GENEL OTURUM III Türkiye Denetim Standartlar Oturum Baflkan Fatih DURAL / Ba ms z Denetim Derne i Aslan COfiKUN / Türkiye Denetim Standartlar Kurulu Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler Ahmet AKIN / TÜRMOB Yönetim Kurulu Üyesi Meslek Mensuplar Aç s ndan Türkiye Denetim Standartlar n n De erlendirilmesi 369
370
TÜRK YE DENET M STANDARTLARINDAK SON GEL fimeler Aslan COfiKUN / Türkiye Denetim Standartlar Kurulu 371
372
Genel Oturum III - Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler/Aslan COfiKUN TÜRK YE DENET M STANDARTLARINDAK SON GEL fimeler Türkiye de Ba ms z Denetim den ve bu denetimlerle ilgili standartlardan bahsetmek için önce nereden yola ç k p nereye vard m z irdelemeye çal flacak, ondan sonra bugünkü durumu inceleyerek, hangi konuda ne tür standartlar oluflturulurken hangi temellerin esas al nd n izah etmeye çal flaca m. Daha önceki konuflmalar mda da belirtti im gibi Ba ms z Denetim e olan ihtiyaç genel anlamda stanbul Menkul K ymetler Borsas n n kurulmas ile ortaya ç km flt r. Her ne kadar bu tarihten önce de Türkiye de özellikle yabanc yat r mlara yönelik bir uygulama vard ise de bu çok dar çerçevede kalm fl ve bir iki uluslararas denetim firmas taraf ndan yerine getirilmifltir. Ba ms z denetimle ilgili ilk tebli ler 1988 y l nda SPK taraf ndan ç kart lm fl ve böylece ülkemizde ilk defa standart yay nlanmak suretiyle uygulama bafllat lm flt r. Bu ilk standartlara paralel olarak bir yandan süratle ulusal denetim firmalar arka arkaya kurulurken bir yandan da SPK yay nlad tebli lerle denetim uygulamalar na yön vermifltir. 02.03.1988 tarihinde SPK Ba ms z Denetleme Kurulufllar n n Kamuya Duyurulmas hakk nda yay nlad bir tebli le sermaye piyasas nda ba ms z denetleme ile görevlendirilebilecek denetleme kurulufllar n n bir listesini aç klam flt r. 18.06.1988 tarihli tebli de ise SPK Ba ms z Denetleme Kurulufllar ve Denetçilerine liflkin Genel Esaslar aç klam flt r. Bu tebli Türkiye de yay nlanm fl ilk ulusal standartlar ihtiva etmifltir. Böylece Seri X No. 3 tebli le: - Mesleki Yeterlilik - Mesleki Yeterlili in Sa lanmas ve Gelifltirilmesi - Hizmet çi E itim ve Refakat Çal flmas - Mesleki Deneyim - Ba ms zl k lkesi - Ba ms zl Ortadan Kald ran Durumlar - Mesleki Özen ve Titizlik lkeleri - S r Saklama - Reklam Yasa, Karfl l kl liflkiler ve Haks z Rekabet - Ticaret ve Mesle e Ayk r l k - Görev De ifliminde Sorumluluk - Görev Kabulünde Sorumluluk - Unvan Kullan m 373
II. Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu ve VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu 2 nd International Symposium on Auditing in Turkey and 8 th National Symposium on Auditing in Turkey stanbul smmmo - Denetçilerin Görev, Yetki ve Sorumlulu u konular nda aç klamalar getirilmifltir. Bu standartlar genifl ölçüde Uluslararas Etik Standartlar ndan etkilenmifltir. Ayn tarihte yani, 18.06.1988 tarihinde yine bir tebli le SPK bu defa ba ms z denetlemeye yönelik standartlar yay nlam flt r. Seri X No. 4 tebli de: - Ba ms z denetlemenin amac - Denetim sözleflmesi öncesinde dikkat edilecek hususlar - Denetleme sözleflmesi - Denetlemenin planlamas - Denetleme program - Gözetim - ç kontrol sisteminin de erlendirilmesi - Kan t toplama ve de erlendirilme - Kan t toplamada amaç - Hata ve hile - Denetçinin kay t düzeni - Çal flma ka tlar n n flekil ve içeri i - Denetleme raporlar - Raporlaman n temel ilkeleri - Raporlar n aç klama bölümü - Görüfl bildirmekten kaç nma - Denetleme kuruluflunun çekilmesi - Belirsizlik ve ayk r l k - Bilanço ve rapor tarihinden sonraki ifllemler - Denetleme raporunun kesinleflmesi - Sürekli denetlemelerde raporlar n tevdii ve ilan - Banka arac l k faaliyeti ile menkul k ymet yat r m fonlar n n denetlenmesi - Özel denetleme konular ele al nm flt r. Tebli kapsam Uluslararas Denetim Standartlar ile büyük ölçüde paralellik arz etmekte, adeta bu standartlar n bir özetini oluflturmakta idi. Kurul 20.07.1988; 22.10.1988; 05.05.1989; 26.10.1990; 07.06.1994 tarihlerindeki tebli lerle ba ms z denetleme ile görevlendirilebilecek denetleme kurulufllar n kamuya duyurmufltur. 05.05.1989 tarihli Seri X No. 9 SPK tebli i Ba ms z Özel Denetleme Çal flma- 374
