Mikro Ġktisat Arz ve Talep Yrd. Doç. Dr. Murat ACET
Ġçerik 1. Talep ve Talep Miktarı 2. Arz ve Arz Miktarı 3. Piyasa Dengesi 4. Dengedeki Değişmeler
BaĢlarken Serbest Piyasa Ekonomisinin iģleyiģini anlatan temel model Arz-Talep Modelidir. Bu model 3 önemli bileşen içerisinde şekillenir: 1. Tüketici Davranışlarını açıklayan TALEP 2. Üretici Davranışlarını gösteren ARZ 3. Üreticilerle tüketicilerin piyasadaki etkileşimi sonucu belirlenen PİYASA DENGESİ dir
Anahtar Kelimeler Arz Talep Arz Eğrisi Talep Eğrisi Arz ve Arz Miktarındaki Değişmeler Arz & Talep Talepteki ve Talep Miktarındaki değişmeler Denge Fiyatı Denge Miktarı Piyasa Dengesindeki Değişmeler
Tüketiciler TALEP VE TALEP MĠKTARI Mal ve Hizmet piyasasında alıcılar olarak yer alırlar. Sınırlı gelirleri ile ne alacaklarına karar verirler. Karar Alırken: Fiyat Bekleyişler Zevk ve tercihler önemlidir
Talep ve Talep Fonksiyonu Diğer değiģkenler sabitken (Ceteris Paribus Varsayımı) bir zaman diliminde, piyasada, tüketicilerin değiģik fiyat düzeyinde, satın almaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarıdır. Talep Fonksiyonu: X d = f(p x,p C,P s,i, E,N, Z)
Talep Fonksiyonu Talep Fonksiyonu: X d = f(p x, P C, P s,i, E, N, Z) P x = X Malının kendi fiyatı P C = Tamamlayıcı malların fiyatları P s = Ġkame Mallarının fiyatı I = Tüketicinin Geliri E = Tüketicinin beklentileri N = Tüketicilerin Sayısı Z = Zevk ve Tercihler
Ceteris Paribus Varsayımı Öteki değiģkenlerin sabit olduğu varsayımı altında talep fonksiyonu Ģu Ģekildedir: X d = f(p x ) Yani talep diğer değiģkenlerin sabitken mal ve hizmetin fiyatının bir fonksiyonudur.
Talep Kanunu X d = f(p x ) Talep Kanunu: Bağımlı değişken ile bağımsız değişken arasındaki ilişki negatif yönlüdür. Yani diğer değişkenler sabitken daha yüksek fiyat düzeylerinde talep edilen mal ve hizmet miktarının daha düşük olacağı, daha düşük fiyat düzeylerinde ise tüketicilerin satın almaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarının daha fazla olacağı ifade edilir.
Fiyatla Miktar arasındaki iliģkiyi belirleyen İki Etki İkame Etkisi Diğer değişkenler sabitken, bir malın fiyatı yükseldiğinde, öteki malların fiyatlarına kıyasla bu malın nispi fiyatı artar Tüketiciler bu mal yerine fiyatı düşük olan diğer malları tercih ederler Gelir Etkisi Diğer Değişkenler sabitken bir malın fiyatı arttığı zaman, gelir düzeyi sabit kaldığı için gelirin satın alma gücü azalır.çünkü aynı gelirle bu maldan daha az miktar satın alınabilir.
