BATI KARADENİZ BÖLGESİ TATLISU BALIKLARININ TAKSONOMİK VE EKOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI

EGE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ (DOKTORA TEZİ) BATI KARADENİZ BÖLGESİ TATLISU BALIKLARININ TAKSONOMİK VE EKOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI Ali İLHAN Su Ürünleri Temel Bilimler Anabilim Dalı Bilim Dalı Kodu: 504.03.01 Sunuş Tarihi: Haziran 2006 Tez Danışmanı: Prof. Dr. Süleyman BALIK Bornova İZMİR

II

III Ali İLHAN tarafından Doktora Tezi olarak sunulan Batı Karadeniz Bölgesi Tatlısu Balıklarının Taksonomik ve Ekolojik Özelliklerinin Araştırılması başlıklı bu çalışma E.Ü. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği ile E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Eğitim ve Öğretim Yönergesi nin ilgili hükümleri uyarınca tarafımızdan değerlendirilerek savunmaya değer bulunmuş ve 12/06/2006 tarihinde yapılan tez savunma sınavında aday oybirliği/oyçokluğu ile başarılı bulunmuştur. Jüri Üyeleri: İmza Jüri Başkanı : Prof. Dr. Süleyman BALIK Raportör Üye: Prof. Dr. Ruşen USTAOĞLU Üye : Prof. Dr. Tuncay KINACIGİL Üye : Prof. Dr. Savaş MATER Üye : Prof. Dr. İbrahim BARAN

IV

V ÖZET BATI KARADENİZ BÖLGESİ TATLISU BALIKLARININ TAKSONOMİK VE EKOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTIRILMASI İLHAN, Ali Doktora Tezi, Su Ürünleri Temel Bilimler Anabilim Dalı Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Süleyman BALIK Haziran 2006, 164 sayfa Bu çalışma ile, Batı Karadeniz bölgesindeki tatlısu balık faunasının günümüzdeki durumunun ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Balık örnekleri batıda Sakarya dan doğuda Sinop a kadar, güneyde ise Sakarya Nehri ve kollarının yer aldığı Bilecik, Eskişehir ve Ankara illerini kapsayacak şekilde toplam 78 istasyondan balık örnekleri toplanmıştır. Ayrıca, örnekleme yapılan akarsuların su sıcaklığı, tuzluluk, çözünmüş oksijen miktarı, ph ve elektriki iletkenlik değerleri gibi bazı fiziko-kimyasal parametreler de ölçülmüştür. Çalışma sonucunda 9 familyadan 28 tür ve 3 alttür olmak üzere 31 takson tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Batı Karadeniz, içsu balıkları, taksonomi, ekoloji.

VI

VII ABSTRACT INVESTIGATION OF TAXONOMIC and ECOLOGICAL FEATURES OF FRESHWATER FISHES OF WESTERN BLACKSEA REGION İLHAN, Ali Ph. D., Department of Hydrobiology Supervisor: Prof. Dr. Süleyman BALIK June 2006, 164 pages In this study, it was aimed to expose present situation of the freshwater fish fauna in the Western Black Sea region. Fish samples were collected in a total of 78 sampling stations, extending from Sakarya in the west to Sinop in the east and to the various cities such as Bilecik containing Sakarya River and its branches, Eskişehir and Ankara in the south. In the streams and creeks where sampling was carried out, various physico-chemical parameters such as water temperature, salinity, dissolved oxygen quantity, ph and electrical conductivity were also measured. As a result of this research, 31 taxon including 28 species and 3 subspecies in 9 families were determined. Keywords: Western Black Sea, freshwater fishes, taxonomy, ecology.

VIII

IX TEŞEKKÜR Bu tez çalışmasının gerçekleşmesinde önemli rolü olan danışmanım, İçsular Biyolojisi Anabilim Dalı Başkanı sayın Prof. Dr. Süleyman BALIK ve Su ürünleri Temel Bilimler Bölüm Başkanı sayın Prof. Dr. M. Ruşen USTAOĞLU na teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca, hiçbir zaman bilgi ve desteğini eksik etmeyen sayın Doç. Dr. Hasan M. SARI ya, örneklerin toplanmasında yardımcı olan Araş.Gör. Dr. Cem AYGEN, Araş. Gör. Esat T. TOPKARA, Araş Gör. Haşim SÖMEK ve Tek. Yard. Mesut KAPTAN a, teşekkür ederim. Bu tez çalışmasını 2004/SÜF/018 no lu proje ile destekleyen Ege Üniversitesi Araştırma Fon Saymanlığı na ve laboratuvar çalışmalarının başından itibaren tezin yazılmasına kadar her aşamasında maddi manevi büyük desteğini gördüğüm Araş. Gör. Dr. Dilek UÇKUN a ve hayatımın her döneminde yanımda olan sevgili aileme teşekkürlerimi sunuyorum.

X

XI İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET.. ABSTRACT... TEŞEKKÜR... ŞEKİLLER DİZİNİ ÇİZELGELER DİZİNİ.. LEVHALAR DİZİNİ. SİMGELER ve KISALTMALAR. V VII IX XIV XV XVII XX 1. GİRİŞ. 1 2. MATERYAL ve METOT.. 7 2.1. Örneklerin Toplandığı İstasyonlar ve Kısa Tanıtımları.. 10 3. BULGULAR.. 15 3.1. İstasyonların Fiziko-kimyasal Özellikleri... 15 3.2. Taksonomik Bulgular.. 35 3.2.1. Tespit Edilen Taksonların Sistematik Konumları 35 3.2.2. Tespit Edilen Taksonların Tayin Anahtarı... 38 3.2.3. Tespit Edilen Taksonların Özellikleri.. 42 3.2.3.1. Salmo trutta labrax Pallas, 1814... 42 3.2.3.2. Leuciscus cephalus (Linnaeus, 1758) 44 3.2.3.3. Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782) 48

XII İÇİNDEKİLER (Devam) 3.2.3.4. Alburnus orontis Sauvage, 1882... 51 3.2.3.5. Barbus plebejus escherichi (Steindachner, 1897). 54 3.2.3.6. Cyprinus carpio Linnaeus, 1758... 58 3.2.3.7. Capoeta tinca (Heckel, 1843)... 60 3.2.3.8. Capoeta capoeta sieboldi (Steindachner, 1864)... 64 3.2.3.9. Carassius gibelio (Bloch, 1782) 66 3.2.3.10. Chalcalburnus chalcoides (Güldenstädt, 1772).. 68 3.2.3.11. Chondrostoma nasus (Linnaeus, 1758)... 71 3.2.3.12. Gobio gobio (Linnaeus, 1758) 73 3.2.3.13. Pseudorasbora parva (Temminck&Schlegel, 1846).. 75 3.2.3.14. Phoxinus phoxinus (Linnaeus, 1758).. 77 3.2.3.15. Rhodeus amarus (Bloch, 1782)... 79 3.2.3.16. Scardinius erythrophthalmus (Linnaeus, 1758).. 81 3.2.3.17. Tinca tinca (Linnaeus, 1758).. 83 3.2.3.18. Vimba vimba (Linnaeus, 1758)... 85 3.2.3.19. Cobitis simlicispinna Hankó, 1924... 87 3.2.3.20. Cobitis taenia Linnaeus, 1758 89 3.2.3.21. Nemacheilus angorae Steindachner, 1897.. 91 3.2.3.22. Syngnathus abaster Risso, 1827.. 95 3.2.3.23. Aphanius chantrei (Gaillard, 1895). 96 3.2.3.24. Gambusia affinis (Baird&Girard, 1853). 98 3.2.3.25. Mugil cephalus Linnaeus, 1758.. 100 3.2.3.26. Liza aurata (Risso, 1810) 102 3.2.3.27. Atherina boyeri Risso, 1810 104 3.2.3.28. Neogobius fluviatilis (Pallas, 1814) 106 3.2.3.29. Neogobius melanostomus (Pallas, 1814). 109 3.2.3.30. Neogobius cephalarges (Pallas, 1814) 111

XIII İÇİNDEKİLER (Devam) 3.2.3.31. Proterorhinus marmoratus (Pallas, 1814).. 113 4. TARTIŞMA ve SONUÇ 115 5. KAYNAKLAR DİZİNİ. 127 6. EKLER... 133 6.1 Çalışma Sahasının Haritası.. 134 6.2 Levhalar 135 7. ÖZGEÇMİŞ... 164

XIV ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil Sayfa 2.1. Ölçümü yapılan vücut kısımları 9 6.1. Örneklerin Toplandığı İstasyonlar 134

XV ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge Sayfa 2.1. Örneklerin Toplandığı İstasyonlar 10 3.1. Fizikokimyasal parametreler. 15 3.2. Salmo trutta labrax ın vücut kısımlarının birbirine oranları 42 3.3. Leuciscus cephalus un vücut kısımlarının birbirine oranları 44 3.4. Alburnoides bipunctatus un vücut kısımlarının birbirine oranları. 48 3.5. Alburnus orontis in vücut kısımlarının birbirine oranları. 51 3.6. Barbus plebejus escherichi nin vücut kısımlarının birbirine oranları. 54 3.7. Capoeta tinca nın vücut kısımlarının birbirine oranları... 60 3.8. Capoeta capoeta sieboldi nin vücut kısımlarının birbirine oranları. 64 3.9. Carassius gibelio nun vücut kısımlarının birbirine oranları 66 3.10. Chalcalburnus chalcoides in vücut kısımlarının birbirine oranları. 3.11. Chondrostoma nasus un vücut kısımlarının birbirine oranları. 68 71 3.12. Gobio gobio nun vücut kısımlarının birbirine oranları... 73 3.13. Pseudorasbora parva nın vücut kısımlarının birbirine oranları. 75

XVI ÇİZELGELER DİZİNİ (Devam) 3.14. Phoxinus phoxinus un vücut kısımlarının birbirine oranları 77 3.15. Rhodeus amarus un vücut kısımlarının birbirine oranları.. 79 3.16. Scardinius erythrophthalmus un vücut kısımlarının birbirine oranları.. 81 3.17. Vimba vimba nın vücut kısımlarının birbirine oranları... 85 3.18. Cobitis simplicispinna nın vücut kısımlarının birbirine oranları. 87 3.19. Cobitis taenia in vücut kısımlarının birbirine oranları... 89 3.20. Nemacheilus angorae nin vücut kısımlarının birbirine oranları. 3.21. Aphanius chantrei nin vücut kısımlarının birbirine oranları. 91 96 3.22. Gambusia affinis in vücut kısımlarının birbirine oranları.. 98 3.23. Mugil cephalus un vücut kısımlarının birbirine oranları 100 3.24. Atherina boyeri nin vücut kısımlarının birbirine oranları... 104 3.25. Neogobius fluviatilis in vücut kısımlarının birbirine oranları. 3.26. Neogobius melanostomus un vücut kısımlarının birbirine oranları. 3.27. Neogobius cephalarges in vücut kısımlarının birbirine oranları. 3.28. Proterorhinus marmoratus un vücut kısımlarının birbirine oranları. 106 109 111 113

XVII LEVHALAR DİZİNİ Levha Sayfa 1-a Salmo trutta labrax ın genel görünüşü.. 137 1-b Alburnoides bipunctatus un genel görünüşü. 137 1-c Barbus plebejus escherichi nin genel görünüşü.... 137 2-a Cyprinus carpio nun genel görünüşü. 139 2-b Capoeta tinca nın genel görünüşü. 139 2-c Capoeta capoeta sieboldi nin genel görünüşü... 139 3-a Carassius gibelio nun genel görünüşü... 141 3-b Chalcalburnus chalcoides in genel görünüşü... 141 3-c Alburnus orontis in genel görünüşü... 141 3-d Chondrostoma nasus un genel görünüşü... 141 4-a Gobio gobio nun genel görünüşü... 143 4-b Leuciscus cephalus un genel görünüşü. 143 4-c Pseudorasbora parva nın genel görünüşü. 143 4-d Phoxinus phoxinus un genel görünüşü.. 143 5-a Rhodeus amarus un genel görünüşü.. 145 5-b Scardinius erythrophthalmus un genel görünüşü.. 145 5-c Tinca tinca nın genel görünüşü. 145

XVIII LEVHALAR DİZİNİ (Devam) 6-a Vimba vimba nın genel görünüşü.. 147 6-b Cobitis simlicispinna nın genel görünüşü. 147 6-c Cobitis taenia nın genel görünüşü..... 147 6-d Nemacheilus angorae nin genel görünüşü 147 7-a Synganthus abaster in genel görünüşü.. 149 7-b Aphanius chantrei nin genel görünüşü ( )... 149 7-c Aphanius chantrei nin genel görünüşü ( )....... 149 7-d Gambusia affinis in genel görünüşü ( )... 149 8-a Mugil cephalus un genel görünüşü.... 151 8-b Liza aurata nın genel görünüşü. 151 8-c Atherina boyeri nin genel görünüşü.. 151 8-d Neogobius fluviatilis in genel görünüşü.... 151 9-a Neogobius melanostomus un genel görünüşü.... 153 9-b Neogobius cephalarges in genel görünüşü.... 153 9-c Proterorhinus marmoratus un genel görünüşü. 153 10-a Elektroşokerle balık avcılığından bir görünüş. 155 10-b Tipik bir Barbus zonu.. 155 11-a Çakıllı-kumlu zemin yapısına sahip bir akarsu 157 11-b Kayalık-taşlık zemin yapısına sahip bir akarsu... 157

XIX LEVHALAR DİZİNİ (Devam) 12-a Bölgenin genelinde görülen orman örtüsü içinden akan bir dere... 159 12-b Çakıllı-taşlı zemin yapısına sahip bir akarsu... 159 13-a Tipik bir dereağzı. 161 13-b Tipik bir Alabalık zonu 161 14-a Tipik bir Barbus zonu.. 163 14-b Tipik bir Barbus zonu.. 163

XX SİMGELER ve KISALTMALAR Kısaltmalar D D1 D2 A P V L.lat. Squ.lat. L.tran. Sd TB SB MVY BB BG BY BrB GÇ Açıklama Dorsal yüzgeç ışın sayısı I. Dorsal yüzgeç ışın sayısı II. Dorsal yüzgeç ışın sayısı Anal yüzgeç ışın sayısı Pektoral yüzgeç ışın sayısı Ventral yüzgeç ışın sayısı Boyuna delikli pul sayısı Boyuna pul sayısı Enine pul sırası I. Solungaç yayındaki solungaç diken sayısı Total boy Standart boy (Kuyruksuz vücut boyu) Maksimum vücut yüksekliği Baş boyu Baş genişliği Baş yüksekliği Burun boyu Göz çapı

XXI GAM PrDM PsDM VYU SS SH GA Gözler arası mesafe Predorsal mesafe Postdorsal mesafe Ventral yüzgeç uzunluğu Standart sapma Standart hata Güvenirlik aralığı

1 1. GİRİŞ Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren, ozon tabakasındaki incelme ve delinmelerin de etkisiyle, giderek artan çevresel sorunlar, buzulların erimesi, zaten az olan tatlısu kaynaklarının bilinçsizce ve aşırı tüketimi ve kirletilmesi son yıllardaki globalleşme faaliyetleri gibi olaylar ülkelerin kendi milli değerlerine daha fazla sahip çıkmaları ve doğal zenginliklerini ileriki nesillere en az kayıpla nakletme gereksinimini ortaya koymuştur. Bu nedenledir ki, birçok endemik tür ve alttürü bünyesinde barındıran ülkemiz içsuları da biyolojik çeşitlilik yönünden ayrıntılı olarak incelenip, sahip olduğu değerlerin bilinmesi ve sürdürülebilirliği için gerekli olan tedbir ve önerilerin saptanması gerekmektedir. 19. yüzyılın ortalarında başlayan Türkiye tatlısu balıkları ile ilgili çalışmalar, 1940 lı yıllara kadar sadece yabancı kökenli araştırıcılar tarafından sürdürülmüştür. Daha sonraki yıllarda ise büyük çoğunlukla yerli araştırıcıların çalışmalarına konu olmuştur. Batı Karadeniz Bölgesi içsularını kısmen veya tamamen kapsayan çalışmalar tarihsel gelişim sürecine göre incelendiğinde; Battalgil (1941), Türkiye Tatlısu Balıkları konulu çalışmasında bölge sularında dağılım gösteren Leuciscus cephalus, Chondrostoma nasus, Varicorhinus tinca, Alburnus escherichi, Alburnus kosswigi, Nemacheilus angorae ve Cobitis taenia olmak üzere 7 türün varlığını bildirmiştir. Sözer (1942), Türkiye Cyprinodontid lerini incelediği çalışmasında Kızılırmak Nehri kollarından Aphanius chantrei nin varlığını bildirmiştir.

