DERSİN N ADI: MALİYET YÖNETİMİ DERSİN N KONUSU: MUHASEBE SÜRECİ (Muhasebe sürecinin genel tanıtımı, geçici mizanın düzenlenmesine kadar olan sürecin anlatılması) HEDEF: Muhasebe Sürecini Anlama, Kavrama, Yorumlama ve bu konuda monografi çözebilme yeteneği kazandırma YARARLANILAN KAYNAKLAR: 1-GENEL MUHASEBE (DOÇ. DR. DURMUŞ ACAR, 2-MUHASEBE DERS KİTABI (PROF. DR. İLHAN GÜLEN) 3-GENEL (FİNANSAL) MUHASEBE DERSİ HAKKINDA YAZILMIŞ OLAN ÇEŞİTLİ KİTAPLAR
MUHASEBE SÜRECS RECİ TANIM: (Muhasebenin tanımı gereği) Bir yıl boyunca yapılması gereken muhasebe işlemleri belirli bir sıra dahilinde gerçekleştirilir. Bu sürece muhasebe süreci denir. Dönem başı (açılış) envanterinin yapılması, Açılış envanterine dayanarak açılış bilançosunun düzenlenmesi, Envanter bilgilerinin envanter defterine geçirilmesi, A Açılış bilançosuna bağlı olarak açılış kaydının yapılması, Yevmiye defterine yapılan açılış kaydının büyük deftere geçirilmesi, Her gün yapılan günlük işlemlerin belge ve bilgilerin derlenmesi, bunlara göre yevmiye defterine kayıt ve oradan da büyük deftere kayıt yapılması, B Ocak-Kasım ayları için aylık mizanların düzenlenmesi, Aralık ayı sonunda da genel geçici mizanın düzenlenmesi, C Dönem sonu envanterinin yapılması ve bu bilgilerin envanter defterine kaydı, Dönem sonu işlemlerinin (envanter kayıtlarının yapılması), Kesin mizanın düzenlenmesi, Dönem sonu bilançosu ve Gelir Tablosunun düzenlenmesi
A- AÇILIŞ BİLANÇOSUNUN DÜZENLENMESD ZENLENMESİ VE HESAPLARIN AÇILIA ILIŞI (Dönem başı (açılış) envanterinin yapılması, Açılış envanterine dayanarak açılış bilançosunun düzenlenmesi, Envanter bilgilerinin envanter defterine geçirilmesi, Açılış bilançosuna bağlı olarak açılış kaydının yapılması, Yevmiye defterine yapılan açılış kaydının büyük deftere geçirilmesi,) Bir işletmenin başarılı olup olmadığının belirlenebilmesi ve dönem içindeki faaliyetlerinin varlıklar, sermaye ve borçlar üzerindeki etkisinin belirlenebilmesi için işletmenin işe başlama(dönem başı) durumunun bilinmesi gerekmektedir. Bu nedenle dönem başı envanterinin yapılması ve bunun açılış bilançosuna ve hesaplara yansıtılması gerekmektedir. Bu nedenle İşletmeler işe başlama tarihinde ve bunu takip eden her muhasebe dönemi sonunda envanter çıkarmak ve bu sonuçları bilançoda göstermek zorundadır. Envanter: VUK un 186. Maddesinde bilanço günündeki mevcutları, alacakları, ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin ve ayrıntılşı bir şekilde saptamak şeklinde tanımlanmaktadır Bu işlem yeni kurulan ve eskiden beri faaliyette bulunan işletmelerde farklı şekilde yapılır.
1-Yeni Kurulan İşletmelerde Yeni kurulan bir işletmenin kuruluşta sahip olduğu varlıklar ve bu varlıkların sağlandığı kaynaklar envanter yapılarak belirlendikten sonra bir yandan envanter defterine kaydedilir. Envanter sonuçları bilançoda gösterilir. İlk kuruluş anında düzenlenen envanter çok ayrıntılı olmayabilir. Hatta bazen sadece nakitten oluşabilir. Örnek: rnek:1.8.1998 tarihinde Tetik işletmesinin envanterine ilişkin bilgiler şu şekildedir: Kasa:250.000; Bankalar:4.900.000 (İş Bankası:2.400.000; Garanti Bankası:2.500.000) Demirbaşlar:290.000 (2 adet Masa 40000;2 adet koltuk 20.000, 2 adet dolap:15.000, 1 adet yazar kasa 80.000, 1 adet bilgisayar:125.000, 1 adet telefon:10.000) Bina:4.560.000 Yukarıdaki gibi çıkarılan envanter önce envanter defterine işlenir. Bundan sonra açılış bilançosu düzenlenir.