Genel Oturum III - Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler/Aslan COfiKUN s ve Raporlamas n n lke ve Kurallar n aç klam flt r. Tebli de: - Özel denetlemenin konusu - Denetlenecek mali tablolar - Özel denetleme yerine geçen denetlemeler - Özel denetleme sözleflmesinin yap lmas - Özel denetleme çal flmas ve raporlama - Bilanço ve rapor tarihinden sonraki ifllemler - Özel denetlemelerde raporlar n tevdii ve ilan konular ele al nm flt r. Yukar da say lm fl olan tüm tebli ler bilahare yay mlanm fl Seri X No. 22 tebli le yürürlükten kald r lm flt r. Söz konusu tebli e ileride de inece im. Ancak bu arada 1989 tarihinde 3568 say l Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik Yasas yürürlü e girmifltir.3568 say l yasa ba ms z denetime iliflkin düzenlemeler içermektedir. Yasan n 2.ci maddesi Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müflavirlik ve Yeminli Mali Müflavirlik mesle inin konusu ile ilgilidir: MADDE 2.-A) Muhasebecilik ve mali müflavirlik mesle inin konusu: Gerçek ve tüzelkiflilere ait teflebbüs ve iflletmelerin; a) Genel kabul görmüfl muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gere- ince, defterlerini tutmak, bilanço, kar-zarar tablosu ve beyannameleri ile di er belgelerini düzenlemek ve benzeri ifller yapmak. b) Muhasebe sistemlerini kurmak, gelifltirmek, iflletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunlar n uygulamalar ile ilgili ifllerini düzenlemek veya bu konularda dan flmanl k yapmak. c) Yukar daki bentte yaz l konularda, belgelerine dayan larak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yaz l görüfl vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkiflilik ve benzeri ifller yapmak. Yukar da say lan iflleri; bir iflyerine ba l olmaks z n yapanlara serbest muhasebeci mali müflavir denir. B) Yeminli mali müflavirlik mesle inin konusu: (A) f kras n n (b) ve (c) bentlerinde yaz l iflleri yapman n yan nda Kanunun 12nci maddesine göre ç kart lacak yönetmelik çerçevesinde tasdik ifllerini yapmakt r. Yasa maddesinden de anlafl laca gibi ba ms z denetim iflleri (A) f kras n n (c) 375
II. Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu ve VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu 2 nd International Symposium on Auditing in Turkey and 8 th National Symposium on Auditing in Turkey stanbul smmmo bendi kapsam ndad r. Yasa denetim yapma yetkisini gerek serbest muhasebeci mali müflavirlere gerekse yeminli mali müflavirlere tan m flt r. Serbest Muhasebeciler ise sadece (A) f kras n n (a) bendinde yaz l iflleri yapabilirler. Tasdik ve tasdikten do an sorumluluk (x) Madde 12 Yeminli mali müflavirler gerçek ve tüzel kiflilerin veya bunlar n teflebbüs ve iflletmelerinin mali tablolar n n ve beyannamelerinin mevzuat hükümleri, muhasebe prensipleri ile muhasebe standartlar na uygunlu unu ve hesaplar n denetim standartlar na göre inceledi ini tasdik ederler. Yeminli mali müflavirlerin tasdik edecekleri belgeler, tasdik konular ile tasdike iliflkin usul ve esaslar; gerçek ve tüzel kiflilerin mükellefiyet flekilleri, ifl kollar ve cirolar, döviz kazand r c ifllemleri, ithalat ve ihracatlar, yat r m n miktarlar ve nevileri ile belgelerin ibraz edilece i merciler esas al nmak suretiyle Maliye ve Gümrük Bakanl nca ç kar lacak yönetmeliklerle belirlenir. Kanunlar gere ince, kamu kurum ve kurulufllar na verilen tasdik edilmifl mali tablolar, kamu idaresinin yetkili memurlar nca, tasdikin kapsam ölçüsünde incelenmifl bir belge olarak kabul edilir. Ancak, çeflitli kanunlarla kamu idaresine tan nan teftifl ve inceleme yetkilerinin kullan lmas na ve gerekti inde tekrar na ait hususlar sakl d r. Yeminli mali müflavirler yapt klar tasdikin do rulu undan sorumludurlar. Yapt klar tasdikin do ru olmamas halinde, tasdikin kapsam ile s n rl olmak üzere, ziyana u rat lan vergilerden ve kesilecek cezalardan mükellefle birlikte müfltereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. Yeminli mali müflavirler yapt klar tasdikin kapsam n düzenleyecekleri raporda aç kça belirtirler. Bu Kanun hükümlerine göre meslek icra edenlerin vergi kanunlar ve di er kanunlardaki sorumluluklar sakl d r. Yasan n 12.ci maddesi dikkatlice incelendi i takdirde yeminli mali müflavirlerin yapacaklar tasdik iflleminin sadece mevzuat hükümlerini de il, ayr ca; - muhasebe prensipleri ile muhasebe standartlar na uygunlu unu, - hesaplar n denetim standartlar na göre incelendi ini de kapsad görülecektir. Yasa maddesi bu hali ile ele al nd nda ifllemin ba ms z denetimle de ilgili oldu u flüphe götürmezdir. Ancak uygulamada tasdik ifllemi ba ms z denetimden tamamen kopmufl ve a rl kl olarak vergi mükellefiyetine yönelik bir flekil alm flt r Yasa düzenlemelerine dayanarak Maliye Bakanl meslek mensuplar n n yapacaklar denetim ve tasdik ifllemine iliflkin yönetmelik ve tebli ler yay mlam flt r. Bu yönetmelik ve tebli ler tam olarak ba ms z denetimle uyumlu olmamakla 376