2 Tortonese (1954), Türkiye nin alabalıklarını incelediği çalışmasında Abant Gölü nden Salmo trutta abanticus ile birlikte Varivorhinus tinca ve Barbus tauricus escherichi nin de varlığını bildirmiştir. Geldiay (1961), Ankara Bölgesi Balıklarını incelemiş, Çubuk Barajı, Karagöl, Sarıyar barajı ve Hirfanlı Barajı ndan Cyprinidae, Cobitidae, Siluridae familyalarına ait 1 i alttür olmak üzere 13 taksonun varlığını bildirmiştir. Banarescu ve Nalbant (1964), Türkiye deki Cobitidae familyasının dağılımını inceledikleri çalışmada bölge sularından Nemacheilus angorae angorae ve Nemacheilus angorae bureschi alttürlerinin varlığını bildirmişlerdir. Ladiges (1966), Chondrostoma genusunun Türkiye deki dağılımını incelediği çalışmasında Sakarya Nehri nden Chondrostoma nasus türünün varlığını bildirmiştir. Tanyolaç (1968), Ankara civarındaki suların balık faunasını incelemiş olduğu çalışmada Ova Çayı, Hamam Çayı, Çubuk Çayı, Sakarya Nehri, Kirmir Çayı, Kızılırmak Nehri, Çubuk Barajı, Eymir ve Mogan Gölleri, Karagöl, Hirfanlı Baraj Gölü ve Sarıyar Baraj Gölü nden Cyprinidae, Cobitidae, Siluridae, familyalarından 13 tür ve 3 alttür olmak üzere 16 taksonun varlığını bildirmiştir. Tanyolaç ve Karabatak (1974), Mogan Gölünde yaptıkları çalışmada Cyprinidae, Esocidae, Cobitidae ve Siluridae familyalarına ait 7 türün varlığını bildirmişlerdir.

3 Erk akan ve Kuru (1982), Sakarya havzası balıklarının sistematik yönden araştırılması konulu çalışmada Clupeidae, Salmonidae, Esocidae, Cyprinidae, Cobitidae, Siluridae, Syngnathidae, Cyprinodontidae, Mugilidae, Percidae ve Gobiidae familyalarından 7 tür ve 2 alttürün Sakarya havzası için yeni kayıt olarak verildiği, 32 si tür ve 11 i alttür olmak üzere 43 taksonun varlığını bildirmişlerdir. Erk akan (1983), Sakarya Havzası Balıklarının Sistematiği ve Biyo-ekolojisi üzerine yapmış olduğu çalışmada Clupeidae, Salmonidae, Esocidae, Cyprinidae, Cobitidae, Siluridae, Syngnathidae, Cyprinodontidae, Mugilidae, Percidae ve Gobiidae familyalarına ait 40 tür ve 11 alttür saptamıştır. Erk akan ve Akgül (1986), Kızılırmak Havzası Ekonomik Balık Stokları üzerine yapmış oldukları çalışmada, Havzada 23 taksonun yaşadığını belirtmişler, bu taksonlardan en yoğun olan 5 tanesinin biyolojik özelliklerinin ortaya çıkarılmasına yönelik çalışmayı gerçekleştirmişlerdir. Elvira (1987), Chondrostoma genusunun revizyonunu yaptığı çalışmada Sakarya ve Kızılırmak nehir havzalarından Chondrostoma nasus angorensis alttürünün varlığını bildirmiştir. Balık (1995), Anadolu nun Tatlısu Balıkları konulu çalışmasında bölge sularından Barbus plebejus escherichi ve Aphanius chantrei nin varlığını bildirmiştir. Alaş vd. (1997), Kokar Dere de (Kütahya) bulunan balıklar üzerine yaptıkları çalışmada Cyprinidae ve Cobitidae familyalarına ait 6 tür ve 2 alttür tespit etmişlerdir.

4 Alaş vd. (1999), Kayaboğazı Baraj Gölü (Tavşanlı-Kütahya) balıklarını incelemişler, Cyprinidae ve Gobiidae familyalarından 8 tür ve 1 alttür olmak üzere 9 takson tespit etmişlerdir. Wildekamp vd. (1999), yaptıkları çalışmada Aphanius genusunun Türkiye de 4 tür ve 4 alttür olmak üzere 8 taksonla temsil edildiğini belirtmişlerdir. Yılmaz vd. (1999a), Kütahya ili su kaynakları ve balıkçılık potansiyeli üzerine yaptıkları çalışmada Cyprinidae familyasından 11, Siluridae familyasından 1 türle Cobitidae familyasından Cobitis sp. ve Nemacheilus sp. genuslarını; Porsuk ve Enne Baraj Göllerinin balıkları üzerine yaptıkları diğer bir çalışmada, Cyprinidae familyasından 8 tür ve 1 alttür, Cobitidae familyasından 2 genus ve Poecilidae familyasından da 1 tür olmak üzere 12 takson bildirmişlerdir (Yılmaz vd., 1999b). Kuru vd. (2001), Türkiye nin 7 coğrafik bölgesindeki 79 sulak alanı Ramsar Sözleşmesi Balık Kriterlerine Değerlendirilmesi isimli kaynak incelemesinde bölge sularında dağılım gösteren 56 taksonun varlığını bildirmişlerdir. Kuru (2004), Türkiye içsu balıklarının son sistematik durumunu bildiren çalışmasında Türkiye içsularında 26 familya dahilinde 236 tür ve alttürün varlığını ve bunların güncel isimlerini liste halinde vermiştir. Balık vd. (2005), Uludağ daki göllerin ve akarsuların flora ve faunasını araştırdıkları çalışmada Uludağ dan kaynaklanan akarsularda Salmonidae, Cyprinidae ve Cobitidae familyalarına ait 7 takson tespit etmişlerdir.

5 Bunların dışında, bölgemiz balıklarını kısmen ilgilendiren bazı çalışmalar mevcut olup, başlıcaları Ladiges (1960) ve (1964) Karaman (1969), Banarescu vd. (1978), Erkakan ve Atalay-Ekmekçi (1998), Erkakan vd. (1999), şeklinde sıralanabilir. Bu taksonomik çalışmalara ilave olarak, bölgedeki sularda yaşayan ekonomik türlerin, biyolojik özelliklerinin tespitine yönelik çalışmalarda da bölge sularından özellikle ekonomik olan türlerin bildirişleri yapılmıştır. Bu çalışmalar tarihsel sırasıyla Erk akan (1985), Ekmekçi (Atalay) ve Erk akan (1992), Ekmekçi (Atalay) (1996), Ekmekçi (1996a, 1996b, 1996c), Yılmaz vd. (1996), Ölmez ve Köksal (1997), Emiroğlu vd. (2001) şeklinde sıralanabilir. Yukarıda belirtildiği üzere Batı Karadeniz Bölgesi içsularının balık faunasına yönelik çalışmalar daha ziyade büyük akarsu sistemleri olan Sakarya ve Kızılırmak nehirleri havzalarında kalan suları kapsamaktadır. Bölgenin kıyı şeridinde yer alan çok sayıdaki küçük akarsuyun balık faunası ile ilgili olarak ise günümüze kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bunun yanı sıra, coğrafik konumu, Anadolu nun tarihsel gelişimi ve son yıllardaki balıklandırma çalışmalarının yarattığı kargaşa nedeniyle de Türkiye nin tatlısu balık faunası günümüzde hala tam manasıyla sonuçlandırılabilmiş değildir. Bu durumu Türkiye nin iki kıtanın birleştiği, Boğazlar sistemi ve Thetys denizi gibi çok önemli oluşumların etkisi altında kalmış bir coğrafyaya sahip olması gibi nedenlerle açıklayabiliriz. Bu özel coğrafik koşulların yanı sıra, özellikle son 20-25 yılda ülkemizdeki gölet ve barajların hızla artması ve düzensiz şekilde balıklandırılmaları da türlerin dağılım alanlarının oldukça karmaşık bir hal alması sonucunu doğurmuştur.

6 Bu tez çalışması ile, Batı Karadeniz Bölgesi nde yer alan Sakarya Nehri, Yenice Irmağı ve Bartın Çayı gibi büyük akarsu sistemlerinin yanı sıra, Karadeniz Bölgesi coğrafyası gereği, denize paralel uzanan dağ silsilelerinden kaynaklanarak kısa mesafede denize ulaşan çok sayıdaki küçük derelere sahip bir bölgenin tatlısu balık faunasının günümüzdeki durumunun ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

7 2. MATERYAL ve METOT Tez çalışmasının konusunu oluşturan tatlısu balıkları, Batı Karadeniz Bölgesi nde Sakarya dan Sinop a kadar olan sahadaki 13 ili (Adapazarı, Düzce, Bursa, Bolu, Zonguldak, Karabük, Bartın, Kastamonu, Sinop, Çankırı, Ankara, Eskişehir, Kütahya) kapsayan akarsulardan toplanmıştır. Batıda Sakarya Nehriyle başlayıp, doğuya doğru Yenice Irmağı ve Bartın Çayı, güneyde ise Kızılırmak Nehri nin büyük bir kolu olan Gökırmak çayı gibi büyük akarsu sistemlerinin kolları ile, kısa mesafede denize dökülen küçük akarsular dahil olmak üzere 78 farklı lokaliteden örnekler toplanmıştır (Çizelge 2.1, Şekil 6.1). Çalışmanın konusunu oluşturan materyalin toplanabilmesi için bölgenin coğrafik yapısı ve iklim koşulları da göz önünde bulundurularak, akarsuların debilerinin azaldığı, balıkların daha hareketli olduğu ve avcılığının daha kolay yapıldığı yaz ayları tercih edilmiştir. Bu amaçla 28 Haziran-2 Temmuz 2004, 16-20 Ağustos 2004 ve 13-17 Haziran 2005 tarihleri arasında yapılan toplam 15 günlük alan çalışmasının yanı sıra Anabilim dalınca gerçekleştirilen Uludağ (Bursa)'daki Göllerin ve Akarsuların Flora ve Faunasının Araştırılması ve Susurluk Irmağı ve Havzasının Balık Faunası isimli iki farklı proje çalışması sırasında da yakın akarsulardan balık örnekleri toplanmıştır. Balık örneklerinin yakalandığı istasyonların su sıcaklığı, çözünmüş oksijen miktarı, tuzluluk, ph ve elektriki iletkenlik gibi bazı fizikokimyasal parametreleri de yerinde ölçülmüştür. Balık örneklerinin toplanmasında akarsularda SAMUS 725 G model doğru akım elektroşoker cihazı ile 1 KW ve 220 V kapasiteli alternatif akım jenarötörü ve el kepçeleri; durgun sularda ise çeşitli ağlar

8 kullanılmıştır. Toplanan örneklerin renk ve desenlerini belirlemek amacıyla fikse edilmeden önce renkli fotoğrafları çekilmiştir. Yakalanan balık örnekleri %4 lük formaldehit çözeltisinde tespit edilerek laboratuvara getirilmiştir. Laboratuvara getirilen örneklerin tür ve alttürleri belirlenerek her bir taksondan yakalanan birey sayıları tespit edilmiştir. Örneklerin diagnostik karakterlerinin tespit edilmesi amacıyla metrik ve meristik ölçümler alınmıştır. Metrik ölçümler 0.01 hassasiyetli digital kumpas yardımıyla, meristik ölçümler ise lub ve binoküler mikroskop kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Balık tür ve alttürlerinin teşhisinde Geldiay ve Balık, 1999; Kuru, 1980; Elvira, 1987; Erk akan, 1984; Erk akan vd., 1999; Miller, 1986; Berg, 1948-49 un yaptıkları tayin anahtarları ve yayınlardan yararlanılmıştır. Türlerin ayrımında kullanılan diagnostik karakterlerden yüzgeç ışın sayıları, ligne lateral ve ligne transversal pul sayıları ile solungaç diken sayıları belirlenmiştir. Ayrıca, türlerin ayrımında önemli olan metrik karakterlerden, Total boy, Çatal boy, Standart boy, Maksimum vücut yüksekliği, Baş boyu, Baş genişliği, Baş yüksekliği, Burun boyu, Göz çapı, Gözler arası mesafe, Ventral yüzgeç uzunluğu, Predorsal mesafe ve Postdorsal mesafe ölçülmüştür (Şekil 2.1). Yapılan metrik ölçümler, tür ve alttürlerin ayırımında önemli olan vücut kısımlarının birbirlerine oranları dikkate alınarak (SB/MVY, SB/BB, BB/MVY, BB/GÇ, BB/BrB, GAM/GÇ, PrDM/PsDM) istatistiksel olarak değerlendirilmiş ve sonuçlar her takson için çizelgeler halinde verilmiştir.

Şekil 2.1. Ölçümü yapılan vücut kısımları 9

10 2.1. Örneklerin Toplandığı İstasyonlar ve Kısa Tanıtımları Çalışmanın konusunu oluşltturan balık örnekleri Batı Karadeniz bölgesi içsularını temsilen 78 farklı lokaliteden toplanmıştır (Çizelge 2.1). Çizelge 2.1. Örneklerin Toplandığı İstasyonlar İst. no Akarsuyun adı İlçesi/İli Koordinatı 1 Batbaşı Deresi Karasu/Adapazarı 2 Gölbaşı Göleti Karasu/Adapazarı 3 Karasu Deresi Karasu/Adapazarı 4 Maden Deresi Karasu/Adapazarı 5 Kara Dere Cumayeri/Düzce 6 Güz Dere Gümüşova-Düzce 7 Bıçkı Deresi Düzce 8 Kurukavak Deresi Düzce 9 Akçakoca Deresi Akçakoca/Düzce 10 Edilli Deresi Akçakoca/Düzce 11 Akınçay Deresi Akçakoca/Düzce 12 Beyhanlı Deresi Akçakoca/Düzce 13 Değirmen Deresi Akçakoca/Düzce 14 Kocaman Dere Akçakoca/Düzce 41 01' 56'' N 30 37' 00'' E 41 05' 11'' N 30 44' 44'' E 41 03' 37'' N 30 47' 21'' E 41 59' 36'' N 30 55' 48'' E 41 53' 56'' N 30 52' 56'' E 41 51' 14'' N 30 57' 28'' E 40 57' 15'' N 31 02' 10'' E 40 58' 37'' N 31 01' 52'' E 41 05' 06'' N 31 06' 07'' E 41 04' 14'' N 31 04' 20'' E 41 05' 35'' N 31 13' 05'' E 41 06' 03'' N 31 13' 05'' E 41 06' 10'' N 31 15' 07'' E 41 06' 45'' N 31 18' 18'' E

11 Çizelge 2.1 in devamı 15 Kovukkavlak Deresi Alaplı/Zonguldak 16 Alaplı Çayı Alaplı/Zonguldak 17 Salı Dere Ereğli/Zonguldak 18 Aydınlar Çayı Ereğli/Zonguldak 19 Kurtsuyu Deresi Devrek/Zonguldak 20 Ilıksu Deresi Zonguldak 21 Emir Deresi Zonguldak 22 Göbü Deresi Zonguldak 23 Yalnızcı Dere Çaycuma/Zonguldak 24 Kara Dere Çaycuma/Zonguldak 25 Gerdek Deresi Beycuma/Zonguldak 26 Döngeller Deresi Devrek/Zonguldak 27 Göksu Çayı Yenişehir/Bursa 28 Göynük Çayı Göynük/Bolu 29 Nallı Dere Nallıhan/Bolu 30 Aladağ Çayı Seben/Bolu 31 Karaköse Deresi Bolu 32 Mengen Çayı Mengen/Bolu 41 08' 30'' N 31 21' 34'' E 41 08' 59'' N 31 24' 33'' E 41 16' 10'' N 31 33' 21'' E 41 14' 01'' N 31 36' 38'' E 41 13' 56'' N 31 41' 14'' E 41 23' 58'' N 31 41' 01'' E 41 31' 13'' N 31 56' 29'' E 41 31' 51'' N 31 57' 23'' E 41 28' 22'' N 32 04' 02'' E 41 23' 08'' N 32 02' 26'' E 41 22' 01'' N 31 59' 54'' E 41 16' 00'' N 31 58' 43'' E 40 16' 19'' N 29 46' 52'' E 40 23' 58'' N 30 33' 01'' E 40 14' 18'' N 31 20' 40'' E 40 24' 13'' N 31 34' 28'' E 40 35' 18'' N 31 38' 02'' E 40 53' 18'' N 31 58' 09'' E

12 Çizelge 2.1 in devamı 33 Ulus Çayı Ulus/Bartın 34 Ova Çayı Ulus/Bartın 35 Araç Çayı Safranbolu/Karabük 36 Soğanlı Çayı Karabük 37 Eskipazar Çayı Karabük 38 Çerkeş Çayı Çerkeş/Çankırı 39 Bulak Çayı Kızılcahamam/Ankara 40 Koca Çay Kızılcahamam/Ankara 41 Bayındır Çayı Kızılcahamam/Ankara 42 Süvari Çayı Güdül/Ankara 43 Yalımkaya Deresi Mihaliççık/Eskişehir 44 Seydi Çayı Mahmudiye/Eskişehir 45 Bardakçı Deresi Çifteler/Eskişehir 46 Sarısu Çayı İnönü/Eskişehir 47 Felek Deresi Kütahya 48 Ağaçköy Deresi Kütahya 49 Porsuk Çayı Kütahya 50 Çamkışla Deresi Pınarbaşı/Kastamonu 41 31' 20'' N 32 34' 04'' E 41 30' 35'' N 32 34' 13'' E 41 13' 08'' N 32 44' 23'' E 41 07' 26'' N 32 43' 45'' E 41 04' 43'' N 32 40' 03'' E 40 51' 41'' N 32 38' 20'' E 40 30' 55'' N 32 36' 44'' E 40 25' 56'' N 32 39' 01'' E 40 19' 21'' N 32 27' 53'' E 40 12' 50'' N 32 06' 07'' E 39 59' 13'' N 31 20' 42'' E 39 30' 35'' N 30 59' 26'' E 39 22' 49'' N 31 06' 37'' E 39 49' 22'' N 30 09' 15'' E 39 28' 08'' N 29 54' 54'' E 39 28' 24'' N 29 50' 34'' E 39 21' 43'' N 30 03' 04'' E 41 35' 04'' N 33 05' 27'' E

