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, ay olarak yaş dilimine göre farklılaşmamaktadır. (Tablo 97-A) Tablo 98-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT Matris İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 0.42 7 0.06 0.00 - Gruplar içi 82537.41 366 225.51 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82537.83 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, ay olarak yaş dilimine göre değişiklik ortaya çıkmadığı görülmüştür. (Tablo 98-A) Tablo 99-A. Aylık Yaş Dilimi Değişkenine Göre K.BIT Bileşik İçin Bir Boyutlu Varyans Analizi Sonuçları =========================================================================== Varyansın Kareler Serbestlik Kareler Manidarlık Kaynağı Toplamı Derecesi Ortalaması F Değeri Düzeyi -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- N= 374 Gruplar arası 0.54 7 0.08 0.00 - Gruplar içi 82694.39 366 225.94 -------------------- ---------- ---------- ---------- ---------- ---------- Toplam 82694.93 373 =========================================================================== Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, ay olarak yaş dilimine göre farklılaşmadığı göz önüne çıkmıştır. (Tablo 99-A) 137

Tablo 100. Üstün-Normal Değişkenine Göre K.BIT İçin Bağımsız Grup t Testi Sonuçları =================================================================================== Normal Üstün ------------------ --------------------- --------------------- -------------------- µ s n µ s n Sd t p =================================================================================== KBIT-İfade Etme 99.97 14.83 374 121.96 8.67 27 399-7.61 p<.01 KBIT-Tanımlar 100.09 14.90 191 166.77 47.05 13 202-12.45 p<.01 KBIT-Sözel 99.98 14.82 374 135.52 15.44 27 399-12.00 p<.01 KBIT-Matris 99.98 14.88 374 140.48 11.45 27 399-13.86 p<.01 KBIT-Bileşik 99.99 14.89 374 153.00 15.92 27 399-17.78 p<.01 =================================================================================== Üstün öğrencilerin tüm boyutlardaki K.BIT zeka düzeyleri, normal öğrencilere göre daha yüksek olduğu görülür. (Tablo 100) K.BIT Kelime Alt Testi Tanımlar Bölümünde bazı maddeler için verilen iki cevap doğru kabul edilmiştir. Bu maddelere verilen iki cevap da 1 olarak hesaplanmış, 2 puan verilen cevapların yüzdesi ve frekans dağılımı ise ayrıca belirtilmiştir. Cevapların yüzdeleri hesaplanarak aşağıdaki tablolarda sunulmuştur. (Tablo 101-105) Doğru kabul edilerek puanlanan maddeler şunlardır: *Davul (1)_Trampet(2) *Lamba(1)_Abajur(2) *Yazar Kasa(1)_Kasa(2) *Küre(1)_Dünya(2) *Olta Çengeli(1)_Olta Kancası(2) Tablo 101 de madde 10 için verilen cevapların yüzdesi hesaplanmıştır. 138

Tablo 101. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 10 (Davul - Trampet) İçin Frekans Dağılımı ===================================================== f %f ===================================================== 0 40 10.6 1 329 87.9 2 5 1.3 Toplam 374 100.00 ===================================================== Tablo 101 de 329 birey Davul cevabı, 5 birey ise Trampet cevabı vermiş olmaktadır. Trampet sözcüğünün yüzdesi 1.3 iken, Davul sözcüğünün yüzdesi 87.9 olarak karşımıza çıkmıştır. Tablo 102 de madde 12 için verilen cevapların yüzdesi hesaplanmıştır. Tablo 102. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 12 (Lamba-Abajur) İçin Frekans Dağılımı ===================================================== f %f ===================================================== 0 103 27.5 1 266 71.1 2 5 1.3 Toplam 374 100.00 ===================================================== Tablo 102 de 266 birey Lamba cevabı verirken, 5 birey de Abajur cevabı vermiş olduğu göze çarpar. Abajur sözcüğünün yüzdesi 1.3 iken, lamba sözcüğünün yüzdesi 71.1 dir. Tablo 103 de madde 24 için verilen cevapların yüzdesi hesaplanmıştır. 139

Tablo 103. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 24 (Olta Çengeli-Kanca) İçin Frekans Dağılımı ===================================================== f %f ===================================================== 0 360 96.2 1 14 3.7 2 0 0 Toplam 374 100.00 ===================================================== Tablo 103 de sadece 14 birey Olta Çengeli cevabı vermiş, bireylerden hiçbiri Kanca cevabı vermemiştir. Kanca sözcüğünün yüzdesi bundan ötürü 0 dır. Olta çengeli sözcüğünün yüzdesi 3.7 olduğu görülür. Tablo 104 de madde 29 için verilen cevapların yüzdesi hesaplanmış bulunmaktadır. Tablo 104. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 29 (Küre-Dünya) İçin Frekans Dağılımı ===================================================== f %f ===================================================== 0 121 32.3 1 42 11.2 2 211 56.4 Toplam 374 100.00 ===================================================== Tablo 104 de 42 birey Küre cevabı verirken, 211 birey Dünya cevabı vermiş bulunmaktadır. Dünya sözcüğünün yüzdesi 56.4 dir iken, küre sözcüğünün yüzdesi 11.2 dir. Tablo 105 de madde 31 için verilen cevapların yüzdesi hesaplanmıştır. 140

