standard mart 2015 1
72 20 44 32 56 2 standard mart 2015
Standard Ekonomik ve Teknik Dergi 10 12 24 28 38 42 50 62 76 standard mart 2015 3
haberler 4 standard mart 2015
standard mart 2015 5
haberler A +++ 6 standard mart 2015
standard mart 2015 7
haberler 8 standard mart 2015
standard mart 2015 9
14: 10 standard mart 2015
standard mart 2015 11
röportaj Düzenleme Genel Müdür Vekili Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğü, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığının teşkilat yapısı içerisinde görev yapan bir genel müdürlük. Tehlikeli madde taşımacılığı zinciri içerisinde yer alan karayolu, deniz yolu, hava yolu ve demiryolu ile yapılan taşımalara yönelik olarak düzenlemeler yapıyor. Tehlikeli maddeler, özellikleri itibariyle tehlike arz eden maddeler, bu yüzden lojistiği de çok hassas bir konu. Bunun uluslararası sözleşmelerin belirlemiş olduğu standart ve kurallara uygun olarak yapılması son derece önemli. Bakanlık dünyada olduğu gibi Türkiye de de taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler çerçevesinde hassas bir şekilde tehlikeli maddelerin taşınmasına ilişkin düzenlemeler için çalışmalarını sürdürüyor. Bu çalışmalara ilişkin sorularımızı Genel Müdür Vekili İzzet Işık a sorduk. 12 standard mart 2015
Sayın Işık, Türkiye nin ADR konusundaki yolculuğu nasıl başladı? - Bakanlığımızın taşımacılıkla ilgili tüm uluslararası sözleşmelere veya konvansiyonlara taraf olması iradesi doğrultusunda; karayolu güvenliğinin artırılması, karayolu taşımacılığının uluslararası standartlara göre düzenleme politikası ve sektörden gelen talepler dikkate alınarak Tehlikeli Malların Karayolu İle Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşmasına (ADR) taraf olma süreci 2003 yılında başlatılmıştır. 30.11.2005 tarihli ve 5434 sayılı Kanun la katılmamız uygun bulunan Tehlikeli Malların Karayolu İle Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması ; 02/07/2010 tarihli ve 27629 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan, 2010/547 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 22/03/2010 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Anlaşmanın son derece teknik ve kapsamlı olması nedeniyle uzun bir taraf olma süreci yaşadık. ADR ye taraf olduktan sonra Türkiye de tehlikeli madde taşımacılığının düzenlenmesine yönelik ikincil mevzuatın hazırlanması yönünde çok önemli adımlar atıldı. Özellikle yeni genel müdürlüğün kurulması ile birlikte bu süreç daha da hızlandırıldı. Bu kapsamda Türkiye de gerçekleştirilen tehlikeli madde taşımacılığının büyük bir kısmı karayolu ile yapıldığı için karayolu sektörü daha hassas bir sektör konumuna geliyor. Bundan dolayı özellikle ADR nin Türkiye de ulusal ve uluslararası taşımacılıkta uygulanmasına yönelik bir takım yönetmelikler, tebliğler ve yönergeler hazırlanarak yürürlüğe konulmaktadır. Bu düzenlemelerin en önemlilerinden bir tanesi, tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınmasını, idaresini ve denetlenmesini düzenleyen Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik tir. Bu Yönetmelik, tehlikeli madde taşımacılık zinciri içerisinde yer alan tüm tarafların hak, görev ve yükümlülüklerini belirleyen bir düzenleme hüviyetindedir. Daha önce 2007 yılında hazırlanan ve 31/03/2007 tarih ve 26479 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmış bir Yönetmelik vardı. Söz konusu Yönetmelik günün şartlarına göre 2 yılda bir revize edilen ADR sözleşmesi dikkate alınarak revize edildi ve 1 Ocak 2014 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 24 Ekim 2013 tarih ve 28801 sayılı Resmi Gazete de revize edilmiş haliyle yayımlandı. Bu Yönetmelik doğrultusunda, karayoluyla tehlikeli madde taşımacılığında taraf olduğumuz ADR anlaşmasının ulusal ve uluslararası taşımacılıkta uygulanmaya başlanması ile ADR yolculuğumuz fiilen başlamıştır. TSE, 2013 yılında Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından tehlikeli maddelerin taşınmasında kullanılan araçların, ambalajların, tankların