Genel Oturum III - Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler/Aslan COfiKUN birlikte ba ms z denetim standartlar ile bir tak m benzerlikler de arz etmektedir. (Bkz. 02.01.1990 tarihli Yeminli Mali Müflavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konular, Tasdike liflkin Usul ve Esaslar Hakk nda Yönetmelik / 03.01.1990 tarihli Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müflavir ve Yeminli Mali Müflavirlerin Çal flma Usul ve Esaslar Hakk nda Yönetmelik) Bilhassa 03.01.1990 tarihli yönetmelikte Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler ile Yeminli Mali Müflavirlerin Yapacaklar Denetimlerle ilgili Çal flma Usul ve Esaslar bölümünde: Md. 48 - Denetimin Tan m Md. 49 - Denetimin Amac Md. 50 - Denetim Faaliyetleri Md. 51 - Denetim Sözleflmesi Md. 52 - Denetim Öncesi Saptanacak Hususlar Md. 53 - Denetimin Planlanmas Md. 54 - Denetimin Kontrolü Md. 55 - Bilgi ve Belgelerin Toplanmas Md. 56 - Denetim Çal flma Ka tlar ve Çal flma Dosyas Md. 57 - Kanunsuz fllemleri Bildirim Yükümlülü ü Md. 58 - Denetim Raporu Md. 59 - Denetim Raporu Çeflitleri Md. 60 - Denetleme Raporu ile lgili Di er Hususlar denetim uygulamalar na yönelik önemli standartlar içermektedir. Maliye Bakanl yay nlad 18 ve 29 say l tebli lerle de söz konusu standartlara ilave ve aç klamalar getirmifltir. Görüldü ü gibi Bakanl n yay mlad yönetmelik ve tebli leri de standart olarak nitelendirmek gerekir. Tabii buradaki çal flma özel amaçl oldu undan Ba- ms z Denetim Standartlar kadar detayl ve kapsaml de ildir. Amaca yöneliktir. Tüm bu standartlar n d fl nda ba ms z denetleme ile ilgili BDDK, Hazine ve EPDK da yönetmelik ve tebli ler yay mlam fllard r. BDDK ilk olarak 31.01.2002 de yay mlad yönetmelikle Ba ms z Denetim lkelerini aç klam flt r. Bu tebli 1 Kas m 2006 tarihli yönetmelikle yürürlükten kald r lm flt r. 1 Kas m 2006 tarihli yönetmelik kapsam itibariyle ISA (International Standards of Auditing) ile uyumludur. Yönetmelikte tan mlar oldukça net flekilde ortaya konmufltur. Ba ms z deneti- 377
II. Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu ve VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu 2 nd International Symposium on Auditing in Turkey and 8 th National Symposium on Auditing in Turkey stanbul smmmo min amac tan mlanm fl, makul güvence ve önemlilik kavram getirilmifl, denetim riski Uluslararas Denetim Standartlar na uygun olarak tarif edilmifl, ba ms z denetçilerin yetkilerinin çerçevesi çizilmifl, hata ve suiistimal hali, ba ms zl ortadan kald ran durumlar kesin hatlar yla belirtilmifl, mesleki ilkelerin tan - m geniflletilmifl, eski tebli de olmayan kalite güvence sisteminin kurulmas gerekti ine dair madde konulmufltur. Denetim yetkisi alacak kurulufllarla, bu kurulufllarda çal flacaklara iliflkin aranan flartlar, yetki baflvurusunda gerekli olan bilgi ve belgeler, mesleki unvanlar, yetki verilmesi ve iptali ile ilgili flartlar yeni tebli de detayl olarak düzenlenmifltir. Ba ms z denetim sözleflmelerinin içeri i, unsurlar, yürürlü ü ve sona erdirilmesi, de ifliklik yap lmas hususundaki düzenlemeler yeniden tarif edilmifltir. Eski tebli de dar kapsaml olarak belirtilen bankan n yükümlülükleri, denetim kuruluflunun yükümlülükleri ve ba ms z denetçinin yükümlülükleri daha genifl bir flekilde anlat lm flt r. Planlama, denetim stratejisi, denetim plan ve denetim teknikleri, çal flma ka tlar ve içeri i, ka t düzeni, uluslararas standartlara uygun hale getirilmifl, iç kontrol sisteminin de erlendirilmesi hususu, risk de erlendirme teknikleri, iç kontrol ve risk yönetimi sisteminin de erlendirilmesi bafll klar alt nda toplanm flt r. Yönetim beyan mekanizmas oluflturulmufl, denetim görüflü, görüfl formatlar, uluslararas uygulamalara uyumlu hale getirilmifltir. Ayr ca s n rl denetimin esaslar, gerekli koflullar, planlanmas, belgelendirmesi ve raporlamas hususunda detayl aç klamalar getirilmifl ve özel amaçl denetimin flartlar da belirtilmifltir. Buna ilaveten mesleki sigorta tazminat flart da getirilmifltir. BDDK 17 A ustos 2006 tarihli Bankalarda ba ms z denetim kurulufllar nca gerçeklefltirilecek bilgi sistemleri denetimi hakk nda yönetmelikle de bankalar n bilgi sistemleri ve finansal veri üretimine iliflkin süreç ve sistemlerinin, yetkilendirilmifl ba ms z denetim kurulufllar taraf ndan denetlenmesiyle ilgili usul ve esaslar düzenlemifltir. Yönetmelik, yetkilendirilecek kurulufllar ile ortaklar nda aranan flartlar, yetki baflvurusu s ras nda gerekli olan bilgi ve belgeler, bilgi sistemi denetimi yapma yetkisinin verilmesi, bilgi sistemi denetimi yapma yetkisinin kald r lmas, meslek mensubu unvanlar, denetlenenin yükümlülükleri, yetkili kurulufllar n ve denetçilerin yükümlülükleri, bilgi sistemleri denetiminin kapsam, bilgi sistemleri denetimi türleri, planlama ve organizasyon faaliyetlerinin denetimi, tedarik ve uygulama faaliyetlerinin denetimi, hizmet sunumu ve destek faaliyetlerinin denetimi, izleme ve de erlendirme faaliyetlerinin denetimi, bilgi sistemleri uygulama kontrolleri, bilgi sistemleri denetiminde bilgi kriterleri, teknoloji kaynaklar ve yönetsel ölçütler, genel ilkeler ve sorumluluklar, denetlenenin destek hizmeti almas ve bunlar n denetimi, bilgi sistemleri denetiminde iflbirli i, bilgi sistemleri denetiminde d fl hizmet al m ve bilgi sistemleri denetimi raporu ve bildirimi hususlar nda aç klamalara yer verilmektedir. Yine BDDK 5 Aral k 2006 tarihli Bankalarda ba ms z denetim kurulufllar n- 378