VARLIKLAR=BORÇLAR +SERMAYE...Bilanço Denkliği 250.000 + 4.900.000 +290.000 + 4.560.000= BORÇLAR + SERMAYE BORÇLAR=0 olduğuna göre; SERMAYE=10.000.000.000 TL dir. Buna göre; AKTİF 1.08.1998 Tar.BİLANÇO PASİF I. DÖNEN VARLIKLAR KASA... 250.000 BANKALAR....4.900.000 II. DURAN VARLIKLAR DEMİRBAŞLAR....290.000 BİNALAR..... 4.560.000. AKTİF TOPLAMI.. 10.000.000 V. ÖZ KAYNAKLAR SERMAYE...10.000.000. PASİF TOPLAMI... 10.000.000
Açılış bilançosu düzenlendikten sonra bilançodaki unsurlar kendi adlarını taşıyan ilgili hesaplara önce yevmiye defterine kaydedilir. (AÇILIŞ KAYDI) Örneğimizde yer alan Tetik işletmesinin açılış kaydı şu şekilde yapılabilir: 1 1.08.1998 BORÇ ALACAK KASA HS... 250.000 BANKALAR HS... 4.900.000 BİNALAR HS. 4.560.000 DEMİRBAŞLAR HS.. 290.000 SERMAYE HS... 1.8.1998 Tarihli Açılış Bilançosuna Göre Açılış Kaydı 10.000.000 Görüldüğü gibi, yevmiye defterine 5 hesapta kayıt yaptık. O halde büyük deftere de 5 hesap altında kayıt yapılacak demektir.
250.000 KASA HS... BANKALAR HS 4.900.000... DEMİRBAŞLA R 290.000... BİNALAR SERMAYE. 4.560.000...... 10.000.000
2-İşine Devam Eden İşletmelerde Dönembaşı Bil. Ve AçılışA ış Kaydı Bu tür işletmelerde bir önceki dönemin kapanış bilançosu dönem başı bilançosu olarak kabul edilir. O halde yapılacak tek iş, dönem sonu bilançosundaki 31.12.Tarihini 1.1.olarak değiştirmektir. Açılış kaydı ise yeni kurulan işletme yapılan açılış kaydının benzeri şekilde yapılmaktadır. Örnek:Tetik işletmesinin 31.12.1997 Tarihli Kapanış Bilançosu şu şekildedir: AKTİF 31.12.1997 Tar.BİLANÇO PASİF I. DÖNEN VARLIKLAR V. ÖZ KAYNAKLAR KASA... 250.000 SERMAYE...10.000.000. BANKALAR....4.900.000 II. DURAN VARLIKLAR DEMİRBAŞLAR....290.000 BİNALAR..... 4.560.000. AKTİF TOPLAMI.. 10.000.000 PASİF TOPLAMI... 10.000.000
Buna göre 1998 yılı için açılış bilançosu ise aşağıdaki gibi düzenlenebilir: AKTİF 1.08.1998 Tar.BİLANÇO PASİF I. DÖNEN VARLIKLAR KASA... 250.000 BANKALAR....4.900.000 II. DURAN VARLIKLAR DEMİRBAŞLAR....290.000 BİNALAR..... 4.560.000. AKTİF TOPLAMI.. 10.000.000 V. ÖZ KAYNAKLAR SERMAYE...10.000.000. PASİF TOPLAMI... 10.000.000 Görüldüğü gibi, sadece tarih değişikliği yapılmıştır. Açılış kaydı ise bir önceki örnektekinin aynısıdır.
B - HER GÜN G N YAPILAN GÜNLG NLÜK İŞLEMLER LEMLERİN N BELGE VE BİLGB LGİLERİN DERLENMESİ,, BUNLARA GÖRE G YEVMİYE DEFTERİNE KAYIT VE ORADAN DA BÜYÜK B K DEFTERE KAYIT YAPILMASI Günlük İşlemlerin Belgelendirilmesi İşletmeler faaliyetlerini sürdürürken varlıklarını, sermaye ve borçlarını etkileyen günlük işlemler gerçekleştirirler. Bu işlemler öncelikle fatura makbuz, dekont, senet, vb. belgeye bağlanmakta ve bu belgelere dayanarak muhasebe kayıtları tutulmaktadır. Yani, işlemlerin ne zaman, kimler arasında gerçekleştiği, tutarı ve konusu belgelenmiş olmaktadır. Yevmiye Defterine Kayıt 1- Yevmiye Defterinin Şekli ve Tanımı İşlemlerin muhasebe terimleri ile tarih sırasına göre ve VUK 215-219, TTK 60. Maddelerinde belirtilen kayıt disiplinine uygun olarak kaydedildiği defterlerdir. Bu defterelere yapılan kayıtlar hatalı olsa bile yevmiye defterindeki yevmiye maddesine dokunulmaz düzeltme için ayrıca düzeltme kaydı yapılır.
