GEOMETRİK TOLERANSLAR - ŞEKİL VE KONUM TOLERANSLARI (YENİ) -

GEOMETRİK TOLERANSLAR - ŞEKİL VE KONUM TOLERANSLARI (YENİ) - H. Rıza BÖRKLÜ Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Endüstriyel Tasarım Mühendisliği Bölümü Teknikokullar - ANKARA 26.04.2016 1

26.04.2016 1. GİRİŞ SUNUM İÇERİĞİ 2. TEMEL BİLGİLER 3. GEOMETRİK TOLERANSLAR (a) Doğrusallık (b) Düzlemsellik (c) Dairesellik (d) Silindiriklik (e) Çizgi profili (f) Yüzey profili (g) Paralellik (h) Diklik (ı) Eğiklik 4. SONUÇ 2

1. GİRİŞ / 1 Parçalar üzerinde geometrik tolerans kullanımına ait temel bilgi ve kurallar tanıtılacaktır. 26.04.2016 3

2. TEMEL BİLGİLER Tolerans bölgesi Geometrik olarak bir/daha çok çizgi/yüzeyle sınırlı ve doğrusal boyutlara sahip boşluğa ait toleranstır. Bir eleman; parçaya ait bir nokta, çizgi ve yüzeyi içerir. 26.04.2016 4

2. TEMEL BİLGİLER Tolerans bölgesi: o Çember içinde boşluk o Eş merkezli çemberler arasında boşluk o Eşit uzaklıktaki iki/paralel çizgi arasında boşluk o Silindir içinde boşluk o Aynı eksenli iki silindir arasında boşluk o Eşit uzaklıktaki iki yüzey/paralel düzlem arası boşluk o Küre içindeki boşluk vb. olabilir. 26.04.2016 5

Semboller (Geometrik özellik) / 1 26.04.2016 6

Semboller (Geometrik özellik) / 2 26.04.2016 7

Semboller (İlave -eski-) / 1 26.04.2016 8

Semboller (İlave -eski-) / 2 26.04.2016 9

Semboller (Geometrik özellik -yeni/2102-) / 1 26.04.2016 10

Semboller (Geometrik özellik -yeni/2102-) / 2 26.04.2016 11

Semboller (İlave -yeni/2012-) / 1 26.04.2016 12

Dikdörtgen tolerans sembolü İki/daha çok dikdörtgen içerir ve bunlar ise: o Geometrik eleman sembolü o Tolerans değeri (dairesel ø, küresel Sø ) o Referans/ortak referans/referans sistemi harf(ler)i 26.04.2016 16

Birden fazla elemana ait tolerans Gerektiğinde şekle ait tolerans (dışta) Birden çok özelliğe ait tolerans (alt alta) 26.04.2016 17

Tolerans verilmiş/gösterilmiş elemanlar 26.04.2016 18

Ölçü çizgisi ile tolerans gösterme 26.04.2016 21

Tolerans bölgesi (dairesel kaçıklık) 26.04.2016 25

Yüzey profili oluşturma (J den K ye kadar) 26.04.2016 28

Konum tolerans bölge uzunluğu (teorik boyutlara dayalı ve 0/90 derece) 26.04.2016 29

Gösterim çizgi oku yönü belirtir (aksi halde bir konum düzlemi kullanılır) (a) 26.04.2016 30

İki tolerans gösterilirse bunlar diktir (aksi durum belirtilir) (b) 26.04.2016 31

Yukarıdaki toleransın yorumu 26.04.2016 32

Tolerans bölgesi silindirik/dairesel ise ø, küresel ise Sø kullanılır 26.04.2016 33

Farklı bölgelere aynı tolerans değeri uygulamak 26.04.2016 34

Ortak tolerans bölgesi (Common Zone -CZ-)(a) 26.04.2016 35

Ortak tolerans bölgesi (-CZ- eşzamanlı uygulanan ve aynı sembole bağlı)(b) 26.04.2016 36

Referans yüzeyi (dolu veya boş -aynı-) 26.04.2016 37

Referans örnekleri (2/3D; görünür unsur / taşıma çizgisi üzerinde) 26.04.2016 38

Referans örnekleri 26.04.2016 39

Referans örnekleri (2/3D; görünmez -referans / taşıma çizgisi üzerinde) 26.04.2016 41

Referans örnekleri (özel alanla sınırlı -ısıl işlem / kaplama gibi-) 26.04.2016 43

Ortak referans (saptanan bir/iki/üç unsurla) 26.04.2016 44

Çizgisel profil oluşumu (tüm yüzeye uygulama) (a) 26.04.2016 45

3B gösterim (B ile arakesit düzlemi, A ile birleşim düzlemi)(b) b) 3D 26.04.2016 46

Yüzey profili oluşturma (her yerde) 26.04.2016 47

Çizgisel profil oluşumu (tüm yüzeylere uygulama, birleşim düzlemi) 26.04.2016 48

Sınırlı bir alana tolerans uygulama 26.04.2016 49

Sınırlı unsur toleransı J-K (a). Uzun kesik çizgi tolerans alanı -a, b, c ve d nin alt parçası hariç (b) 26.04.2016 50

Unsur başlangıç / bitiş yerini belirtme (a-d) 26.04.2016 51

İki nokta arası tolerans verme örnekleri (a) 26.04.2016 52

3 x J-K arası tolerans uygulama (köşeli parantez içinde) (b) 26.04.2016 53

Ortak tolerans bileşen bölgesi (L-M ve J-K arasında uygulanan) 26.04.2016 54

Düzensiz dağılmış tolerans bölgesi 26.04.2016 55

Vida diş toleransları (MD-Diş üstü çapı, LD-Diş dibi çapı, PD-Bölüm dairesi çapı) 26.04.2016 56