Genel Oturum III - Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler/Aslan COfiKUN ca gerçeklefltirilecek bilgi sistemleri denetimine iliflkin rapor format hakk nda bir tebli yay mlam flt r. Tebli in amac bankalarda ba ms z denetim kurulufllar nca gerçeklefltirilecek bilgi sistemleri denetimi hakk nda yönetmelik kapsam nda haz rlanacak olan denetim raporunun içerik ve flekline iliflkin usul ve esaslar n düzenlenmesidir. Rapor haz rlan rken uyulmas gereken ilkeler, yeterlilik ve etkinlik, önemlilik, anahtar kontroller, ifl ak fl diyagramlar, bulgular, denetlenenin görüflleri, bulgularla ilgili sonuç de erlendirmesi, rapor içeri i, denetim mektubu, yönetici özeti, denetim metodolojisi, denetlenenin bilgi sistemleri hakk nda genel bilgi, denetlenenin iç kontrol ve iç denetim yap s na iliflkin de erlendirme, uygulama kontrolleri denetimi, uygulamalara iliflkin risk matrisinin haz rlanmas ve genel kontrol alanlar denetimi hususlar nda aç klamalara yer verilmektedir. Hazine Müsteflarl da sigortac l k uygulamalar konusunda yap lacak ba ms z denetime yönelik yönetmelikler yay mlam flt r. Bu konuda 08.09.2003 tarihinde yay mlad Ba ms z Denetim Kurulufllar n n Niteliklerine, Yetkilendirilmelerine ve Faaliyetlerine liflkin Esaslar Yönetmeli i Ba ms z Denetim Kurulufllar n n sigortac l k denetimi yapabilmeleri için alm fl olduklar ruhsat d fl nda yerine getirmeleri gereken e itim, s nav gibi flartlar içermekte, ayr ca - Meslek mensubu unvanlar - fiirketlerde ba ms z denetim yapma yetkisinin verilmesi - Faaliyet esaslar - Reklam yasa - Haks z rekabet - Görev kabulünde sorumluluk - Ba ms z denetim sözleflmesinin özellikleri ve sözleflmenin taraflar n n yükümlülükleri - Ba ms z denetim sözleflmesi öncesinde dikkat edilecek hususlar - Son hükümler - Ba ms z Denetimin Geçerlili i - Hukuki ve cezai sorumluluk - fiirketlerde ba ms z denetleme yapma yetkisinin kald r lmas konular nda standartlar belirlemektedir. Bu yönetmelik daha önce yay mlanm fl 04.06.1996 tarihli yönetmeli i yürürlükten kald rm flt r. Ba ms z denetim hakk nda EPDK nun yay mlam fl oldu u 03.10. 2003 / 15.10.2003/ 17.10.2003 / 28.01.2004 / 17.07.2004 / 16.07.2005 tarihli tebli ler ba ms z de- 379
II. Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu ve VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu 2 nd International Symposium on Auditing in Turkey and 8 th National Symposium on Auditing in Turkey stanbul smmmo netime yönelik düzenlemeler içermektedir. Söz konusu düzenlemeler genel olarak SPK düzenlemelerine paraleldir. 3568 say l meslek yasas na göre, TÜRMOB muhasebe mesle inin en üst ve en yetkili kuruluflu olarak mesleki konularda düzenleme yapma yetkisine sahiptir. TÜRMOB gerek muhasebe gerekse ba ms z denetime yönelik standart oluflturmak üzere 1995 y l nda TMUDESK i kurdu. TMUDESK çal flmalar sonucunda 14 adet muhasebe standard yay nland. Bu standartlar bilahare kurulacak Türkiye Muhasebe Standartlar Kurulunun çal flmalar na temel oluflturacaklard. TÜRMOB Türkiye Denetim Standartlar konusunda çal flmalarda bulunmak üzere 20 fiubat 2003 tarihinde TÜDESK i kurdu. Kurulun amac, 3568 say l kanuna tabi ruhsatl meslek mensuplar n n üstlendikleri ve yetkili olduklar denetim faaliyetlerini disiplinli bir flekilde yürütebilmesi için Ulusal Denetim Standartlar n n saptanmas, belirlenmesi ve yay nlanmas ile güncelli inin korunmas d r. 2si uzman ö retim üyesi olmak üzere 6s TÜRMOB ca, 4ü YMM Odalar nca, 5i ise SMMM Odalar nca atanm fl 15 üyeden oluflan kurul ilk toplant s n 9 May s 2003 tarihinde gerçeklefltirdi. Bu toplant esnas nda Finansal raporlar n gerçe e uygunlu unun, güvenilirli inin ve karfl laflt r labilirli inin sadece ülkemizde de il uluslararas alanda da geçerlili ini sa lamak üzere, Türk ekonomisi ve iflletmelerinin yap s ile gereksinimlerini göz önünde tutmak suretiyle, ulusal denetim standartlar n n uluslararas standartlarla uyumlu olmas yönünde gerekli özenin gösterilmesinin önemi ortaya ç kt. Baflka bir ifade ile gerek muhasebe gerekse denetim konular nda faaliyet gösteren meslek mensuplar m za, bu faaliyetleri esnas nda yol gösterecek olan standartlar n, sadece ülkemizde de il, uluslararas alanda da geçerlilik kazand racak flekilde ele al nmas konusunda, kurul, fikir birli ine vard. Bu karar do rultusunda ülkemizin de üyesi oldu u IFAC (Uluslararas Muhasebeciler Federasyonu)na ba l IAASB (Uluslararas Denetim ve Güvence Standartlar Kurulu) taraf ndan yay nlanm fl bulunan Uluslararas Denetim Standartlar n n bire bir tercümesinin yap lmas na ve bu konudaki çal flmalar n derhal bafllat lmas ve ayr ca elde edilen sonuçlar n tüm kurum ve kurulufllarla da paylafl larak genel kabul görmesinin sa lanmas n n önemi tescil edildi. Bu do rultuda ortaya konan çal flma föy volan halinde bas larak tüm ilgili kurulufllara ve meslek mensuplar na da t ld. Bu arada SPK daha önce sözünü etti imiz Seri X No. 22 say l Sermaye Piyasas nda Ba ms z Denetim Standartlar hakk ndaki tebli i 12.06.2006 tarihinde yay nlad. Tebli o güne kadar yay mlanm fl tüm denetim standartlar na yönelik SPK tebli lerini yürürlükten kald rmakta ve yerine Uluslararas Denetim Standartlar n n bire bir tercümesi olan standartlardan oluflmufl yeni standartlar vaz et- 380
