POZİTİF PSİKOTERAPİLER Psikoterapi Kuramları-II
Tarihsel Süreçte Psikoterapiler Terapi kuramlarının tarihsel yolculuğu; Freud ve Psikoanalitik (Freud 1921) Davranışçı (Skinner 1953, Wolpe 1990), Birey Merkezli (Rogers 1957), Gestalt (Perls 1969), Varoluşçu (May 1981), Bilişsel (Beck 1991), Akılcı Duygusal (Ellis 1999),. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 2
3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 3
3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 4
Pozitif Psikoloji Seligman ve arkadaşlarına (2006) göre, bu psikoterapi yöntemleri, bireylerde ortaya çıkan olumsuzlukların tamir edilmesi ve belirtilerin ortadan kaldırılması gibi patolojik noktalara odaklanmakta. Bu yaklaşımlarda bireylerin pozitif özelliklerine olan vurgu çok az. Bireylerin pozitif yanlarını vurgulayan araştırmacılar olsa da (Rogers 1957; Maslov 1987) sistematik bir şekilde yapılandırılmış pozitif psikoterapi yaklaşımları olmamıştır 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 5
Pozitif Psikoloji Pozitif Psikoloji yirminci yüzyılın sonlarına doğru gelişmeye başlayan bir yaklaşımdır. Nossrat Peseschkian (1968)- Almanya Pozitif Psikoloji yaklaşımı da insanların olumlu özelliklerinin geliştirilmesi ve olumlu yaşam deneyimlerinin arttırılması yönündeki araştırmalara ve uygulamalara yer vermektedir. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 6
Pozitif Psikoloji Seligman: Psikoloji biliminin 3 işlevi: Ruh sağlığı sorunlarını tedavi etmek. Normal yaşamları geliştirmek. Bireylerin sahip olduğu yeteneklerin gelişmesine ve zorlu yaşam olaylarında işlevsel kılmaya destek olmak. Hastalık Modeli Yalnızca ruh sağlığı sorunlarını ve hastalıklarını odak alan. Psikopatolojiyi öğrenme ve çözümleme çabaları 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 7
Dünya Sağlık Örgütüne göre sağlık; bireylerde sadece hastalıkların olmayışı değil aynı zamanda bedensel, sosyal ve psikolojik açıdan tam bir iyilik halidir. Ruh sağlığının; bireyde ruhsal bozuklukların olmaması boyutunun yanı sıra bireylerin kendilerini psikolojik ve duygusal açıdan iyi hissetmeleri boyutları da vardır. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 8
Pozitif Psikolojinin Temeli İyi olma İyi oluş Ödonomik Hedonik Psikolojik iyi oluş Öznel iyi oluş Şekil. İyi olmanın boyutları 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 9
İyi oluş, bireylerin kendilerini iyi, mutlu ve sağlıklı hissetmeleridir. Psikolojik iyi oluş, psikolojik açıdan büyümedir. Kendini kabul etme, insanlarla olumlu ilişkiler kurma, özerkliklerini geliştirme, yaşam amaçlarına sahip olma, kendi potansiyellerini geliştirme Öznel iyi oluş, bireylerin yaşamlarından aldıkları doyumlar ve hazlar 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 10
Pozitif Psikoloji İnsan zihni negatife odaklanma eğilimi gösterir ve bu durum patolojilerde daha da ortaya çıkar. Doğrudan müdahalelerle oluşturulan pozitif duygu durumları hem negatif semptomları yok etmeye yardımcı olur hem de gelecekte koruyucu bir işlev görür. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 11
Pozitif Psikoloji Pozitif psikoterapi, bireyin yaşamına olumlu duygu durumu, güçlülüğü ve anlam inşa ederken psikopatolojiyi ortadan kaldırırarak mutluluğu destekler. Sürekli hastalığı konuşmak regresyon getirir. Kapasite ve yetenekleri konuşmak progresyon (ilerleme) getirir. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 12
Pozitif psikoterapinin 3 temel varsayımı: Psikopatoloji, danışanların büyüme ve iyi oluş kapasiteleri psikolojik ve sosyokültürel faktörler tarafından engellendiğinde ortaya çıkar. Olumlu duygular ve güçlü yanlar, semptomlar ve bozukluklar kadar gerçektir ve değerlidir. Etkili terapötik ilişkiler olumlu karakter özellikleri ve deneyimler ile şekillenir. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 13
Böylece, Ruhsal bozukluklar; sadece belirtilerin ortadan kaldırılması ile değil; aynı zamanda bireylerde olumlu duyguların yükseltilmesi, bireylerin güçlendirilmesi ve yaşamlarına anlam yüklemeleri ile de etkili bir şekilde düzenlenebilir. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 14