Talep Tablosu Diğer değiģkenler sabitken belli bir piyasada belli bir zaman diliminde tüketicilerin, değiģik fiyat düzeylerinde satın almaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarını özetleyen tabloya TALEP TABLOSU denir. Kombinasyon CD BaĢına Fiyat Talep Edilen CD Miktarı (Adet) a 1 125 b 2 100 c 3 75 d 4 50 e 5 25
Talep Eğrisi DeğiĢik fiyat düzeylerinde talep edilen mal ve hizmet kombinasyonlarını birleģtiren eğriye TALEP EĞRĠSĠ denir
Talep Eğrisi Talep Eğrisi NEGATĠF EĞĠMLĠDĠR Çünkü Gelir/Ġkame Etkisi Azalan Marjinal Fayda Prensibi
Piyasa Talep Eğrisi PĠYASADA TEK BĠR ALICI YOKTUR. Piyasadaki pek çok alıcının belli fiyatlar karģısında talep etmeye hazır oldukları mal ve hizmet miktarları toplamına Piyasa Talep Eğrisi denir. Piyasa talep eğrisi Bireysel Talep Eğrisinin Tüm özelliklerini taģır
Bireysel Talep Eğrisinden Piyasa Talep Eğrisine
Talep Eğrisi boyunca hareketlenme Mal ve Hizmetin fiyatındaki değiģme talep eğrisi üzerinde hareket sağlar
Talepteki kaymalar Piyasada fiyat dıģındaki değiģkenlerde meydana gelen değiģmeler eğriyi kaydırır.
Talepteki kaymalar Tüketicinin Gelirindeki değiģmeler ĠliĢkili malların fiyatlarındaki değiģmeler Tüketici zevk ve tercihlerindeki değiģmeler Tüketicinin beklentilerindeki değiģmeler Piyasadaki tüketici sayısındaki değiģmeler
ARZ VE ARZ MĠKTARI Arz, Diğer değiģkenler sabitken Piyasadaki üreticilerin değiģik fiyat seviyelerindeki satmaya hazır oldukları MAL VE HĠZMET MĠKTARIDIR
Arz Fonksiyonu Arz Fonksiyonu: X s = f(p x, P g, P Y, T, E, T G,S G, N f ) P x = X Malının kendi fiyatı P g = Girdi fiyatları P Y = Diğer Malların fiyatları T = Teknoloji E = Beklentiler T G = Vergiler S G = Sübvansiyonlar N f = Firma sayısı
Ceteris Paribus Varsayımı Öteki değiģkenlerin sabit olduğu varsayımı altında Arz fonksiyonu Ģu Ģekildedir: X s = f(p x ) Yani talep diğer değiģkenlerin sabitken mal ve hizmetin fiyatının bir fonksiyonudur.
Arz Kanunu X S = f(p x ) Arz Kanunu: Bağımlı değişken ile bağımsız değişken arasındaki ilişki pozitif yönlüdür. Yani diğer değişkenler sabitken daha yüksek fiyat düzeylerinde arz edilen mal ve hizmet miktarının daha yüksek olacağı, daha düşük fiyat düzeylerinde ise üreticilerin satmaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarının daha düşük olacağı ifade edilir.
Arz Tablosu Diğer değiģkenler sabitken belli bir piyasada belli bir zaman diliminde üreticilerin, değiģik fiyat düzeylerinde satmaya hazır oldukları mal ve hizmet miktarını özetleyen tabloya ARZ TABLOSU denir.
Arz Eğrisi Diğer değiģkenler sabitken, değiģik fiyat düzeylerinde arz edilen mal ve hizmet miktarlarını birleģtiren eğri arz eğrisidir.
Piyasa Arz Eğrisi
Arz eğrisi boyunca hareket Fiyattaki değiģme arz eğrisi boyunca hareket anlamına gelir
Arz eğrisindeki kaymalar Kullanılan girdi fiyatlarındaki değiģmeler Teknoloji ve verimlilik Vergi ve sübvansiyonlar Diğer malların fiyatları Üreticilerin beklentileri Endüstrideki firma sayısı
Arz eğrisindeki kaymalar
PĠYASA DENGESĠ ARZ VE TALEP ANALĠZLERĠNĠN BĠRLĠKTE ELE ALINMASINI GEREKTĠRĠR FARKLI REFLEKSLERĠ OLAN KARAR BĠRĠMLERĠNĠN PĠYASA ĠLġKĠSĠNĠ ELE ALIR ARZ VE TALEP TABLOLARININ BĠR ARAYA GETĠRĠLMESĠ SONUCU ELDE EDĠLĠR.