Genel Oturum III - Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler/Aslan COfiKUN mektedir. Standartlar n tetkikinde TÜDESK taraf ndan yay mlanm fl bulunan Uluslararas Denetim Standartlar ndan önemli ölçüde al nt yap ld anlafl lmaktad r. Bu durum afla daki mukayeseli tablodan görülmektedir: SPK tebli inde standartlar d fl nda yay mlanm fl bulunan ve kan mca tebli in 381
II. Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu ve VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu 2 nd International Symposium on Auditing in Turkey and 8 th National Symposium on Auditing in Turkey stanbul smmmo Tebli K s mlar ve Karfl l k Gelen Uluslararas Ba ms z Denetim Standartlar BDS Numaras K s m 1 Bafll k ISA Numaras Bafll k UDS Numaras Bafll k Bafllang ç Hükümleri ISA 100-199 Bafllang ç Konular UDS 100-199 Bafllang ç Konular Güvence sa lama sözleflmesi genel 100 Güvence Sa lama Sözleflmeleri çerçevesi; tarihi finansal bilgilerin denetimi ve gözden geçirilmesi ve tarihi finansal bilgilerin denetimi ve gözden geçirilmesi harici Güvence sa lama sözleflmesi olarak KALDIRILDI 120 Uluslararas Denetim Standartlar Genel Ba ms z Denetimin Amac ve Genel lkeleri ISA 200 Mali Tablolar n Denetiminin Amac ve Denetime liflkin Ana lkeler 200 Mali Tablolar n Denetiminin Amac ve Denetime liflkin Ana lkeler K s m 2 Ba ms z Denetim Faaliyetinde Bulunma K s m 3 Ba ms z Denetim Sözleflmesi ISA 210 Denetim Sözleflmesi 210 Denetim Sözleflmesi K s m 4 Ba ms z Denetim Kalitesinin Kontrolü ISA 220 Tarihi Finansal Bilglierin Denetimine 220 Denetim Çal flmas nda Kalite Kontrolü Yönelik Kalite Kontrolü K s m 5 Ba ms z Denetim Çal flmas n n ISA 230 Denetim Belgelendirmesi 230 Belgelendirme K s m 6 Finansal l l dirilmesi Tablolar n Ba ms z Denetiminde Hile ve Usulsüzlükler Konusunda Ba ms z Denetçinin Sorumlulu u ISA 240 Mali Tablo Denetimlerinde Yolsuzlu a liflkin Denetçinin Sorumlulu u 240 Mali Tablo Denetimlerinde Yolsuzluk ve Hataya liflkin Denetçinin Sorumlulu u K s m 7 Ba ms z Denetimi Yap lan flletmenin Tabi Oldu u Mevzuat n Dikkate Al nmas ISA 250 Mali Tablolar n Denetiminde Kanun ve Kurallar n Dikkate Al nmas 250 Mali Tablolar n Denetiminde Kanun ve Kurallar n Dikkate Al nmas K s m 8 Ba ms z Denetimle lgili Hususlar n Yönetimden Sorumlu Kiflilere letilmesi ISA 260 Denetimle lgili Hususlar n Yönetim le Görüflülmesi 260 Denetimle lgili Hususlar n Yönetim le Görüflülmesi K s m 9 Ba ms z Denetimin Planlanmas ISA 300 Mali Tablolar n Denetiminin Planlanmas 300 Planlama KALDIRILDI 310 flletmenin Faaliyeti Hakk nda Bilgi K s m 10 flletmenin, Faaliyet Koflullar n n ve ISA 315 flletmeyi ve Bulundu u Ortam Anlamak Çevresiyle Olan liflkilerinin Anlafl lmas ve Bu Konulara liflkin Önemli Yanl fll k ve Önemli Ölçüde Yanl fll k Riskini Belirlemek K s m 11 Ba ms z Denetimde Önemlilik ISA 320 Denetimde Önemlilik 320 Denetimde Önemlilik K s m 12 De erlendirilmifl Risklere Karfl ISA 330 Denetçinin Belirlenen Riske Karfl Yan t Uygulanacak Ba ms z Denetim Verme Prosedürleri KALDIRILDI 400 Risklerin Belirlenmesi ve ç Kontrol KALDIRILDI 401 Bilgi fllem Sistemleri Ortam nda K s m 13 D flardan Hizmet Alan flletmelerle lgili Ba ms z Denetim ISA 402 D flar dan Hizmet Alan Kurulufllarda Denetim Yaklafl m 402 D flar dan Hizmet Alan Kurulufllarda Denetim Yaklafl m K s m 14 Ba ms z Denetim Kan t ISA 500 Denetim Kan tlar 500 Denetim Kan tlar K s m 15 Ba ms z Denetim Kan t -Özellik Arz Eden Hesap Kalemleri çin Dikkate ISA 501 Denetim Kan t -Baz Konulara liflkin Eklenen Önemli Noktalar 501 Denetim Kan t -Baz Konulara liflkin Eklenen Önemli Noktalar K s m 16 D fl Kaynaklardan Elde Edilen Do rulama ISA 505 D fl Kaynaktan Do rulamalar 505 D fl Kaynaktan Do rulamalar K s m 17 lk Ba ms z Denetimler-Aç l fl Bakiyeleri ISA 510 lk Denetim-Aç l fl Hesaplar 510 lk Denetim-Aç l fl Hesaplar K s m 18 Analitik nceleme Teknikleri ISA 520 Analitik nceleme Teknikleri 520 Analitik nceleme Teknikleri K s m 19 Ba ms z Denetim Örneklemesi ve Di er Seçilmifl Test Teknikleri ISA 530 Denetim Örneklemesi ve Di er Test Yöntemleri 530 Denetim Örneklemesi ve Test Teknikleri K s m 20 Muhasebe Tahminlerinin Ba ms z ISA 540 Muhasebe Tahminlerinin Denetimi 540 Muhasebe Tahminlerinin Denetimi K s m 21 Makul De er Hesaplamalar ve Bunlara iliflkin Kamuya Yap lan Aç klamalar n ISA 545 Gerçe e Uygun De er Ölçümleri ve Aç klamalar n n Denetimi 545 Gerçe e Uygun De er Ölçümleri ve Aç klamalar n n Denetimi K s m 22 iliflkili Taraflar ISA 550 liflkili flletmeler / Taraflar 