ve kapların; test, sertifikalandırma ve muayenesinde yetkili kuruluş olarak atandı. İki yılı bulan bu iş birliğinin ülkemize ne gibi katkılar sağladığını anlatabilir misiniz? Tehlikeli madde taşımacılığı konusunda uluslararası anlaşma ve sözleşmeler gereği, tehlikeli madde taşımacılığında kullanılacak her türlü tank, ambalaj ve kapların yetkili otorite tarafından test edilip sertifikalandırılması, tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınmasında kullanılacak taşıtların ise ADR Uygunluk Belgesine sahip olmaları gerekmektedir. Bu kapsamdaki iş ve işlemlerin ülkemizde yapılabilmesi için yetkili otorite olan Bakanlığımız tarafından 6 Mart 2013 tarihinde TSE yetkilendirilmiştir. TSE, konuyla ilgili altyapısını tamamlayıp 1 Temmuz 2013 tarihi itibariyle belgelendirme işlemlerine başlamıştır. Bu yetkilendirme yapılana kadar araç, ambalaj ve kapları üreten firmalarımız ürettikleri ürünleri onaylatmak ve sertifikalarını (UN Numaralı) alabilmek için numunelerini yurt dışına gönderip yüksek ücretler ödemekteydiler. Yapılan çalışmalar sonucu oluşturulan sistemle bu kapsamdaki onay ve belgelendirme iş ve işlemleri artık ülkemizde yapılabilmektedir. Böylece taşıma güvenliğinin önemli bir ayağını oluşturan uygun araçların, kapların ve ambalajların kullanımı sağlanmakta ve dışarıya giden kaynaklar ülke içinde kalmaktadır. Tehlikeli madde taşımacılığında kullanılan araçların ADR ye uygun olması gerekir. Yönetmelik gereği, yeni üretilen 2014 model ve üstü araçlar, ADR li olmak zorundadır. Bunun için de Bakanlık olarak TSE ile ortak çalışıyoruz. Bu kapsamda TSE; yeni üretilen araçlar, tank ve ambalajlarla ilgili olarak, üretim yeri uygunluk belgesi veriyor, tasarım onay belgesi veriyor ve ayrıca ADR li araçların dönemsel teknik muayenesini yapıyor. Yine araç üst yapısını oluşturan tankların ilk ve ara muayenesi ile periyodik ve istisnai muayenelerini yapabiliyor. Dolayısıyla yeni üretilen araçlar ve üst yapıları bu sisteme göre belgelendiriliyor. Bu yetkilendirme ile Ocak 2015 sonu itibariyle; 1.347 araca TSE tarafından ADR Uygunluk Belgesi düzenlenmiş, 41 adet tank ve 3 adet konteyner ile 16 adet ambalaja ADR ye göre tip onay belgesi verilmiştir. Ayrıca 483 adet tankın ADR ye uygun olarak muayenesi yapılmıştır. standard mart 2015 13
2018 yılına kadar Türkiye deki araçların ADR kapsamına alınması hedefleniyor. Bu tarihten sonra ADR kapsamına girmeyen araçlara yönelik ne gibi yaptırımlar olacak? Taraf olduğumuz ADR Anlaşması gereği, tehlikeli madde taşıyacak araçların ADR normlarına uygun olarak üretilmesi ve ADR Uygunluk Belgesine sahip olması gerekmektedir. Bugün, ADR normlarına göre üretilmeyip de piyasada ticari faaliyet gösteren çok sayıda araç bulunmaktadır. Karayolunda tehlikeli madde taşımacılığının güvenli bir taşımacılık haline getirilebilmesi için bu araçların ADR ye uygunluğunun değerlendirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araçların hangi şartlarda taşıma yapabileceği veya bir plan dâhilinde tedricen piyasadan nasıl çekileceğine yönelik olarak Genel Müdürlüğümüzce çalışmalar yapılmaktadır. Bu kapsamda 2014 yılında, Genel Müdürlüğümüzce; BSTB, TSE, TOBB ve Taşımacı Dernekleri (UND, UTİKAD, PETDER), Araç ve Treyler Üreticileri (TIRSAN, OTOKAR, TREDER, TAID gibi), Otomotiv Sanayii Derneği (OSD), Akaryakıt Ana Dağıtım Şirketleri Derneği, Türkiye LPG Derneği, Petrol Ürünleri İşveren Sendikası, Araç ve Araç Üstü Ekipman ve İş Makinaları Üreticileri Birliği Derneği temsilcilerinin de yer aldığı geniş katılımlı bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada mevcut araçların durumu tartışılmış, ilgili sektör kuruluşlarının önerileri alınmıştır. Dolayısıyla, tüm ilgili tarafların katılımıyla kurulan ADR Teknik Çalışma Grubunun çalışmaları halen devam etmektedir. Bu grubun çalışmalarının sonucuna göre taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren ve ADR normlarına uymayan araçların durumu açıklığa kavuşturulacaktır. Ancak mevcut araçların önce TSE ye başvurup Taşıt Durum Tespit Belgesi almaları gerekiyor. Bir diğer ifadeyle taşımacıların, araçlarının ADR ye uygunluğunu değerlendirmek üzere Yönetmelik te belirlenen takvime göre başvuruda bulunmaları gerekiyor. 