Farmakoloji İlaç Bilimi İlaçların kullanılma amaçları Sağaltım Radikal (etyolojik) Nedene yönelik Semptomatik (palyatif) Bulgulara yönelik
Farmakolojinin Dalları Farmakodinami (deneysel farmakoloji) İlaçların çeşitli organ ve sistemlerdeki etkileri organizmanın ilaca yanıtı ilaçların etki mekanizmalarının deneysel incelemesi Farmakokinetik İlaçların organizmadaki hareketini inceler.ilaçların emilim, yayılım, metabolizma ve atılımını nicel ve zamanla ilişkili olarak inceler; ilacın farmasötik kalite, etkinlik ve güvenilirliğini yansıtan farmakokinetik profilin belirlenmesine olanak sağlar.
Farmakoterapi (terapi) İlaçların endikasyon alanları dozları kontrendikasyonları gibi doğrudan sağaltımla ilgili parametreleri uygulamalı olarak inceler. farmakografi (reçete yazma sanatı) Kemoterapi Mikroorganizma parazit patolojik oluşumlara karşı sağaltım yöntem ve araçlarıyla ilgilidir. Antibakteriyel- Antiparaziter-Antineoplastik
Klinik Farmakoloji İlaçların klinik etkinlik ve güvenilirlikleri (farmakovijilans) hayvansal ürünlerde ilaç kalıntıları (rezidü) ilaçla sağaltımın ekonomik boyutu gibi parametrelerle ilgili daldır. Galenik Farmasi (farmasi) Farmasötik şekillerin hazırlanma teknikleri özellikleri kalite-kontrolleriyle ilgili dalıdır. Eczacılıkla ilgili bir dal da farmakognozidir (drog bilimi)
İLAÇ Genelde hastalıkların sağaltımında kullanılan kimyasal maddeler WHO (Dünya Sağlık Örgütü) alıcının yararına olmak üzere fizyolojik bir fonksiyonu ya da patolojik bir bozukluğu değiştirmek veya incelemek amacıyla kullanılan ya da kullanılmak üzere hazırlanmış bir madde yada ürün Avrupa Birliği insan ve hayvan hastalıklarını önleyen veya sağaltan, tanı amacıyla kullanılan, organik fonksiyonları düzeltmek, değiştirmek yada canlandırmak için insan ve hayvanlarda kullanıma uygun her türlü madde veya bileşik
Veteriner ilaçları hayvanları hastalıklardan korumak, tedavi etmek ve biyolojik fonksiyonları istenen yönde değiştirmek amacıyla kullanılan kimyasal ve biyolojik kökenli maddelerdir.
İlaçların Kaynağı 1. Doğal kaynaklar Doğal ilaç kaynakları; Bitkiler Hayvanlar Mikroorganizmalar ve Madenlerdir (mineraller) 2. Yarı sentetik (semisentetik), sentetik ürünler 3. Biyosentetik ürünler
Kimyasal özelliklerine göre bitkilerden elde edilen etkin maddelerin başlıcaları alkaloitler, glikozitler, tanenler ve yağlar Alkaloitler heterosiklik halka ya da lateral zincirlerinde azot içeren bazik karakterli, katı ve genellikle renksiz bileşiklerdir. Alkaloit Atropin Kafein Kokain Morfin Nikotin Striknin Kaynak bitki Atropa belladona Coffea arabica Erytrhroxylon sp. Papaver somniferum Nicotiana tabacum Strychnos nux vomica
Glikozitler O-glikozitler ve S-glikozitler (kalp glikozitleri) Tanenler Pirogallik ve kateşik tanenler Sabit Yağlar, Uçucu Yağlar Yarı sentetik (semisentetik), sentetik ürünler Sentez yoluyla üretimi mümkün olmayan kimi ilaçlar doğal moleküllerden hareketle ya da farmokolojik etkinliği yetersiz olan doğal ürünler, yapıları yapay olarak değiştirilerek, ilaç haline dönüştürülebilir; 6-aminopenisillanik asit semisentetik penisillin sefalosporin C semisentetik olarak tedavide kullanılan sefalotin, sefaleksin, sefaloridin moleküllerinin üretilmesi gibi Biyosentetik ürünler büyüme hormonu ve interferonlar gibi kimi ilaçlar gen klonlama yöntemiyle elde edilmektedir
İLAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI Sınıflandırmada temel kriterler şunlardır: İlaçların dominant farmakolojik etkileri; anestezikler, bronkodilatatörler, diüretikler, sedatifler gibi. Kimyasal yapıları; Barbituratlar, benzodiazepinler, salisilatlar, steroitler gibi.