Tablo 105. K.BIT, İfade Edici Sözcük Bilgisi Madde 31 (Yazar Kasa-Kasa) İçin Frekans Dağılımı ===================================================== f %f ===================================================== 0 112 29.9 1 240 64.1 2 22 5.8 Toplam 374 100.00 ===================================================== Tablo 105 de 240 birey yazar kasa cevabını, 22 birey ise kasa cevabını vermiş olduğu ortaya çıkar. Kasa sözcüğünün yüzdesi 5.8 iken, yazar kasa sözcüğünü yüzdesi 64.1 olduğu görülür. 141

SONUÇ Bu bölümde K.BIT (Kaufman Kısa Zeka Testi) ni oluşturan alt testler (İfade Edici Sözcük Bilgisi, Tanımlar bölümlerinden oluşan Kelime ve alt testleri) ve demografik özelliklerle ilgili bulgular özetlenmiş ve tartışılmıştır. K.BIT Alt Testlerine Ait Bulguların Tartışılması Bulgular önce güvenirlik, sonra geçerlik ve daha sonra norm çalışmaları şeklinde sıra ile ele alınmıştır. K.BIT Alt Testleri Madde Analizine ve Güvenirliğine İlişkin Bulguların Tartışılması K.BIT, Kelimeler Testi (Tanımlar ve İfade Edici Sözcük Bilgisi) iki alt test ve Matrisler bölümünden oluşmaktadır. Bu araştırmada 7-8 yaşında olan çocuklardan oluşan (374 denek) örneklem grubunun 8 yaş grubuna testin tamamı (test durdurma kuralı gözetilmeksizin) uygulanmışt, 7 yaş grubuna ise, manüelde bu yaş dilimine uygulanması uygun olmadığı yazılmış olduğu gibi Tanımlar bölümü uygulanmamıştır. K.BIT Kelime Alt Testleri ve Matrisler Alt Testi için yapılan madde analiz işlemlerinde madde ayırtedicilik işlemlerinden elde edilen sonuçların belli maddelerde değişkenlik olmadığından hesaplama yapılamadığı, belli madellerin ise ayırt etme gücü olduğu saptanmıştır. Bunun sonucunda optimal bir ayırtedicilik seviyesi gösterme açısından beklentilerle yeterince uyumlu olmadığı görülmüştür. Sözkonusu maddelerin ayırt edici özelliği olmamasına rağmen üst yaşlar için planlandıklarından dolayı ölçme aracından çıkarılmamıştır. Uygulamalarda, çocukların ilk maddeleri genellikle başardıkları, fakat sonraki maddeleri yapmakta zorlandıkları ya da yapamadıkları görülmüştür. Bu nedenle tüm alt testlerde yer alan bazı maddelere ilişkin madde analiz işlem sonuçları, maddelerde değişkenlik olmadığından (herkes aynı cevabı verdiğinden) hesaplama yapılamamıştır. Bazı maddelerin ise boyutla içtutarlılık göstermediği bazıların da boyutla içtutarlık gösterdiği görülmüştür. 142

Bu yüzden madde ayırtedicilik özelliği istenilen seviyelerde taşımadığı görülmüştür. İfade Edici Sözcük Bilgisi Testinde (Kelimeler A) bu araştırmanın yapıldığı 7-8 yaş için Tanımlar bölümü ve Matris alt testine oranla başarılması daha kolay bir bölüm olduğu düşünülmektedir. Problem gözüken maddeler: 24. soruda olta resmi; Çocukların çoğu cevap olarak kanca kelimesini kullanmışlardır. 26. soruda vida resmi; Bu soruda, çocukların aklına ilk gelen kelime çivi olduğu tespit edilmiştir. 27. soruda eyer resmi; 7 ve 8 yaş grubu çocuklarının bazıları resmin ne olduğunu açıklayabildikleri fakat adlandıramadıkları gözlenmiştir. 29. soruda küre resmi; Çocukların yerine dünya kelimesini daha çok kullandıkları gözlenmiştir. 32. soruda kurupil resminde de çocukların çoğu cevap olarak batarya kelimesini kullanmışlardır. Bu resimler bizim ülkemizde kullanılan şekliyle uyumlu olduğu için hepsi orjinal testle aynıdır. Tanımlar testinde ise özellikle 11. maddeden sonraki soruların bu yaş grupları için çok zorlaştığı görülmektedir. Tanımlar testindeki sorular Türkçeye kazandırılırken orjinale bağlı kalınmaya çalışılmıştır. Fakat kültürel etkilerden, bazı kelimelerin günlük hayatımızda çok fazla kullanılmamadığından ve 8 yaş çocukların bu kelimeleri bilebilmenin zekadan çok bilgiye dayandığından dolayı bu bölümde zorluk yaşanmıştır. Boş bırakılacak ve ipucu olarak verilecek harflerin belirlenmesi, belirlenen bu harflerin sesli ve sessiz oluşları, verilen kelimenin kaç harften oluştuğu, günlük hayatımızda kullanım sıklığı hepsi göz önünde bulundurulmaya çalışılmıştır. Yapılan güvenirlik analizleri çalışmaları sonucunda örneklemi oluşturan her iki yaş grubunda K.BIT İfade Edici Sözcük Bilgisi Tanımlar Alt Testleri için test tekrar test sonuçları ve iç tutarlılık sonuçları belirtilmiştir. 143