550 liflkili flletmeler / Taraflar K s m 23 Bilanço Tarihinden Sonra Ortaya Ç kan ISA 560 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar 560 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar K s m 24 flletmenin Süreklili i ISA 570 flletmenin Devaml l 570 flletmenin Devaml l K s m 25 flletme Yönetiminin Sorumluluklar n ISA 580 Yönetimin Bildirimleri 580 Yönetimin Bildirimleri içeren Teyit Mektuplar K s m 26 Ba ms z Denetimde Di er Ba ms z Denetçilerin Çal flmalar ndan ISA 600 Di er Denetçinin Çal flmas ndan Faydalanma 600 Di er Denetçinin Çal flmas ndan Faydalanma K s m 27 Ba ms z Denetimde ç Denetim Çal flmalar ndan Yararlan lmas ISA 610 Denetlenen flletmenin ç Denetim Çal flmalar ndan Yararlan lmas 610 Denetlenen flletmenin ç Denetim Çal flmalar ndan Yararlan lmas K s m 28 Ba ms z Denetimde Uzman ÎSA 620 Bir Uzman Çal flmas ndan Yararlan lma 620 Bir Uzman Çal flmas ndan Yararlan lma Çal flmalar ndan Yararlan lmas K s m 29 Genel Amaçl Tam Set Finansal Tablolara liflkin Ba ms z Denetim Raporlar ISA 700 Tam Set Genel Amaçl Mali Tablolar Üzerinde Ba ms z Denetim Raporu 700 Ba ms z Denetim Raporu K s m 30 SERMAYE P YASASI KURULU (SPK) Ba ms z Denetim Raporunda fiartl veya Olumsuz Görüfl Verilmesi ya da Görüfl Bildirmekten Kaç n lmas Durumlar nda ISA 701 INTERNATIONAL FEDERATION OF ACCOUNTANTS (IFAC) Ba ms z Denetim Raporunda Yap lan De ifliklikler TÜRK YE DENET M STANDARTLARI KURULU (TUDESK) K s m 31 Karfl laflt rmal Bilgiler ISA 710 Karfl laflt rmalar 710 Karfl laflt rmalar K s m 32 Ba ms z Denetime Tabi Tutulmufl Finansal Tablolar çeren Belgelerde Yer ISA 720 Denetlenmifl Mali Tablolar çeren Dökümanlarda Yeralan Di er Bilgiler 720 Denetlenmifl Mali Tablolar çeren Dökümanlarda Yeralan Di er Bilgiler K s m 33 Özel Amaçl Ba ms z Denetim Raporu ISA 800 Özel Amaçl Denetim Sözleflmeleri çin Ba ms z Denetim Raporu IAPS 1000- ULUSLAR ARASI DENET M 1100 UYGULAMA B LD RGELER (IAPSs) ISRE 2400 Mali Tablolar Gözden Geçirme Hizmeti (Eski ISA 910) K s m 34 Ara Dönem Finansal Tablolar n n ncelenmesi ISRE 2410 flletmenin Ba ms z Denetçisi Taraf ndan Verilen Ara Dönem Mali Bilgileri Gözden 3000-3699 ULUSLAR ARASI GÜVEVENCE 4000-4699 H ZMET STANDARTLARI fi (ISEAs) ULUSLARARASI STANDARTLAR (ISRSs) K s m 35 Son Hükümler K s m 35 Son Hükümler (Geçici maddeler) 382
Genel Oturum III - Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler/Aslan COfiKUN Uluslararas Denetim Standartlar, Türkiye Denetim Standartlar ve Sermaye Piyasas Kurulu Ba ms z Denetim Standartlar Karfl laflt rmas ISA Numaras ISA 100-199 Bafll k Bafllang ç Konular Güvence Sa lama Sözleflmeleri Genel Çerçevesi; Tarihi Finansal Bilgilerin Denetimi ve Gözden Geçirilmesi (ISAs 100-999) ve Tarihi Finansal Bilgilerin Denetimi ve Gözden Geçirilmesi Harici Güvence Sa lama Sözleflmeleri (ISEAs 3000-3699) UDS Numaras Bafll k BDS Numara Bafll k UDS 100-199 Bafllang ç Konular Bafllang ç Hükümleri 100 Güvence Sa lama Sözleflmeleri KALDIRILDI 120 Uluslararas Denetim Standartlar Genel ISA 200 Mali Tablolar n Denetiminin Amac ve 200 Mali Tablolar n Denetiminin Amac ve K s m 1 Ba ms z Denetimin Amac ve Genel lkeleri Denetime liflkin Ana lkeler Denetime liflkin Ana lkeler K s m 2 Ba ms z Denetim Faaliyetinde Bulunma ISA 210 Denetim Sözleflmesi 210 Denetim Sözleflmesi K s m 3 Ba ms z Denetim Sözleflmesi ISA 220 Tarihi Finansal Bilgilerin Denetimine 220 Denetim Çal flmas nda Kalite Kontrolü K s m 4 Ba ms z Denetim Kalitesinin Kontrolü Yönelik Kalite Kontrolü ISA 230 Denetim Belgelendirmesi 230 Belgelendirme K s m 5 Ba ms z Denetim Çal flmas n n ISA 240 Mali Tablo Denetimlerinde Yolsuzlu a liflkin Denetçinin Sorumlulu u 240 Mali Tablo Denetimlerinde Yolsuzluk ve Hataya liflkin Denetçinin Sorumlulu u K s m 6 Finansal Tablolar n Ba ms z Denetiminde Hile ve Usulsüzlükler Konusunda Ba ms z Denetçinin Sorumlulu u ISA 250 Mali Tablolar n Denetiminde Kanun ve Kurallar n Dikkate Al nmas 250 Mali Tablolar n Denetiminde Kanun ve Kurallar n Dikkate Al nmas K s m 7 Ba ms z Denetimi Yap lan flletmenin Tabi Oldu u Mevzuat n Dikkate Al nmas ISA 260 Denetimle lgili Hususlar n Yönetim le Görüflülmesi 260 Denetimle lgili Hususlar n Yönetim le Görüflülmesi K s m 8 Ba ms z Denetimle lgili Hususlar n Yönetimden Sorumlu Kiflilere letilmesi ISA 300 Mali Tablolar n Denetiminin Planlanmas 300 Planlama K s m 9 Ba ms z Denetimin Planlanmas KALDIRILDI 310 flletmenin Faaliyeti Hakk nda Bilgi ISA 315 ULUSLARARASI MUHASEBEC LER FEDERASYONU (IFAC) flletmeyi ve Bulundu u Ortam Anlamak ve Önemli Ölçüde Yanl fll k Riskini Belirlemek TÜRK YE DENET M STANDARTLARI KURULU (TÜDESK) SERMAYE P YASASI KURULU (SPK) K s m 10 flletmenin, Faaliyet Koflullar n n ve Çevresiyle Olan liflkilerinin Anlafl lmas ve Bu Konulara liflkin Önemli Yanl fll k Riskinin ISA 320 Denetimde Önemlilik 320 Denetimde Önemlilik K s m 11 Ba ms z Denetimde Önemlilik ISA 