Ülkemizde Yevmiye Defterinin Şekli Aşağıdaki gibidir: Bağlantı No 1 Madde No 2 Yevmiye Kaydı 3 BORÇ 4 ALACAK 5 Dönem boyunca işletmede ortaya çıkan olaylar belgelere dayandırarak önce fişlere ve bu fişlere dayanarak tarih sırasına göre yevmiye defterine yevmiye maddesi adı altında kaydedilir. Yevmiye maddesinde unsurları: Madde sıra numarası, Tarih, Borçlanacak hesap veya hesapların adları, Alacaklanacak hesap yada hesapların adları, Borçlanacak ve alacaklanacak hesapların tutarları, açıklama,büyük defter ilişki sütununda büyük defter sayfa numarası
Madde Çeşitleri Basit madde, Bileşik madde, Karma madde, Tamamlayıcı madde Basit madde: Bir hesabın borçlanmasına karşılık bir hesabın alacaklandığı madde türüdür. Örnek: 15.11.2000 de Bankadan 50.000.000 TL çekilmiştir. 15.11.2000 BORÇ ALACAK KASA HS... 50.000.000 Bankadan para çekilmesi BANKALAR HS... 50.000.000
Bileşik madde: Birden fazla hesabın borçlanmasına karşılık bir hesabın alacaklandığı ya da bir hesabın borçlanmasına karşılık birden fazla hesabın alacaklandığı madde türüdür. Örnek. Daha önce verilen açılış kaydı örneğindeki madde 1 1.08.1998 KASA HS... BANKALAR HS... BİNALAR HS. DEMİRBAŞLAR HS.. SERMAYE HS... 1.8.1998 Tarihli Açılış Bilançosuna Göre Açılış Kaydı BORÇ ALACAK 250.000 4.900.000 4.560.000 290.000 10.000.000
Karma (karışık) madde: Birden fazla hesabın borçlanıp borçlanıp ve alacaklandığı madde türüdür. Örnek: Bir önceki örnekte varlıkların kaynağı sadece sermaye olmayıp aynı zamanda yarısı da borç olsaydı 1 1.08.1998 BORÇ ALACAK KASA HS... 250.000 BANKALAR HS... 4.900.000 BİNALAR HS. 4.560.000 DEMİRBAŞLAR HS.. 290.000 SERMAYE HS... 5.000.000 SATICILAR 5.000.000 1.8.1998 Tarihli Açılış Bilançosuna Göre Açılış Kaydı
Tamamlayıcı madde: Daha önce noksan yada yanlış yazılmış bir maddeyi tamamlamak ya da düzeltmek amacıyla yapılan ve bir yevmiye maddesinin bazı unsurlarını kapsayan madde türüdür. Örnek: 1.8.1998 tarihinde bankaya 254.000.000 TL yatırılmış ve bunun kaydının aşağıdaki gibi yapıldığı tespit edilmiştir. BANKALAR HS... Bankaya para yatırılması 1.08.1998 KASA HS... BORÇ 245.000.000 ALACAK 254.000.000 HATANIN KAYNAĞI: Bankalar hesabı tutar olarak yanlış kaydedilmiştir. (9.000.000TL eksik) BORÇ 1.08.1998 ALACAK BANKALAR HS... 9.000.000..maddenin tamamlanması
Günlük İşlemlerin Büyük B k Deftere (Defter( Defter-i i Kebir) Kaydı 1. Büyük B k Defterin Tanımı ve Şekli İşletmelerin yapmış olduğu mali nitelikteki işlemlerin bir tasnife tabi tutularak niteliklerine göre bölündüğü hesapları bünyesinde toplayan deftere büyük defter denir. Büyük defter ciltli olabileceği gibi ayrı ayrı yapraklı veya kartlar halinde de tutulabilir. TTK 69. Maddesi ve VUK 182. Maddesi gereği tutulması zorunludur. Hesaplar sıralı bir şekilde olmalıdır. Bu sıralama; varlıklar, borçlar, öz sermaye, gelir ve maliyet hesapları şeklinde olmalıdır. Tarih BORÇ Madde No Açıklama Tutar..HESABI Tarih Madde No Açıklama ALACAK Tutar BORÇ..HESABI ALACAK