Arz ve Talep Fonksiyonları Talep Fonksiyonu: X d = f(p x, P C, P s,i, E, N, Z) P x = X Malının kendi fiyatı P C = Tamamlayıcı malların fiyatları P s = Ġkame Mallarının fiyatı I = Tüketicinin Geliri E = Tüketicinin beklentileri N = Tüketicilerin Sayısı Z = Zevk ve Tercihler Arz Fonksiyonu: X s = f(p x, P g, P Y, T, E, T G,S G, N f ) Px = X Malının kendi fiyatı Pg = Girdi fiyatları PY = Diğer Malların fiyatları T = Teknoloji E = Beklentiler TG = Vergiler SG = Sübvansiyonlar Nf= Firma sayısı
ARZ VE TALEP TABLOLARI
PĠYASA DENGESĠ
Arz ve Talep Fonksiyonları Talep Fonksiyonu: X d = f(p x, P C, P s,i, E, N, Z) P x = X Malının kendi fiyatı P C = Tamamlayıcı malların fiyatları P s = Ġkame Mallarının fiyatı I = Tüketicinin Geliri E = Tüketicinin beklentileri N = Tüketicilerin Sayısı Z = Zevk ve Tercihler Arz Fonksiyonu: X s = f(p x, P g, P Y, T, E, T G,S G, N f ) Px = X Malının kendi fiyatı Pg = Girdi fiyatları PY = Diğer Malların fiyatları T = Teknoloji E = Beklentiler TG = Vergiler SG = Sübvansiyonlar Nf= Firma sayısı
Dengedeki değiģmeler Talepteki Kaymalar
Dengedeki DeğiĢmeler Arz Eğrisindeki Kaymalar
Dengedeki DeğiĢmeler Arz ve Talep Eğrilerindeki EĢ Anlı Kayma
Dengedeki DeğiĢmeler Arzdaki artıģ Talepteki artıģtan daha küçük olursa
Dengedeki DeğiĢmeler Arzdaki artıģ Talepteki artıģtan daha büyük olursa
Dengedeki değiģmeler Arz azalırken talep artarsa
Dengedeki DeğiĢme Arz azalırken talep daha fazla artarsa
Dengedeki değiģmeler Arz azalırken Talep daha az artarsa
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Kendimizi Sınayalım
Mikro Ġktisat Üretim ve Maliyetler Yrd. Doç. Dr. Murat ACET
Ġçerik 1. ÜRETİM a. Kısa Dönemde Üretim b. Uzun Dönemde Üretim 2. MALİYETLER a. Kısa Dönemde Maliyetler b. Uzun Dönemde Maliyetler
BaĢlarken Talep, Tüketici DavranıĢlarını, Arz, Üretici DavranıĢlarını hedef alır. Firma DavranıĢlarını etkileyen iki önemli unsur vardır : 1. Maliyet 2. Hasılat FİRMALAR KAR MAXİMİZASYONU İÇİN YA HASILATINI ARTIRMALI YA DA MALİYETİNİ DÜŞÜRMELİDİR.
Anahtar Kelimeler Firma Üretim Ortalama Değişken Ortalama Toplam Marjinal Maliyetler Fiziki Ürün Değişken Maliyetler Sabit Maliyetler Toplam Maliyetler Üretim Ve Maliyetler Toplam Ürün Ölçek Verimi Marjinal Ürün Azalan Verim Kanunu
Üretim ÜRETĠM Ġnsanların ihtiyaçlarını dolaylı ya da doğrudan karģılayacak mal ve hizmetleri meydana getirme çabasıdır. Firma Üretimi gerçekleģtiren ve bunların satıģı konusunda karar veren ekonomik birime denir.
Üretim Firmaların amacı Kar maximizasyonu olduğu için üretimi en düģük maliyetle gerçekleģtirme çabası içerisindedir. Üretip, piyasaya süreceği mal ve hizmetin miktarı SatıĢ Fiyatına göre değiģir.
Üretim Fonksiyonu Üretim Fonksiyonu: Belirli bir dönemde kullanılan alternatif girdi bileģimlerinin olası maksimum çıktı ile iliģkilendirilmesidir. Q * = f( L,K,T,t) Q * = Herhangi bir firmanın maksimum üretimi L = Kullanılan Emek K= Sermaye T = Doğal Kaynaklar t = Teknoloji
Üretim Girdileri Sabit Girdiler: Üretim miktarındaki değiģme karģısında belirli bir süre için değiģmeyen girdilerdir. DeğiĢken Girdiler: Üretim düzeyine bağlı olarak değiģen girdilerdir.
