Havaî Ha Direklerinizin Seçilmesi Yazan: Niazi DOĞAŞAN E.Î.E. Yük. Müh. Enerji nakil halarının halen arz eiği problemleri iki grupa oplaabilriz : Eîekriki problemler Mekanik problemler. Bu iki problem zaman zaman isenilen şarlara göre çeşili şekillerde ezahür ederler. Bilhassa ikincisi bir ekonomik mesele olarak karşımıza çıkar. Nakilin çeri ne olmalıdır? Direkler arası mesafe ne olmalıdır? bunların direk ebalarına esisleri, neicede ilk esis bedeline irca edilerek hangi solüsonun daha ucuz, daha işimize elverişli olduğunu çıkarıp ona göre karar vermemiz en abiî ve apılan oldur. İşe bu ekonomik mukaeseler apılırken en müessir fakörü malzemler göserir. Bilindiği gibi hava halarının en başa gelen maerali olarak Nakilleri (bakır, alüminum, bronz Vs.) Direkleri (Demir, ağaç, beon, fiber Vs.) saabiliriz. Ağaç direklerin malieleri oldukça ucuzdur. Emprene edilmeden kullanılmaları ii neice vermez, ömürleri kısadır. İi emprene edilmiş bir ağaç direğin ömrünü 20-25 sene kabul edebiliriz. Bakım ve işleme masrafları fazladır. Sık sık arıza göserirler. Bolan mahduur. Bu bakımdan kısamenzilleri de kulanılabilirler. Tepe kuvveleri küçükür. Büük kesili nakillerde ii neice vermez. Sık sık çif direk, paanda ve lene gibi akvielere lüzum göserirler. En büük avanajları izolmanlatinın diğer direk çeşilerinden ii oluşudur. Bilhassa elgraf ve elefon halarında nakillerin direğe emas emesi halinde dahi arıza giderilincee kadar muhaberee devam edilebilir. Fiber direkler son zamanlarda Amerika'da ele alınmışır. Halen ecrübe devrindedir. Hafif oluşları dış esirlere karşı mukavim oluşları, haâ izolaör kullanmağa lüzum gösermeişleri başa gelen hususielerindendir. Demir ve beon direkler : Memlekeimizde demir direklerin kullanılması bir eamül haline gelmiş isede, son zamanlarda beon direğe doğru bir cerean müşahede edilmekedir. Bilindiği gibi beon direklerde iki şekilde inşa edilmekedirler. Vibre direkler: Bunlar kare, dikörgen vea daire kesili olabilirler. Dikileceği mahalde vea akınında inşa emek kabildir. Tabandan ukarıa doğru incelmekedirler. İki üzü arasında delikler bırakılmak sureile hem hafifleşirmek ve hemde eğilme mukavemeini arırmak kabildir (Şekil: 1). ŞEKİL: 1
Sanrfuj beon direkler: Bunlar daire kesili, orası boş içi demirle akvielidirler. Dış görünüşleri ile mannesman ipi boru direklere benzer. Umumiele konik olup ukardan aşağıa akriben merede 15-18 mm. genişler. Bununla beraber köşeli şekilde vea kademeli çapa apılabilir. Normal olarak epe çapları 100-300 mm. arasında değişir. Boları 9-15 m. kadardır. Beone kalınlığı da her erde sabi değildir. Takriben ukarıdan aşağıa doğru beher merede 2-3 mm. arar. Bu surele direğin oprağa aklaşıkça aracak ezilme zorlanması sabi uulur. Ani şekilde demir çubukların bir kısmı da epee kadar uzaümaarak cer zorlanması direk bounca akriben sabi uulur. (Şekil : 2-3). Beon ve demir direklerin mukaesesi : 1 Ömür: Beon direklerle demir direklerin ömür bakımından pek farkı okur diebiliriz. Ancak demir direklere ii bakıldığı akirde bu böledir. Aksi halde galvenize olmassa vea üç beş senede bir boanmassa dış esirlerle beon direklerden daha çabuk harap olacağı aşikârdır. Beon direklerin ömürünü 50-60 ve demir direklerin ömrünü 35-40 sene kabul edebiliriz. 2 Naklie: Beon direklerin en fena arafı nakliesidır. Hem fazla ağır oluşları ve hemde zedelenmeğe kırılmağa daha müsai olduklarından burada demir direklerin faikieini zikredebiliriz. Ani e- Beon cidar forma halkos Tuünîçubuklar Of i çaproz sorgı Beon cidar ŞEKEL : 2 Demir Direkler : Memlekeimizde en çok raslanan bir direkir. Bilindiği gibi iki ipi vardır. A ipi demir direkler, Kafes ipi demir direkler. ŞEKİL : 3 pe kuvveini haiz ani bodaki demir ve beon direklerin ağırlığını şekil : 4 den den mukaese edebiliriz. Demir direklerin dikilme mahallinde mone edilebileceği de düşünülürse nakliesinin daha da kolalaşacağı abiîdir.
