GENEL MUHASEBE Duran Varlıklar-Maddi Olmayan Duran Varlıklar Yrd. Doç. Dr. Serap DURUKAN KÖSE Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR Herhangi bir fiziksel varlığı bulunmayan ve işletmenin belli bir şekilde yararlandığı veya yararlanılmayı beklediği giderler ile belli koşullar altında hukuken himaye gören haklar ve şerefiyelerin izlendiği hesap grubudur. Her türlü haklar; Patent Lisans Marka Ticaret Ünvanı İsim Hakkı Telif Hakkı İmtiyaz Hakkı Kullanma-Yararlanma Hakkı Şerefiyeler (Hava Parası), Aktifleştirilen giderler... Kuruluş Örgütlenme Giderleri Araştırma Geliştirme Giderleri
MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN TÜRLERİ
260 HAKLAR HESABI İşletmelerin; patent, lisans, telif, imtiyaz, ticari marka, ünvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin işletmeye belirli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler dolayısıyla yapılan harcamaların izlendiği ve takip edildiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Edinilen haklar, maliyet bedelleri ile bu hesaba borç olarak kaydedilir. Yararlanma süreleri içerisinde itfa edilir. Yararlanma sürelerinin belli olmaması durumunda, 5 yıllık sürede eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir.
ÖRNEK-260 Bir işletme 15.02.2014 tarihinde, markanın patent hakkı için 3 yıllığına 90.000 TL ye anlaşıyor. KDV % 18 hariç. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...15.02.2013... 15.02.2014 260 Haklar Hesabı 90.000 191 İndirilecek KDV Hesabı 16.200 102 Bankalar Hesabı 106.200 Patenet hakkının alınması Patent hakkı için 3 yıllığına ödenen 90.000 TL amorti edileceğinden, birinci yıl sonunda 90.000 / 3 = 30.000 TL amortisman gideri olarak yazılacaktır. 2...31.12.2013... 31.12.2014 770 Genel Yönetim Gideri Hesabı 30.000 268 Birikmiş Amortsimanlar Hesabı 30.000 Patent hakkına ayrılan amortsiman
261 ŞEREFİYE HESABI Bir kuruluş devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının değeri arasındaki olumlu farkların izlendiği hesaptır. Şerefiye hesaplanırken rayiç bedelin tespit edilmemesi halinde, net defter değeri esas alınır. Hesabının İşleyişi: Ödenen şerefiye bedellerinin tamamı bu hesabın borç tarafına kaydolunur. Yok edilmeleri ise amortisman yoluyla 5 yıl içinde eşit taksitlerle yapılır.
ÖRNEK-261 Y işletmesi diğer bir işletmeyi, 01.02.2014 tarihinde net defter değerinin üzerinde bir değer olan 200.000 TL ye aşağıdaki varlık ve borçları ile devralıyor. Ticari Mallar: 150.000 TL Taşıtlar: 120.000 TL Satıcılar: 100.000 TL Devralınan işletmenin net defter defterinin (öz varlık değeri) hesaplanması: VARLIK TOPLAMI BORÇLAR TOPLAMI FARK TUTARI Ticari Mallar: 150.000 Satıcılar: 100.000 Taşıtlar: 120.000 TOPLAM: 270.000 TOPLAM: 100.000 TOPLAM: 170.000 İşletmenin net defter değeri 170.000 TL dir, defter değerinin üzerinde bir tutar olan 200.000 TL ye alındığına göre aradaki fark Şerefiye olarak isimlendirilir. Şerefiye tutarı da 200.000 170.000 = 30.000 TL olacaktır.
ÖRNEK-261 DEVAM Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...01.02.2013... 01.02.2014 153 Ticari Mallar Hesabı 150.000 254 Taşıtlar Hesabı 120.000 261 Şerefiye Hesabı 30.000 320 Satıcılar Hesabı 100.000 500 Sermaye Hesabı 200.000 İşletmenin devralınması ve şerefiye kaydı Dönem sonunda şerefiye için amortisman kaydı yapılır. 30.000 / 5 = 6.000 TL 2...31.12.2013... 31.12.2014 770 Genel Yönetim Gideri Hesabı 6.000 268 Birikmiş Amortsimanlar Hesabı 6.000 Şerefiye için ayrılan amortsiman
262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen giderlerin aktifleştirilmeleri durumunda izlendiği hesaptır. Yapılan giderler maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yok edilmeleri amortisman yolu ile olur. Genelde 5 yılda eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir.