Test Tekrar Test Test-tekrar test özellikler ile ilgili ölçmelerde aranan güvenirlik, ölçümün devamlılığı açısındandır. Test-tekrar test katsayısı, ölçme aracının uygulanması, belli bir zaman aralığı sonunda aynı gruba aynı ölçme aracı uygulamasının tekrarlanması ile elde edilen iki seri halindeki sonuçlar arasındaki korelasyonun hesaplanması ile elde edilir. Test-tekrar test katsayısı, ölçme aracının bireyde kalıcı (devamlı) özellikleri ne ölçüde ölçtüğünü belirler. Test-tekrar test katsayısının hesaplanmasında, iki uygulama arasında geçen sürenin ne kadar olması gerektiği sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu soruya kesin bir cevap verilememektedir. Bununla beraber, geçecek zaman, ölçeğin ölçtüğü özellik bakımından cevaplayıcıların önemli ölçüde değişmelerine yetecek kadar uzun olmamalıdır. Ayrıca, birinci uygulamada verilen cevapları hatırlamaya yetecek kadar kısa da olmamalıdır. Genellikle bu ara 3-6 hafta olarak belirlenebilir (Ergin 125-148). İç Tutarlılık Tek bir ölçme aracı formu, tek bir birey grubu ve tek bir uygulama gerektirdiğinden en sık kullanılan güvenirlik saptama yöntemidir. Bu yöntemde karşılaşılan sorun, testin iki eşdeğer yarıya bölünmesidir. İki eşdeğer yarıya bölmenin en çok kullanılan yolu tek numaralı sorularla çift numaralı soruları ayrı puanlamaktır. Bu iki yarıdan elde edilen puanlar takımı, ayrı ayrı testlerden elde edilmiş gibi işlem görürler. Katsayı yüksek çıkmış, yani testin bir yarısı diğer yarısı ile tutarlı ise, "bu testin içtutarlığı (güvenirliği) vardır" şeklinde değerlendirilecektir (Ergin 125-148). Araştırmada güvenirlik ile ilgili elde edilen bulguların anlamlı çıkmasında örneklemin yeterli sayıda olması etkili olmuş olabilir. ABD örneklemi oluşturulduğunda bütün yaş grupları aynı anda standardizasyon çalışmasında yer almıştır. Bu çalışmada ise sadece 7 ve 8 yaş gruplarına yer verildiğinden örneklemin, evreni tam olarak temsil edecek şekilde yeterli düzeyde deneği kapsaması istenmiştir. Aynı zamanda örneklemde yer alan çocuklar birbirinden farklı özelikler taşıyan sosyo- ekonomik ve kültürel değişkenlere göre seçilmiş olması da araştırma sonuçlarının güvenilir çıkmasında etkili olmuş olduğu tahmin edilmektedir. 144