î in* '«M ur* ne 1 r j1 ii i 1 ( s* r+f rı C-İI n X" dır 'kir nn S* Air f<ır ı afır ILI! V I "2*5" M 96 iei ioeo a«o I E>fon direklerin oplmm ağırlığı ıco ıoo Toplar?) alırlık lioo Jl_. Koj^es iip'ı amr -JıreUrm fopajm QJırlıqı jğ. A Jıpı Jemir drçklrın oplam agrjf 3 Maeral: Yukarda epe kuvvelerine göre ağırlıklarını verdiğimiz demir direkler S. 37 malzemeden mamul olduğuna göredir. Bundan daha üksek mukavemeli çelik kulanıldığı akirde, ani epe kuvveleri için daha da hafif direkler çıkacakır. Faka bu bir maddi imkân meselesidir. Temini en kola S. 37 olduğu için küçük direklerde bilhassa alçak gerilim şebekelerinde kullanılması ade haline gelmişir. Buna mukabil 66 kv., 154 kv. gibi büük menzilli halarda kulanılan direkler üksek kaliede çeliken imal edilirler. Beon direklerde kulanılan demir umumiele S. (70-90) civarındadır. Bilhassa direğin umumi ağırlığını azalmak bakımından oldukça cer mukavemeini üksek umak ii olmakadır. Beon direğin isminden de anlaşılacağı üzere ikinci mühim unsuru beondur. Umumile 400-450 dozlu beon arme kullanılır. İhiva eikleri demir mikarı şekil: 5 de görülmekedir. Şekil: 4 deki beon direğin oplam ağırlığından, şekil: 5 deki demir mikarı enzil edilirse gerie kalan kısım beonun ağırlığını eşkil eder. Yukardaki eğrilerden, 400 kg. epe kuvveine kadar beon direklerin demir kısımlarının az olduğu, 400 kg. ee kuvveinden sonra demir direklerin demir mikarını az olduğunu görebiliriz. 4 Fia : Fia husuunda bir karara varmak memlekeimiz için oldukça güçür. Yapıran müesseee apan usaa işçie haa apılma erine ve mevsimine gö-
- -Ek An f rfrril rl in ' * >«* ' r i? r*» j> r 4 00 3M> > * a I 4«1-» ıpı demir eırekeralı Jmir mıumrı i - Kafa [ f\ Jenir cirellerje.l( Jmir mıkirı İı - Oelor eıreklerd-lri Jmır mikmrı n in * K I Demir mikarı LInn re daima değişen fialar içinde kafi bir nunla beraber aşağıdaki eğriler oldukça ifade ile konuşmak oldukça güçür. Bu- hakikaa akın değerlerle çizilmişir. hcoo Muile lif dır»ki, rdi uirr YO r ı'â Ur İ ı U» inil Of. % 3«* ioo : r. im» fe ıee eo j ı ', -*" M *** - - I, 1 3co 5ao M> ae ooo İlce ııoc I4OO ıioe ifa» MrM I. Şeldl: 6
5 Bakım ve İşleme: (Şekil: 6) diebiliriz ki, ani boda ve ani bir epe kuvvei için en ucuzu A ipi demir direklerdir. Müeakiben kafes ipi demir direkler ve beon direkler gelmekedir. Yukarda da zikreiğimiz gibi beon direkler oldukça uzun 50-60 sene gibi bir ömre sahipirler. Boa isemezler. Görünüşleri ve renkleri gae güzeldir. Vesai darbelerine karşı oldukça mukavimdirler. En büük hususieleri daire kesili oluşlarından radal her önde ani epe kuvveini haiz olmalarıdır. Bundan öürü sokakların durumu vea ravers esbiinde herhangi bir güçlük okur. Yegâne