27 Ağustos 2014 tarih ve 29101 sayılı RG de yayımlanan Yönetmelik değişikliği uyarınca; 2006-2013 model taşıtlar 30/6/2015 tarihine kadar, 2000-2005 model taşıtlar 1/7/2015-31/12/2015 tarihleri arasında, 1996-1999 model taşıtlar 1/1/2016-30/6/2016 tarihleri arasında, 1990-1995 model taşıtlar 1/7/2016-31/12/2016 tarihleri arasında, 1986-1989 model taşıtlar 1/1/2017-30/6/2017 tarihleri arasında, 1985 model ve öncesi taşıtlar 1/7/2017-30/6/2018 tarihleri arasında başvuruda bulunmak zorundadırlar. Bu model araçların Yönetmelikte belirlenen bu takvime göre durumlarının tespit edilmesi gerekiyor. TSE, taşıtları kontrol edip durumlarını değerlendirecek; eğer durumu uygunsa bu araçlara taşıt uygunluk belgesi verecek, durumu uygun olmayanlara taşıt durum tespit belgesi düzenleyecek. Daha sonra Bakanlığın belirleyeceği usul ve esaslara göre durumu uygun olmayan taşıtlara bir çözüm bulmaya çalışacağız. 14 standard mart 2015
Karayoluyla tehlikeli madde taşıyan araç şoförlerine yönelik mesleki yeterlilik eğitimleri ile ilgili verileri öğrenebilir miyiz? Bu konuda öncellikli olarak sürücülere eğitim vereceklerin eğitimini sağladık. Türkiye de şoförlere yönelik eğitim verecek yetkilendirilmiş eğitim kurumlarının az olmasından veya bu eğitim kurumlarında eğitim verecek eğiticilerin sayısının yetersiz olmasından dolayı 2010 yılı sonlarına doğru sürücü eğitimi programını başlatmakla birlikte, Türkiye genelinde bu program yaygınlaştırılamadı. 2012-2013 yılında peş peşe eğitim kurumlarının eğitici ihtiyacını karşılama amacına yöneldik. 90 a yakın eğiticiyi, yabancı uzmanları Türkiye ye getirerek temel eğitim, tanker eğitimi, Sınıf 1 (Patlayıcı) ve Sınıf 7 (Radyoaktif) eğitimi verecek şekilde eğittik. Düzenlenen bu Eğiticilerin Eğitimi Programları yla, hem mevcut eğitim merkezlerinin eğitici ihtiyacı karşılanmış, hem de yeni eğitim merkezlerinin açılmasına ve ülke geneline yaygınlaştırılmasına imkân sağlanmıştır. Karayolunda tehlikeli madde taşıyan araç şoförlerinin Tehlikeli Madde Taşımacılığı Sürücü Eğitim Belgesine (SRC5) ilişkin iş ve işlemler Karayoluyla Tehlikeli Madde Taşıyan Araç Şoförlerine Yönelik Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönergesi kapsamında yürütülmektedir. Söz konusu Yönerge kapsamında sürücülere yönelik eğitim vermek amacıyla, 23 adedi 2014 yılında olmak üzere, ülke genelinde toplam 63 eğitim kuruluşu yetkilendirilmiştir. Bu eğitim kurumlarında 16.095 kişisi 2014 yılında olmak üzere, bugüne kadar 30.204 sürücüye eğitim verilmiştir. Eğitim alarak Bakanlığımızca yapılan sınavlarda başarılı olan 17.368 sürücüye, Tehlikeli Madde Taşımacılığı Sürücü Eğitim Belgesi (SRC5) verilmiştir. Bu belgelerin 7.672 adedi 2014 yılında düzenlenmiştir. standard mart 2015 15
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının atık yüklü araçların seyir halindeyken izlenmesi ve bu şekilde atık taşıma işlemlerinin etkin bir şekilde düzenlenmesi amacıyla uyguladığı MoTAT isimli bir sistem mevcut. Kurumunuzun ADR li araçları izlemeye yönelik böyle bir takip sistemi projesi var mı? Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik in uzaktan takip başlıklı 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasında, Bu Yönetmelik kapsamındaki tehlikeli maddelerin, insan sağlığı ve diğer canlı varlıklar ile çevreye zarar vermeden güvenli ve emniyetli bir şekilde karayoluyla taşınmasını sağlamak ve bu taşıtların karışabileceği muhtemel kazalara erken müdahale edebilmek, patlayıcı madde trafiğini takip edebilmek ve patlayıcının kaçağa çıkarılmasını önlemek amacıyla, gerektiğinde uzaktan takip sisteminin kullanılması zorunlu kılınabilir hükmü yer almaktadır. Yönetmelik in bu hükmüyle, karayolunda tehlikeli madde taşımacılığının güvenliğinin artırılması, acil müdahale birimlerinin muhtemel kazalara erken müdahaleye imkân sağlanması ve kolluk kuvvetlerimizin patlayıcı madde trafiğini takip edebilmek ve patlayıcı madde kaçakçılığının önlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda ülke genelinde yeterli sayıda aracın ADR Uygunluk Belgesi ile belgelendirilerek kayıt altına alınmasına müteakip, Bakanlığımız bu araç sahiplerinden, karayoluyla bazı tehlikeli madde sınıflarına dâhil tehlikeli maddelerin taşınmasında (örn. Sınıf 1, Sınıf 6.2 ve Sınıf 7 gibi) uzaktan takip sisteminin kurulmasını isteyebilir. Bu konudaki çalışmalarımız devam etmektedir. 