Teorik olarak tam boyutlar (uzunluk ve açı) 26.04.2016 57

Belirli bir alana tolerans uygulama (a) Birlikte uygulanan toleransları birleştirme (b) 26.04.2016 58

Unsurun bir kısmına tolerans uygulama (a) Bu kısım yüzey olarak gösterilirse taranır (b) 26.04.2016 59

Unsurun bir kısmına tolerans uygulama (a) Bu kısım yüzey olarak gösterilirse taranır (b) 26.04.2016 60

xxx tolerans uygulama (a) 26.04.2016 61

Doğrudan tolerans bölge izdüşümü (a) Dolaylı tolerans bölge izdüşümü (sembol ile) (b) 26.04.2016 62

Unsur referans yüzey izdüşümü (1- unsur tolerans başlangıcı) 26.04.2016 63

Kaydırılmış tolerans izdüşümünü doğrudan gösterme 26.04.2016 64

Kaydırılmış tolerans izdüşümünü dolaylı gösterme 26.04.2016 65

Ortanca değiştiriciyle birlikte tolerans izdüşümü bölgesi kullanma 26.04.2016 66

Serbest hal şartı (rijit olmayan parçalar için) (a, b) Birkaç sembol ve seçimin birlikte kullanımı (c) 26.04.2016 67

Arakesit düzlemi gösterme (paralel, dik, dahil) 26.04.2016 68

Arakesit düzlemi uygulama örnekleri 26.04.2016 69

Arakesit düzlemi uygulama örnekleri 26.04.2016 70

Ayar (konumsal) düzlemini gösterme 26.04.2016 71

Kullanım örnekleri 26.04.2016 72

Kullanım örnekleri 26.04.2016 73

Doğrusallık toleransı (TB iki çizgi arasında) TB-Tolerans Bölgesi 26.04.2016 74

Doğrusallık toleransı (TB iki düzlem arasında) 26.04.2016 75

Doğrusallık tol. (TB 0,08 mm çaplı bir silindir içinde) 26.04.2016 76

Düzlemsellik toleransı (TB iki paralel düzlem arasında) 26.04.2016 77

Dairesellik toleransı (TB yarıçap farkı t 0,03 mm olan iki daire arasında) 26.04.2016 78

Dairesellik toleransı (TB yarıçap farkı t 0,01 mm olan iki kesik koni arasında) 26.04.2016 79

Silindiriklik toleransı (TB yarıçap farkı t 0,1 mm olan iki daire arasında) 26.04.2016 80

Çizgisel profil toleransı (TB çapı t olan paralel iki profil çizgisi arasında) 26.04.2016 81

Çizgisel profil tolerans örneği 26.04.2016 82

Yüzey profil toleransı (TB küresel çapı t olan paralel iki yüzey arasında) 26.04.2016 83

Yüzey profil tolerans örneği 26.04.2016 84

Paralellik toleransı (TB referans(lar)a paralel, t mesafeli iki yüzey arasında) 26.04.2016 85

Paralellik tolerans örneği-1 (bir tolerans bölgesi) 26.04.2016 86

Paralellik tolerans örneği-2 (iki tolerans bölgesi) 26.04.2016 87

Paralellik tolerans örneği-3 (TB t yarıçaplı (0,03 mm) bir silindir içinde) 26.04.2016 88

Paralellik tolerans örneği-4 (TB referansa paralel, t mesafeli iki yüzey arasında) 26.04.2016 89

Paralellik tolerans örneği-5 (TB referansa paralel, t mesafeli yüzeyler arasında) 26.04.2016 90

Diklik toleransı (TB referans(lar)a dik, t mesafeli iki düzlem arasında) 26.04.2016 93

Diklik tolerans örneği-1 (ikinci referans kullanan, ayar düzlemi gösterimli) 26.04.2016 94

Diklik tolerans örneği-2 (TB birbirine dik iki çift düzlemle sınırlanmış) 26.04.2016 95

Diklik tolerans örneği-3 (TB referansa dik t çaplı bir silindir içinde) 26.04.2016 96

Diklik tolerans örneği-4 (TB referansa dik, t mesafeli iki düzlem arasında) 26.04.2016 97

Diklik tolerans örneği-5 (TB referansa dik, t mesafeli iki düzlem arasında) 26.04.2016 98

Açı toleransı (TB referans(lar)a belirli açıda, t mesafeli iki düzlem arasında) 26.04.2016 99

Açı tolerans örneği-1 26.04.2016 100

Konum toleransı 26.04.2016 105

Konum tolerans örneği-1 26.04.2016 106

Eş merkezli ve eş eksenli olma toleransı Bir noktanın eş merkezli olma toleransı 26.04.2016 112

Bir eksen çizgisinin eş eksenli olma toleransı: Örnek-1 26.04.2016 113

Simetri toleransı: 26.04.2016 116

Simetri tolerans örneği-1 26.04.2016 117

Dairesel kaçıklık toleransı 26.04.2016 118

Dairesel kaçıklık toleransı 26.04.2016 119

Dairesel kaçıklık tolerans örneği-1 26.04.2016 120

Dairesel kaçıklık toleransı (her hangi bir yönde) 26.04.2016 123

Toplam kaçıklık toleransı 26.04.2016 126

Toplam kaçıklık toleransı 26.04.2016 127

26.04.2016 1. GİRİŞ SUNUM İÇERİĞİ 2. TEMEL BİLGİLER 3. GEOMETRİK TOLERANSLAR (a) Doğrusallık (b) Düzlemsellik (c) Dairesellik (d) Silindiriklik (e) Çizgi profili (f) Yüzey profili (g) Paralellik (h) Diklik (ı) Eğiklik 4. SONUÇ 128