YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ - MİMARLIK BÖLÜMÜ RESTORASYON ANABİLİM DALI YERLEŞİM DOKULARININ ÇÖZÜMLENMESİ
Yerleşim Dokularının Çözümlenmesi Yapı Çözümlemesi İşlev Yapım tarihi Yapım sistemi Malzeme Tarihsel, mimari değeri Kullanıcı Konum Yapının tarihçesi Yapının geçirdiği müdahaleler Strüktür durumu Kullanım durumu
Yerleşim Dokularının Çözümlenmesi Piazza Navona, Roma
kilise Anıt: odak 15.yy 17.yy konut 16.yy Sokak mobilyası kafe dükkan Çeşme: odak Kullanıcılar turistler esnaf mal sahipleri 20.yy yol kaplaması
Yerleşim Dokularının Çözümlenmesi Korunması gerekli yerleşim dokuları: Tarihi kentler, kentsel / kırsal alanlar Tüm kentsel topluluklar ister zamanla gelişmiş, ister özel olarak biraraya getirilmiş olsun- tarih boyunca toplumların sahip olduğu çeşitliliğinin bir ifadesidir. Küçük/büyük tüm tarihi kentsel alanlar ve tarihi merkezleri saran doğal ve insan yapısı çevreler, hem tarihi belge özelliği taşır, hem de geleneksel kent kültürüne ait değerler barındırırlar ve bu nedenle koruma altına alınmalıdır. 1987 ICOMOS Washington Tüzüğü Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması Tüzüğü nden alınmıştır.
Yerleşim Dokularının Çözümlenmesi Korunması gerekli yerleşim dokuları: Tarihi kentler, kentsel / kırsal alanlar Tarihi kentlerde/kentsel/kırsal alanlarda korunması istenen nitelikler kentin/alanın tarihi karakteri ve bu karakteri oluşturan maddi ve manevi bileşenleridir. Özellikle: Parsel ve sokakların tanımladığı kent dokuları: organik gelişim, geleneksel yol dokusu Binalarla yeşil ve açık alanlar arasındaki ilişkiler: avlular, bahçeler Binaların ölçek, boyut, üslup, yapım tekniği, kullanılan malzemeler, renk ve bezemeler ile tanımlanan biçimleri, iç ve dış görünüşleri: geleneksel yapım sistemleri, tipolojiler Kent veya kentsel alanın doğal ve insan yapısı çevresi ile arasındaki ilişki Kent veya kentsel alanın zaman içinde yüklendiği değişik işlevler 1987 ICOMOS Washington Tüzüğü Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması Tüzüğü nden alınmıştır.
Parsel ve sokakların tanımladığı kent dokuları Organik gelişim: Topografyaya uyumlu, doğal sınırlarla şekillenen doku Şirince nin (İzmir) topografyaya uyumlu geleneksel yerleşim dokusu
Avlulu geleneksel Antakya evleri ve Habibinneccar Dağı
Alanya Kaleiçi: Eğime göre yerleşmiş konutlar, cami. Anıtsal yapılar: Surlar, tersane
Alanya Kaleiçi hava fotoğrafı: Yamaca yerleşmiş yapılar (eğime uyumlu)
Taraklı: Organik doku içinde anıtsal yapılar
Geleneksel yol dokusu: Topografyaya uyan, kıvrımlı, organik gelişen yollar (geç dönemde ızgara planlı yollar) yerel malzeme ile kaplanır. Şirince ve Taraklı da geleneksel yol dokusu
Binalarla yeşil ve açık alanlar arasındaki ilişki: Avlular, Bahçeler Antakya: Organik olarak biçimlenip eklemlenen konutlar ve aralarındaki açık alanlar
Geleneksel Avlular, Bahçeler: Sağır duvarlar ardındaki avlular, bahçeler, içe dönük yaşam. Yeşil ve su öğesinin birlikteliği. Konutların avlu cephesinde yöreye özgü geleneksel elemanlar (seki, fanus takası, vb.) ve bezemeler yer alır.