13 Çizelge 2.1 in devamı 51 Karafasıl Çayı Pınarbaşı/Kastamonu 52 Devrekani Çayı Pınarbaşı/Kastamonu 53 Derelitekke Deresi Azdavay/Kastamonu 54 Şehriban Çayı Şenpazar/Kastamonu 55 Cide Deresi Cide/Kastamonu 56 Terme Çayı Doğanyurt/Kastamonu 57 Yenidoğan Deresi Doğanyurt/Kastamonu 58 Gündoğan Çayı 59 Düzçay Deresi 60 Akçabel Çayı 61 Karacehennemboğazı Çayı Doğanyurt/Kastamonu Doğanyurt/Kastamonu Doğanyurt/Kastamonu Doğanyurt/Kastamonu 62 Sakalar Deresi İnebolu/Kastamonu 63 Sökü Çayı İnebolu/Kastamonu 64 Manastır Deresi İnebolu/Kastamonu 65 Adıyaman Deresi İnebolu/Kastamonu 66 Zerve Çayı İnebolu/Kastamonu 67 İlişi Çayı Abana/Kastamonu 68 Ezine Çayı Abana/Kastamonu 41 39' 28'' N 33 08' 21'' E 41 40' 08'' N 33 09' 40'' E 41 43' 38'' N 33 28' 03'' E 41 47' 22'' N 33 10' 36'' E 41 53' 50'' N 32 59' 59'' E 41 57' 33'' N 33 12' 34'' E 41 58' 08'' N 33 14' 12'' E 42 00' 26'' N 33 21' 58'' E 42 00' 01'' N 33 27' 11'' E 41 59' 28'' N 33 31' 53'' E 41 59' 00'' N 33 36' 12'' E 41 58' 38'' N 33 43' 38'' E 41 57' 15'' N 33 45' 18'' E 41 58' 28'' N 33 50' 27'' E 41 58' 21'' N 33 51' 05'' E 41 57' 47'' N 33 53' 03'' E 41 58' 22'' N 33 58' 27'' E 41 56' 40'' N 34 01' 15'' E

14 Çizelge 2.1 in devamı 69 Kirazlı Çayı Çatalzeytin/Kastamonu 70 Büyük Dere Çatalzeytin/Kastamonu 71 Karapınar Deresi Türkeli/Sinop 72 Helaldi Çayı Türkeli/Sinop 73 Zindan Çayı Ayancık/Sinop 74 Ayancık Çayı Ayancık/Sinop 75 Kirazbaşı Çayı Taşköprü/Kastamonu 76 Bavat Deresi Taşköprü/Kastamonu 77 Kara Dere Kastamonu 78 Devrez Çayı Tosya/Kastamonu 41 57' 22'' N 34 11' 35'' E 41 56' 34'' N 34 13' 38'' E 41 55' 47'' N 34 20' 37'' E 41 56' 40'' N 34 23' 44'' E 41 52' 42'' N 34 32' 59'' E 41 52' 37'' N 34 36' 56'' E 41 16' 13'' N 34 12' 10'' E 41 13' 12'' N 34 11' 39'' E 41 10' 01'' N 34 04' 10'' E 40 56' 27'' N 33 53' 52'' E

15 3. BULGULAR 3.1. İstasyonların Fiziko-kimyasal Özellikleri Arazi çalışmaları sırasında yapılan ölçümler sonucunda tüm çalışma boyunca su sıcaklığının 13.2-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 4.6-8.5 mg/l, tuzluluğun 0.1-0.3, ph ın 7.73-8.09 ve elektriki iletkenliğin 141-1881 µs 25 arasında değiştiği görülmüştür (Çizelge 3.1). İkinci istasyonda elektriki iletkenliğin yüksek değerde oluşu, ortamın denizle bağlantılı durumda bir gölet niteliği taşıması yani acısu karakterinde olmasından kaynaklanmaktadır. Çizelge 3.1. Fizikokimyasal parametreler. İst. no Tarih Elektriki Sıcaklık Ç.O Tuzluluk ph İletkenlik ( C) (mg/l) ( ) (µs 25 ) 1 29.06.2004 16.3 4.7 7.73 0.2 492 2 29.06.2004 25.4 7.0 7.82 * 1881 3 29.06.2004 20.5 6.5 7.90 0.1 272 4 29.06.2004 26.1 8.5 7.94 0.2 374 5 29.06.2004 21.8 6.0 7.96 0.2 353 6 29.06.2004 24.4 6.2 7.93 0.3 565 7 29.06.2004 18.7 5.9 7.90 0.1 183 8 29.06.2004 13.2 6.9 7.92 0.1 280 9 30.06.2004 15.6 6.9 7.85 0.1 311 10 30.06.2004 15.5 6.6 7.96 0.1 287 11 30.06.2004 19.9 6.4 7.98 0.1 241

16 Çizelge 3.1 nin devamı 12 30.06.2004 18.1 6.7 8.02 0.1 164 13 30.06.2004 18.1 6.7 7.99 0.1 209 14 30.06.2004 20.2 6.7 8.02 0.1 144 15 30.06.2004 18.4 7.4 7.98 0.1 206 16 30.06.2004 20.1 6.1 8.02 0.1 192 17 30.06.2004 22.1 6.7 8.05 0.1 176 18 30.06.2004 20.5 6.4 8.00 0.1 273 19 30.06.2004 21.2 6.7 8.04 0.1 221 20 30.06.2004 18.9 5.7 8.01 0.1 259 21 01.07.2004 16.2 6.6 8.03 0.1 243 22 01.07.2004 17.4 4.6 8.01 0.1 261 23 01.07.2004 17.2 6.1 8.01 0.1 237 24 01.07.2004 18.7 6.4 8.07 0.1 278 25 01.07.2004 21.3 8.2 8.09 0.2 312 26 01.07.2004 20.4 6.1 8.07 0.1 306 27 16.08.2004 23.8 3.5 7.18 0.5 1091 28 16.08.2004 19.1 5.2 6.95 0.3 698 29 17.08.2004 15.7 8.9 7.28 0.5 953 30 17.08.2004 21.0 8.4 7.40 0.4 719 31 17.08.2004 21.7 5.6 7.39 0.1 141 32 17.08.2004 21.6 5.7 7.17 0.3 689 33 17.08.2004 21.0 7.5 7.14 0.2 459 34 18.08.2004 20.6 7.2 7.29 0.2 378 35 18.08.2004 18.3 7.6 7.35 0.2 415

Çizelge 3.1 nin devamı 36 18.08.2004 20.6 6.8 7.23 0.2 452 37 18.08.2004 23.3 6.9 7.44 0.2 463 38 18.08.2004 23.0 7.2 7.29 0.3 635 39 18.08.2004 18.7 8.5 7.16 0.2 468 40 18.08.2004 19.8 4.7 7.04 0.1 189 41 18.08.2004 23.0 4.2 7.37 0.3 567 42 18.08.2004 19.6 5.8 7.54 0.1 248 43 18.08.2004 24.0 6.1 7.08 0.1 283 44 19.08.2004 19.7 7.2 7.25 0.2 453 45 19.08.2004 18.5 7.7 7.32 0.3 575 46 19.08.2004 21.9 7.6 7.03 0.3 625 47 19.08.2004 20.1 5.5 7.35 0.2 415 48 19.08.2004 17.8 3.3 7.02 0.2 514 49 19.08.2004 25.0 2.0 7.10 0.3 602 50 14.06.2005 15.6 8.4 7.71 0.2 413 51 14.06.2005 16.4 8.9 7.40 0.2 392 52 14.06.2005 16.9 8.8 7.48 0.2 401 53 14.06.2005 18.5 8.0 8.06 0.2 350 54 14.06.2005 19.3 8.4 8.01 0.1 266 55 14.06.2005 20.5 8.3 7.98 0.2 320 56 14.06.2005 23.1 8.6 8.13 0.1 240 57 14.06.2005 17.9 8.9 8.14 0.1 245 58 14.06.2005 19.9 8.4 8.22 0.1 230 59 14.06.2005 17.9 8.2 8.18 0.1 242 17

18 Çizelge 3.1 nin devamı 60 15.06.2005 15.8 9.4 8.25 0.1 230 61 15.06.2005 16.9 9.7 8.16 0.1 296 62 15.06.2005 16.9 9.2 8.20 0.1 258 63 15.06.2005 20.2 9.4 8.27 0.1 253 64 15.06.2005 16.5 8.6 7.97 0.1 258 65 15.06.2005 15.5 9.2 8.07 0.1 233 66 15.06.2005 16.1 9.7 8.43 0.1 173 67 15.06.2005 15.9 9.7 8.45 0.1 149 68 15.06.2005 17.8 8.5 8.14 0.1 238 69 15.04.2005 18.1 8.4 8.23 0.1 178 70 15.06.2005 18.7 9.1 7.88 0.1 232 71 15.06.2005 20.6 8.5 8.05 0.1 248 72 15.06.2005 22.1 8.0 7.84 0.1 294 73 15.06.2005 19.2 9.0 7.96 0.1 253 74 15.06.2005 18.2 9.1 8.11 0.1 237 75 16.06.2005 10.9 9.3 7.78 0.1 251 76 16.06.2005 12.9 9.2 7.93 0.1 266 77 16.06.2005 13.8 9.0 8.04 0.1 234 78 16.06.2005 19.4 8.4 8.20 0.2 337

19 Örnek toplanan istasyonlar aşağıdaki şekilde kısaca özetlenmiştir. Batbaşı Deresi (İst. 1): Sakarya Nehri nin küçük bir kolu olup, Subatağı Köyü civarından kaynaklanır ve kısa mesafede Batbaşı köyünde nehire karışır. Debisi çok az olup, yatağının etrafı yoğun vejetasyonla kaplıdır. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Neogobius fluviatilis, Rhodeus amarus, Cobitis taenia, Proterorhinus marmoratus. Gölbaşı Göleti (İst. 2): 5 adet küçük derenin birleşmesiyle oluşmuş ve denizle direkt bağlantılı acısu karakterinde bir ortamdır. Etrafı ve içi zengin bitki örtüsüyle çevrili olup, Karasu nun doğusunda Karadeniz e dökülmektedir. Tespit edilen balıkları; Atherina boyeri, Gambusia affinis, Leuciscus cephalus, Mugil auratus, Neogobius fluviatilis, Vimba vimba, Scardinius erythrophthalmus, Syngnathus abaster, Tinca tinca, Neogobius melanostomus. Karasu Deresi (İst. 3): Üst kesimlerinde Kabalak Deresi ile birleşerek Karasu-Kocaali arasında denize dökülmektedir. Etrafı bitki örtüsüyle çevrelenmiş olup, çakıllı zemin yapısına sahiptir. Tespit edilen balıkları; Alburnoides bipunctatus, Barbus plebejus escherichi, Chalcalburnus chalcoides, Cobitis taenia, Neogobius fluviatilis, Gobio gobio, Leuciscus cephalus, Nemacheilus angorae, Rhodeus amarus. Maden Deresi (İst. 4): Büyükmelen Çayı nın batısında yer alan bir kolu olup, Ortaköy de çaya katılmaktadır. Ağaçlıklar arasından yavaş akan ve yer yer küçük göletler oluşmuş, kayalık-çakıllı bir yatak yapısı vardır. Tespit edilen balıkları; Alburnoides bipunctatus, Barbus plebejus escherichi, Chalcalburnus chalcoides, Cobitis taenia, Gobio gobio, Leuciscus cephalus, Nemacheilus angorae, Rhodeus amarus, Neogobius fluviatilis.

20 Kara Dere (İst. 5): Büyükmelen Çayı nın batısında yer alan kollardan biridir ve Yeşiltepe köyü civarında çaya katılmaktadır. Taşlı-çakıllı zemin yapısına sahiptir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta capoeta sieboldi, Chalcalburnus chalcoides, Vimba vimba. Güz Dere (İst. 6): Gümüşova ilçesinin güneyinden akarak Büyükmelen Çayı na katılan küçük bir koldur. Taşlı-çakıllı zemin yapısına sahip olup, yer yer hızlı akan yer yer küçük göletler oluşturan bir yapısı vardır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Chalcalburnus chalcoides, Gobio gobio, Nemacheilus angorae, Alburnoides bipunctatus. Bıçkı Deresi (İst. 7): Büyükmelen Çayı nın doğu tarafındaki küçük kollarından biri olup, Aydoğan köyü civarında çaya karışmaktadır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Phoxinus phoxinus. Kurukavak Deresi (İst. 8): Büyükmelen Çayı nın doğu yönünde kalan küçük kollardan biridir. Taşlık-kayalık bir zemin yapısı vardır. Hızlı akıntılı olup, sık sık derin büvetler oluşmuştur. Tespit edilen balıkları; Salmo trutta labrax. Akçakoca Deresi (İst. 9): Kirazlı köyü civarından kaynaklanıp Akçakoca dan denize dökülmektedir. Taşlı-çakıllı zemin yapısına sahip olup, bir orman örtüsünün içinden akan düşük debili bir deredir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Neogobius fluviatilis, Phoxinus phoxinus. Edilli Deresi (İst. 10): Akçakoca ilçesinin 2-3 km batısında kalan Edilli köyü civarından denize dökülür. Etrafı yoğun bitki örtüsüyle kaplı olup,

21 taşlı-çakıllı bir zemin yapısına sahiptir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Phoxinus phoxinus. Akınçay Deresi (İst. 11): Üst kesimlerde Kilsuyu ve Kuşça derelerinin birleşmesiyle oluşup, Akçakoca nın doğusunda Çayağzı köyünden denize dökülmektedir. Taşlı-çakıllı zemin yapısına sahiptir ve yer yer küçük göletler, yer yer de sığ kumluk alanlar mevcuttur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Chalcalburnus chalcoides, Phoxinus phoxinus, Cobitis taenia, Mugil cephalus. Beyhanlı Deresi (İst. 12): Beyhanlı köyü civarından denize dökülen küçük bir deredir. Taşlı-çakıllı zemin yapısına sahip olup, gölcükler ve sığlık yerleri vardır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Phoxinus phoxinus, Cobitis taenia, Proterorhinus marmoratus, Alburnoides bipunctatus. Değirmen Deresi (İst. 13): Beyhanlı ve Akkaya köyleri arasından denize dökülen küçük bir deredir. Çakıllı-kumlu zemin yapısına sahiptir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Phoxinus phoxinus, Cobitis taenia, Proterorhinus marmoratus. Kocaman Dere (İst. 14): Akkaya köyü civarından denize dökülen küçük derelerden biridir. Zemin yapısı yer yer taşlı-çakıllı, yer yer sığ ve kumlu yapıdadır. Etrafı bitki örtüsüyle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Neogobius fluviatilis, Chalcalburnus chalcoides, Cobitis taenia, Proterorhinus marmoratus, Alburnoides bipunctatus.

22 Kovukkavlak Deresi (İst. 15): Alaplı ilçesinin batısından denize dökülen küçük bir akarsudur. Çakıllı-kumlu zemin yapısına sahip olup, yavaş akıntılıdır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Neogobius fluviatilis, Chalcalburnus chalcoides, Phoxinus phoxinus, Proterorhinus marmoratus. Alaplı Çayı (İst. 16): Birçok ufak dalın birleşerek oluşturduğu küçük akarsulardan biri olup, Alaplı ilçesinden denize dökülmektedir. Etrafı bitki örtüsüyle çevrilidir. Zemini çakıllı-kumlu yapıdadır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Chalcalburnus chalcoides, Cobitis taenia, Alburnoides bipunctatus. Salı Dere (İst. 17): Gülüç Barajı nın yer aldığı Aydınlar Çayı nın barajdan önce yer alan kollarından biridir. Taşlı-çakıllı yerleri olduğu gibi kumluk ve sığ akan, vejetasyonlu kesimler de mevcuttur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Neogobius fluviatilis, Chalcalburnus chalcoides, Rhodeus amarus, Cobitis taenia, Proterorhinus marmoratus, Nemacheilus angorae, Vimba vimba, Alburnoides bipunctatus. Aydınlar Çayı (İst. 18): Aydınlar Çayı nın orta kesimleridir. Çakıllıkumlu yapıda zemin yapısına sahiptir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Chalcalburnus chalcoides, Gobio gobio, Cobitis taenia, Nemacheilus angorae, Alburnoides bipunctatus. Kurtsuyu Deresi (İst. 19): Aydınlar Çayı nın doğduğu üst kesimleridir. Etrafı bitkilerle çevrili olup, zemini taşlıktır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Neogobius fluviatilis,

23 Chalcalburnus chalcoides, Nemacheilus angorae, Alburnoides bipunctatus. Ilıksu Deresi (İst. 20): Zonguldak ın batısındaki küçük derelerden biri olup, Karadeniz e dökülür. Etrafı bitkilerle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Gobio gobio, Cobitis taenia, Proterorhinus marmoratus, Nemacheilus angorae, Neogobius melanostomus, Alburnoides bipunctatus. Emir Deresi (İst. 21): Zonguldak ın doğusundan denize dökülen küçük bir akarsudur. Zemini taşlı-çakıllı yapıdadır. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Proterorhinus marmoratus. Göbü Deresi (İst. 22): Göbü köyü civarından denize dökülen küçük derelerden biridir. Zemini taşlı-çakıllıdır. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus. Yalnızcı Deresi (İst. 23): Yenice Irmağı nın batısında, Çomranlı köyü civarından ırmağa karışan küçük bir koludur. Zemini çakıllı-talşlı olup, yer yer küçük göletler oluşmuştur. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Chalcalburnus chalcoides, Neogobius fluviatilis, Alburnoides bipunctatus. Kara Dere (İst. 24): Yenice Irmağı nın batısında yer alan küçük kollarından biridir. Çakıllı-taşlı zemin yapısında olup, yavaş akıntılıdır. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Neogobius fluviatilis. Gerdek Deresi (İst. 25): Yenice Irmağı nın batısında Beycuma Çayı ile birleşerek ırmağa karışan kollarından biridir. Taşlı-çakıllı zemin yapısına