10 Nisan 2014 tarihinde yayımlanan Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönerge uyarınca işletmeler için Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi almak zorunlu hale geldi. Bu belgenin içeriği hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz? Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik e bağlı olarak hazırlanarak 10 Nisan 2014 tarihinde yürürlüğe giren Yönerge çerçevesinde, karayoluyla tehlikeli madde taşımacılığı zinciri içerisinde yer alan; dolduran, paketleyen, yükleyen, gönderen, alıcı, boşaltan ve tank-konteyner/taşınabilir-tank işletmecilerinden, bir takvim yılı içerisinde net 50 ton ve üstü miktarlarda işlem yapanlar ile herhangi bir işlem miktarına bağlı olmaksızın Sınıf 1 (patlayıcı madde), Sınıf 6 (bulaşıcı madde) ve Sınıf 7 (radyoaktif madde) kapsamındaki tehlikeli maddelerle iştigal eden işletmeler, bu belgeyi almak zorundadırlar. Söz konusu belge, Nisan 2014 tarihinden itibaren Ulaştırma Bölge Müdürlüklerimizce düzenlenmekte olup, belgenin süresi 5 yıldır. Yönerge kapsamında, Bölge Müdürlüklerimiz tarafından bugüne kadar 14.392 işletmeye Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi düzenlenmiştir. Amaç, taşıma zincirindeki emniyeti artırmak, biraz önce zikrettiğim tehlikeli madde faaliyetlerinden biri veya birden fazlası ile iştigal eden işletmecileri kayıt altına almak ve bu işletmecilerin Yönetmelikte yer alan sorumluluk ve yükümlülükleri yerine getirip getirmediğinin tespitini gerçekleştirmektir. Bu bağlamda adı geçen Yönerge, karayoluyla tehlikeli madde taşımacılığı alanında faaliyet gösteren işletmecileri kapsamakta olup, tehlikeli madde taşımacılığında kullanılan araçları kapsamamaktadır. Bahse konu araçlar, Bakanlığımızca Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında yetki belgesi ile (K1,K2, C1, C2 gibi) belgelendirilerek kayıt altına alınarak denetlenebilir olduğundan, bu araç sahibi taşımacılık firmalarının faaliyeti sadece taşımacılık ise Yönerge kapsamında ayrıca Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi ile belgelendirilmesine ihtiyaç duyulmamıştır. Türkiye nin Avrupa Birliği üyeliği yolunda taahhütlerinden biri olan Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı ile ilgili Tebliğ 22 Mayıs 2014 te yürürlüğe girdi. Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı nedir ve neden bu kadar önemlidir? Bu konuda nasıl bir eğitim verilmektedir? Karayoluyla tehlikeli madde taşımacılığı sürecinde yer alan işletmecilerin, taraf olduğumuz ADR Anlaşması ve aday ülke konumunda bulunduğumuz Avrupa Birliğindeki ADR nin karşılığı olan 2008/68/AT Direktifi ile zorunlu tutulan Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TGMD) istihdamı veya hizmet alımına ilişkin olarak Bakanlığımızca hazırlanan, Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hakkında Tebliğ 22/05/2014 tarihli ve 29007 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. İşletmeler için TMGD bulundurma zorunluluğu 30/06/2015 tarihi itibariyle başlayacaktır. 16 standard mart 2015