330 Denetçinin Belirlenen Riske Karfl Yan t Verme Prosedürleri K s m 12 De erlendirilmifl Risklere Karfl Uygulanacak Ba ms z Denetim Teknikleri KALDIRILDI 400 Risklerin Belirlenmesi ve ç Kontrol KALDIRILDI 401 Bilgi fllem Sistemleri Ortam nda Denetim ISA 402 D flar dan Hizmet Alan Kurulufllarda Denetim Yaklafl m 402 D flar dan Hizmet Alan Kurulufllarda Denetim Yaklafl m K s m 13 D flardan Hizmet Alan flletmelerle lgili Ba ms z Denetim ISA 500 Denetim Kan tlar 500 Denetim Kan tlar K s m 14 Ba ms z Denetim Kan t ISA 501 Denetim Kan t -Baz Konulara liflkin 501 Denetim Kan t -Baz Konulara liflkin Eklenen K s m 15 Ba ms z Denetim Kan t -Özellik Arz Eden Eklenen Önemli Noktalar Önemli Noktalar Hesap Kalemleri çin Dikkate Al nmas Gereken ISA 505 D fl Kaynaktan Do rulamalar 505 D fl Kaynaktan Do rulamalar K s m 16 D fl Kaynaklardan Elde Edilen Do rulama ISA 510 lk Denetim-Aç l fl Hesaplar 510 lk Denetim-Aç l fl Hesaplar K s m 17 lk Ba ms z Denetimler-Aç l fl Bakiyeleri ISA 520 Analitik nceleme Teknikleri 520 Analitik nceleme Teknikleri K s m 18 Analitik nceleme Teknikleri ISA 530 Denetim Örneklemesi ve Di er Test Yöntemleri 530 Denetim Örneklemesi ve Test Teknikleri K s m 19 Ba ms z Denetim Örneklemesi ve Di er Seçilmifl Test Teknikleri ISA 540 Muhasebe Tahminlerinin Denetimi 540 Muhasebe Tahminlerinin Denetimi K s m 20 Muhasebe Tahminlerinin Ba ms z Denetimi ISA 545 Gerçe e Uygun De er Ölçümleri ve Aç klamalar n n Denetimi 545 Gerçe e Uygun De er Ölçümleri ve Aç klamalar n n Denetimi K s m 21 Makul De er Hesaplamalar ve Bunlara iliflkin Kamuya Yap lan Aç klamalar n Ba ms z ISA 550 liflkili flletmeler / Taraflar 550 liflkili flletmeler / Taraflar K s m 22 iliflkili Taraflar ISA 560 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar 560 Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar K s m 23 Bilanço Tarihinden Sonra Ortaya Ç kan Olaylar ISA 570 flletmenin Devaml l 570 flletmenin Devaml l K s m 24 flletmenin Süreklili i ISA 580 Yönetimin Bildirimleri 580 Yönetimin Bildirimleri K s m 25 flletme Yönetiminin Sorumluluklar n içeren Teyit Mektuplar ISA 600 Di er Denetçinin Çal flmas ndan Faydalanma 600 Di er Denetçinin Çal flmas ndan Faydalanma K s m 26 Ba ms z Denetimde Di er Ba ms z Denetçilerin Çal flmalar ndan Yararlan lmas ISA 610 Denetlenen flletmenin ç Denetim Çal flmalar ndan Yararlan lmas 610 Denetlenen flletmenin ç Denetim Çal flmalar ndan Yararlan lmas K s m 27 Ba ms z Denetimde ç Denetim Çal flmalar ndan Yararlan lmas ÎSA 620 Bir Uzman Çal flmas ndan Yararlan lma 620 Bir Uzman Çal flmas ndan Yararlan lma K s m 28 Ba ms z Denetimde Uzman Çal flmalar ndan Yararlan lmas ISA 700 Tam Set Genel Amaçl Mali Tablolar Üzerinde Ba ms z Denetim Raporu 700 Ba ms z Denetim Raporu K s m 29 Genel Amaçl Tam Set Finansal Tablolara liflkin Ba ms z Denetim Raporlar ISA 701 Ba ms z Denetim Raporunda Yap lan De ifliklikler K s m 30 Ba ms z Denetim Raporunda fiartl veya Olumsuz Görüfl Verilmesi ya da Görüfl Bildirmekten Kaç n lmas Durumlar nda ISA 710 Karfl laflt rmalar 710 Karfl laflt rmalar K s m 31 Karfl laflt rmal Bilgiler ISA 720 Denetlenmifl Mali Tablolar çeren Dokümanlarda Yeralan Di er Bilgiler 720 Denetlenmifl Mali Tablolar çeren Dokümanlarda Yeralan Di er Bilgiler K s m 32 Ba ms z Denetime Tabi Tutulmufl Finansal Tablolar çeren Belgelerde Yer Alan Di er ISA 800 Özel Amaçl Denetim Sözleflmeleri çin Ba ms z Denetim Raporu K s m 33 Özel Amaçl Ba ms z Denetim Raporu IAPS 1000- ULUSLAR ARASI DENET M 1100 UYGULAMA B LD RGELER (IAPSs) ISRE 2400 Mali Tablolar Gözden Geçirme Hizmeti (Eski ISA 910) ISRE 2410 flletmenin Ba ms z Denetçisi Taraf ndan K s m 34 Ara Dönem Finansal Tablolar n n ncelenmesi Verilen Ara Dönem Mali Bilgileri Gözden ISEA 3000- ULUSLAR ARASI GÜVENCE 3699 H ZMET STANDARTLARI fi (ISEAs) ISRS 4000- ULUSLARARASI STANDARTLAR 4699 (ISRSs) K s m 35 Son Hükümler K s m 35 Son Hükümler (Geçici maddeler) 383
II. Uluslararas Muhasebe Denetimi Sempozyumu ve VIII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu 2 nd International Symposium on Auditing in Turkey and 8 th National Symposium on Auditing in Turkey stanbul smmmo esas amac n oluflturan özellik Ba ms z Denetim Faaliyetinde Bulunma fiartlar ile ilgili maddedir. Bu maddede denetçi olabilmenin flartlar s ralanmakta ve s nav flart getirilmektedir. (Bkz. Seri X Tebli No. 22 Md. 4. d) Bu tür bir uygulama ileride denetime yönelik standart yay nlayan di er kurulufllar n da (BDDK, Hazine, EPDK, vs ) kendi s navlar n uygulamaya koymalar na yol açabilir. Ayr ca mesleki boyutta muhasebenin en üst düzeyde, ba ml veya ba ms z çal flan, ihtisas muhasebe, denetim, vergi veya iç kontrol gibi de iflik konular içeren tüm mensuplar n bünyesinde kucaklayan, uluslararas platformda kabul görerek ülkemizi temsil eden, tek ve tart flmas z temsilcisi TÜRMOB dur. TÜR- MOB tamam ile ba ms z bir