K-BIT Alt testleri Geçerliğine İlişkin Bulguların Tartışılması K.BIT geçerlilik çalışmaları doğrultusunda, K.BIT alt testler arası ilişkilere dayalı içsel tutarlılık analizi, sosyodemografik değişkenlere göre analizler ve K.BIT in kriter geçerliliğine bakılmıştır. Cinsiyetlere göre K.BIT puanları farklarına t-testi ile bakılmıştır. 7 ve 8 yaş grubu örnekleminde cinsiyetten kaynaklanan anlamlı bir fark bulunamamıştır. Eğitim alanının ilk araştırmalarında erkek çocukların çeşitli zeka testlerinde daha başarılı oldukları görülmüştür. Son dönemlerde yapılan araştırmaların pek çoğunda ise kız çocuklarının da en az erkekler kadar başarılı oldukları görülmektedir (Kerr, Nickpon, 2003; 56). Leana nın (2005) üzerinde çalışmış olduğu Londra Kulesi Testi ölçümleri cinsiyet değişkeninden etkilenmemiştir. Bu çalışmanın bulguları da cinsiyet değişkeninden etkilenmediğine yönelik araştırma bulgularını göstermektedir. Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları nda cinsiyetlere göre anlamlı bir fark bulunamamıştır. Özyaprak ın (2006) Zihinsel Güçleri ve Yeterlilikleri Gözlem Yoluyla Keşfetme Testinin Uzamsal- Analitik Boyutunun A-2 ve 3-5 Formlarının Geçerlik ve Güvenirlik çalışmalarında cinsiyete göre anlamlı bir farkın bulunmadığı belirtilmiştir. Savaşan ın (2006) 9-10 yaş çocukları üzerinde yaptığı K.BIT Ön Norm çalışmasında da K.BIT puanlarının, cinsiyet değişkeninden etkilenmediği görülmüştür. Davaslıgil (2004) üstün zekalı çocuk kavramını cinsiyetle sınırlamayı uygun görmemiştir. Üstün zekalı çocukları yaratıcılık konusunda yaşıtlarına göre daha akıcı ve esnek düşünebilmekte, en küçük ayrıntıları bile değerlendirmekte, aynı konuda pek çok farklı fikir üretebilmekte ve başkalarının düşünemeyeceği şeyleri düşünebilmektedir (Davaslıgil, 2004b). Ekonomik durum değişkeni her iki yaş grubu için bir boyutlu varyans analizi ve t-testi analizi ile incelenmiştir. 7-8 yaş gruplarından elde edilen bulgulara göre ekonomik durum çocukların İfade etme, Tanımlar, Matrisler puanıyla istatiksel açıdan anlamlı pozitif ilişkiler göstermiştir (Tablo 48-A 52. 3). Buna göre 7 ve 8 yaş grubunda ekonomik durumun yükseldiği durumlarda K.BIT puanlarının da yükseldiği, ekonomik durum düştüğünde K.BIT puanlarının da düştüğü fark edilmiştir. Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları araştırmasında, ekonomik durumuna göre istatistiksel açıdan anlamlı pozitif ilişkiler gösterdiği belirtilmiştir. Leana nın (2005) üzerinde 145

çalışmış olduğu Londra Kulesi Testi ölçümlerinde de ekonomik durumuna göre farklılık görülmemiştir. K.BIT in 9-10 yaş çocukları üzerinde ön norm çalışmalarını gerçekleştiren Savaşan (2006), K.BIT puanlarının sosyo-ekonomik düzeyine göre arttığını ifade etmektedir. Ekonomik durum toplumun devamlılığını sağlayan maddi öğelerin belirli kurallara göre birleşmesiyle olur (Şişman, 2006: 42). Sosyo ekonomik durumun yetersiz olması çocuklarının gelişimi açısından beslenme ihtiyaçlarının tam olarak karşılanamadığı bilinmektedir. Dolayısıyla bilişsel gelişimleri de önemsenilmemektedir (Cüceloğlu, 2004: 375). Üst sosyoekonomik ailelerden gelen çocukların bebeklik dönemlerinden itibaren zengin uyarıcılara maruz kalırlar (Cüceloğlu, 2004: 376). Anne-Baba Eğitim Düzeyi Değişkenine göre örneklemin K.BIT puanları karşılaştırılmıştır. Örneklem de anneler ve babalar eğitim durumlarına göre İlk Öğretim, Orta Öğretim ve Yüksek Öğretim gruplarına ayrılmıştır. Okur Yazar olmayan anne-babalar Sayısı az olduğundan dolayı analize dahil edilmemiştir. Analize dahi edilen her üç grup (İlk, Orta ve Yüksek Öğretim) K.BIT puanları arasındaki farklar bir boyutlu varyans analizi (ANOVA) ile incelenmiştir. Dolayısıyla örneklem yaş grubundaki anne ve babaların eğitim düzeyi ile elde edilen K.BIT puanları arasında istatistiksel açıdan fark taşıyan ve taşımayan eğitim düzeyleri belirlenmiştir: Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılaşmadığı saptanmıştır. Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılaşma olmamıştır. Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılık görülememiştir. Annelerinin eğitim düzeyi orta öğretim olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, annelerinin eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Annelerinin eğitim düzeyi yüksek öğretim olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, annelerinin eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, anne eğitim düzeyine göre farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılık göstermektedir. Babalarının eğitim düzeyi orta öğretim olan öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere 146