Bu Tebliğ ile tehlikeli madde taşımacılığı sürecinde yer alan ve bir takvim yılı içerisinde 50 ton ve üstü miktarlarda işlem yapan; taşıyan, gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran ve boşaltan işletmelerin yaptıkları iş ve işlemleri insan sağlığına, diğer canlı varlıklara ve çevreye zarar vermeden, güvenli bir şekilde, taraf olduğumuz uluslararası anlaşmalar ve ilgili mevzuat hükümleri kapsamında yapmaları için işletmelere yardımcı olmak üzere istihdam edilecek veya hizmet alınacak TGMD lerin nitelikleri, eğitimleri ve belgelendirilmeleri ile görev, yetki ve sorumluluklarına dair usul ve esasların belirlenmesi amaçlanmıştır. TMGD ler, istihdam edildiği veya kendisinden hizmet alındığı işletmelerde, iş yerinin en üst düzeydeki temsilcine karşı sorumlu olup, görev yaptığı işletmede temsilci adına; işletmede taşımaya konu olan tehlikeli maddelerin ulusal veya uluslararası anlaşmalarda veya sözleşmelerde yer alan kurallar doğrultusunda doldurulması, paketlenmesi, işaret ve etiketlendirilmesi, yüklenmesi, taşınması ve boşaltılması vb. iş ve işlemlerin yürütülmesinden sorumlu kişiler olmaktadır. Dört yıllık fakülte mezunu TMGD adayları, Bakanlığımızca yetkilendirilmiş eğitim kurumlarında, yine Bakanlığımızın yetkilendirdiği Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı Eğiticileri tarafından Tebliğ de yer alan müfredata göre 49 saat süreyle eğitim görmekteler ve eğitimi tamamlayan adaylar Bakanlığımızın düzenli aralıklarla açmış olduğu merkezi sınavda başarılı olmaları halinde, Bakanlıkça TMGD sertifikası düzenlenerek yetkilendirilmektedirler. Demiryolu, deniz yolu ve hava yolu taşımacılığı alanında da hizmet vermek istemeleri halinde her bir mod için 10 saat ilave eğitimle bu alanda da TMGD olarak hizmet verebileceklerdir. Tebliğ kapsamında eğitim vermek üzere Ocak 2015 itibariyle 25 eğitim kuruluşu yetkilendirilmiştir. Genel Müdürlüğümüzce 2014 yılında Ankara da üç adet Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı ve TMGD Eğiticisi sınavı yapılmıştır. Bu sınavlara yetkilendirilen eğitim kurumlarında eğitim almış yaklaşık 1.074 kişi girmiş ve 560 kişi TMGD olmak için gerekli olan 70 puanı aşarak başarılı olmuştur. 2015 yılı içerisinde altı adet TMGD sınavının yapılması planlanmıştır. TMGD eğitimi ve sınav süreci yoğun bir şekilde devam etmektedir. Tehlikeli Madde Taşımacılığı Konusunda Destek AB Eşleştirme Projesi hakkında bilgi verebilir misiniz? Tehlikeli Mal Taşımacılığı Konusunda Destek isimli AB Eşleştirme Projesi, 27 Mayıs 2014 tarihinde başlamıştır. Proje, Bakanlığımız ve Polonya ile Litvanya ortaklığında yürütülmekte olan bir projedir. Proje 18 ay sürecek olup bütçesi 1 Milyon eurodur. Proje çalışmalarının üç temel alanda gerçekleşmesi planlanmıştır: 1. Tehlikeli maddelerin karayolu ile taşımacılığına ilişkin Avrupa Birliği mevzuatı ile Türkiye deki mevzuatın karşılaştırılması ve iyileştirme önerilerinin geliştirilmesi, 2. İlgili kamu ve özel sektör kuruluşlarının idari kapasitesinin artırılmasına yönelik eğitim, çalıştay ve seminerlerin düzenlenmesi, 3. Tehlikeli malların karayoluyla taşınmasına yönelik bir denetim, kontrol ve uygulama modeli oluşturulması. Proje kapsamında bugüne kadar çeşitli toplantılar ve eğitimler gerçekleştirilmiş olup, ilgili kamu kurum kuruluşlarına ve özel sektör temsilcilerine kapsamlı eğitimler verilmektedir. Denetimle görevli olan Bakanlığımız, EGM ve Jandarma Genel Komutanlığından 151 kişiye yol kenarı denetimi eğitimi vermiştir. Proje sonucunda, ülkemizde karayoluyla tehlikeli madde taşımacılığı sürecinde yer alan işletmecilerin tesislerinde/işyerlerinde, tehlikeli madde taşıyan araçların yol kenarında denetlenmesine ilişkin kılavuzlar ile kapsamlı bir denetim mevzuatı taslağı hazırlanacaktır. Projeden, yaklaşık 36 kamu kurumu ile sektör kuruluşu yararlanmaktadır. standard mart 2015 17
Kaza veya acil durum alleri de al aca lemler 18 standard mart 2015
e li eli madde a ya ara larda ulu ma ere li i i el ve e el ruyucu e i ma lar! standard mart 2015 19
tehlikeli yük taşımacılığı 20 standard mart 2015