Pozitif Psikoterapiler Seligman ve arkadaşlarının pozitif psikoterapisi İyi oluş psikoterapisi Yaşam kalitesi psikoterapisi Pesesschkian ın pozitif psikoterapisi 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 15
Pozitif Psikoterapi Seligman ve ark., 2006 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 16
Tedavi Süreci Danışanın olumlu duygu durumu Kişiliğin güçlü yanları Yaşama yüklenen anlam Geçmişte yaşanan pozitif duygular ve anılar Mevcut durumda mutlu ve keyifli olunan anlar Gelecek için umudun oluşturulmasına çalışılır. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 17
Tedavi Süreci Olumsuz yaşam olayları, pozitif kaynaklar çerçevesinde ele alınır. Üstesinden gelinmiş zorlu yaşam deneyimleri konuşulur. Psikoeğitim formatında geçebilir. Gündelik aktiviteler, düşünce biçimi ortaya çıkartılıp değiştirilmeye çalışılır. Psikososyal kaynakları besleyen ilişkiler gözden geçirilir ve desteklenir. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 18
Tedavi Süreci Negatif duygu durumların yerine pozitif duygu durumların getirileceği egzersizler yapılır. Düşünce hataları üzerinde düzeltmeler yapılır, güçlü kişilik özellikleri işlevsel hale getirilmeye çalışılır. Umut, mizah, anlam gibi konularda ev ödevleri, sözlü-yazılı anlatımlar yapılır. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 19
Pozitif Psikoterapi (Seligman ve ark., 2006) Keyifli yaşam Terapide 3 odak Katılımlı yaşam Anlamlı yaşam Mutluluk 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 20
Keyifli yaşam: Bireylerin olumlu duyguları yaşayacakları etkinliklere yönlendirilmeleri Katılımlı Yaşam: Bireylerin kendilerini gerçekleştirecekleri ve akış yaşayacakları deneyimlere yönlendirilmeleri Anlamlı Yaşam: Bireyin benliğinden büyük bir şeylere inanması 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 21
PERMA Modeli Seligman (2011), bu üç boyutu daha sonra geliştirmiştir; Olumlu duygular (Positive emotions) Katılım (Engagement) İlişki (Relationships) Anlam (Meaning) Başarı (Achievement) 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 22
Terapi Süreci Danışanların pozitif kaynakları neler? Danışanların karakterlerini güçlendirecek ve olumlu duygular hissetmelerine yardımcı olacak çalışmalar Danışanların kötü anılarına karşı iyi anılar deneyimlemeleri: affetme, minnettarlık gibi uygulamalar Bireylerin doyum içeren bir yaşam sürmeleri: umut ve iyimserlik çalışmaları Danışanların zaman yapılandırmaları ve sağlıklı ilişki geliştirmeleri Terapi sürecinin değerlendirilmesi 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 23
Terapi Seansları Normal populasyon ve Klinik popülasyon Bireysel seans oturumları 90-120 dk. Grup psikoterapi oturumları 120 dk. Maksimum 14 hafta- 12 seans. Seans bitiminde terapi sonuçlarını değerlendirmeye yönelik olarak geliştirilen «Pozitif Psikoterapi Envanteri» verilerek işlevsellik araştırılıyor. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 24
Terapi Süreci Pozitif psikoloji müdahaleleri, nazik davranışlar sergilemek, minnet mektubu yazmak ya da kişisel güçlü tarafları kullanmak gibi sistematik egzersizler yoluyla pozitif psikolojik durumları (örn., iyimserlik, minnet, pozitif duygulanım) geliştirmeyi hedefler. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 25
Pozitif psikoterapinin oturumları ve oturum içerikleri Yönelim: Pozitif kaynakların olmayışı, ruhsal bozukluk belirtilerini devam ettirmektedir Danışanların ve terapistlerin rolleri açıklanmıştır. Danışanlardan karakterlerinin güçlülüğüne dair bir sayfa yazı yazmaları Katılım: Güçlü olunan yönlerin keşfedilmesi daha önce yaşadıkları problemlerde ortaya koydukları üç önemli güçlü yan Keyifli, anlamlı ve katılımlı yaşamın tartışılması 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 26
Katılım ve haz: Karakter güçlendirme ve olumlu duygular Danışanlar, güçlendirecekleri karakterlerin neler olduğunu ve bunun için somut amaçlar belirlemeleri yönünde cesaretlendirilir. Danışanlardan gün içerisinde kendilerini mutlu eden üç olayı yazmaları istenir. Haz: İyi anılara karşı kötü anılar Depresyon semptomlarının devam etmesinde iyi ve kötü anıların etkileri tartışılır. Danışanların öfke ve acı duygularını ifade etmeleri danışanlardan istenir. Depresyonlarını devam ettiren üç olumsuz anıyı yazmaları 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 27