göre daha yüksektir. Babalarının eğitim düzeyi yüksek öğretim olan öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılık göstermektedir. Babalarının eğitim düzeyi orta öğretim olan öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Babalarının eğitim düzeyi yüksek öğretim olan öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılık göstermektedir. Babalarının eğitim düzeyi orta öğretim olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Babalarının eğitim düzeyi yüksek öğretim olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, babalarının eğitim düzeyi ilk öğretim olan öğrencilere göre daha yüksektir. Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, baba eğitim düzeyine göre farklılaşmamaktadır. Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları araştırmasını içeren Anne-Baba eğitim durumu değişkenine göre hem anneler hem de babalar İlkokul, Ortaokul Lise ve Üniversite Mezunu gruplarına ayrılıp analiz edilmiştir. Anne ve baba eğitim düzeyinde, üniversite ile ilkokul mezunu grupları arasında, üniversite açısından anlamlı; Lise mezunu ile İlkokul mezunu grupları arasında, lise mezunu açısından anlamlı farklılık görülmüştür. Özyaprak ın (2006) Zihinsel Güçleri ve Yeterlilikleri Gözlem Yoluyla Keşfetme Testinin Uzamsal-Analitik Boyutunun A-2 ve 3-5 Formlarının Geçerlik ve Güvenirlik çalışmasında en yüksek ortalamayı anneleri üniversite mezunu olan çocuklar aldığı gösterilmektedir. Baba eğitim düzeyine göre de babalarıları lise mezunu olanlar en yüksek ortalamayı aldıkları belirtilmiştir. Leana (2005) çalışmasında anne eğitim durumunun öğrencilerin testten aldıkları puanlara göre ilişkisi olup olmadığında bakıldığında anlamlı bir fark görülmemiştir. Baba eğitim durumunda ise anlamlı farklılıklar gözlenmiştir. Savaşan ın (2006) 9-10 yaş grubu çalışmasında da 9 yaşındaki bireylerin anne-baba eğitimine göre zeka durumlarında farklılık görülürken 10 yaşındaki bireylerde anne-baba eğitimine göre zeka durumlarında anlamlı farklılık görülmemiştir. Gürpınar ın (2006) CAS üzerinde farklı yaş gruplarıyla yaptığı araştırmada anne eğitim durumunu çocuklarda zekanın anlamlı farklılıklar gösterdiği belirtilmiştir. Baba eğitim durumunun ise istatistiksel 147

olarak eğitim seviyesi yüksek olan babaların çocuklarında anlamlı farklılıklar olduğu saptanmıştır. Eğitim bireyleri toplumda örnek davranışlar edindirmeyi amaçlar. Eğitimin her aşaması bireyi bu amaca yaklaştırır. Eğitim durumu ebeveynlerin çocuklarına karşı tutumlarının belirlenmesinde de etkilidir. Araştırmalar ilkokul mezunu olan ebeveynlerin ile yüksek okul mezunu olan ebeveynlerin çocuklarına karşı tutumları farklılık gösterebilmektedir (Yeşilyaprak, 2003; Akt. Savaşan). Anne Baba Çalışma Durumu değişkenine göre elde edilen istatistiksel bilgiler: Öğrencilerin tüm alt boyutlardaki K.BIT zeka düzeyleri, annelerinin mesleklerine göre farklılaşmadığını göstermiştir. Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılaşmadığı sonucu vermiştir. Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılık göstermemiştir. Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılık gösterdiği görülmüştür. Babalarının mesleği serbest meslek olan öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, babalarının mesleği işçi olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılaşmadığı ortaya çıkmıştır. Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, babalarının mesleğine göre farklılaşmadığı gözlenmiştir. Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları adlı araştırmasında baba meslekleri değişkeni karşılaştırılamamıştır. Çünkü babaların çok sayıda meslek grubuna orantısız olarak dağılmış oldukları gözlenmiştir. Savaşan ın (2006) 9-10 yaş grubu K.BIT ön norm çalışmasının matrisler testinde, anneleri çalışan çocukların ve anneleri ev hanımı olan çocukların puanlarında anlamlı bir farklılık gösterilmemiştir. Kelimeler ve K.BIT Toplam puanına göre anlamlı farklılık olduğu gözlenmiştir. Gürpınar ın (2006) çalışmasında anne çalışma durumunda gösterilen ortalama puanlar arasında anlamlı farklılıklar çıktığı gözlenmiştir. Örneklem grubundaki bireylerin elde ettikleri K.BIT puanları ile deneklerin kardeş sayısı değişkeni arasındaki ilişki her iki yaş grubu için ayrı Bir boyutlu varyans analizi ile karşılaştırılmıştır. Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre farklılaşmamdığı görülmüştür. Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre farklılık göstermiştir. 2-3 kardeş olan öğrencilerin K.BIT 148