kusurları aşıma güçlüğü ve biraz da pahalı oluşlarıdır. Diğer bir avanajlarıda 750 kg. epe kuvveine kadar içindeki demir mikarının diğer ip direklerden az oluşudur. Memlekeimizde halen isihsal edilen demir mikarı mahdu olduğuna göre beon direklerin bu hususieleri küçümsenmelidir. Bilhassa alçak eveür şebekelerinde kullanılan direklerin % 70 inin epe kuvvei 750 kg. dan küçükür. Bu bakımdan alçak gerilim şebeklerinde kullanmak ga ii neice verecekir. Elekriki nakilielerinin fena oluşları insan haaı bakımından ii ise de nör halarının oprakla iribalarını kesiklerinden sık sık opraklama eribaı apmağı icap eirdiklerinden esisi v biraz daha pahalılaşırırlar. Diğer ve mühim bir husussiei de iinalı bir emele lüzum gösermeişleridir. Demir direklerinde oldukça ömürleri uzundur. 35-40 sene diebiliriz. Ancak zaman zaman boanmaları lâzımdır Cereanın kesilmemesi icap eden mühim halarda oldukça boanma işi de güçlükler evli eder. Hernekadar galvenize demir kulanıldığı zaman boanma külfei oradan kalkarsa da esisi pahalılaşjırdığından alçak eveür şebekelerinde ercih edilmez. Güzergâhları umumiele gari meskûn erlerden geçen üksek eveür şebekesinde boama işleri çok zor olduğundan sıcak galvenize demir kulanmak adea zarure haline gelmişir. Zaen ukardaki eğrilerden de görüleceği üzere gerek naklie ve gerekse epe kuvvelerinin arması hasabile çok pahalılaşan beon direklerin üksek eveür şebekelerinde kullanılması ii neice vermeeceği kanaaindeim. Esasen üksek epe kuvvelerinde beon direklerin ihiva eikleri demir mikarı da, ani epe kuvveindeki demir direklerden fazla oluşlarındandır ki, herhangi bir eseiklik aranmaan üksek eveür şebekelerinde kullanılması için bir sebep okur zannederim. MANŞ'I GEÇECEK KABLO Tercüme eden: Emel BAY KAL Y. Müh.-E.İ.E. İngilere Enerji Vekili, Cenral Elecrici Auhori ile Elecriciâ de France'ın iki memlekein güç sisemleri arasında bîr enerkonneksion apma eklifini kabul eiğini bildirmişir. Bu bağlanı için Canerbur isasonu ile Dungeness akınındaki bir uç isason arasında 275 kv.luk bir hava haı esis edilecek, bu uç nokada 275 kv.hılc a.c. 200 kv. luk d.c'a çevrilecek, Dungeness ile Boulogne'nin doğusunda bulunan birçevirici isason arasına da ek bir denizalı kablosu döşenecekir. Karşı uça gerilim ine 225 kv. luk a.c'a çevrilerek. Fransanın 225 kv. luk sisemile bağlanı apılacakır. İki önde de nominal aşıma kapasiesi 160 Mw olacakır. iki sisemi bağlamak için doğru akım seçilmesinin sebepleri şunlardır: a Güç ransferi, bir a.c sisemindekinden çok daha kola konrol edilebilir. b Üci sisemin frekanslarından amamen müsakil olmak mümkündür. c Şimdie kadar verilen ekliflere nazaran, a.c ile apılacak bağlanıdan daha ekonomik olacak-