24 sahiptir ve çevresindeki bitki örtüsü seyrektir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Neogobius cephalarges. Döngeller Deresi (İst. 26): Yenice Irmağı nın büyük kollarından biri olan Devrek Çayı nın küçük kollarından biridir. Etrafındaki bitki örtüsü seyrek, zemini ise taşlı-çakıllı yapıdadır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Chalcalburnus chalcoides, Neogobius cephalarges. Göksu Çayı (İst. 27): Sakarya Nehri nin büyük kollarından biridir. Etrafı bitkilerle çevrili olup, yer yer hızlı akıntılı yer yer de durağan göletlerden oluşur. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Alburnus orontis, Barbus plebejus escherichi, Gobio gobio, Nemacheilus angorae. Göynük Çayı (İst. 28): Sakarya nın kollarından biridir. Akarsu yatağının etrafı bitki örtüsüyle çevrili, zemini çakıllı-taşlı ve çakıllıkumludur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Nemacheilus angorae, Alburnoides bipunctatus. Nallı Dere (İst. 29): 7 küçük derenin birleşmesiyle oluşup, Gökçekaya Baraj Gölü ne akmaktadır Etrafı bitkilerle çevrili olup, çakıllı-kumlu bir zemin yapısına sahiptir. Tespit edilen balıkları; Capoeta tinca, Nemacheilus angorae. Aladağ Çayı (İst. 30): Birçok küçük derenin katılımıyla oluşarak Sarıyar Baraj Gölü ne dökülmektedir. Zemini çakıllı-taşlı yapıda olup, etrafında ağaçlıklar ve bitki örtüsü mevcuttur. Tespit edilen balıkları;

25 Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Capoeta capoeta sieboldi, Alburnus orontis, Cobitis simplicispinna, Nemacheilus angorae. Karaköse Deresi (İst. 31): Aladağ Çayı nın küçük kollarından biridir. Sığ akan ve zemini kumlu-çakıllı yapıda olup, etrafı bitkilerle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Alburnus orontis, Rhodeus amarus, Gobio gobio, Nemacheilus angorae, Alburnoides bipunctatus. Mengen Çayı (İst. 32): Devrek Çayı nın büyük kollarından biridir. Zemini taşlı-çakıllı olup, yer yer küçük göletler oluşmuştur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Neogobius cephalarges Ulus Çayı (İst. 33): Bartın dan Karadeniz e dökülen Bartın Çayı'nın ana kollarından biridir. Kayalık-taşlık bir zemin yapısı vardır ve nispeten hızlı akan bir akarsudur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Neogobius fluviatilis, Alburnoides bipunctatus. Ova Çayı (İst. 34): Bartın Çayı nın iki büyük kolundan biri olup, Abdipaşa köyü civarında Ulus Çayı ile birleşip Gökırmak Çayı adını almaktadır. Kayalık-taşlık zemin yapısına sahip olup, bitki örtüsü ile çevrilidir. Sıklıkla küçük göletler oluşmuştur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Neogobius fluviatilis, Alburnoides bipunctatus. Araç Çayı (İst. 35): Yenice Irmağı nın en büyük kollarından biri olup, birçok küçük derenin katılımıyla oluşmaktadır. Taşlık-kayalık zemin

26 yapısındadır ve etrafında bitki örtüsü mevcuttur. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Alburnoides bipunctatus. Soğanlı Çayı (İst. 36): Araç Çayı nın güneyinde Yenice Irmağı na katılan büyük kollardan biridir. Kayalık-taşlık zemin yapısına sahip olup, hızlı akan ve yer yer küçük göletlerin yer aldığı bir akarsudur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Capoeta capoeta sieboldi, Alburnus orontis, Neogobius cephalarges, Alburnoides bipunctatus. Eskipazar Çayı (İst. 37): Karabük ilinin güneyinde Soğanlı Çayı ile birleşen Yenice Irmağı nın kollarından biridir. Taşlı-çakıllı zemin yapısı vardır ve etrafında bitki örtüsü mevcuttur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Nemacheilus angorae. Çerkeş Çayı (İst. 38): Birçok küçük derenin katılımıyla oluşup, Hamamlı köyünde Gerede Çayı ile birleşir. Zemin yapısı taşlı-çakıllı yapıdadır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Chalcalburnus chalcoides, Neogobius fluviatilis, Alburnoides bipunctatus. Bulak Çayı (İst. 39): Sarıyar Barajı nın kuzeydoğu ucundan göle dökülmekte olan Kirmir Çayı nın doğduğu suların oluşturduğu akarsudur. Çakıllı-kumlu bir zemin yapısı olup, etrafı vejetasyonla çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Alburnus orontis, Cobitis simplicispinna, Nemacheilus angorae, Chondrostoma nasus.

27 Koca Çay (İst. 40): Eğrekkaya Baraj Gölü nün ayağının da Bulak Çayı na katılmasından sonraki Kirmir Çayı nın orta kesimleridir. Çakıllı-kumlu zemin yapısı vardır ve bitkilerle çevrelenmiştir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Nemacheilus angorae, Alburnoides bipunctatus. Bayındır Çayı (İst. 41): Çamlıdere Barajı nın ayağını oluşturmakta olup, Kirmir Çayı na bağlanmaktadır. Debisi düşük olup, zemini çakıllıkumlu yapıdadır. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Alburnus orontis, Cobitis simplicispinna, Nemacheilus angorae. Süvari Çayı (İst. 42): Kirmir Çayı nın kuzey kesimde kalan kollarından biridir. Etrafı bitkilerle çevrili olup, çakıllı-kumlu bir zemin yapısı vardır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Alburnus orontis, Cobitis simplicispinna, Nemacheilus angorae, Alburnoides bipunctatus. Yalımkaya Deresi (İst. 43): Dinek Deresi ile birleşerek Gökçekaya ve Sarıyar barajlarının birleştiği bölgeye dökülür. Kayalık-yaşlık zemin yapısı vardır ve sıklıkla derin göletler vardır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Capoeta tinca, Neogobius fluviatilis. Seydi Çayı (İst. 44): Sakarya Nehri nin kaynağını oluşturan akarsuların en büyüklerinden biridir. Etrafı bitki örtüsü ve sazlarla kaplı olup, zemini kumlu-çakıllı yapıdadır. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Alburnus orontis, Aphanius chantrei, Gobio gobio, Cobitis simplicispinna, Nemacheilus angorae, Chondrostoma nasus. Bardakçı Deresi (İst. 45): Sakarya Nehri kaynaklarından biri olup, güneyden gelip Seydi Çayına bağlanmaktadır. Zemini çakıllı-taşlı yapıda

28 olup, etrafı küçük boylu bitkilerle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Alburnus orontis. Sarısu Çayı (İst. 46): Seydi Çayı nın kuzeyinden gelerek çaya birleşen Sakarya Nehri kaynak sularından biridir. Kumlu-çakıllı zemin yapısına sahip olup, sazlar ve kısa boylu bitkilerle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Capoeta capoeta sieboldi, Alburnus orontis, Aphanius chantrei, Nemacheilus angorae. Felek Deresi (İst. 47): Enne Barajı nın ayağını oluşturan çay olup, Kütahya sınırları içinde Porsuk Çayı na karışmaktadır. Yavaş akan ve zemini kumlu-çakıllı yapıda olan bir akarsudur. Tespit edilen balıkları; Alburnus orontis, Leuciscus cephalus, Gobio gobio, Cobitis simplicispinna, Carassius gibelio, Pseudorasbora parva. Ağaçköy Deresi (İst. 48): Enne Barajı nın üst kesimlerinden toplanıp barajın kaynağını oluşturan küçük akarsudur. Etrafı kısa bitkilerle çevrili olup, zemini kumlu-çamurlu yapıdadır ve oldukça düşük debilidir. Tespit edilen balıkları; Cobitis simplicispinna, Carassius gibelio, Cyprinus carpio, Pseudorasbora parva. Porsuk Çayı (İst. 49): Çavdarhisar-Kütahya karayolu arasında kalan bölgede Porsuk Çayı nın üst kısımlarını oluşturan akarsudur. Taşlıçakıllı zemin yapısına sahiptir ve debisi yüksektir. Etrafı ağaçlarla kaplı bir akarsu yatağına sahiptir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Capoeta capoeta sieboldi, Alburnus orontis, Nemacheilus angorae, Vimba vimba, Alburnoides bipunctatus.

29 Çamkışla Deresi (İst. 50): Karafasıl Çayı nın küçük bir koludur. Çakıllı-kumlu bir zemin yapısı olup, etrafında bitki örtüsü ve ağaçlıklar vardır. Durağan akıntılı bir akarsudur. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Nemacheilus angorae. Karafasıl Çayı (İst. 51): Cide nin batısında denize dökülen Devrekani Çayı nın ana kollarından biridir. Taşlık-kayalık zemin yapısında genişçe bir yatağa sahip olup, debisi yüksektir. Etrafı ağaçlarla çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Alburnus orontis, Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Nemacheilus angorae. Devrekani Çayı (İst. 52): Cide den denize dökülen çayın orta kesimleridir. Geniş yatak yapısına sahip olup, etrafı ağaçlar ve bitki örtüsüyle çevrilidir. Zemini taşlı-çakıllı yapıdaıdr. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Nemacheilus angorae. Derelitekke Deresi (İst. 53): Şehriban Çayı nın üst kesimlerinde, küçük derelerin oluşturduğu akarsudur. Zemini taşlı-kumlu yapıda olup, etrafı ağaçlarla çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Capoeta tinca. Şehriban Çayı (İst. 54): Karadeniz e dökülen orta büyüklükteki çaylardan biridir. Zemini kayalık-taşlık yapıda olup, geniş bir yatağa sahiptir. Çevresi ağaçlarla kaplı olup, yüksek debili akarsulardan biridir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Neogobius fluviatilis. Cide Deresi (İst. 55): Cide nin içerisinden geçerek denize dökülen küçük bir deredir. Düşük debili, zemini çakıllı-kumlu yapıda ve çevresi

30 bitki örtüsüyle kaplıdır. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca, Neogobius cephalarges. Terme Çayı (İst. 56): Bölgenin karakteristik kısa mesafede denize dökülen küçük derelerinden biridir. Çakıllı-kumlu zemin yapısı ve genişçe bir yatağı vardır. Yer yer bölünerek birkaç koldan akmaktadır. Akarsu yatağının kenarları ağaçlarla çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Neogobius cephalarges. Yenidoğan Deresi (İst. 57): Yenidoğan dan denize dökülen küçük bir deredir. Kayalık-taşlık zemin yapısı vardır ve küçük göletler oluşmuştur. Ormanlık alan içerisinden akmakta olup, etrafı çınar ağaçları ve zengin bitki örtüsüyle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Salmo trutta labrax, Neogobius cephalarges. Gündoğan Çayı (İst. 58): Bölgeye has kısa mesafeli derelerden biridir. Orman örtüsüyle çevrili olup, zemini kayalık-taşlıktır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Neogobius cephalarges, Alburnoides bipunctatus. Düzçay Deresi (İst. 59): Doğanyurt ilçesinden denize dökülen küçük bir deredir. Çevresi ağaçlarla kaplı, zemini çakıllı-kumlu yapıdadır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Neogobius cephalarges, Alburnoides bipunctatus. Akçabel Çayı (İst. 60): Doğanyurt un doğusundan denize dökülen küçük derelerden biridir. Zemini kayalık-taşlık olup, etrafı ormanlık alandır. Tespit edilen balıkları; Neogobius cephalarges, Alburnoides bipunctatus.

31 Karacehennemboğazı Çayı (İst. 61): Uzunöz Çayı, Büyük Çay ve Anday Çay ın birleşerek oluşturduğu küçük çaylardan bir tanesidir. Taşlı-çakıllı zemin yapısı olup, etrafı söğüt ağaçları ve otsu bitkilerle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Leuciscus cephalus, Capoeta tinca. Sakalar Deresi (İst. 62): İnebolu nun batısından denize dökülen küçük bir deredir. Orman örtüsü içersinden akan, zemini kayalık-taşlık ve küçük göletlerin sıklıkla görüldüğü bir akarsudur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Capoeta tinca, Alburnoides bipunctatus, Salmo trutta labrax. Sökü Çayı (İst. 63): İnebolu nun içinden denize dökülen birkaç kolun birleşerek oluşturduğu küçük bir akarsudur. Etrafı ağaçlarla çevrili ve zemini taşlı yapıdadır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Capoeta tinca, Alburnoides bipunctatus. Manastır Deresi (İst. 64): İnebolu-Abana arasında kalan küçük boyutlu derelerden biridir. Yatağı kayalık olup, zemini kumlu küçük derin göletlere sahiptir. Etrafı ağaçlarla çevrelenmiştir. Tespit edilen balıkları; Salmo trutta labrax. Adıyaman Deresi (İst. 65): Çok kısa mesafede denize dökülen bir deredir. Küçük ve derin göletlerin yer aldığı akrsuyun zemini çakıllıkumlu olup, yatağı kayalıktır. Etrafı akarsu yatağını gölgede bırakacak şekilde ağaçlarla çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Salmo trutta labrax. Zerve Çayı (İst. 66): Kısa mesafeli derelerdendir. Çakıllı-taşlı zemin yapısı olup, orman örtüsü içerisinden sakin akan bir akarsudur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Salmo trutta labrax, Alburnoides bipunctatus.

32 İlişi Çayı (İst. 67): İlişi Burnu ndan denize dökülen küçük bir deredir. Zemini taşlı-çakıllı ve etrafı ağaçlarla çevrelenmiştir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Alburnoides bipunctatus. Ezine Çayı (İst. 68): Abana dan denize dökülen, birkaç küçük kolun oluşturduğu deredir. Kayalık-taşlık zemin yapısı vardır ve etrafı ağaçlarla çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Alburnoides bipunctatus. Kirazlı Çayı (İst. 69): Küçük derelerden biridir. Taşlı-çakıllı zemin yapısına sahip olup, akarsu yatağı ağaçlarla çevrelenmiştir. Tespit edilen balıkları; Salmo trutta labrax. Büyük Dere (İst. 70): Akçay, Çamurlu ve Yemişli derelerinin birleşerek denize döküldüğü akarsudur. Kayalık-taşlık zemin yapısı olup, ormanlık alan içinden akmaktadır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Neogobius cephalarges, Alburnoides bipunctatus. Karapınar Deresi (İst. 71): İki kolun birleşerek oluşturduğu küçük akarsulardan biridir. Kayalık-taşlık zemin yapısı olan akarsuyun yatağı çıplak olmakla birlikte çevresi ağaçlarla kaplıdır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Alburnoides bipunctatus. Helaldi Çayı (İst. 72): Direkt olarak denize dökülen küçük derelerden biridir. Etrafı ağaçlarla çevrili olan akarsuyun yatağı çakıllı-taşlı yapıdadır ve debisi düşüktür. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus cephalus, Neogobius cephalarges, Alburnoides bipunctatus.

33 Zindan Çayı (İst. 73): Ayancık Çayı nın en batıda kalan koludur. Taşlık zemin yapısında olup, orman örtüsü arasından akmaktadır. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Neogobius cephalarges, Alburnoides bipunctatus. Ayancık Çayı (İst. 74): Birkaç kolun birleşerek oluşturduğu akarsudur. Kayalık-taşlık bir zemin yapısı olup, etrafında ağaçlar mevcuttur. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Neogobius cephalarges, Alburnoides bipunctatus. Kirazbaşı Çayı (İst. 75): Kızılırmak ın büyük kollarından Gökırmak Nehri nin bir kolu olan Akkaya Çayı nın üst kollarının oluşturduğu akarsudur. Taşlı zemin yapısı olup, etrafı söğüt ağaçları ve otsu bitkilerle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Capoeta tinca, Nemacheilus angorae. Bavat Deresi (İst. 76): Kirazbaşı Çayı nın küçük kollarından biridir. Etrafında ağaçlar ve otlarla çevrilidir ve zemini taşlıktır. Tespit edilen balıkları; Capoeta tinca, Nemacheilus angorae. Kara Dere (İst. 77): Gökırmak Nehri nin kollarından Ağcakavak deresinin üst kesimlerini oluşturan akarsulardır. Taşlı-çakıllı zemin yapısına sahip olup, etrafı söğüt ağaçları ve otsu bitkilerle çevrilidir. Tespit edilen balıkları; Capoeta tinca. Devrez Çayı (İst. 78): İç Anadolu Bölgesi dağlarından kaynaklanan suların birleşerek oluşturduğu Kızılırmak Nehri nin büyük kollarından biridir. Etrafı söğüt ağaçlarıyla çevrili olan akarsu yatağının zemini taşlıkumlu yapıdadır. Yer yer derin göletler oluşturan genişçe bir yatağa sahiptir. Tespit edilen balıkları; Barbus plebejus escherichi, Leuciscus

34 cephalus, Capoeta tinca, Capoeta capoeta sieboldi, Alburnus orontis, Nemacheilus angorae, Alburnoides bipunctatus.