kurulufltur. Bugün tüm dünyada genel kabul görmüfl olan, mesleki standartlar n her ülkede ba ms z bir kurulca oluflturulmas gere i ülkemizde de uygulanacaksa tek adresin TÜRMOB taraf ndan bu prensiplere ba l olarak oluflturulan TÜDESK olaca tereddütsüzdür. Ba ms z olmayan, yöneticileri seçimle de il tayinle, atama ile oluflturulan SPK gibi bir kurulca denetim standartlar n n ilan edilmesinin yan s ra, denetim mesle i mensuplar n n seçimi ve bu seçimin flartlar n n oluflturulmas yönteminin tayini ileride denetim kadrolar m z n yapacaklar ifllerin uluslararas platformda kabul görmemesi ve ülkemizdeki denetimlerin uluslararas boyutta uygulamas söz konusu olacaksa, bu çal flman n yabanc uzmanlarca yerine getirilmesi sonucunu dahi do urabilecek niteliktedir. Bu öyle pek kolay yabana at lacak bir tehlike de ildir. Halbuki TÜDESK tüm çal flmalar n, ulusal denetim mesle i mensuplar n n ve ileride de bu mesle i seçecek olan meslektafllar m z n hem ifllerini en kolay flekilde yapmalar n kolaylaflt rmak, hem de bu çal flmalar n n uluslararas boyutta kabul görmesini teminen, ilk ifl olarak IAASB taraf ndan haz rlanan Uluslararas Denetim Standartlar n her y l, o y l içinde vuku bulan de iflikliklerle birlikte bire bir tercüme ederek basmay prensip edinmifltir. Kurul uluslararas boyuttaki standartlarla ülke uygulamalar n karfl laflt rarak, farkl içerikte bir uygulama varsa bunu da ulusal standart baz nda yay nlayacak ve meslek mensuplar n n bu konuda herhangi bir s k nt ya düflmesini önleyecektir. Baflka bir ifade ile uluslararas standartlar esas al narak Türkiye deki yasal çerçevenin yan s ra genel kabul görmüfl, pratik uygulamalar da ilave edecek, böylece Türk Ticaret Kanunu tasar s ndaki denetim yaklafl m n n öngördü ü gereksinim de karfl lanm fl olacakt r. Burada söz konusu olan uluslararas standartlardan geriye gitmek de il, aksine e er ülkemizde daha kapsaml, daha genifl bir uygulama varsa, bu uygulamay standartlara aksettirmektir. 384
Genel Oturum III - Türkiye Denetim Standartlar ndaki Son Geliflmeler/Aslan COfiKUN Bu program hayata geçirmek için 31 adet komite kurulmufltur. Bu komiteler s - ras ile flunlard r: 1) Güvence Sa lama Sözleflmeleri Komitesi 2) Uluslar aras Denetim Standartlar n n Genele Çerçevesi Komitesi 3) Mali Tablolar n Denetiminin Amac ve Denetime liflkin Ana lkeler Komitesi 4) Denetim Sözleflmesi Komitesi 5) Denetim Çal flmas nda Kalite Kontrolü Komitesi 6) Belgelendirme Komitesi 7) Mali Tablo Denetimlerinde Yolsuzluk ve Hataya liflkin Denetçinin Sorumlulu u Komitesi 8) Mali Tablolar n Denetiminde Kanun ve Kurallar n Dikkate Al nmas Komitesi 9) Denetimle lgili Hususlar n Yönetimle Görüflülmesi Komitesi 10) Planlama Komitesi 11) flletmenin Faaliyeti Hakk nda Bilgi Toplanmas Komitesi 12) Denetimde Önemlilik Komitesi 13) Risklerin Belirlenmesi ve ç Kontrol Komitesi 14) D fl Kaynaktan Do rulamalar Komitesi 15) lk Denetim Aç l fl Hesaplar Komitesi 16) Analitik nceleme Teknikleri Komitesi 17) Denetim Örneklemesi ve Test Teknikleri Komitesi 18) Muhasebe Tahminlerinin Denetimi Komitesi 19) Gerçe e Uygun De er Ölçümleri ve Aç klamalar n n Denetimi Komitesi 20) liflkili flletmeler / Taraflar Komitesi 21) Bilanço Tarihinden Sonraki Olaylar Komitesi 22) flletmenin Devaml l Komitesi 23) Yönetimin Bildirimleri Komitesi 24) Di er Denetçinin Çal flmalar ndan Faydalanma Komitesi 25) Denetlenen flletmenin ç Denetim Çal flmalar ndan Yararlan lmas Komitesi 26) Bir Uzman Çal flmas ndan Yararlan lmas Komitesi 27) Ba ms z Denetim Raporu Komitesi 28) Karfl laflt rmalar Komitesi 29) Denetlenmifl Mali Tablolar çeren Dokümanlarda Yer Alan Di er Bilgiler Komitesi 385
30) Özel Maksatl Denetim Ba lant lar Konusunda Denetim Eleman n n Raporu Komitesi 31) Mali Bilgilerle lgili Üzerinde Anlaflmaya Var lm fl Usullerin Yerine Getirilmesi çin Yap lan Ba lant lar Komitesi Bu arada standartlar n uygulamas konusunda ç kabilecek sorunlar n çözümü ve yorumlanmas ile ilgili baflvurular n cevapland r lmas n teminen bir Üst Dan flma Komitesi de oluflturulmufltur. Son olarak ilave edilmesi gereken en önemli husus bu standartlar n genel kabul görmesi ile ilgilidir. Bunun için odalar, üniversiteler, devlet kurulufllar, özel kurumlar, meslek örgütleri, ba ms z denetim flirketleri, k saca denetimle yak ndan uzaktan ilgili tüm aktörlerin projeye kat l m n n sa lanmas esast r. Ancak bu flekilde genel kabul görme olgusu ortaya ç kacakt r. Bu bak mdan ulusal standartlar yay nlanmadan önce yukar da bahsi geçen tüm kurum ve kurulufllarla gerekli temas kurulmal ve mutlaka görüflleri al nmal d r. Aksi takdirde bir yandan ülkemizin ekonomik geliflmesi için vazgeçilmez bir unsur oldu una inand m z fleffafl n sa lanmas, di er yandan meslek mensuplar n n uluslararas boyutta hak ettikleri yeri almas yönünden baflar ya ulaflmas n flart olarak gördü ümüz bu projenin sonuçlanmas mümkün olamaz. 386