2. İşlemlerin Büyük B k Deftere Nakli Yevmiye defterine kaydedilmiş işlemlerin büyük deftere geçirilmesine muhasebe terimi olarak nakil denmektedir. Örnek: yeni kurulan işletmelerde açılış kaydı başlığı altında verilen örnek bu başlık içinde bir örnek olarak kabul edilebilir. (Slayt 7)
C- AYLIK MİZANLARIN M DÜZENLENMESD ZENLENMESİ 1- Mizanın Tanımı ve Şekli Tanım: Yevmiye defterine yapılan kayıtların büyük deftere doğru ve eksiksiz bir şekilde aktarılıp aktarılmadığının matematiksel kontrolünü sağlamak amacıyla kullanılan çizelgelere mizan denir. Hata olduğu ne kadar etken fark edilirse hatanın bulunması ve düzeltilmesi o kadar kolay olur. Bu yüzden her ayın sonunda mizan çıkarılması şeklinde genel bir uygulama söz konusudur. Bu mizanlara ait olduğu ayın ismi verilir. Ör: Ocak ayı mizanı, kasım ayı mizanı, vb. Aralık ayı sonu itibariyle düzenlenen kümülatif aylık mizana genel geçici ici mizan adı verilir. Çünkü, bu mizandan sonra işletmenin bir dönemlik çalışmalarının sonuçlarının alınabilmesi için envanter işlemleri yapılmaktadır. Sıra No İŞLETMESİNİN...TARİHLİ...MİZANI Hesabın Adı TUTAR Borç Alacak Borç KALAN Alacak TOPLAM
2- Mizanın n DüzenlenmesiD Mizanlar belli dönemler sonunda ve genellikle de ay sonlarında düzenlenir. Bu işlem bilgisayarlı tutulan muhasebede kullanılan paket programın gereği olarak bilgisayarda otomotikman düzenlenmektedir. Elle tutulan muhasebede ise şu işlem sırasına göre düzenleme yapılmaktadır: Yevmiye defterinin toplamları alınır, Büyük defterdeki hesapların borç ve alacak toplamları alınır, Hesapların toplamları mizanın borç ve alacak tutarı sütununa yazılır, Her hesabın borç ve alacak kalanları bulunur ve ilgili sütuna yazılır, Her sütunun toplamı alınır ve eşitlikleri kontrol edilerek sağlanır.
Örnek:Acar İşletmesinin 31 Temmuz 1998 Tarihli büyük defter kayıtları aşağıdaki gibidir. Bu verileri kullanarak işletmenin 31 Temmuz 1998 tarihli mizanını düzenleyiniz. Kasa HS BANKALAR ALICILAR............ 900.000 850.000 1.400.000 900.000 650.000 400.000 ALACAK SEN. TİC. MAL.HS. DEMİRBAŞLAR............ 700.000 500.000 4.500.000 100.000 400.000..
SATICILAR BORÇ SENET. SERMAYE............ 300.000 1.200.000 250.000 950.000-500.000 YURT İÇİ SATIŞ PAZARLAMA SAT. DAĞ. GİD. GENEL YÖN. GİD............ - 4.000.000 120.000-180.000 -
ACAR..İŞLETMESİNİN 31.7.1998 TARİHLİ MİZANI SIRA NO HESABIN ADI TUTAR BORÇ ALACAK KALAN BORÇ ALACAK 1 KASA 900.000 850.000 50.000-2 BANKALAR 1.400.000 900.000 500.000-3 ALICILAR 650.000 400.000 250.000-4 ALACAK SENETLERİ 700.000 500.000 200.000-5 TİC. MALLAR 4.500.000 100.000 4.400.000-6 DEMİRBAŞLAR 400.000-400.000-7 SATICILAR 300.000 1.200.000-900.000 8 BORÇ SENETLERİ 250.000 950.000-700.000 9 SERMAYE - 500.000-500.000. 10 YURTİÇİ SATIŞLAR - 4.000.000-4.000.000 11 PAZ. SAT.DAĞ. GİD 120.000-120.000-12 GENEL YÖNETİM GİD. 180.00-180.000 - TOPLAM 9.400.000 9.400.000 6.100.000 6.100.000 = Yevmiye defteri toplamına da eşit =
MALİYET YÖNETİMİNE İLİŞKİN BÖLÜMLER DOKTORA TEZİ, Y LİSANS TEZİ, MAKALELER VE DİĞER KAYNAKLARDAN İNCELENMEYE DEVAM EDİLECEKTİR.