Katılım ve haz: Affetme Danışanlara, affetmenin acı ve öfke duygularını nötralize ettiği ve olumlu duyguları ortaya çıkarttığı belirtilir. Affetme mektubu Katılım ve haz: Minnettarlık Danışanlarla minnettarlık ve olumlu duygular tartışılır. Minnettarlık mektubu Katılım ve haz: Terapinin orta aşamasının değerlendirilmesi Karakter güçlendirme ve minnettarlık etkinliklerin etkileri neler oldu? Danışanların süreçteki kazanımları? 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 28
Anlam ve katılım: Maksimize etme yerine doyum yaşamak: Hazzı en üst düzeye çıkarmak yerine katılım ile yaşam doyumunu artırmak. Danışanlardan doyum yaşayacakları bir yaşam planı Haz: İyimserlik ve umut Önemli bir şeyleri kaybettikleri, birileri tarafından reddedildikleri zamanları düşünmeleri istenir. Danışanlardan bir kapı kapanırsa bir başka kapının açılacağını düşünmeleri istenir. Danışanlardan üç kapının kapandığı ve üç kapının ise açıldığı olayları yazmaları. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 29
Katılım ve anlam: Sevgi ve bağlanma Aktif bir yaşama sahip olma konusunda tartışma. Danışanların kendilerini güçlü hissettiren bireyleri düşünmeleri Danışanlara olumlu yaşam olayları konusunda nasıl aktif olabilecekleri ve danışanlardan güçlendirdikleri karakterleri kutlayacakları birileri ile kutlama yapmaları Anlam: Aileden gelen güç Ailelerden aldıkları üç önemli güçlü özellik Danışanlardan aileleriyle geliştirdikleri üç güçlü yanı paylaşmaları 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 30
Haz: Beslemek Danışanlarla haz ve hazzı sürdürme konusu tartışılır. Danışanlardan hazzı artıran aktiviteleri planlamaları Anlam: Zamanın hediyesi Danışanlardan, zamanlarını daha güçlü yapılar için harcama planları yapmaları istenir. Bütünleştirme: Dolu hayat Dolu hayat katılımı, hazzı ve anlamı içermektedir. Danışanlarla en son geldikleri nokta değerlendirilir. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 31
Pozitif Psikoloji Müdahaleleri 1 Plasebo kontrol egzersizi: Erken anılar hakkında 1 hafta boyunca her gece yazma. 2 Güçlü Taraflarını Yakalamak: Karakter güçleri anketini doldurma. 5 en yüksek güçlü tarafı not etme. 3 Gücünü Kullan: Programın başında karakter güçleri envanterini doldurduktan ve en iyi 5 güçlü yönü belirledikten sonra hafta boyunca 5 inden her birini haftanın her günü yeni bir şekilde kullanma. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 32
Pozitif Psikoloji Müdahaleleri 4 Minnet ziyareti: Minnet duyduğun ama bir türlü hakkıyla teşekkür edemediğin bir kişiyi düşün. Duygularını anlatan bir mektup yaz ve yüz yüze ya da telefonla o kişiye oku. 5 Üç iyi şey/ «iyi ki» Her akşam, yaşadığın 3 iyi şeyi yaz ve neden olmuş olabileceğini düşün. 6 Aktif/Yapıcı Tepkiler: Aktif-yapıcı tepki, birinin verdiği bir habere fark edilir bir pozitiflik ve coşkuyla bir karşılık vermek. En azından günde bir kez, tanıdığın birine aktif ve yapıcı bir karşılık ver. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 33
Pozitif Psikoloji Müdahaleleri 7 En iyiniz: En iyi oldukları bir zaman hakkında yazma ve sonra hikayede açığa çıkan kişisel güçlü taraflarını yansıtma. Bir hafta boyunca her gün bir kere hikayeyi gözden geçirme 8 Tadını çıkar: Günde bir kez, genelde aceleye getirdiğin bir şeyden keyif almak için zaman ayır. (Yemek yemek, duş almak, yürümek.) Bittiğinde, ne yaptığını, neyi farklı yaptığını ve telaşla, acele ile yaptığın ile kıyasladığında ne hissettiğini yaz. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 34
Etkililik Çalışmaları Pozitif psikoloji müdahaleleri çalışmalarının çoğu klinik olmayan örneklemlerle yürütülmüştür. Son yıllarda hastalarla yapılan uygulamalara yönelik araştırmalar da artmış. Bu müdahalelerin tutarlı olarak büyük ölçüde öznel iyi oluşu ve mutluluğu arttırdığı ve depresyonu azalttığı bulunmuştur. 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 35
Etkililik Çalışmaları Depresyon İntihar Travma Beyin hasarları Şizofreni Borderline kişilik bozukluğu Alkol ve madde kötüye kullanımı Sigara bıraktırma 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 36
Pozitif Psikoloji-Video https://www.youtube.com/watch?v=1qjvs8v0tti 3/12/2018 Prof.Dr. Gülsen Erden 37