35 3.2. Taksonomik Bulgular Batı Karadeniz Bölgesi Tatlısu balıklarının taksonomik ve ekolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmeler sonucunda 9 familya dahilinde 28 tür ve 3 alttür olmak üzere toplam 31 takson tespit edilmiştir. 3.2.1. Tespit Edilen Taksonların Sistematik Konumları Araştırma bölgesinden elde edilen balık örneklerinin sistematik sınıflandırılmasında FAO (1971) kataloğu European Inland Waterfish deki taksonomik kategoriler esas alınmıştır. Phylum: CHORDATA Subphylum: VERTEBRATA Classis: TELEOSTEI Superordo: PROTACANTHOPTERYGII Ordo: SALMONIFORMES Familia: Salmonidae Salmo trutta labrax Pallas, 1814 Superordo: OSTARIOPHYSI Ordo: CYPRINIFORMES Familia: Cyprinidae Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782) Barbus plebejus escherichi (Steindachner, 1897) Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 Capoeta tinca (Heckel, 1843) Capoeta capoeta sieboldi (Steindachner, 1864) Carassius gibelio (Bloch, 1782) Chalcalburnus chalcoides (Güldenstädt, 1772)

36 Alburnus orontis Sauvage, 1882 Chondrostoma nasus (Linnaeus, 1758) Gobio gobio (Linnaeus, 1758) Leuciscus cephalus (Linnaeus, 1758) Pseudorasbora parva (Temminck&Schlegel, 1846) Phoxinus phoxinus (Linnaeus, 1758) Rhodeus amarus (Bloch, 1782) Scardinius erythrophthalmus (Linnaeus, 1758) Tinca tinca (Linnaeus, 1758) Vimba vimba (Linnaeus, 1758) Familia: Cobitidae Cobitis simplicispinna Hanko, 1925 Cobitis taenia Linnaeus, 1758 Nemacheilus angorae Steindachner, 1897 Superordo: ACANTHOPTERYGII Ordo: GASTEROSTEIFORMES Familia: Syngnathidae Synganthus abaster Risso, 1827 Ordo: CYPRINODONTIFORMES Familia: Cyprinodontidae Aphanius chantrei (Gaillard, 1895) Familia: Poecilidae Gambusia affinis (Baird&Girard, 1853) Ordo: MUGILIFORMES Familia: Mugilidae Mugil cephalus Linnaeus, 1758 Mugil auratus Risso, 1810 Familia: Atherinidae Atherina boyeri Risso, 1810 Ordo: PERCIFORMES

37 Familia: Gobiidae Neogobius fluviatilis (Pallas, 1814) Neogobius melanostomus (Pallas, 1814) Neogobius cephalarges (Pallas, 1814) Proterorhinus marmoratus (Pallas, 1814)

38 3.2.2. Tespit Edilen Taksonların Tayin Anahtarı 1-Ventral yüzgeçler yoktur. Vücut sert plakların oluşturduğu halkalarla kaplıdır. Ağız hortum şeklinde uzamış olan burnun ucunda yer alır Syngnathidae.... Syngnathus abaster -Ventral yüzgeçler mevcuttur. Vücut normal pullarla tamamen örtülü ya da bazen pullar indirgenmiştir. Ağız normal şekillidir.... 2 2-Ventral yüzgeçler göğüs bölgesinde birleşerek bir vantuz teşkil ederler... Gobiidae... 10 -Ventral yüzgeçler normal şekildedir ve vantuz teşkil etmezler 3 3-Dorsal ile Kaudal yüzgeçler arasında kalan bölgede ışın taşımayan bir yağ yüzgeci (Adipöz) bulunur Salmonidae.. Salmo trutta labrax -Dorsal ile Kaudal yüzgeçler arasında kalan bölgede yağ yüzgeci (Adipöz) yoktur.... 4 4-Birbirlerinden ya tamamen ayrılmış, ya da aralarında alçak bir perde bağlantısı olan iki dorsal yüzgeç bulunur.... 5 -Tek bir Dorsal yüzgeç vardır.... 7 5-Birinci Dorsal yüzgeçte 7 diken radius vardır. Vücudun yan taraflarında gümüş renkli bir bant bulunur Atherinidae....... Atherina boyeri - Birinci Dorsal yüzgeçte sadece 4 diken radius vardır. Vücudun yan taraflarında bant bulunmaz. Mugilidae. 6 6-Gözlerin ön ve arkasında, gözbebeğine kadar uzanan iyi gelişmiş yağımsı ve dikey göz kapakları vardır.. Mugil cephalus -Yağımsı göz kapakları yoktur....... Mugil auratus 7-Ligne lateral yoktur Cyprinodontidae... Aphanius chantrei -Ligne lateral vardır....... 8 8-Ovovivipar (yavru doğuran) balıklardır. Eşeysel dimorfizme sahip olup, erkekleri cüce boyludur ve anal yüzgeç kopulasyon organı şekline dönüşmüştür.. Poecilidae. Gambusia affinis

39 -Ovipar (yumurta ile çoğalan) balıklardır. Erkek ve dişi arasında morfolojik bir farklılık yoktur, anal yüzgeç her iki eşeyde de normal görünüştedir..... 9 9-Ağızda 3-5 çift bıyık vardır. Maksimum vücut yüksekliği standart boyda 5 defadan fazla bulunur... Cobitidae. 13 -Ağızda çoğunlukla bıyık bulunmaz. Bıyıklar bulunduğu taktirde en fazla iki çifttir. Maksimum vücut yüksekliği standart boyda 5 defadan az bulunur. Cyprinidae. 16 10-İkinci dorsal yüzgecin yumuşak ışın sayısı genellikle 14 ten fazladır. Anterior nostril (burun delikleri) normal şekildedir.. 11 -İkinci dorsal yüzgecin yumuşak ışın sayısı genellikle 14 ten fazladır. Anterior nostril boru şeklinde öne doğru uzamıştır.... Proterorhinus marmoratus 11-Birinci dorsal yüzgecin arka kaidesinde yuvarlak şekilli koyu bir benek bulunur. L.lateralde 49-55 pul vardır... Neogobius melanostomus -Birinci dorsal yüzgecin arka kaidesinde benek yoktur. L.lateraldeki pul sayısı 55-70 arasında değişir.. 12 12-İkinci Dorsal yüzgecin yüksekliği, arkaya doğru gidildikçe belirgin şekilde azalır..... Neogobius fluviatilis -İkinci Dorsal yüzgecin yüksekliği, arkaya doğru gidildikçe azalmayıp, aynı seviyede devam etmektedir... Neogobius cephalarges 13- Vücut yanlardan yassılaşmış olup, enine kesitleri oval şekildedir. Baş yanlardan basık, dar ve yüksektir. Herbir gözün altında bazen basit, çoğu kez ucu iki çatallı olan suborbiter dikenler bulunur 14 -Vücut yanlardan yassılaşmamış olup enine kesitleri aşağı yukarı yuvarlaktır. Baş üstten basık, geniş ve alçaktır. Gözlerin altında hiçbir zaman suborbiter diken bulunmaz... Noemacheilus angorae 14-Gözler altındaki diken basit olup, çatallı değildir. Kuyruk yüzgecinin kaidesinde siyah benek yoktur... Cobitis simplicispinna

40 -Gözler altındaki diken daima iki çatallıdır. Kuyruk yüzgecinin kaidesinde yuvarlağımsı şekilli siyah bir benek vardır... Cobitis taenia 15-L.lateral tam değildir...... Rhodeus amarus -L.lateral tamdır... 16 16-Dorsal yüzgeçte 12 den fazla yumuşak radius vardır... 17 -Dorsal yüzgeçte 12 den az yumuşak radius vardır. 18 17-Ağızda bıyık bulunmaz. Farinks dişleri bir sıralıdır... Carassius gibelio -Ağızda 2 çift bıyık bulunur.farinks dişleri üç sıralıdır. Cyprinus carpio 18-Farinks dişleri 3 sıralıdır... 19 -Farinks dişleri 1-2 sıralıdır. 21 19-Ağız köşelerinden çıkan 1 çift bıyık bulunur.... Capoeta capoeta sieboldi -Ağız etrafında 2 çift bıyık bulunur. 20 20-Dudaklar genellikle etlidir ve alt çenenin ortasında çoğu kez iyi gelişmiş bir lop bulunur. Ağız altta ve yarımay şeklindedir. Vücut üzerinde koyu benekler vardır.... Barbus plebejus escherichi -Dudaklar iyi gelişmemiştir. Alt çene keratinleşmiş bir kılıfla örtülü olup, ağız enine yarık şeklindedir. Vücutta benekler yoktur.. Capoeta tinca 21-Ağızda bir çift bıyık vardır... 22 -Ağızda bıyık yoktur.... 23 22-Pullar çok küçük olup, L.lateraldeki sayısı daima 50 den fazladır. Bıyık uzunluğu göz çapından küçüktür. Farinks dişleri 1 sıralıdır....... Tinca tinca -Pullar normal büyüklükte olup, L.lateraldeki sayısı 50 yi geçmez. Bıyık uzunluğu göz çapından daha büyüktür. Farinks dişleri 2 sıralıdır. Gobio gobio 23-Anal yüzgeç kısa olup, yumuşak radius sayısı 12 den azdır. 24 -Anal yüzgeç uzun olup, yumuşak radius sayısı 12 den fazladır. 28

41 24-Ağız alttadır, dudaklar keskin kenarlı keratin bir kılıfla çevrelenmiştir... Chondrostoma nasus -Ağız terminal veya üst konumlu olup, dudaklar keskin kenarlı ve keratinleşmiş değildir..... 25 25-Pullar çok küçük olup, çıplak gözle görülmeleri çok zordur. Vücut üzerinde koyu benekler vardır..... Phoxinus phoxinus -Pullar iri yapılı olup, çıplak gözle rahatlıkla görülebilir. Vücut üzerinde benekler yoktur.. 26 26- Farinks dişleri tek sıralı, ağız üst durumludur..... Pseudorasbora parva -Farinks dişleri iki sıralı, ağız terminal konumludur.... 27 27-Pektoral, Ventral, Anal ve Kaudal yüzgeçler daima portakal kırmızısı renktedir. Karın tarafında keskin bir karina vardır. Dorsal yüzgeç Ventral yüzgeçlerin gerisinden başlar.. Scardinius erythrophthalmus -Yüzgeçler kırmızı renkte değildir. Karın tarafı yuvarlak olup, keskin bir karina taşımaz. Dorsal yüzgeç Ventral yüzgeçlerin önünden veya hizasından başlar. Leuciscus cephalus 28-Farinks dişleri 1 sıralıdır. Ağız alt konumludur.. Vimba vimba -Farinks dişleri 2 sıralıdır. Ağız terminal konumludur..... 29 29-L.lateral çift sıralı makine dikişi görünümündedir..... Alburnoides bipunctatus -L.lateral normal görünüştedir.... 30 30-Birinci solungaç yayı üzerindeki solungaç dikeni sayısı 17 den azdır...... Alburnus orontis -Birinci solungaç yayı üzerindeki solungaç dikeni sayısı 17 den fazladır... Chalcalburnus chalcoides

42 3.2.3. Tespit Edilen Taksonların Özellikleri 3.2.3.1. Salmo trutta labrax Pallas, 1814 Terra typica: Sivastopol Yerel İsimleri: Alabalık, Deniz alası Diagnostik Özellikler: D: III 9-11 L.lat. : 110-122 A: III 7-9 L.tran.: 25-30/24-28 P: I 10-13 Sd : 12-30 V: I 7-8 İncelenen 35 Salmo trutta labrax bireyinin vücut kısımlarının oranlanmasına göre baş boyu maksimum vücut yüksekliğinden daha büyüktür. Standart boyda baş boyu 4 kez bulunabilirken, maksimum vücut yüksekliği 4.5 defa bulunabilir. Göz çapı gözler arası mesafeden küçük olup, baş boyunda 5 kez bulunabilir. Burun boyu ise baş boyunda 4 defa yer alabilir. Predorsal mesafe postdorsal mesafeye hemen hemen eşittir (Çizelge 3.2). Çizelge 3.2. Salmo trutta labrax ın vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.89 5.01 4.31 35 0.257 0.043 0.089 SB/BB 3.67 4.32 3.91 35 0.184 0.031 0.064 BB/MVY 1.00 1.21 1.10 35 0.055 0.009 0.019 BB/GÇ 4.22 6.56 5.07 35 0.649 0.110 0.224 BB/BrB 3.18 3.88 3.57 35 0.156 0.026 0.054 GAM/GÇ 1.30 2.33 1.63 35 0.249 0.042 0.086 PrDM/PsDM 0.94 1.19 1.07 35 0.070 0.012 0.024

43 Vücudun yanlarında yer alan ve sayıları değişebilen küçük kırmızı benekler, özellikle yanal çizginin üst tarafında yerleşmiştir. Vücudun genel rengi sırt kısımlarında koyu gri kurşuni iken karın kısımlarında gümüşi tonlardadır (Levha 1a). Büyük boylara ulaşabildiklerinden (yaklaşık 1 m boy ve 26 kg ağırlık) ve etleri lezzetli olduğundan insan gıdası olarak ekonomik değerleri çok yüksektir. Ekolojisi: Üç farklı ekotipe sahip olan bu alttürün bireyleri bol oksijenli, yüksek debili ve soğuk akarsuları yaşam ortamları olarak seçerler. Doğu Karadeniz bölgesinde denize dökülen bu tür akarsuların tipik balıklarından olup, akarsu ile deniz arasında üreme göçleri yapmaktadırlar. Özellikle marina ekotipleri çok büyük boylara ulaşabilmektedir. Çalışma sahasında 5 istasyonda ve az sayıda örneğe rastlanmıştır. Bölgemizde bulunanlar fario ekotipindendirler. Bölgeden Eski Kayıtlar Salmo trutta labrax BERG 1932, Karadeniz Salmo trutta labrax SLASTENENKO 1939, Karadeniz Salmo trutta labrax KOSSWIG-BATTALGİL 1943, Karadeniz, Abant Gölü Salmo trutta labrax SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz Salmo trutta labrax (FAO) 1971, Karadeniz Salmo trutta labrax KURU 1971, Karadeniz e dökülen dereler İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-125 (19 birey), Kurukavak Deresi ist.8, 29.06.2004 ESFM-PISI/2005-039 (5 birey), Yenidoğan Deresi ist.57, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-059 (5 birey), Adıyaman Deresi ist.65, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-062 (4 birey), Zerve Çayı ist.66, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-067 (2 birey), Kirazlı Çayı ist.69, 15.06.2005

44 3.2.3.2. Leuciscus cephalus (Linnaeus, 1758) Terra typica: Avrupa Yerel İsimleri: Tatlısu kefali Diagnostik Özellikler: D: III (7) 8-9 (10) L.lat. : 40-48 A: III (7) 8-9 (10) L.tran.: 6-8/3-5 P: I 13-18 Sd : 8-15 V: I 7-9 İncelenen 822 Leuciscus cephalus bireyinin metrik ölçümlerinden baş boyunun maksimum vücut yüksekliğinden biraz daha büyük olduğu görülmektedir. Kuyruksuz vücut boyunda baş boyu 4 defadan az, maksimum vücut yüksekliği ise 4 defadan fazla bulunur. Göz çapının gözler arası mesafede 2, baş boyunda ise 5 kez bulunduğu görülmektedir. Burun boyu baş boyunda 3 defadan fazla bulunabilir. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 1.5 katı kadardır (Çizelge 3.3). Çizelge 3.3. Leuciscus cephalus un vücut kısımlarının birbirine oranları Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 2.98 4.78 4.17 822 0.224 0.008 0.015 SB/BB 3.29 4.33 3.76 822 0.162 0.006 0.011 BB/MVY 0.78 1.31 1.11 822 0.074 0.003 0.005 BB/GÇ 3.62 6.88 5.17 822 0.438 0.015 0.030 BB/BrB 2.51 3.86 3.17 822 0.136 0.005 0.009 GAM/GÇ 1.31 2.76 1.93 822 0.204 0.007 0.014 PrDM/PsDM 0.30 1.80 1.45 822 0.100 0.003 0.007

45 Sırt kısımlarında koyu metalik gümüşi olan renk karın kısmında kirli beyaz görünüm alır. Pulların posterior kenarlarında birikmiş siyah pigment taneleri karakteristiktir (Levha 4b). İri boylara ulaşabildiği halde genelde orta boylu balıklardır. Özellikle yöresel olarak bol miktarda avlanıp, tüketilmektedir. Ekolojisi: Göl, gölet ve barajlarda da bulunabildiği halde tipik bir akarsu formudur. Akarsuların özellikle yavaş akan ve büvetler oluşturan derin kesimlerinde gruplar halinde yaşarlar. Kayıtlara göre ülkemiz içsularının hemen tamamında bulunur. Bölgeden Eski Kayıtlar Leuciscus cephalus pursakensis HANKO 1924, Eskişehir, Kırşehir, Gökçekısık Leuciscus cephalus SLASTENENKO 1938, Karadeniz havzası Leuciscus cephalus GELDİAY 1949, Çubuk barajı Leuciscus cephalus SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz havzası Leuciscus cephalus orientalis TANYOLAÇ 1968, Hamam Çayı, Ova Çayı, Kızılırmak, Hirfanlı, Sarıyer Barajı Leuciscus cephalus orientalis KURU 1971, Karadeniz e dökülen dereler Leuciscus cephalus orientalus KURU 1972, Karadeniz e dökülen dereler Leuciscus cephalus ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Leuciscus cephalus EMİROĞLU ve ark. 2001, Porsuk Çayı Leuciscus cephalus KURU ve ark. 2001, Hirfanlı Baraj Gölü, Kapulukaya Baraj Gölü, Kesikköprü Baraj Gölü, Kızılırmak Havzası, Sakarya Havzası, Sarıyar Baraj Gölü, Altınkaya Baraj Gölü, Leuciscus cephalus BALIK ve ark. 2005, Kalburt Deresi, Hamamlı Deresi, Nilüfer Çayı