Etki şekilleri; antihistaminikler, adrenerjik ilaçlar, b-blokörler, parasempatolitikler, kürarizan ilaçlar gibi. Etki yeri; otonom sinir sistemi ilaçları, solunum sistemi ilaçları, Kalp, damar sistemi ve kan ilaçları, sindirim sistemi ilaçları gibi Giderdikleri semptomlar; antipiretik, antitüssifler, antiemetikler Kullanım Amaçları
İlaçlar kullanım amaçlarına göre dört grup altında toplanır Koruyucu (profilaksi) amaçla kullanılan ilaçlar Olası bir hastalığa karşı koruyucu amaçla (viral ve antimikrobiyel aşılar) ya da fizyolojik bir olayı geçici olarak değiştirmek için (kontraseptifler) kullanılırlar Yerine koyma (ikame) sağaltımına olanak sağlayanlar Organizmada eksojen ya da endojen orijinli bir yetmezliği gidermek amacıyla kullanılırlar Diabetlilerde insülin, hemoraji kan, plazma yerini tutanlar, elektrolit çözeltileri gibi.
Hastalık sebebini ortadan kaldıran ilaçlar Hastalık sebebine yönelik sağaltım araçları antienfeksiyöz ve antiparaziter kemoterapi ajanları Patolojik bir durumun semptomlarını gideren ilaçlar Semptomları gidermeye yönelik olarak kullanılırlar. Kimi durumlarda ağrı duyumsaması giderilir. Kimi zaman da bir organ ya da sistemin azalan veya artan fonksiyonları stimüle ya da inhibe edilir. Analjezikler, antipiretikler, antiinflamatuvarlar, antihipertansifler gibi
Reçeteye yazılış ve hazırlanış şekillerine göre ilaçlar a) Ofisinel İlaçlar; formülleri ve hazırlanış şekilleri farmakopede kayıtlı olan ve eczanelerde hazır bulunan ya da istem üzerine hazırlanan ilaçlardır. b) Majistral İlaçlar; Hekimin reçetesinde belirlediği formüle göre hazırlanan ilaçlardır. c) Farmasötik Müstahzarlar (Spesiyaliteler, Hazır İlaçlar); Endüstriyel kuruluşlar tarafından yasal yükümlülükler (ruhsat) yerine getirilerek standart biçimde üretilen, özel isimle ve özel ambalaj içinde kullanıma hazır şekilde satışa sunulan ilaçlardır.
İLAÇLARIN ADLANDIRILMASI Bilimsel (kimyasal) Adlandırma Kimyasal maddeler "International Union of Pure and Applied Chemistry" (IUPAC, Uluslararası kimya birliği, tarafından belirlenen nomenkülatüre göre adlandırılırlar. Genelde komplike olan ve konu uzmanları tarafından kullanılan bir adlandırmadır Ticari Adlandırma (Marka) Üretici kişi ya da kuruluşlar tarafından ilaçlara verilen ticari isimlerdir. Bu tür isimler genelde italik harflerle yazılır ve bir sembol taşır (Amoklavin, Aspirin ) gibi.
Genel (jenerik) Adlandırma Bilimsel ve ticari adlandırmanın sakıncalarını gidermek için terapötikte kullanılan her aktif maddenin bütün ülkelerde kullanılabilen genel isimleri biçimindedir
YENİ İLAÇLARIN İNCELENME YÖNTEMLERİ Preparasyon Bir drogtan elde edilen ekstraksiyon ürünü veya sentetik madde benzerlik ve saflık (purete) yönünden kontrol edilir, Uygun famasötik şekle dönüştürdükten sonra aktif madde dozajı ve stabilite testleri yapılır. Hayvan deneyleri Toksisite Akut toksisite Kronik toksisite