Kısa Dönemde Üretim Kısa Dönem: Üretim Faktörlerinden sadece bir tanesinin değiştirilmesine olanak tanıyan süredir. Diğer girdilerin sabit kalacağı varsayılır. Üretim fonksiyonundaki teknoloji veri alındığına göre kısa dönemde tek değişken faktör emektir. Böylece firmanın üretim miktarını artırmanın tek yolu emek miktarını değiştirmesidir.
Toplam Fiziki Ürün DeğiĢken girdi miktarının artırılmasına bağlı olarak elde edilen çıktıdır(tpp) Emek girdisi ile çıktı arasındaki iliģkidir. Toplam Fiziki Ürün, üretim miktarını ifade eder, Parasal değer kastedilmez.
Azalan Verim Yasası Diğer Üretim Faktör Miktarları sabitken, bir üretim faktörünün üretimde kullanılan miktarı artırılması durumunda, her ilave birimin sağladığı ürün miktarının azaldığını ifade eden iliģkidir. Son üretim girdisinin sağlayacağı marjinal fiziki ürün miktarı sıfır oluncaya kadar üretim girdilerini artırılır. ΔTPP MPP L =------------ ΔL
Ortalama Fiziki Ürün Bir birim emek baģına elde edilen ürün miktarıdır. Toplam fiziki ürünün kullanılan emek miktarına oranlanmasıyla elde edilir. TPP APP L =--------- L
Toplam, Marjinal, Ortalama Fiziki Ürün
UZUN DÖNEMDE ÜRETĠM UZUN DÖNEMDE TÜM GĠRDĠLER DEĞĠġECEĞĠ ĠÇĠN AZALAN VERĠM YASASI ĠġLERLĠĞĠNĠ YĠTĠRĠR. ÇÜNKÜ TÜM GĠRDĠLERĠN DEĞĠġMESĠ ÖLÇEK VE ÖLÇEK VERĠMĠ KAVRAMLARINI BERABERĠNDE GETĠRĠR.
Ölçek Verimi: ÖLÇEK VERĠMĠ Bütün üretim girdilerinin aynı oranda artırılması durumunda ürün miktarının hangi oranda değiģeceğini ifade eden ölçüdür. Ölçeğe Göre Sabit Verim: Girdilerdeki artıģ oranı ile ürün miktarındaki artıģ oranının aynı olması durumudur Ölçeğe Göre Azalan Verim: Ürün miktarındaki artıģ oranının Girdilerdeki artıģ oranından düģük olması durumudur
Açık Maliyetler: MALĠYETLER Üretim Faktörlerini elde etmek için yapılan gerçek ödemelerdir. Örtük Maliyetler: Gerçekte bir ödeme yapılmayan ancak bir alternatiften vazgeçilmesi nedeniyle oluģan maliyettir. Fırsat Maliyeti
Kısa Dönem Maliyetler DeğiĢken Maliyetler: Üretim Miktarı ile Birlikte değiģen maliyetlerdir. Sabit Maliyetler: Üretim Miktarı ile iliģkisi olmayan maliyetlerdir. Toplam Maliyetler: Sabit ve değiģken maliyetlerin toplamıdır. Marjinal Maliyetler: Firmanın üretimini bir birim artırması sonucu toplam maliyetlerde meydana gelen değiģmedir.
Tablolar (Maliyetler)
Maliyet Eğrileri
UZUN DÖNEM MALĠYETLER UZUN DÖNEMDE FĠRMALARIN HERHANGĠ BĠR SABĠT MALĠYETĠ YOKTUR, YANĠ TÜM MALĠYETLER DEĞĠġKENDĠR UZUN DÖNEMDE FĠRMALAR ÖLÇEKLERĠNĠ (BÜYÜKLÜKLERĠNĠ) DEĞĠġTĠREBĠLĠRLER. FĠRMALARIN UZUN DÖNEM MALĠYET EĞRĠSĠ FARKLI ÜRETĠM ÖLÇEĞĠNDEN, FĠRMANIN KISA DÖNEM ORTALAMA MALĠYET EĞRĠLERĠNĠN EN DÜġÜK NOKTASINA TEĞET OLAN NOKTALARIN OLUġTURDUĞU BĠR EĞRĠDĠR.