46 İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-079 (1 birey), Batbaşı Deresi ist.1, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-086 (4 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-101 (12 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-109 (25 birey), Maden Deresi ist.4, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-115 (20 birey), Kara Dere ist.5, 29.06.2005 ESFM-PISI/2004-121 (30 birey), Güz Dere ist.6, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-127 (7 birey), Akçakoca Deresi ist.9, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-131 (20 birey), Edilli Deresi ist.10, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-136 (20 birey), Akınçay Deresi ist.11, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-142 (10 birey), Beyhanlı Deresi ist.12, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-146 (20 birey), Değirmen Dere ist.13, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-153 (25 birey), Kocaman Dere ist.14, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-158 (23 birey), Kovukkavlak Deresi ist.15, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-167 (20 birey), Alaplı Çayı ist.16, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-172 (20 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-183 (25 birey), Aydınlar Çayı ist.18, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-188 (3 birey), Kurtsuyu Deresi ist.19, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-194 (20 birey), Ilıksu Deresi ist.20, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-198 (30 birey), Emir Deresi ist.21, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-200 (20 birey), Göbü Deresi ist.22, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-203 (15 birey), Yalnızcı Deresi ist.23, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-206 (4 birey), Kara Dere ist.24, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-209 (6 birey), Gerdek Deresi ist.25, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-214 (17 birey), Döngeller Deresi ist.26, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-220 (3 birey), Göksu Çayı ist.27, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-225 (20 birey), Göynük Çayı ist.28, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-233 (18 birey), Aladağ Çayı ist.30, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-240 (14 birey), Karaköse Deresi ist.31, 17.08.2004

47 ESFM-PISI/2004-245 (25 birey), Mengen Çayı ist.32, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-250 (20 birey), Ulus Çayı ist.33, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-255 (16 birey), Ova Çayı ist.34, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-259 (20 birey), Araç Çayı ist.35, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-265 (8 birey), Soğanlı Çayı ist.36, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-269 (20 birey), Eskipazar Çayı ist.37, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-275 (19 birey), Çerkeş Çayı ist.38, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-281 (20 birey), Bulak Çayı ist.39, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-285 (17 birey), Koca Çay ist.40, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-290 (19 birey), Bayındır Çayı ist.41, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-297 (10 birey), Süvari Çayı ist.42, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-307 (8 birey), Seydi Çayı ist.44, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-311 (5 birey), Bardakçı Deresi ist.45, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-316 (2 birey), Sarısu Çayı ist.46, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-322 (2 birey), Felek Deresi ist.47, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-333 (6 birey), Porsuk Çayı ist.49, 20.08.2004 ESFM-PISI/2005-018 (20 birey), Çamkışla Deresi ist.50, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-022 (20 birey), Karafasıl Çayı ist.51, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-026 (14 birey), Devrekani Çayı ist.52, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-030 (25 birey), Şehriban Çayı ist.54, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-033 (15 birey), Cide Deresi ist.55, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-036 (20 birey), Terme Çayı ist.56, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-045 (1 birey), Düzçay Deresi ist.59, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-050 (20 birey), Karacehennemboğazı Çayı ist.61, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-075 (2 birey), Helaldi Çayı ist.72, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-093 (16 birey), Devrez Çayı ist.78, 16.06.2005

48 3.2.3.3. Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782) Terra typica: İsveç Yerel İsimleri: Noktalı İnci Balığı Diagnostik Özellikler: D: III 7-10 L.lat. : 40-55 A: II 10-16 L.tran.: 8-12/3-5 P: I 11-15 Sd : 6-11 V: I 6-7 487 adet Alburnoides bipunctatus örneği incelenmiş olup, baş boyu maksimum vücut yüksekliğinden çok az da olsa küçüktür ve her iki özellik de standart boyda yaklaşık 4 kez bulunabilirler. Göz çapı baş boyunda 4 defa bulunabilirken, gözler arası mesafe göz çapının yaklaşık 1.5 katı kadardır. Burun boyu baş boyunda 3 kez bulunabilir. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin yaklaşık 1.5 katıdır (Çizelge 3.4). Çizelge 3.4. Alburnoides bipunctatus un vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.14 4.18 3.68 487 0.196 0.009 0.017 SB/BB 3.50 4.40 3.96 487 0.151 0.007 0.013 BB/MVY 0.36 1.09 0.93 487 0.062 0.003 0.006 BB/GÇ 1.74 5.42 4.12 487 0.365 0.017 0.032 BB/BrB 1.11 3.69 3.15 487 0.176 0.008 0.016 GAM/GÇ 1.10 1.92 1.41 487 0.143 0.006 0.013 PrDM/PsDM 1.24 2.09 1.46 487 0.091 0.004 0.008

49 Vücudun yan taraflarında ligne lateral boyunca uzanan iki sıra halindeki koyu pigmentasyon karakteristiktir (Levha 1b). Renkleri sırt kısımlarında mavimsi-yeşilimsi yansımalar gösterirken karın kısmında gümüşidir. Küçük boylu balıklar olduklarından insan gıdası açısından herhangi bir önemleri yoktur. Ekolojisi: Nadiren durgun sularda da bulunabilmesine karşın akarsuları tercih ederler. Temiz ve çalkantılı akarsuların taşlı, çakıllı zeminlerinde bulunurlar. Çalışma sahasındaki akarsularda bol miktarda bulunmaktadır. Bölgeden Eski Kayıtlar Alburnoides bipunctatus STEINDACHNER 1892, Ankara civarı Alburnoides bipunctatus HANKO 1924, Eskişehir civarı Alburnoides bipunctatus TANYOLAÇ 1968, Sakarya, Kızılırmak, Hirfanlı Barajı Alburnoides bipunctatus (FAO) 1971, Kuzey Anadolu bölgesi Alburnoides bipunctatus ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Alburnoides bipunctatus ALAS ve ark. 1997, Kokar Dere (Kütahya) Alburnoides bipunctatus KURU ve ark. 2001, Kızılırmak Havzası, Sakarya Havzası Alburnoides bipunctatus BALIK ve ark. 2005, Hamamlı Deresi, Nilüfer Çayı İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-095 (20 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-104 (20 birey), Maden Deresi ist.4, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-117 (12 birey), Güz Dere ist.6, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-139(18birey), Beyhanlı Deresi ist.12, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-149 (6 birey), Kocaman Dere ist.14, 30.06.2004

50 ESFM-PISI/2004-163 (8 birey), Alaplı Çayı ist.16, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-168 (9 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-178 (1 birey), Aydınlar Çayı ist.18, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-185 (2 birey), Kurtsuyu Deresi ist.19, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-191 (20 birey), Ilıksu Deresi ist.20, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-201 (20 birey), Yalnızcı Deresi ist.23, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-222 (20 birey), Göynük Çayı ist.28, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-235 (26 birey), Karaköse Deresi ist.31, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-247 (1 birey), Ulus Çayı ist.33, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-21 (21 birey), Ova Çayı ist.34, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-257 (2 birey), Araç Çayı ist.35, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-260 (11 birey), Soğanlı Çayı ist.36, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-271 (6 birey), Çerkeş Deresi ist.38, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-283 (1 birey), Koca Çay ist. 40, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-292 (19 birey), Süvari Çayı ist.42, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-328 (22 birey), Porsuk Çayı ist.49, 20.08.2004 ESFM-PISI/2005-040 (20 birey), Gündoğan Çayı ist.58, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-043 (20 birey), Düzçay Deresi ist.59, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-047 (20 birey), Akçabel Çayı ist.60, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-051 (20 birey), Sakalar Deresi ist.62, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-055 (20 birey), Sökü Çayı ist.63, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-060 (20 birey), Zerve Çayı ist.66, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-063 (1 birey), İlişi Çayı ist.67, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-065 (20 birey), Ezine Çayı ist.68, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-068 (12 birey), Büyük Dere ist.70, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-071 (20 birey), Karapınar Deresi ist.71, 15.06.2004 ESFM-PISI/2005-073 (20 birey), Helaldi Çayı ist.72, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-077 (20 birey), Zindan Çayı ist.73, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-080 (3 birey), Ayancık Çayı ist.74, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-088 (6 birey), Devrez Çayı ist.78, 16.06.2005.

51 3.2.3.4. Alburnus orontis Sauvage, 1882 Terra typica: Asi Nehri Yerel İsimleri: Anadolu İnci Balığı Diagnostik Özellikler: D: III 8-10 L.lat. : 42-58 A: III 11-15 L.tran.: 8-10/3-5 P: I 12-16 Sd : 15-20 V: I 6-8 İncelenen 119 Alburnus orontis bireyinin ortalama değerlerinden baş boyunun, maksimum vücut yüksekliğinden biraz daha büyük olduğu, buna karşın baş boyu ve maksimum vücut yüksekliğinin standart boyda yaklaşık 4 kez yer aldığı gözlenmiştir. Göz çapı, gözler arası mesafeden küçüktür ve baş boyunda 4 kez bulunur. Burun boyu, baş boyunda 3 defadan fazla bulunur. Predorsal mesafe, postdorsal mesafenin 1.5 katından biraz daha büyüktür (Çizelge 3.5). Çizelge 3.5. Alburnus orontis in vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.01 4.85 4.28 119 0.307 0.028 0.056 SB/BB 3.58 4.66 4.01 119 0.172 0.016 0.031 BB/MVY 0.76 1.25 1.07 119 0.083 0.008 0.015 BB/GÇ 3.43 5.49 4.27 119 0.368 0.034 0.067 BB/BrB 2.81 3.54 3.15 119 0.162 0.015 0.029 GAM/GÇ 1.13 1.62 1.33 119 0.103 0.009 0.019 PrDM/PsDM 0.17 2.01 1.59 119 0.170 0.016 0.031

52 Renkleri sırt bölgesinde gri tonlarda iken, karın bölgesinde kirli sarı-beyaz görünümdedir (Levha 3c). Ufak boylu balıklardan olup, insan gıdası olarak tercih edilmezler. Dolayısıyla eknomik önemleri yoktur. Ekolojisi: Hem durgun sularda hem de akarsularda gruplar oluşturarak yaşarlar. Parlak ve temiz suları tercih ederler. Akarsuların zemini kumluçakıllı kesimlerinde lokalize olurlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Alburnus escherichi STEINDACHNER 1897, Ankara civarı Alburnus escherichi BERG 1933, Sakarya Alburnus kosswigi BATTALGİL 1941, Ankara civarı Alburnus escherichi KOSSWIG-BATTALGİL 1943, Ankara civarı Alburnus escherichi TANYOLAÇ 1968, Ova Çayı, Hamam Çayı, Çubuk Çayı, Sakarya, Kızılırmak, Hirfanlı Barajı, Çubuk Barajı, Emir- Mogan Gölleri, Karagöl, Sarıyer Barajı, İncesu Alburnus orontis ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Alburnus orontis KURU ve ark. 2001, Hirfanlı Baraj Gölü, Kızılırmak Nehri Havzası, Sakarya Nehri havzası, Sarıyar Baraj Gölü İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-216 (2 birey), Göksu Çayı ist.27, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-229 (4 birey), Aladağ Çayı ist.30, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-236 (4 birey), Karaköse Deresi ist.31, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-261 (1 birey), Soğanlı Çayı ist.36, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-277 (8 birey), Bulak Çayı ist.39, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-287 (15 birey), Bayındır Çayı ist.41, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-293 (19 birey), Süvari Çayı ist.42, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-302 (30 birey), Seydi Çayı ist.44, 19.08.2004

53 ESFM-PISI/2004-309 (10 birey), Bardakçı Deresi ist.45, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-312 (7 birey), Sarısu Çayı ist.46, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-329 (9 birey), Porsuk Çayı ist.49, 20.08.2004 ESFM-PISI/2005-089 (11 birey), Devrez Çayı ist.78, 16.06.2005.

54 3.2.3.5. Barbus plebejus escherichi (Steindachner, 1897) Terra typica: Ankara Yerel İsimleri: Bıyıklı balık Diagnostik Özellikler: D: III 7-9 L.lat. : 50-66 A: III 5-6 L.tran.: 10-15/7-12 P: I 10-17 Sd : 11-17 V: I 7-9 İncelenen 594 bireyin ölçüm sonuçlarına göre, baş boyunun maksimum vücut yüksekliğinden biraz daha büyük olduğu, standart boyda baş boyunun 4 defadan az, vücut yüksekliğinin ise 4 defadan fazla bulunabildiği görülmüştür. Göz çapı, gözler arası mesafenin yarısı kadar olabilirken, baş boyunda 6 defa bulunabilir. Burun boyu ise baş boyunda 2-3 defa yer alır. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 1.5 katı kadardır (Çizelge 3.6). Çizelge 3.6. Barbus plebejus escherichi nin vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.50 5.16 4.43 594 0.268 0.011 0.022 SB/BB 2.60 4.18 3.76 594 0.165 0.007 0.013 BB/MVY 0.95 1.92 1.18 594 0.083 0.003 0.007 BB/GÇ 4.43 7.90 6.00 594 0.525 0.022 0.042 BB/BrB 2.11 3.55 2.35 594 0.107 0.004 0.009 GAM/GÇ 1.28 2.58 1.83 594 0.189 0.008 0.015 PrDM/PsDM 0.37 2.20 1.46 594 0.114 0.005 0.009

55 Vücut rengi sırt kısımlarında koyu kahverengi, yan taraflarda ise daha açık sarı-kahverengidir. Vücudun özellikle üst yarısında düzensiz şekilli koyu benekler yer almaktadır. Benzer şekilde dorsal, anal ve kaudal yüzgeçler üzerinde de benekler mevcuttur (Levha 1c). Ülkemiz içsularında yaşayan diğer Barbus türlerine göre daha küçük boyludurlar ve insan gıdası olarak da çok fazla tercih edilmezler. Ancak büyük boylu bireyleri yöresel olarak tüketilmektedir. Ekolojisi: Akarsuların orta kesimlerindeki hızlı akan, çakıllı-kumlu zeminli zonlarına yaşam ortamı olarak isimlerini veren Barbus türleri, durgun sularda da bulunabilirler. Kirliliğe toleransları az olan bu alttür bireyleri temiz, oksijence zengin bölgelerinde yaşar. Bu özellikleri nedeniyle akarsuların üst kesimlerindeki alabalık zonlarına kadar çıkabilirler. Tipik zemin balıklarıdır ve taşlar, kovuklar arasında bulunurlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Barbus lacerta var. escherichi STEINDACHNER 1897, Eskişehir Barbus tauricus escherichi TANYOLAÇ 1968, Ova Çayı, Sakarya, Kızılırmak, Hirfanlı ve Sarıyer Barajı Barbus plebejus escherichi KARAMAN 1971, Eskişehir Barbus plebejus escherichi ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Barbus plebejus escherichi ALAS ve ark. 1997, Kokar Dere (Kütahya) Barbus plebejus escherichi KURU ve ark. 2001, Hirfanlı Baraj Gölü, Kapulukaya Baraj Gölü, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası, Sarıyar Baraj Gölü, Altınkaya Baraj Gölü Barbus plebejus escherichi BALIK ve ark. 2005, Güvercinlik Deresi, Hamamlı deresi, Nilüfer çayı

56 İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-096 (13 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-105 (20 birey), Maden Deresi ist.4, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-118 (14 birey), Güz Dere ist.6, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-123 (1 birey), Bıçkı Deresi ist.7, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-126 (20 birey), Akçakoca Deresi ist.9, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-130 (20 birey), Edilli Deresi ist.10, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-133 (20 birey), Akınçay Deresi ist.11, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-140 (25 birey), Beyhanlı Deresi ist.12, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-150 (20 birey), Kocaman Dere ist.14, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-156 (10 birey), Kovukkavlak Deresi ist.15, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-164 (17 birey), Alaplı Çayı ist.16, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-169 (24 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-179 (7 birey), Aydınlar Çayı ist.18, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-186 (8 birey), Kurtsuyu Deresi ist.19, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-211 (1 birey), Döngeller Deresi ist.26, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-217 (2 birey), Göksu Çayı ist.27, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-223 (3 birey), Göynük Çayı ist.28, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-237 (20 birey), Karaköse Deresi ist.31, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-243 (20 birey), Mengen Çayı ist.32, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-248 (1 birey), Ulus Çayı ist.33, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-253 (30 birey), Ova Çayı ist.34, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-262 (6 birey), Soğanlı Çayı ist.36, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-267 (11 birey), Eskipazar Çayı ist.37, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-272 (9 birey), Çerkeş Çayı ist.38, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-294 (1 birey), Süvari Çayı ist.42, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-299(9birey), Yalımkaya Deresi ist.43, 15.06.2005 ESFM-PISI/2004-310 (1 birey), Bardakçı Deresi ist.45, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-330 (20 birey), Porsuk Çayı ist.49, 20.08.2004

57 ESFM-PISI/2005-020 (6 birey), Karafasıl Çayı ist.51, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-024 (6 birey), Devrekani Çayı ist.52, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-035 (20 birey), Terme Çayı ist.56, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-041 (12 birey), Gündoğan Çayı ist.58, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-044 (20 birey), Düzçay Deresi ist.59, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-052 (20 birey), Sakalar Deresi ist.62, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-056 (20 birey), Sökü Çayı ist.63, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-061 (20 birey), Zerve Çayı ist.66, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-064 (20 birey), İlişi Çayı ist.67, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-066 (20 birey), Ezine Çayı ist.68, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-069 (8 birey), Büyük Dere ist.70, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-072 (20 birey), Karapınar Deresi ist.71, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-074 (13 birey), Helaldi Çayı ist.72, 15.06.2004 ESFM-PISI/2005-078 (20 birey), Zindan Deresi ist.73, 15.06.2004 ESFM-PISI/2005-081 (11 birey), Ayancık Çayı ist.74, 15.16.05 ESFM-PISI/2005-090 (5 birey), Devrez Çayı ist.78, 16.06.2005.