Tanımlar zeka düzeyleri, 4 ve fazla kardeş olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu görünmektedir. Tek çocuk olan öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka düzeyleri, 4 ve fazla kardeş olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu saptanmıştır.. Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre farklılık göstermemiştir. Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre farklılık görünmemektedir. Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, kaç kardeş olduklarına göre farklılık olmadığı gösterilmiştir. Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları konusu üzerine yaptığı araştırmada kardeş sayısına göre Kelimeler ile Matrisler ve K.BIT birleşik puanları isatiksel açıdan negatif bir ilişki göstermiştir. Buna göre kardeş sayısı arttıkça Kelime, Matrisler ve K.BIT Bileşik puanlarında düşme, kardeş sayısı azaldıkça da yükselme olduğu görülmüştür. Savaşan ın (2006) 9-10 yaş grubu K.BIT ön norm çalışmasında da 9 yaş grubunda anlamlı bir fark görülmezken 10 yaş grubunda kardeş sayısı daha az olan çocuklarda anlamlı farklılık görülmüştür. Gürpınar ın (2006) 8 yaş çocuklarına yaptığı çalışmada ortalama puanlar ile kardeş sayısı arasında anlamlı bir ilişki bulunamadığı saptanmıştır. Clark, Prior ve Kinsella nın (2002) belirttiği gibi, kardeş sayısı arttıkça çocuk sadece anne-babasının ilgisini değil, odasını, eşyalarını, kitaplığını, harçlığını paylaşmak zorunda kalmaktadır. Odasına çekilip kendi başına kalmak isteyebilir, kardeşlerine ters davranabilir ve tartışmalar yaşanabilir. Bu koşullar da onun öğrenme düzeyini, dünyayı algılayışını ve düşünme süreçlerini etkileyebilmektedir. Örneklemi oluşturan çocukların kendi odası olup olmama durumu ve K.BIT puanları ile ilişkisi bağımsız gruplar t-testi ile incelenmiştir. Kendine ait odası olan öğrencilerin K.BIT İfade Etme ve K.BIT Sözel zeka düzeyleri, kendine ait odası olmayan öğrencilere göre daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları nda kendi odası olanlar olmayanlara göre Kelimeler-ABi Matrisler ve K.BIT Bileşik puanlarında daha yüksek puanlar elde ettiklerini göstermiştir. Savaşan ın (2006) 9-10 yaş grubu K.BIT ön norm çalışmasında da kendi odası olup olmama durumuna göre 9 yaş grubunda anlamlı bir fark görülmediği, 10 yaş grubunda ise kendi odası olan çocuklarda anlamlı bir fark tespit edildiği görülmüştür. 149

Yörükoğlu na (1998) göre bir çocuğun kendine ait bir alanı kendi odasıdır. Burada özgürlüğünü en rahat yaşayacağı bir yerdir. Örneklemde her iki yaş grubunda aile türüne göre aileler Bağımsız t-testi ile karşılaştırılmıştır. Buna göre 7 ve 8 yaş grubunda çekirdek aile yapısına sahip olan çocukların elde ettiği puanlarla geniş aile yapısında yaşayan çocukların elde ettikleri puanlar açısından anlamlı bir fark görülmüştür. Çekirdek ailede yaşayan öğrencilerin K.BIT İfade Etme ve K.BIT Sözel zeka düzeyleri, geniş ailede yaşayan öğrencilere göre daha yüksektir. Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları tez konusunda aile yapısı değişkenine göre, çekirdek ailede yaşayan geniş ailede yaşayan bireylere göre birkaç puan daha yüksek puan almış oldukları gözlenmiş fakat buna rağmen isatistiksel açıdan büyük fark görülmemiştir. Savaşan ın (2006) çalışmasına göre çekirdek aile yapısından gelen çocukların aldıkları puanlarla geniş aile yapısından gelen çocuklardan aldıkları puanlar açısından anlamlı farklılık görülmemiştir. Gürpınar ın (2006) çalışmasında ortalama puanlar ile aile yapısı arasında çekirdek aileden gelen çocukların puanlarından anlamlı ilişki olduğu saptanmıştır. Kalabalık ailelerden gelen çocuklarda, zorunluluk nedeniyle kendi işlerini yapmak ve kendilerinden küçük kardeşlerine bakmakla yükümlü olduklarından, sorumluluk duygularının daha fazla geliştiğini göstermektedir. Kendi evlerinde bazı sorumlulukları üstlenmeyi öğrenen çocuklar, sadece başarılı bir uyum göstermekle kalmamakta, aynı zamanda grubun lider rolüne seçilmiş bir üyesi de olabilmektedirler (Yavuzer, 2005: 142). Aynı şekilde çekirdek aile ortamında büyüyen çocuklar da anne baba ile daha rahat iletişim kurabilecek ortama sahip olma avantajına sahiptirler. Aile, duygusal temeller ve değerler üzerine kurulan; sevgi, saygı, özveri, yardımlaşma gibi değerlerin ve birincil ilişkilerin egemen olduğu bir yerdir. Ailenin özellikleri, çocuğun gelişimini olduğu kadar okul başarısını da etkilemekltedir (Şişman, 2006: 48-49). Örneklemdeki bireylerin anne ve babalarının birlikte ya da ayrı oluşları, elde edilen bulgulara göre 7 ve 8 yaş grubunda iki grubunda elde ettiği puanlar arasında anlamlı bir fark tespit edilememiştir. Öğrencilerin K.BIT İfade Etme zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin K.BIT Tanımlar zeka 150

düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin K.BIT Sözel zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin K.BIT Matris zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin K.BIT Bileşik zeka düzeyleri, anne-babalarının beraber olma durumlarına göre farklılaşmamaktadır Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları tez konusunda anne babası birlikte olan bireylerin anne babası ayrı olan bireylere göre istatistiksel açıdan farklılık göstermediği görünmektedir. Savaşan ın (2006) çalışmasında elde edilen bulgulara göre hem 9 hem de 10 yaş grubun da elde ettiği puanlar arasında anlamlı bir fark tespit edilemediği gözlenmiştir. Okumayı öğrenmenin temelinde ana-babası tarafından dinlenmiş olma ve anlaşılmış olma yatar. Anne baba, çocuğa okulda nasıl daha iyi öğrenebileceğini ya da mutlu olabileceğini öğretmeden önce, çocuğu olduğu gibi, kendisi olarak görmeyi öğrenmelidir (Yavuzer, 2006: 78). Tüm dünyada boşanmalar artmaktadır. Bu artış tek ebeveynli ve anne ya da babanın yeni eşi kavramıyla tanışan çocuk sayısını da etkilemektedir. Boşanan ailelerin çocuklarının ruhsal sağlıklarının korunması için dikkat edilmesi gereken kurallar vardır. Her çocuk anne ve babasıyla birlikte yaşamak ister. Ancak evlilik sürdürülemiyorsa, evde huzursuzluk varsa ve anne baba mutsuzsa bu durum çocukları olumsuz etkiler (Semerci, 2006: 179). Örneklemdeki deneklerin okul öncesi eğitimden yararlanıp yararlanmama durumları ve elde ettikleri K.BIT puanları her iki yaş grubu için ayrı ayrı bağımsız gruplar t-testi ile karşılaştırılmıştır. Okul öncesi eğitim almış olan öğrencilerin K.BIT Tanımlar ve K.BIT Sözel zeka düzeyleri, okul öncesi eğitim almamış olan öğrencilere göre daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Atalay ın (2007) K.BIT 13-14 Yaş Çocukları Üzerinde Geçerlik, Güvenirlik ve Ön Norm Çalışmaları araştırmasında okul öncesi eğitim alan çocukların, almayanlara göre kelime alt testlerinde daha yüksek puanlar elde ettikleri görülmüştür. Savaşan ın (2006) 9 ve 10 yaşındaki çocuklardan okul öncesi eğitim alanlara göre anlamlı istatistiksel sonuçlar olduğu gözlenmiştir. Gürpınar (2006) 151

araştırmasında ise okul öncesi eğitim alanların ve almayanların arasında anlamlı istatistiki farklılığın olmadığını belirtmiştir. Çocukların geleceğini belirleyecek olan toplumsal ve ahlaki değerlerin aktarılması, yaşamın ilk yıllarında başlar. Temel bilgi beceriler bu dönemde kazanılır. Bu nedenle okulöncesi eğitiminin önemi büyüktür. Anaokulu, çocuğa bilgi aktarmaktan çok, çocuğun içinde var olan yeteneklerin serpilip gelişmesine yardımcı olur. Çocuk anaokulunda en iyi oyun ortamını bulur, işbirliğini geliştirir, yaşıtlarıyla ilişki kurarak birlikte yaşamayı öğrenir (Yavuzer, 2006: 151-152). Kriter geçerliğini belirlemeye yönelik çalışmalarda ise K.BIT ile elde edilen puanlar WISC-R zeka testinden elde edilen puanlar ile karşılaştırılmıştır. Araştırmanın sonucunda K.BIT Birleşik ı, Kelime alt testleri ve Matrisler alt testinden elde edilen puanlar ile WISC-R zekâ testi sözel, performans ve toplam puan arasındaki ilişkinin anlamlı olduğu bulunmuştur Araştırma Sonucuna Yönelik öneriler Araştırma sonuçlarına bakıldığında K.BIT puanları ile istatistik açıdan anlamlı farklılık görülmemektedir. Bu durum 7 8 yaş grubu çocukları bu tür test uygulamalarına pek fazla alışık olmadıklarından dolayı ortaya çıkmış olabilir. Aynı zamanda Tanımlar bölümünün sadece 8 yaş grubuna uyglanmasının da burada etkisi olabilmektedir. Bu çalışmadan sonra, 7-8 yaş grubu için gelecekte yapılacak olan çalışmalarda Tanımlar bölümünde bulunan kelimelerin günlük yaşantımızda daha sık kullanılan kelimeler olmasına dikkat edilebilir. Bu yaş grubu çocukların çoğu en çok 11. iteme kadar cevap verebilmiştir. Çok nadir olarak ta, bazı çocuklar uygulayıcının beklemediği cevapları vermişlerdir. Ford Otosan Beyazıt İlkokulunda ise üstün zekalı çocukların üzerine uygulanan bu test anlamlı farklılık göstermiştir. Bu pozitif farklılık sonucunda K.BIT testinin, üstün zekalılığa yatkın olup olmayan çocukları keşfetmede etkin olabileceği saptanmıştır. Dolayısıyla ilerde bu tür okullarda, üstün zekalı öğrenci seçme aşamasında kullanılabileceği önerilmektedir. Üstün zekalı çocukların teşhis edilebilmesi hem bir ülke için hem de bireyin kendisi için; ilerlemesi için ve, başta kendisine, sonra toplumuna yararlı olabilmesi 152