Hayat/sofa Fanus takası seki Döşeme kaplaması Su öğesi (çeşme-yalak) Antakya da geleneksel konutların avluları
Binaların biçimleri, iç ve dış görünüşleri Geleneksel yapım sistemleri: «Hımış» Eskişehir Odunpazarı ve Antalya Kaleiçi evleri
İnebolu da geleneksel konut dokusu: ahşap karkas ve yığma taş yapılar
Mostar da geleneksel yapılar (çatı: arduvaz taşı kaplama)
Geleneksel çıkmalar: Alaçatı da bir ev Antakya dan bir örnek (testere dişi çıkma)
Çeşme den mütevazi bir konut örneği: Geleneksel yerleşim dokusunun bir parçası
Süreklilikler, tekrar eden öğeler: Mostar da Neretva Nehri kıyısındaki ticaret yapıları (pencere-kapı açıklıkları, malzeme renk ve dokuları, cephe ve çatı biçimlenişlerindeki ortaklıklar)
Pocitelj kenti (Bosna Hersek)
Antalya: Surlarla bütünleşik geleneksel konutlar
Galata Kulesi çevresindeki yerleşim dokusu (eski hendekler)
Lucca kent merkezinde Piazza Anfiteatro Lucca: Roma Dönemi nden kalma anfi tiyatronun izi kentin meydanında okunmaktadır.
Kentin zaman içinde yüklendiği değişik işlevler Ticaret bölgesi: Geleneksel üretim ve satış alanları. Arastalar, hanlar, kapalı çarşılar, dükkanlar, pazar yerleri. Safranbolu Cinci Han: Geleneksel yapı günümüzde otel olarak kullanılmaktadır (yeniden işlevlendirme örneği)
Tarihi Taraklı çarşısı Tarihi Saraybosna çarşısı
Atina tarihi kent merkezindeki tarihi yapılar turizm ve hizmet sektörüne yönelik olarak yeniden işlevlendirilmiştir.
Mostar kent merkezinde restore edilerek pansiyon, otel ve restoran olarak kullanılan tarihi yapılar
Antalya Kaleiçi nde ticaret işlevi yüklenen tarihi konaklar
Çeşme Kalesi Savunma Yapıları: Kaleler, sur duvarları, kuleler, burçlar. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu nun gelişme döneminde merkezi yönetimin güçlenmesi ve sınırların güvenliğinin artmasından sonra, savunma yapılarının kullanımı azalmış, kale içindeki yerleşimler kale dışına çıkmaya başlamıştır.
Eskiyen teknolojileri nedeniyle kullanılamayan endüstri mirası, Santral Istanbul (Bilgi Üniversitesi) örneğinde olduğu gibi yeniden işlevlendirilerek kullanılabilir. Cunda Adası nda işlevini yitiren ve cemaati kalmayan kiliselerden bazıları restore edilerek yeniden işlevlendirilmiştir.
Odak Noktaları: Camiler, kiliseler gibi anıtsal dini yapılar çevresinde gelişen mahalle yerleşimin çekirdeğini ve kentin meydanını oluştururlar. Prag: Katedral ve saray çevresindeki tarihi kent Antakya: Cami çevresinde oluşan mahalle İsfahan: Nakşı Cihan Meydanı ve Şah Camisi Barcelona: Tarihi Barri Gotic mahallesi ve katedral meydanı
Çeşmeler: Konutların arasındaki kamusal toplanma noktaları, kimi zaman kendi küçük meydanlarını oluştururlar. Bir yapıya bitişik veya bağımsız yapılar olabilirler. Geleneksel Çeşme konutları arasındaki tarihi çeşmeler İnebolu da bir çeşme Cunda Adası Taksiyarhis Kilisesi çeşmesi
Kentlerin manevi bileşenleri: Çok kültürlülük: Anadolu tarihi boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır; ayrıca Osmanlı döneminde farklı milletler bir arada yaşamıştır, bu nedenle onların izlerini geleneksel yerleşimlerde bulmak mümkündür. Cunda Adası: Geleneksel konutlar ve kiliseler
Antalya Kaleiçi nde bir sokak: farklı medeniyetlerin izleri Şirince (Kilise avlusu) Antalya Hadrian Kapısı
Yerleşim Dokularının Çözümlenmesi: Çözümleme Yöntemleri ve Araçları Aşamalar ve Araçlar Konum, tarihçe, mimari ve kentsel değerler Üst ölçekte alanın değerlendirilmesi, mevcut yasal statü, plan kararları 1/10.000, 1/5000 Analizler (işlev, kat adedi, yapım türü, kullanım durumu, strüktür durumu, mülkiyet, tarihi ve çevresel değer, korunmuşluk durumu, doğal ve yapay çevre elemanları, yeşil alanlar, nirengi noktaları, trafik, alt yapı, vs.) 1/1000, 1/500 planlar Tarihi süreklilik taşıyan akslarda siluetler, planlar 1/200, tipoloji çalışmaları 1/100-1/50-1/20 Sosyo-ekonomik analizler (nüfus verileri: yaş ortalaması, köken, göç durumu, eğitim durumu, vb.; ekonomik veriler: gelir dağılımı, meslek grupları, vb. verileri toplayan anketler) Değerlendirme: Potansiyeller, sorunlar