263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI İşletmede yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması, mevcutlarının geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan her türlü harcamaların izlendiği hesaptır. Bu tür giderler maliyet değerleri ile bu hesaba borç olarak kaydedilirken, giderler 5 yıl içinde eşit taksitlerle itfa edilerek yok edilir.
264 ÖZEL MALİYETLER HESABI Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak artırılması amacıyla yapılan giderler ile bu gayrimenkulün kullanılması için yapılıp kira süresinin sonunda mal sahibine bırakılacak olan, varlıkların tutarları kapsar. Hesabının İşleyişi: Yapılan harcamalar bu hesaba borç olarak kaydedilir. Bu harcamalar kira süresi içerisinde, kira süresinin 5 yıldan fazla olması durumunda ise 5 yılda eşit tutarlar ile amorti edilir.
ÖRNEK-264 İşletme 10.04.2014 tarihinde 4 yıllık olarak kiraladığı bir dükkan için 5.000 TL tutarında dekarosyon harcaması yapıyor. KDV % 8 hariç. Mad. No AÇIKLAMA BORÇ ALACAK 1...10.04.2013... 10.04.2014 264 Özel Maliyetler Hesabı 5.000 191 İndirilecek KDV Hesabı 400 100 Kasa Hesabı 5.400 Dekarasyon için yapılan maliyet kaydı Dükkan için 4 yıllığına ödenen 5.000 TL kira süresince amorti edileceğinden, birinci yıl sonunda 5.000 / 4 = 1.250 TL amortisman gideri olarak yazılacaktır. 2...31.12.2013... 31.12.2014 770 Genel Yönetim Gideri Hesabı 1.250 268 Birikmiş Amortsimanlar Hesabı 1.250 Özel maliyetler için ayrılan amortsiman
267 DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR DS işletmelerde; 26 Maddi Olmayan Duran Varlıkların alt kodundaki 267 Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar hesap kodunda; Bilgisayar yazılımları, İşletim programları, Tıbbi Cihaz programları ve Kullanılacak amaca göre geliştirilen uygulama programları vb. kayıt altına alınmaktadır. Hesabının İşleyişi: Bu tür giderler ortaya çıktığında maliyet değerleri ile bu hesaba borç olarak kaydedilirken, varlıklar amorti edildiğinde birikmiş amortismanlar hesabının borcuna karşılık bu hesaba alacak olarak kaydedilir.
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-) Maddi olmayan duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilebilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır. Pasif karakterli bir hesaptır. Amortisman: Duran varlıkların, aşınma, yıpranma veya eskime payını ifade eder. Hesabının İşleyişi: Ayrılan amortismanlar ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir; satılan, devredilen, kullanma yeteneğini kaybedenler ise birikmiş amortismanlar hesabına borç kaydedilir, ilgili maddi olmayan duran varlık hesabına da alacak kaydedilir.
269 VERİLEN AVANSLAR HESABI Maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olarak yurt içi veya yurt dışındaki kişi ve kuruluşlara yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır. Hesabının İşleyişi: Ödeme yapıldığında hesaba borç olarak kaydedilirken, varlıklar elde edildiğinde ilgili hesabın borcu karşılığında bu hesaba alacak olarak kaydedilir.
ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR Belirli bir maddi varlıkla çok yakından ilgili bulunan veya tamamen tüketime tabi varlıklar için yapılan, üretim çalışmalarının zaman ve yoğunluğu ile sınırlı bir ömre sahip olan giderleri içerir. Özel tükenmeye tabi giderlerin envanteri amortisman ayırma işleminden ibarettir. Bu varlıklar yeniden değerleme kapsamı dışında kalmaktadırlar.
GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI TÜRLERİ
DİĞER DURAN VARLIKLARIN TÜRLERİ