için ayrı bir anlam, ayrı bir önem taşımaktadır. Dolayısıyla K.BIT her eğitimcinin yararlanabileceği bir testtir. Bir eğitimcinin ülkesine üstün zekalı öğrencileri kazandırma doğrultusunda, bu testi uygulamayı öğrenip gelecekte çok büyük katkıları olabilir. K.BIT in okullarda ve klinik alanda uygulanabilme özelliğine sahip pratik bir test olarak kullanımının yaygınlaştırılması önerilmektedir. Araştırmadan elde edilen bulgular sonucunda, gelecekte K.BIT ile ilgili çalışma yapmayı düşünen araştırmacılara, yol göstermesi amacıyla aşağıdaki öneriler sunulmuştur: Bu araştırmanın örneklemi 7 ve 8 yaşındaki çocuklar ile sınırlandırılmıştır. K-BIT 4 ve 90 yaş arasındaki bireyler için geliştirilmiş bir değerlendirme sistemidir. Diğer yaşlar için de gerekli olan uyarlama ve standardizasyon çalışmalarının yapılması önerilir. K-BIT in ne için, nasıl ve kimlere uygulanacağı konusundaki aydınlatıcı bilgilerin psikolojik danışman, özel eğitim uzmanları ve öğretmenlere yönelik yapılacak hizmet içi eğitim çalışmalarında yer alması sağlanmalıdır. Okul ve klinik ortamlarında bireylerin zihinsel işlevlerini değerlendirirken fazla zaman almayan ve uygulaması pratik olan araçların yeterli olmaması günümüzün bir gerçeğidir. K-BIT in okullarda ve klinik alanda uygulanabilme özelliği dikkate alındığında, bu gereksinimi giderme bağlamında yaygın bir şekilde kullanılabilir hale getirilmesi önerilir. Özel gereksinimi olan öğrencilerin erken tanımlanması için ülkemizde yaygın olarak kullanılan zeka testlerine alternatif olabilecek ve bu bireylerin hangi alanda ne boyutta özel gereksinime ihtiyaçları olduğunu ortaya koyacak farklı zeka testlerinin de ülkemize kazandırılması üzerine çalışmalar yapılması önerilir. Aşağıda verilen Kelime Alt testi İfade Edici Sözcük Bilgisi bölümündeki bazı maddeler orta dereceli zorluğa sahip, yeni geliştirilen testte rahatlıkla kullanılabilecek ayırtedicilik gücünde oldukları halde, cevaplayıcılar tarafından resimleri dolayısıyla eleştirilmiştir. Daha ayırtedici olacağı düşünülerek yanlarında bulunan resimlerle değiştirilmesi önerilmiştir (Araştırma kapsamı dışında küçük grup üzerinde eleştirilen ve önerilen resimler yan yana gösterilmiş olup, isimleri istendiği zaman 153

istenilen cevaba ulaşma oranı, hem hızlanmış hem de artmıştır). Aşağıda bu maddelerle ilgili olan resimlere alternatif, kendi kültürümüze daha yakın resimler verilmiştir. Aşağıdaki Şekil 3, 4, 5, 6, 7 de Şelik A lar yerine Şekil B lerin ölçeğe konulmasının uygun olacağı düşünülmektedir. A B Şekil 3. K.BIT Test Kitapçığındaki (18. Madde) çeşme (A) ve önerilen çeşme resmi (B). 154

B A B Şekil 4. K.BIT Test Kitapçığındaki (24. Madde) çengel, olta çengeli (A) ve önerilen çengel, olta çengeli resmi (B). A B Şekil 5. K.BIT Test Kitapçığındaki (27. Madde) eyer (A) ve önerilen eyer resmi (B). 155

A B Şekil 6. K.BIT Test Kitapçığındaki (39. Madde) can yeleği (A) ve önerilen can yeleği resmi (B). A B Şekil 7. K.BIT Test Kitapçığındaki (42. Madde) priz (A) ve önerilen priz resmi (B). 156