58 3.2.3.6. Cyprinus carpio Linnaeus, 1758 Terra typica: Avrupa Yerel İsimleri: Sazan Diagnostik Özellikler: D: III 18 L.lat. : * A: III 4 L.tran.: * P: I 15 Sd : 28 V: I 8 Tek bir birey elde edildiği için metrik özellikleri ile ilgili Çizelge hazırlanmamıştır. Pul varyasyonları açısından değişik renklerde olabilirler. Pullu olanlarda renk sırtta koyu kahverengi, yanlarda kirli sarı-kahverengi, karın kısmında ise kirli beyazdır (Levha 2a). Örneğimizde olduğu gibi, aynalı sazan denilen, pulların indirgendiği formlarda pembemsi ve açık sarı tonlardadır. Etlerinin lezzetli oluşu, hızlı büyümeleri, çevresel şartlara kolay uyum sağlamaları ve olumsuz ortam şartlarına dayanıklılıkları gibi sebeplerden dolayı yapay balık üretiminin en önemli türlerindendir. Bu özelliklerinden dolayı ülkemiz içsularının hemen hemen tamamına aşılanmışlardır. Hem etleri hem de bol miktarda havyar üretmelerinden dolayı içsuların en ekonomik türlerindendir. Ekolojisi: Göl, gölet ve barajlar gibi durgun su kütlelerinin tipik balıklarıdır. Akarsuların oldukça yavaş akan göle dökülen kesimlerinde de bulunabilirler. Zemini çamurlu ve vejetasyonca zengin ortamları tercih ederler. Sıcak seven formlardan olduklarından alçak rakımlı göllerin kıyı kesimlerinde iyi gelişim gösterirler. Çalışma sahasında yalnızca Enne

59 barajının kaynağını oluşturan Ağaçköy deresinden aynalı sazan formu elde edilmiştir. Bölgeden Eski Kayıtlar Cyprinus carpio STEINDACHNER 1897, Sakarya Nehri Cyprinus carpio HANKO 1924, Porsuk Çayı Cyprinus carpio PELLEGRIN 1928, Porsuk Çayı Cyprinus carpio KOSSWIG-BATTALGİL 1943, Kızılırmak Cyprinus carpio TANYOLAÇ 1968, Emir-Mogan gölleri, Sarıyar Barajı, İncesu Cyprinus carpio KURU ve ark. 2001, Hirfanlı Baraj Gölü, Kapulukaya Baraj Gölü, Kesikköprü Baraj Gölü, Kızılırmak Nehri havzası, Mogan Gölü, Sakarya Nehri havzası, Sarıyar Baraj Gölü, Altınkaya Baraj Gölü İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-326 (1 birey), Ağaçköy deresi ist.48, 19.08.2004.

60 3.2.3.7. Capoeta tinca (Heckel, 1843) Terra typica: Bursa Yerel İsimleri: Karabalık, Siraz balığı Diagnostik Özellikler: D: III 7-10 L.lat. : 63-86 A: III 5-6 L.tran.: 11-18/9-15 P: I 13-20 Sd : 15-26 V: I 7-9 İncelenen 341 Capoeta tinca bireyinin ortalama değerlerine göre, baş boyu ile maksimum vücut yüksekliğinin hemen hemen eşit olduğu ve her iki değerin kuyruksuz vücut boyunda yaklaşık 4 kez bulunabildiği görülmüştür. Gözler küçük olup, çapları, gözler arası mesafede 2-3 kez, baş boyunda ise yaklaşık 6 kez bulunmaktadır. Burun boyu baş boyunda yaklaşık 3 kez bulunur. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 1.5 katından daha küçüktür (Çizelge 3.7). Çizelge 3.7. Capoeta tinca nın vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.59 5.05 4.32 341 0.277 0.015 0.029 SB/BB 3.67 4.63 4.18 341 0.187 0.010 0.020 BB/MVY 0.86 1.17 1.04 341 0.059 0.003 0.006 BB/GÇ 4.71 7.19 5.84 341 0.482 0.026 0.051 BB/BrB 2.40 3.40 2.72 341 0.129 0.007 0.014 GAM/GÇ 1.78 3.00 2.29 341 0.241 0.013 0.026 PrDM/PsDM 1.14 1.57 1.33 341 0.082 0.004 0.009

61 Renkleri sırtta esmer-kahverengi, yan tarafları ve karın kısmı ise açık kahverengidir. Yüzgeçleri genellikle kahverengi ya da kirli sarıdır (Levha 2b).Çok büyük boylara ulaşmamasına rağmen etlerinin lezzetli oluşu nedeniyle insan gıdası olarak ekonomik öneme sahiptirler. Yöresel olarak bol miktarda avlanıp, tüketilmektedir. Ekolojisi: Genellikle akarsuların orta kesimlerindeki bol oksijenli, hızlı akan, zemini çakıllı ve taşlı Barbus Zonu nda yaşarlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Capoeta tinca STEINDACHNER 1897, Sakarya, Çubuk Çayı, Ankara, Eskişehir civarı Varicorhinus tinca BERG 1914, Sakarya Nehri Varicorhinus tinca HANKO 1924, Eskişehir civarı Varicorhinus tinca KOSSWIG-BATTALGİL 1943, Ankara civarı Varicorhinus tinca GELDİAY 1949, Çubuk Çayı, Emir Gölü Varicorhinus tinca TANYOLAÇ 1968, Ova Çayı, Çubuk Barajı Capoeta tinca KARAMAN 1969, Kılıçözü (Kızılırmak) Varicorhinus tinca (FAO) 1971, Kuzey Anadolu bölgesi akarsuları Capoeta tinca KURU 1971, Karadeniz e dökülen dereler Capoeta tinca KURU 1972, Karadeniz e dökülen dereler Capoeta tinca KURU 1975, Karadeniz e dökülen dereler Capoeta tinca ERK AKAN 1983 Sakarya havzası Capoeta tinca KURU ve ark. 2001, Hirfanlı Baraj Gölü, Kapulukaya Baraj Gölü, Kesikköprü Baraj Gölü, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası, Sarıyar Baraj Gölü, Altınkaya Baraj Gölü, Capoeta tinca GÜL ve YILMAZ 2002, Delice Irmağı (Çankırı) Capoeta tinca BALIK ve ark. 2005, Kalburt Deresi, Hamamlı Deresi

62 İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-205 (1 birey), Kara Dere ist.24, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-208 (3 birey), Gerdek Deresi ist.25, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-212 (11 birey), Döngeller Deresi ist.26, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-218 (3 birey), Göksu Çayı ist. 27, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-224 (2 birey), Göynük Çayı ist. 28, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-227 (15 birey), Nallı Dere ist. 29, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-231 (20 birey), Aladağ Çayı ist. 30, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-238 (8 birey), Karaköse Deresi ist. 31, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-244 (20 birey), Mengen Çayı ist. 32, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-249 (2 birey), Ulus Çayı ist. 33, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-254 (9 birey), Ova Çayı ist. 34, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-258 (9 birey), Araç Çayı ist. 35, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-264 (5 birey), Soğanlı Çayı ist. 36, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-268 (6 birey), Eskipazar Çayı ist. 37, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-273 (10 birey), Çerkeş Deresi ist. 38, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-278 (8 birey), Bulak Çayı ist. 39, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-284 (1 birey), Koca Çay ist. 40, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-288 (20 birey), Bayındır Çayı ist. 41, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-295 (30 birey), Süvari Çayı ist. 42, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-300 (2 birey), Yalımkaya Deresi ist. 43, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-315 (20 birey), Sarısu Çayı ist. 46, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-332 (11 birey), Porsuk Çayı ist.49, 20.08.2004 ESFM-PISI/2005-017 (11 birey), Çamkışla Deresi ist.50, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-021 (11 birey), Karafasıl Çayı ist.51, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-025 (2 birey), Devrekani Çayı ist.52, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-028 (20 birey), Derelitekke Deresi ist.53, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-029 (15 birey), Şehriban Çayı ist.54, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-032 (5 birey), Cide Deresi ist.55, 14.06.2005

63 ESFM-PISI/2005-049 (20 birey), Karacehennemboğazı Çayı ist.61, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-053 (1 birey), Sakalar Deresi ist.62, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-057 (5 birey), Sökü Çayı ist.63, 16.06.2005 ESFM-PISI/2005-083 (11 birey), Kirazbaşı Deresi ist.75, 16.06.2005 ESFM-PISI/2005-085 (3 birey), Bavat Deresi ist.76, 16.06.2005 ESFM-PISI/2005-087 (1 birey), Kara Dere ist.77, 16.06.2005 ESFM-PISI/2005-092 (20 birey), Devrez Çayı ist.78, 16.06.2005.

64 3.2.3.8. Capoeta capoeta sieboldi (Steindachner, 1864) Terra typica: Tiflis (Gürcistan) Yerel İsimleri: İn balığı, Siraz balığı, Aptal balık, Aptalca, Sarı balık Diagnostik Özellikler: D: III 8-10 L.lat. : 52-75 A: III 5-6 L.tran.: 8-14/7-12 P: I 14-18 Sd : 22-27 V: I 7-9 Capoeta capoeta sieboldi türüne ait 33 adet birey incelenmiş ve baş boyu-maksimum vücut yüksekliği oranının birbirine eşit olduğu, standart boyda 4 kez yer aldığı bulunmuştur. Göz çapı, gözler arası mesafede 2.5 kez, baş boyunda ise 6 defadan fazla bulunmaktadır. Burun boyu, baş boyunda 3 defaya kadar bulunabilir. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 1.5 katından daha küçüktür (Çizelge 3.8). Çizelge 3.8. Capoeta capoeta sieboldi nin vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.65 4.74 4.14 33 0.261 0.046 0.093 SB/BB 3.61 4.56 3.98 33 0.226 0.039 0.080 BB/MVY 0.91 1.17 1.04 33 0.058 0.010 0.021 BB/GÇ 5.70 7.39 6.30 33 0.442 0.077 0.157 BB/BrB 2.49 3.02 2.75 33 0.135 0.024 0.048 GAM/GÇ 2.09 3.17 2.51 33 0.256 0.045 0.091 PrDM/PsDM 1.27 1.72 1.45 33 0.127 0.022 0.045 Renkleri sırtta koyu, yanlarda ise açık kahverengidir (Levha 2c). Üreme dönemlerinde baş üzerinde üreme tüberkülleri adı verilen kabarcıklar görülür. Bir önceki türe göre daha büyük boylara

65 ulaşabilirler. Benzer şekilde etlerinin lezzetli oluşu nedeniyle insan gıdası olarak tüketilirler. Ekolojisi: Durgun sulardan ziyade akarsuların hızlı akan, bol oksijenli orta zonlarında yaşam sürdürürler. Zemin balıklarındandır ve zemini çakıllı-taşlı bölgeleri tercih eder. Bölgeden Eski Kayıtlar Capoeta gracilis STEINDACHNER 1897, Ankara civarı, Çubuk Çayı, Sakarya Nehri Varicorhinus sieboldi BERG 1914, Sakarya Nehri Varicorhinus sieboldi HANKO 1924, Eskişehir civarı Varicorhinus sieboldi PELLEGRIN 1928, Çubuk Çayı, Ankara civarı Varicorhinus sieboldi TANYOLAÇ 1968, Çubuk Çayı, Kızılırmak, Hirfanlı Barajı, Çubuk Barajı, Sarıyar Barajı Capoeta capoeta sieboldi KARAMAN 1969, Kızılırmak, Terme Irmağı Varicorhinus sieboldi (FAO) 1971, Karadeniz Bölgesi akarsuları Capoeta capoeta sieboldi ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Capoeta capoeta sieboldi ALAS ve ark. 1997, Kokar Dere (Kütahya) Capoeta capoeta sieboldi KURU ve ark. 2001, Kapulukaya Baraj Gölü, Kızılırmak Nehri Havzası, Sakarya Nehri havzası, Sarıyar Baraj Gölü İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-113 (3 birey), Kara Dere ist.5, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-230 (4 birey), Aladağ Çayı ist.30, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-263 (15 birey), Soğanlı Çayı ist.36, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-314 (7 birey), Sarısu Çayı ist.46, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-331 (2 birey), Porsuk Çayı ist.49, 20.08.2004 ESFM-PISI/2005-091 (2 birey), Devrez Çayı ist.78, 16.06.2005.

66 3.2.3.9. Carassius gibelio (Bloch, 1782) Terra typica: Asya Yerel İsimleri: Havuz balığı, Japon balığı Diagnostik Özellikler: D: III 17-20 L.lat. : 28-30 A: III 5-6 L.tran.: 5-6/5-7 P: I 15-16 Sd : 39-42 V: I (7) 8 (9) İncelenen 10 adet C. gibelio bireyinin ortalama değerlerine göre, maksimum vücut yüksekliği baş boyundan büyük ve kuyruksuz vücut boyunda 2.5 kez bulunuştur. Baş boyu, standart boyda 3 defa bulunur. Göz çapı, interorbiter mesafede 2 kez, baş boyununda ise 5 kez yer alır. Burun boyu, baş boyunda 3 defadan fazla bulunur. Predorsal mesafe, postdorsal mesafenin 3 katından daha fazladır (Çizelge 3.9). Çizelge 3.9. Carassius gibelio nun vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 2.31 2.62 2.49 10 0.098 0.031 0.070 SB/BB 2.92 3.46 3.09 10 0.146 0.046 0.104 BB/MVY 0.74 0.86 0.81 10 0.035 0.011 0.025 BB/GÇ 4.71 5.20 4.95 10 0.177 0.056 0.127 BB/BrB 2.91 3.47 3.17 10 0.171 0.054 0.123 GAM/GÇ 1.92 2.18 2.03 10 0.075 0.024 0.054 PrDM/PsDM 2.57 4.30 3.26 10 0.525 0.166 0.375

67 Vücut rengi sırtta esmer kahverengi, yan taraflar ve karın bölgesinde ise gümüş beyazı veya kirli sarıdır (Levha 3a). Seleksiyonla ıslah edilmiş formlar ise sarı, kırmızı ve çeşitli renklerin karışımı olan alacalı görünümde olabilirler. Çevresel şartlara olan dayanıklılıkları ve hızla çoğalmaları nedeniyle bulundukları ortamda kısa zamanda baskın hale geçmekte ve istenmese de bol miktarda yakalanmaktadırlar. Etlerinin çok lezzetli olmaması nedeniyle tercih sıralamasında sonlarda olmasına rağmen insan gıdası olarak tüketilmektedir. Ayrıca, renkli görünümlerinden dolayı havuz ve göletlerde süs balığı olarak kullanılabilirler. Ekolojisi: Yaşam ortamı olarak sazanlarla benzer şekilde vejetasyonca zengin, zemini çamurlu ötrof gölleri tercih ederler. Olumsuz çevresel koşullara dayanıklılıkları sayesinde çok kirli sularda bile yaşamlarını devam ettirirler. Bölgeden Eski Kayıtlar Bölge sularından daha önce hiçbir kaydı olmayıp, ilk kez bu çalışmada tespit edilmiştir. İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-319 (1 birey), Felek Deresi ist.47, 19.08.2004. ESFM-PISI/2004-324 (9 birey), Ağaçköy Deresi ist.48, 19.08.2004

68 3.2.3.10. Chalcalburnus chalcoides (Güldenstädt, 1772) Terra typica: Telek, Sulak, Kura nehirleri Yerel İsimleri: Tatlısu Kolyoz balığı Diagnostik Özellikler: D: III 7-9 L.lat. : 48-68 A: III 12-17 L.tran.: 8-12/3-5 P: I 12-16 Sd : 26-40 V: I 7-9 191 Chalcalburnus chalcoides bireyi incelenmiş ve baş boyunun maksimum vücut yüksekliğinden büyük olduğu ve kuyruksuz vücut boyunda 4 kez bulunduğu görülmüştür. Maksimum vücut yüksekliği, standart boyda yaklaşık 5 defa bulunur. Göz çapı, gözler arası mesafeden küçüktür ve baş boyunda 4 kez bulunmaktadır. Burun boyunun, baş boyunda bulunma oranı 3 tür. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 1.5 katı kadardır (Çizelge 3.10). Çizelge 3.10. Chalcalburnus chalcoides in vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 4.18 5.75 4.74 191 0.283 0.020 0.040 SB/BB 3.56 4.45 4.00 191 0.188 0.014 0.027 BB/MVY 0.99 1.44 1.19 191 0.085 0.006 0.012 BB/GÇ 3.38 5.28 4.03 191 0.304 0.022 0.043 BB/BrB 2.66 3.53 3.07 191 0.151 0.011 0.022 GAM/GÇ 0.58 1.63 1.27 191 0.127 0.009 0.018 PrDM/PsDM 1.23 1.82 1.55 191 0.086 0.006 0.012

69 Vücut rengi parlak olup, sırt bölgesinde gri-esmer, yan tarafları ile karın kısmında ise gümüş beyazıdır. Yüzgeçler esmer-sarı renktedir (Levha 3b). Genelde küçük boylu olduklarından insan gıdasında önemli bir yerleri yoktur. Ancak gruplar halinde dolaşmaları nedeniyle bol miktarda yakalandıklarında yapay balık üretiminde yem olarak değerlendirilebilir. Ekolojisi: Akarsu ve göllerin pelajik balıklarından olup, sürüler halinde gezerler. Akarsuların orta ve alt kesimlerinde yaşarlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Chalcalburnus chalcoides KOSSWIG-BATTALGİL 1943, Karadeniz havzası Chalcalburnus chalcoides (FAO) 1971, Karadeniz havzası Chalcalburnus chalcoides derjugini KURU 1971, Karadeniz e dökülen dereler Chalcalburnus chalcoides derjugini ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Chalcalburnus chalcoides ALAS ve ark. 1997, Kokar Dere (Kütahya) Chalcalburnus chalcoides KURU ve ark. 2001, Sakarya Nehri havzası Chalcalburnus chalcoides BALIK ve ark. 2005, Kalburt Deresi İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-097 (2 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-106 (1 birey), Maden Deresi ist.4, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-114 (20 birey), Kara Dere ist.5, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-119 (15 birey), Güz Dere ist.6, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-134 (15 birey), Akınçay Deresi ist.11, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-151 (5 birey), Kocaman Dere ist.14, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-157 (30 birey), Kovukkavlak Deresi ist.15, 30.06.2004

70 ESFM-PISI/2004-165 (25 birey), Alaplı Çayı ist.16, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-170 (30 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-180 (1 birey), Aydınlar Çayı ist.18, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-187 (25 birey), Kurtsuyu Deresi ist.19, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-202 (15 birey), Yalnızcı Deresi ist.23, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-213 (5 birey), Döngeller Deresi ist.26, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-274 (2 birey), Çerkeş Deresi ist.38, 18.08.2004.