Yusuf Zorba Uluslararası Taşımacılık Dünya ekonomisinde meydana gelen değişmelere bağlı olarak, taşımacılık sektöründe de değişme ve gelişmeler yaşanmaktadır. Özellikle uluslararası ticarette meydana gelen etkileşimler ve dolayısıyla artan ticaret hacmi, taşımacılık sektöründe önemli bir alanı oluşturan tehlikeli maddelerin operasyonlarında da görülmektedir. 2014 yılı ilk çeyreğinde yapılan değerlendirmeler, gelişmiş ülkelerdeki ekonomik büyüme ile endüstriyel faaliyetler arasında yakın ilişkiyi gözler önüne sermekte 1 ve endüstriyel faaliyetler için kullanılan, çoğu tehlikeli olarak adlandırılan ham madde, yarı mamul ve mamullerin ekonomik alandaki ve dolayısıyla taşımacılık sektöründeki rolünü de göstermektedir. Uluslararası taşımacılık açısından bakıldığında ise tehlikeli yüklerin farklı taşıma modları kullanılarak taşınması söz konusudur. Taşıma modunun niteliğine, imkân ve kabiliyetlerine, güvenilirliğine, maliyetine, frekansına, taşınacak yükün mesafesine, taşıtın özelliklerine ve elbette ki yükün özelliklerine göre farklı kıstaslar uygulanması da bu nedenlerle adeta bir zorunluluktur. Günümüz taşıma şekilleri de göz önüne alındığında tehlikeli yük ticaretinde en yaygın olarak kullanılan yöntemin küçük ölçekteki parsel yükler için konteyner taşımacılığı olduğu görülecektir. Konteyner taşımacılığı, özellikle farklı taşıma modları kullanılarak taşıma işinin gerçekleştirildiği lojistik sektörü için bir hayat kaynağıdır. Lojistik süreçler içerisinde hava yolu, demir yolu, karayolu ve deniz yolu taşıma modlarından birden fazlası kullanılmaktadır. Bu açıdan ele alındığında da başta tehlikeli yükler olmak üzere taşınan yüklerin birden fazla taşıma modunun istediği standartları sağlaması gerekmektedir. Taşıma işlemlerinde son derece büyük öneme sahip olan tehlikeli yüklerin daha iyi anlaşılabilmesi ve farklı taşıma şekillerince istenen kıstasların öneminin daha anlaşılır şekilde kavranması açısından tehlikeli yük tanımını yapmak gerekmektedir. standard mart 2015 21
Tehlikeli Yük Tehlikeli yük olarak değişik kaynaklarda farklı tanımlar bulunmakla birlikte pek çok kaynakta İngilizce karşılıkları ile tehlikeli yük (dangerous cargo) ve zararlı maddeler (harmful materials) tanımlarının birbirleri ile karıştırılmakta olduğu görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri Ulaştırma Bakanlığı tarafından insan sağlığı açısından zehirleyici riske sahip, emniyet faktörünü tehlikeye atan veya taşınması esnasındaki özelliklerinden dolayı risk taşıyan zararlı maddelere, uluslararası ticarette tehlikeli yük denir ifadesi kullanılmaktadır 2. Genel olarak zararlı madde ile kastedilen, insan sağlığı ve çevreye olan etkileri açısından zararlı maddelerdir. Dünyada tehlikeli yük olarak karşılık bulmuş dangerous goods ise insan sağlığına ve çevreye olan etkilerinin yanı sıra maddenin kendine has kimyasal ve fiziksel özellikleri nedeniyle tehlike barındırmasıdır 3. Bu fiziksel özellikler nedeniyle ortaya çıkması muhtemel tehlikeler ise genel olarak yangın, sağlık etkileri, reaksiyon tehlikeleri ve deniz kirliliği oluşturma tehlikeleri olarak dört ayrı başlıkta ele alınmaktadır 4. Taşınan yükün ve taşıma şeklinin özellikleri nedeniyle özen gösterilmesi gereken bir konu olduğu, bu tehlikeler ile net olarak anlaşılabilir. Ayrıca taşıma şekillerine göre de bu tip yüklere özgü kurallar bulunması da bu nedenlerle son derece anlaşılır ve kabul edilir hale gelmektedir. Aşağıda temel olarak taşıma şekillerine göre bu kurallara yer verilmeye çalışılmıştır. 22 standard mart 2015
Yasal Düzenlemeler Tehlikeli yüklerin taşınması ile ilgili olarak taşıma şekline bağlı farklı düzenlemeler bulunmaktadır. Hava yolu taşımalarında DGR (Dangerous Goods Regulations) düzenlemeleri, karayolu taşımalarında ADR (The European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road) düzenlemeleri, demir yollarında ise RID (Regulations Concerning the International Dangerous Goods by Rail) düzenlemeleri bulunmaktadır. Deniz yolu taşımalarında ise taşınan tehlikeli maddelerin özelliklerine göre Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) vasıtasıyla farklı düzenlemeler bulunmaktadır. Bunlar; nükleer atık taşıyan gemiler için INF Kod, gaz taşıyan gemiler için IGC Kod, dökme halde sıvı kimyasal madde taşıyan gemiler için IBC Kod, dökme halde kuru kimyasal yük taşıyan gemiler için BC Kod