UZUN DÖNEM MALĠYET EĞRĠSĠ
Mikro Ġktisat Tam Rekabet Piyasası Yrd. Doç. Dr. Murat ACET
Ġçerik 1. TAM REKABET PİYASASI : Tanımı ve Özellikleri 2. KISA DÖNEMDE KAR MAKSİMİZASYONU 3. UZUN DÖNEMDE KAR MAKSİMİZASYONU
BaĢlarken Fiyat ve Üretim, kararlarında, faaliyet gösterilen Piyasanın da, önemi vardır. Piyasa, firmanın gelirleri üzerinde etkili olmaktadır. FİRMALARIN FİYATLAMA KARARLARI ÜZERİNDE ETKİLİDİR.
Anahtar Kelimeler Piyasa kavramı Tam Rekabet Uzun Dönem Toplam Gelir Kısa Dönem Arz Eğrisi Tam Rekabet Piyasası Marjinal Gelir Kapanma Noktası Kar Maksimizasyonu BaşaBaş noktası
Tanımı TAM REKABET PĠYASASI Hiçbir firmanın sattığı ürünün, fiyat üzerinde tek baģına kontrol gücünün olmadığı özel bir piyasadır. Tam Rekabet Piyasasında firma fiyat belirleyici değil, fiyat kabullenicidir.
Tam Rekabet Piyasasının varsayımları Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcı vardır. Her firma homojen bir ürün üretir ve satar. Piyasaya giriģ çıkıģ kolaydır. Alıcı ve satıcılar tam bilgiye sahiptir.
Tam Rekabette Piyasa Talep Eğrisi Fiyat, Piyasada arz ve talep tarafından belirlenir. Talep tam esnektir Piyasa fiyatından, firma istediği kadar ürün satabilir. Bu yüzden Firma talep eğrisi YATAY EKSENE PARALELDĠR. Daha yüksek bir fiyatta satış imkansız, daha düşük fiyata da gerek yoktur.
Tam Rekabette Piyasa Dengesi
Kısa Dönemde Kar Maksimizasyonu Toplam Gelir: Firmanın kendi ürünlerinden elde ettiği paradır. TR= P X q Ortalama Gelir: Toplam gelirin satış miktarına oranıdır. TR P X q AR =------------ = -------------- = P q q
Kısa Dönemde Kar Maksimizasyonu Marjinal Gelir: Satışlardaki bir birimlik artış sonucunda toplam gelirde meydana gelen değişmedir. ΔTR MR =------------ Δ q Firmanın Toplam Gelir eğrisi satıģ miktarı ile birlikte sürekli artan doğrusal bir yapıdadır. Firmanın marjinal geliri ve ortalama geliri birlikte fiyata eģittir.
Kısa Dönemde Kar Maksimizasyonu
Kısa Dönemde Kar Maksimizasyonu Ġki farklı yaklaģım vardır: 1. Toplam Gelir-Toplam Maliyet YaklaĢımı 2. Marjinal Maliyet-Marjinal Gelir YaklaĢımı
Toplam Gelir-Toplam Maliyet YaklaĢımı FĠRMA ÜRÜNLERĠNĠN SATIġINDAN ELDE ETTĠĞĠ TOPLAM GELĠR ĠLE O ÜRÜNLERĠN ÜRETĠMĠNDEN DOĞAN TOPLAM MALĠYETLERĠ KARġILAR FĠRMANIN TOPLAM GELĠRĠ ĠLE TOPLAM MALĠYETĠ ARASINDAKĠ FARKA TOPLAM KAR (TP) DENĠR. TP=TR-TC FĠRMA SIFIR ÜRETĠMDE, TOPLAM MALĠYETLERĠ KADAR ZARAR EDER
BaĢabaĢ noktası TOPLAM GELĠR ĠLE TOPLAM MALĠYETĠN BĠRBĠRĠNE EġĠT OLDUĞU NOKTADIR. FĠRMA BAġABAġ NOKTASINDA NE KAR EDER NE DE ZARAR. GRAFĠKTEKĠ A VE B NOKTASI BAġABAġ NOKTASIDIR.