ve konteynerlerde taşınan tehlikeli yükler için de IMDG Kod (International Maritime Dangerous Goods Code) olarak adlandırılmıştır. Bu düzenlemeler içerisinde en fazla atıf yapılan hatta pek çok ülkenin mevzuatında tehlikeli yük tanımında kullandığı kaynak ise IMDG Kod dur. Uluslararası düzenlemeler açısından bakıldığında, yukarıda sayılan kurallar arasında bazı kavram ve bilgilerde benzerlikler ve farklılıklar da bulunmaktadır. Hava yolu taşımacılığı açısından tehlikeli maddelerin miktar ve tehlikeleri göz önüne alındığında, ülkeler bazında DGR dışında farklı ilave uygulamaların olduğu görülmektedir. Buna karşılık ADR, RID ve IMDG kurallarında pek çok başlığın birbiriyle uyum sağladığı görülmektedir. Örneğin taşıma dokümanlarında genel bilgiler içerisinde yer alan; temel sıralama, UN numarası, teknik ve ticari isimler, tehlikeli madde sınıfları, maddenin alt risk sınıflamaları ve paket grupları birbirleriyle aynıdır. Taşıma dokümanlarındaki ilave bilgiler kısmına bakıldığında ise alıcı ve gönderenlerin ismi, adres bilgileri, paketlerin sayısı ve tipi, tehlikeli maddenin toplam miktarı, maddenin ısı ile durağanlığını kaybedeceği değerler ADR ve IMDG kurallarında aynen görülürken, RID kurallarında bu bilgilere ihtiyaç duyulmamaktadır. Bununla birlikte yalnızca IMDG kurallarında yer alan bazı bilgiler de bulunmaktadır. Bunlar; belgenin hazırlandığı tarih, taşıyıcı sertifikası, taşıma belgesi sayfa sayısı, Sınıf 3 yükler için parlama sıcaklıkları, deniz kirleticisi olup olmadığı, sınırlandırılmış miktarlar ve acil durum talimatlarıdır. ADR ve RID kurallarında istenen ve IMDG kurallarında yer almayan bilgilere örnekler ise yükün deniz yolu veya hava yolu taşımacılığı sonrasında karayolu ve/veya demir yolu bağlantısı ile taşınmaya devam edip etmeyeceği, kullanılan tankların IMO tankları olup olmadığı ve ADR/RID bağlantısı olup olmadığı ile ilgilidir. Bunların yanı sıra yüklerin sınıflarına bağlı olarak istenen bilgilerde de farklılıklar göze çarpmaktadır 5. Yukarıda da özet olarak verilen bilgilerden anlaşılacağı üzere, taşınacak yükün tehlikesi ve taşıma modlarının kendilerine özgü nitelikleri açısından gerek belge bazında gerekse de operasyon bazında farklılıklar bulunmaktadır. 2013 yılında Avrupa daki farklı ülkelerde, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada da meydana gelen ve tehlikeli madde taşıyan tren ve araç kazalarında tehlikelerin boyutları net olarak görülmüş ve taşımacılık açısından denetim ve özellikle emniyet kültürü eğitimlerinin üzerinde yoğun biçimde durulan raporlar yayınlanmıştır 6-7. Denizyolu taşımalarında yoğun bir uluslararası denetime tabi olan gemilerde sürekli olarak bu hususlar üzerinde zaten uzun yıllardır durulmaktadır. Ancak ülkemizin karayolu taşımalarında meydana gelen trafik kazalarında karşılaşılan vahim durumlar düşünüldüğünde, tehlikeli maddelerin taşımaları ile ilgili olarak konuya ne derecede önem verilmesi gerektiği de açıktır. Taşımaların daha emniyetli bir hale getirilmesi üzerinde tüm kamu kuruluşları, özel sektör taşıma firmaları, üniversiteler, yük sahipleri, yük alıcıları ve sigorta kuruluşları gibi farklı tarafların iş birliği yapması gerekliliği de yadsınamaz bir gerçektir. 1 OECD (2014). Main economic indicators, industry and services. http://stats.oecd.org/ Index.aspx? DataSetCode=MEI_REAL, Erişim: 01.12.2014 2 US Department of Transportation Pipeline and Hazardous Materials safety Administration. The Hazardous Materials Regulation, https://hazmatonline.phmsa.dot.gov/services/publication_ documents/howtouse0507.pdf, Erişim: 4.12.2014 3 Zorba Y, (2009). Uluslararası Deniz Ticaretinde Tehlikeli Yüklere İlişkin Güvenlik Yönetimi: Uluslararası Denizde Tehlikeli Yük Taşımacılığı Standartları (IMDG Code) ve Türkiye Uygulamaları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü 4 Şakar C. ve Zorba Y., (2013). Kimyasal Tankerlerde Operasyonel Etkinlik, 1. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 5 United Nations Economic Commission for Europe, http://www. unece.org/trans/danger/danger.html, Erişim: 4.12.2014 6 Rail Accident Investigation Branch, http://www.raib.gov.uk/ publications/investigation_reports/reports_ 2013.cfm, Erişim: 4.12.2014 7 European Railway Agency, http://www.era.europa.eu/document-register/documents/spr%202013%20final %20for%20 web.pdf, Erişim: 4.12.2014 standard mart 2015 23
TSE Gebze Makine - - - 24 standard mart 2015
ab a a Akışkanlar Teknik Şefliği bünyesinde; Metal Malzemeler Teknik Şefliği bünyesinde; - - - - Tahribatsız Muayene Teknik Şefliği bünyesinde; - - - - - standard mart 2015 25
48 1 Ağustos 2013 tarihi itibariyle ADR anlaşmasını imzalayan ülke sayısı SRC5 Taşınan tehlikeli maddenin özelliğine uygun ve geçerli Tehlikeli Mal Taşımacılığı Sürücü Eğitim Sertifikası Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı İşletmede taşımaya konu olan tehlikeli maddelerin ulusal veya uluslararası anlaşmalarda veya sözleşmelerde yer alan kurallar doğrultusunda doldurulması, paketlenmesi, etiketlendirilmesi, yüklenmesi, taşınması ve boşaltılması vb. iş ve işlemlerin yürütülmesinden sorumlu kişi? 1347 Ocak 2015 sonu itibariyle TSE tarafından ADR Uygunluk Belgesi düzenlenmiş araç sayısı 1 Ocak 2014 Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması Hakkında Yönetmeliğin Türkiye de yürürlüğe girdiği tarih 26 standard mart 2015
50 bin 30.06 2015 İşletmeler için Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı bulundurma zorunluluğunun başlayacağı tarih 94/55/ EC Tehlikeli madde taşımacılığına üye ülke yasalarının uyumlaştırılmasına yönelik olarak çıkarılan Konsey Direktifi. ADR Anlaşmasının, 1 Ocak 1997 tarihinden itibaren AB ye üye ülkelerde uygulanmasını zorunlu kılıyor Türkiye nin 2013 yılında ürettiği treyler adedi. Bu üretim kapasitesiyle Türkiye, Avrupa nın en büyük ikinci treyler pazarı oldu 89/684/ECC Avrupa Birliği mevzuatında yer alan Tehlikeli Madde Taşıyan Sürücülerin Mesleki Eğitimi Hakkındaki bu direktif, söz konusu anlaşmanın şartlarının yerine getirilmesi açısından ulusal ya da uluslararası tehlikeli madde taşıyan araçlarla, sürücülerin sertifikasyonuna ilişkin hükümleri içeriyor Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi 1 takvim yılı içerisinde net 50 ton ve üstü miktarlarda işlem yapanlar ile herhangi bir işlem miktarına bağlı olmaksızın Sınıf 1 (patlayıcı madde), Sınıf 6 (bulaşıcı madde) ve Sınıf 7 (radyoaktif madde) kapsamındaki tehlikeli maddelerle iştigal eden işletmelerin almak zorunda oldukları belge standard mart 2015 27
röportaj 28 standard mart 2015
Türk Standardları Enstitüsünün ADR belgelendirmesinde yetkilendirilmesiyle birlikte başlayan sürecin ülkemizdeki treyler sektörüne ekonomi, güvenlik, çevre vb. bağlamlarında katkılarını özetleyebilir misiniz? TSE nin ADR belgelendirmesi için yetkilendirilmesi, ülkemizde ADR nin hayata geçirilmesi bakımından son derece önemli bir dönüm noktasıdır. TREDER, ADR nin hayata geçirilmesi için yıllardan beri aktif bir gayretin içinde olmuştur. İki sene önce TSE ile de ADR konusunda, TAİD in de katıldığı çok verimli bir çalıştay yapılmıştır. Bizler ADR yi bir ülke meselesi olarak görüyoruz. Bugün gelişmiş ülkelerin tamamı ADR konusunda şartların çoğunu yerine getiriyor. Bizim sektörde de ADR, gelişmişliğin test edildiği bir turnusol kağıdı gibi. TSE, ADR için altyapısını tamamlamak üzeredir ve şu anda geldiği yer sevindiricidir. TSE nin bugüne kadar süreci başarıyla yürüttüğünü gördük. TSE nin bakış açısı, titizliği ve sektördeki muhataplarıyla kurduğu pozitif yaklaşım sektöre çok olumlu yansıyor. TSE nin ADR konusunda belgelendirme yapması, treyler sektörünü, ekonomi, iş güvenliği, çevreye verilen zararın azaltılması ve insan ölümlerinin engellenmesi konusunda son derece önemli olacaktır. TSE nin ADR belgelendirmesi, son derece önemli olmakla beraber, henüz ADR belgesi alan treylerlerin sayısı çok azdır. Bu sayının süratle artırılması, TSE hizmetlerinden ADR konusunda beklenen katkıların artırılması için şarttır. standard mart 2015 29