MAKSĠMUM KAR FĠRMA MAKSĠMUM KARINI TOPLAM GELĠR EĞRĠSĠ ĠLE TOPLAM MALĠYET EĞRĠSĠ ARASINDAKĠ DĠKEY UZUNLUĞUN EN ÇOK OLDUĞU ÇIKTI DÜZEYĠNDE ELDE EDER. (12 BĠRĠM ÜRETĠM SEVĠYESĠ) Toplam Gelir
Marjinal Maliyet-Marjinal Gelir YaklaĢımı TAM REKABET PĠYASASINDA MARJĠNAL GELĠR, MARJĠNAL MALĠYETTEN BÜYÜK OLDUĞU SÜRECE ÜRETMEYE DEVAM EDER. FĠRMALARIN MARJĠNAL MALĠYETLERĠ BELLĠ BĠR SEVĠYEYE KADAR DÜġER SONRA YÜKSELĠR. BAġABAġ NOKTASINA KADAR BU DEVAM EDER.
Marjinal Maliyet-Marjinal Gelir YaklaĢımı MARJĠNAL GELĠR= MARJĠNAL MALĠYET NOKTASINDA ÜRETĠMĠ DURDURMAK GEREKĠR. BU NOKTA KARIN MAKSĠMUM OLDUĞU NOKTADIR. MR>MC ÜRETĠM ARTIRILMALI MR<MC ÜRETĠM AZALTILMALI
Marjinal Maliyet-Marjinal Gelir YaklaĢımı
Marjinal Maliyet-Marjinal Gelir YaklaĢımı P>ATC NORMAL ÜSTÜ KAR P=ATC NORMAL KAR P<ATC ZARAR
KISA DÖNEM ARZ EĞRĠSĠ EĞER FĠRMA FAALĠYETLERĠNE DEVAM ETMESĠ SONUCU ELDE EDECEĞĠ TOPLAM GELĠRĠ (TR), TOPLAM DEĞĠġKEN MALĠYETLERĠNĠ (TVC), YANĠ ÜRETĠME DEVAM ETMENĠN MALĠYETĠNĠ AġARSA FĠRMA ZARAR ETSE BĠLE KISA DÖNEMDE ÜRETĠME DEVAM ETMELĠDĠR. FĠYAT=ORTALAMA DEĞĠġKEN MALĠYET NOKTA KAPANMA NOKTASIDIR.
KISA DÖNEM ARZ EĞRĠSĠ KISA DÖNEM ARZ EĞRĠSĠ MARJĠNAL MALĠYET EĞRĠSĠNĠN, ORTALAMA DEĞĠġKEN MALĠYET EĞRĠSĠ ÜZERĠNDE KALAN KISMIDIR
UZUN DÖNEMDE KAR MAXIMIZASYONU UZUN DÖNEMDE SABĠT GĠRDĠ YOKTUR. TÜM GĠRDĠLER DEĞĠġKENDĠR. ÖLÇEK DEĞĠġEBĠLĠR PĠYASA FĠRMA GĠRĠġ-ÇIKIġI OLABĠLĠR TOPLAM ARZ MĠKTARI DEĞĠġEBĠLĠR. FĠRMALAR UZUN DÖNEMDE AġIRI KAR ELDE EDEMEZ P=MC=SRAC=LRAC=MR=SRMC UZUN DÖNEMDE ATIL KAPASĠTE OLUġMAZ
UZUN DÖNEMDE UZUN DÖNEM
Mikro Ekonomi Eksik Rekabet Piyasaları Yrd. Doç. Dr. Murat ACET
Ġçerik 1. TEKEL(MONOPOL) PİYASASI 2. TEKELCİ REKABET PİYASASI 3. OLİGOPOL PİYASASI
BaĢlarken Tam Rekabet Piyasası varsayımlarında, aksamaların meydana gelmesi ile oluģan piyasa türlerine Eksik Rekabet Piyasaları denir. Alıcı, satıcı sayısı Tam enformasyon Homojen mal ve hizmet Piyasaya giriģ-çıkıģ kolaylığı
Anahtar Kelimeler Kartel / Tröst Tekel Tekelci karı Fiyat farklılaştırması Ürün Farklılaştırması Eksik Rekabet Piyasaları Doğal Tekel Oligopol Yasal Tekel Tekelci Rekabet
Tanımı TEKEL (MONOPOL) PĠYASASI Bir endüstride tek firmanın bulunduğu piyasa biçimidir. Aynı üretici tarafından üretilen bir malın farklı alıcılara, farklı fiyatlarda veya kalitede sunulmasına, fiyat farklılaģtırması denir.
Tekel Piyasasının varsayımları Tek satıcının olması Yakın ikamesi olmayan bir malın satılması Piyasaya giriģ çıkıģı engelleyen kısıtların olması
Yasal Tekel, Doğal Tekel Yasal Tekel Devlet tarafından verilen imtiyazlarla üretim iģlemlerinin bir firmaya verilmesi, baģkalarının engellenmesidir. Doğal Tekel Bir endüstride ölçek ekonomilerinin sadece tek bir firmanın faaliyetini sürdürmesine imkan tanıyacak nitelikte olmasıdır (Ancak Büyük ölçekle düģük ortalama maliyet yakalayabilme)
Tekel talebi ve tekelcinin geliri Tekelcinin talep eğrisi, piyasa talep eğrisi ile aynıdır. Piyasa(Tekelci) talep eğrisi azalan eğime sahiptir. Tekelcinin marjinal geliri, tam rekabetteki gibi talep eğrisi ile aynı değildir. Ġlk üretim seviyesi hariç, marjinal gelir eğrisi talep eğrisinin altında yer alır. Çünkü tekelci daha fazla mal satabilmesi için fiyat düģürmesi gerekir. Bu nedenle satılan her bir ek malın toplam gelire katkısı daha az olur
Tekel talebi ve tekelcinin geliri Tekelci talebin inelastik kısmında mal satma giriģiminde bulunmaz. Çünkü firma üretimini veya satıģlarını kısarak gelirini artırabilir. Marjinal gelirin sıfır olduğu nokta toplam gelirin en yüksek noktasıdır.
Tekel talebi ve tekelcinin geliri Talep esnek olduğunda, fiyat düģünce, toplam gelir artar. Talep inelastik olduğunda, fiyat düģtüğü zaman, toplam gelir de azaldığı için marjinal gelir inelastiktir.
Kısa Dönemde Kar Maksimizasyonu Marjinal Gelir=Marjinal Maliyet Tam rekabette olduğu gibi tekel piyasasında da Marjinal maliyetin marjinal gelire eģit olduğu noktada en yüksek karı elde eder.
Tekelde Kısa Dönemde Kar Maksimizasyonu Tekelcinin karını max. Yapan üretim seviyesi 15 birimdir. (MR=MC noktası) Bu noktadan dik çıkıp talep eğrisi ile birleģtirirsek fiyatı buluruz. Bu noktada AR>AC olduğu için tekelci taralı alan kadar ekonomik kar elde eder
Tekelde uzun dönemde denge Tam rekabette piyasaya giriģ çıkıģ serbest olduğu için uzun dönemde piyasaya yeni firmaların girmesiyle ekonomik kar yok olur. Tekelde firma giriģi engellendiği için uzun dönemde ekonomik kar sözkonusudur.
Fiyat farklılaģtırması Aynı malın farklı tüketicilere farklı fiyattan satılmasıdır. 1. Birimler arası farklılaģtırma: Tekelcinin her birim malı en yüksek fiyattan almak isteyene satmak istemesidir. 2. Miktarlar arası farklılaģtırma: Tekelcinin belirli bir miktar için tek fiyat, daha sonraki ek birimler için daha düşük fiyat uygulamasıdır 3. Alıcılar arası farklılaģtırma: Tekelcinin aynı piyasadaki alıcıları farklı gruplara bölüp farklı fiyat uygulamasıdır.