71 3.2.3.11. Chondrostoma nasus (Linnaeus, 1758) Terra typica: Ren nehri Yerel İsimleri: Kababurun balığı, Çime, Kızılkanat Diagnostik Özellikler: D: III (8) 9 (10) L.lat. : 58-65 A: III (9) 10 L.tran.: 9-10/5-6 P: I 14-15 Sd : 27-31 V: I 8 (9) Çalışma kapsamında 2 istasyondan elde edilen Chondrostoma nasus bireylerinden 6 sı incelenmiş, baş boyu ve maksimum vücut yüksekliğinin birbirine eşit olduğu standart boyda 4-4.5 kez bulunabildiği gözlenmiştir. Gözler arası mesafeden küçük olan göz çapı, baş boyunda 5 kez bulunabilir. Burun boyu baş boyunda 3 defa yer alır. Predorsal mesafe, postdorsal mesafeden daha büyüktür (Çizelge 3.11). Çizelge 3.11. Chondrostoma nasus un vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 4.28 4.67 4.48 6 0.136 0.055 0.143 SB/BB 4.18 4.61 4.41 6 0.140 0.057 0.147 BB/MVY 0.94 1.05 1.02 6 0.037 0.015 0.038 BB/GÇ 4.28 5.21 4.89 6 0.311 0.127 0.326 BB/BrB 2.80 3.16 2.99 6 0.119 0.049 0.125 GAM/GÇ 1.59 1.83 1.77 6 0.083 0.034 0.088 PrDM/PsDM 1.26 1.38 1.31 6 0.040 0.016 0.042 Renkleri sırt kısımlarında kahverengi tonlarda, yan taraflar ve karın kısmında ise gri-beyaz görünümdedir. Pektoral, ventral ve anal yüzgeçler portakal sarısı veya kırmızı renktedir (Levha 3d). Özellikle üreme

72 dönemlerinde erkeklerin baş bölgesinde çok sayıda yumurtlama tüberkülleri görülür. Etlerinin fazla kılçıklı olması ve populasyonlarının az olması nedeniyle insan besini açısından önemleri yoktur. Ekolojisi: Durgun sularda da bulunan türlerden olan Chondrostoma nasus akarsuların zemini taşlı ve çakıllı, hızlı akan kesimlerinde yaşar. Beslenmelerindeki öneminden dolayı otlu ve yosunlu taşlık-kayalık bölgeleri tercih ederler. Bölgeden Eski Kayıtlar Chondrostoma nasus STEINDACHNER 1897, Porsuk Çayı Chondrostoma nasus BERG 1916, Sakarya Nehri Chondrostoma nasus PELLEGRIN 1928, Sakarya Nehri Chondrostoma nasus TANYOLAÇ 1968, Çubuk Barajı, Sarıyer Barajı Chondrostoma nasus angorensis, ELVIRA 1987 Sakarya ve Kızılırmak havzaları Chondrostoma nasus KURU ve Ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası, Sarıyar Baraj Gölü İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-279 (4 birey), Bulak Çayı ist.39, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-304 (2 birey), Seydi Çayı ist.44, 19.08.2004.

73 3.2.3.12. Gobio gobio (Linnaeus, 1758) Terra typica: Avrupa Yerel İsimleri: Dere kayası, Yağlıca, Kumyaran Diagnostik Özellikler: D: III 7-8 L.lat. : 38-43 A: III 6 L.tran.: 6-7/4-5 P: I 13-15 Sd : 8-11 V: I (6) 7 (8) 64 adet Gobio gobio bireyinin incelenmesi sonucunda, baş boyunun maksimum vücut yüksekliğinden büyük olduğu görülmüştür. Standart boyda maksimum vücut yüksekliği 4 defadan fazla bulunurken, baş boyu 4 kezden az yer alır. Göz çapı, gözler arası mesafeden küçüktür ve baş boyunda 5 kezden fazla bulunur. Burun boyu baş boyunda 2-3 kez bulunabilir. Predorsal mesafe postdorsal mesafeden çok az büyüktür (Çizelge 3.12). Çizelge 3.12. Gobio gobio nun vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 4.04 5.27 4.60 64 0.250 0.031 0.063 SB/BB 3.44 4.07 3.70 64 0.149 0.019 0.037 BB/MVY 1.09 1.44 1.24 64 0.078 0.010 0.019 BB/GÇ 4.45 6.70 5.54 64 0.418 0.052 0.105 BB/BrB 2.28 2.97 2.51 64 0.103 0.013 0.026 GAM/GÇ 1.37 2.07 1.72 64 0.153 0.019 0.038 PrDM/PsDM 0.99 1.31 1.14 64 0.068 0.009 0.017

74 Sırtta kahverengi-yeşilimsi olan renk, yan taraflarda açılır ve karın kısmında gridir. Vücudun yanlarında yuvarlağımsı şekilli 8-10 adet koyu büyük benek bulunur. Pektoral yüzgeçler hariç diğer yüzgeçler üzerinde de koyu, düzensiz lekeler vardır (Levha 4a). Küçük boylu balıklar olduklarından insan gıdası olarak ekonomik öneme sahip değildirler. Ekolojisi: Akarsuların üst kesimlerindeki kumlu, çakıllı ve hızlı akan zonlarında yaşarlar. Temiz suları tercih eden zemin balıklarıdır. Bölgeden Eski Kayıtlar Gobio gobio ALAŞ ve Ark. 1997, Kokar Dere (Kütahya) Gobio gobio KURU ve Ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-100 (1 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-108 (3 birey), Maden Deresi ist.4, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-120 (21 birey), Güz Dere ist.6, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-182 (1 birey), Aydınlar Çayı ist.18, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-193 (4 birey), Ilıksu Deresi ist.20, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-219 (1 birey), Göksu Çayı ist.27, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-239 (20 birey), Karaköse Deresi ist.31, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-306 (11 birey), Seydi Çayı ist.44, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-321 (2 birey), Felek Deresi ist.47, 19.08.2004.

75 3.2.3.13. Pseudorasbora parva (Temminck&Schlegel, 1846) Terra typica: Çin Yerel İsimleri: YOK Diagnostik Özellikler: D: III 7 L.lat. : 37-38 A: III 6 L.tran.: 5/4 P: I 10-12 Sd : V: I 7-8 İki istasyondan yakalanan 8 adet Pseudorasbora parva bireyinden alınan ölçümlere göre, maksimum vücut yüksekliği baş boyundan küçüktür ve standart boyda maksimum vücut yüksekliği 4 kezden fazla, baş boyu ise 4 kezden az bulunabilir. Göz çapı gözler arası mesafeden küçük olup, baş boyunda 4 defadan fazla yer alır. Burun boyu baş boyunda 3 defa bulunabilir. Predorsal mesafe postdorsal mesafeden biraz daha büyüktür (Çizelge 3.13). Çizelge 3.13. Pseudorasbora parva nın vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.76 4.62 4.33 8 0.248 0.088 0.207 SB/BB 3.42 4.14 3.60 8 0.216 0.077 0.181 BB/MVY 0.91 1.33 1.21 8 0.121 0.043 0.101 BB/GÇ 3.78 4.61 4.24 8 0.250 0.088 0.209 BB/BrB 2.65 3.25 2.94 8 0.174 0.062 0.146 GAM/GÇ 1.16 1.89 1.35 8 0.218 0.077 0.182 PrDM/PsDM 1.16 1.48 1.35 8 0.083 0.029 0.069

76 Renkleri sırt kısmında yeşilimsi ve gri tonlarda olup, gümüşi yansımalar gösterir. Yan taraflarında ligne lateralin üst kısmında boyuna uzanan esmer-sarı genişçe bir bant bulunur. Yüzgeçler açık renkli ve şeffaftır (Levha 4c). Cüce boylu balıklardan olduğu için insan gıdası olarak herhangi bir önem taşımazken, beslenmesinde balık yumurtalarını da tercih ettiğinden diğer balık türleri için olumsuz etkileri olabilmektedir. Ekolojisi: Ülkemiz sularının doğal balıklarından olmayıp, Meriç Nehri yoluyla sularımıza girdiği bilinmektedir. Akarsulardan ziyade durgun suların sahil kesimlerinde, sığ sularda yaşarlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Bölge sularından daha önce hiçbir kaydı olmayıp, ilk kez bu çalışmada tespit edilmiştir. İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-323 (1 birey), Felek Deresi ist.47, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-327 (7 birey), Ağaçköy Deresi ist.48, 19.08.2004.

77 3.2.3.14. Phoxinus phoxinus (Linnaeus, 1758) Terra typica: Avrupa Yerel İsimleri: Ot balığı Diagnostik Özellikler: D: III 7 P: I 13-15 A: II 6-8 V: I 6-7 İncelenen 91 bireye göre baş boyu ve maksimum vücut yüksekliği değerleri birbirine çok yakın olup, standart boyda yaklaşık 4 kez bulunurlar. Göz çapı gözler arası mesafeden küçüktür ve baş boyunda 5 kez bulunabilir. Burun boyu baş boyunda 3 kezden daha fazla bulunur. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 1.5 katı kadardır (Çizelge 3.14). Çizelge 3.14. Phoxinus phoxinus un vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.51 4.79 4.28 91 0.237 0.025 0.049 SB/BB 3.75 4.37 4.05 91 0.123 0.013 0.026 BB/MVY 0.88 1.21 1.06 91 0.065 0.007 0.014 BB/GÇ 4.08 5.95 4.94 91 0.412 0.043 0.086 BB/BrB 2.59 3.89 3.25 91 0.185 0.019 0.039 GAM/GÇ 1.24 2.10 1.66 91 0.174 0.018 0.036 PrDM/PsDM 1.26 2.04 1.45 91 0.099 0.010 0.021 Renkleri, koyu yeşilimsi alacalı bir görünüştedir (Levha 4d). Yan taraflarında kırmızı-mor yansımalar gözlenir. Küçük boylu balıklardan oldukları için insan gıdası açısından önemi yoktur. Ancak habitat paylaşımı yaptığı alabalık yumurtalarıyla beslendiği için olumsuz etkisinden söz edilebilir.

78 Ekolojisi: Cyprinidlerden olmasına rağmen akarsuların en üst kesimlerindeki, bol oksijenli, yüksek debili ve soğuk alabalık zonlarında yaşarlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Phoxinus phoxinus ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Phoxinus phoxinus KURU ve Ark. 2001, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-124 (20 birey), Bıçkı Deresi ist.7, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-129 (20 birey), Akçakoca Deresi ist.9, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-132 (20 birey), Edilli Deresi ist.10, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-138 (1 birey), Akınçay Deresi ist.11, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-143(20birey),Beyhanlı Deresi ist.12, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-147 (5 birey), Değirmen Deresi ist.13, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-160 (5 birey), Kovukkavlak Deresi ist.15, 30.06.2004

79 3.2.3.15. Rhodeus amarus (Bloch, 1782) Terra typica: Almanya (Elbe nehri) Yerel İsimleri: Acı balık Diagnostik Özellikler: D: III 9-10 L.lat. : 4-7/28-37 A: II 8-10 L.tran.: 9-11 P: I 10-12 Sd : 16-23 V: I 6-7 28 adet Rhodeus amarus bireyi incelenmiş, maksimum vücut yüksekliğinin, baş boyunun yaklaşık 1.5 katı olduğu, standart boyda ise 3 kez bulunabildiği görülmüştür. Baş boyu ise, göz çapının 4 katı kadardır ve standart boyda 4 kez bulunabilir. Gözler arası mesafe, göz çapının 1.5 katı kadardır. Burun boyu baş boyunda 3 kez bulunabilir. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 1.5-2 katı kadar olabilir (Çizelge 3.15). Çizelge 3.15. Rhodeus amarus un vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 2.64 3.10 2.88 28 0.114 0.022 0.044 SB/BB 3.91 4.38 4.11 28 0.110 0.021 0.043 BB/MVY 0.63 0.76 0.70 28 0.031 0.006 0.012 BB/GÇ 3.40 4.44 3.95 28 0.217 0.041 0.084 BB/BrB 2.65 3.47 2.98 28 0.180 0.034 0.070 GAM/GÇ 1.23 1.87 1.53 28 0.135 0.025 0.052 PrDM/PsDM 1.59 2.04 1.72 28 0.123 0.023 0.048 Renkleri eşeye ve yaşa bağlı olarak değişebilir.vücudun yanlarında arkaya doğru gidildikçe daralan mavi-yeşil rekli koyu bir bant bulunur (Levha 5a). Üreme dönemlerinde erkeklerin baş bölgesinde üreme

80 tüberkülleri, dişilerinde ise ovipozitor adı verilen yumurtlama borusu oluşur. Cüce boylu balıklardandır ve insan gıdası açısından önemleri yoktur. Ancak renkli görünüşleri ve üreme davranışlarının enteresanlığı açısından akvaryumlarda süs balığı olarak değerlendirilebilirler. Ekolojisi: Akarsuların yavaş akan, zemini kumlu ve milli kesimlerinde yaşarlar. Özellikle vejetasyonca zengin sığ bataklığımsı bölgeleri tercih ederler. Bu balıklar tatlısu midyeleri olan Unio ve Anadonta cinsi yumuşakçalarla simbiyotik olarak yaşarlar ve az sayıdaki yumurtalarını söz konusu midyelerin manto boşluğu içerisine bırakırlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Rhodeus sericeus amarus SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz Rhodeus sericeus amarus (FAO) 1971, Karadeniz Rhodeus sericeus amarus ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Rhodeus amarus KURU ve Ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-082 (2 birey), Batbaşı Deresi ist.1, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-103 (2 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-112 (3 birey), Maden Deresi ist.4, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-176 (1 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-242 (20 birey), Karaköse Deresi ist.31, 17.08.2004.

81 3.2.3.16. Scardinius erythrophthalmus (Linnaeus, 1758) Terra typica: Kuzey Avrupa Yerel İsimleri: Kızılkanat Diagnostik Özellikler: D: III 8-9 L.lat. : 39-41 A: III 10-12 L.tran.: 7-8/3-4 P: I 14-15 Sd : 12-13 V: I 8 Çalışmada tek bir istasyondan örneklenen Scardinius erythrophthalmus bireylerinden 5 tanesi incelenmiş ve maksimum vücut yüksekliğinin baş boyundan daha büyük olduğu, standart boyda vücut yüksekliği ve baş boyunun 4 defadan az bulunabildiği görülmüştür. Göz çapı, gözler arası mesafeden küçük olup, baş boyunda 4 kezden daha az bulunabilir. Burun boyu baş boyunda 3 defadan fazla bulunur. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 1.5 katı kadardır (Çizelge 3.16). Çizelge 3.16. Scardinius erythrophthalmus un vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.34 3.59 3.43 5 0.085 0.038 0.106 SB/BB 3.61 4.04 3.80 5 0.148 0.066 0.184 BB/MVY 0.86 0.94 0.90 5 0.028 0.012 0.034 BB/GÇ 3.61 3.90 3.75 5 0.105 0.047 0.131 BB/BrB 3.18 3.55 3.38 5 0.146 0.065 0.181 GAM/GÇ 1.31 1.39 1.34 5 0.026 0.012 0.033 PrDM/PsDM 1.37 1.87 1.65 5 0.157 0.070 0.195

82 Renkleri sırtta kahverengi-yeşilimsiyken, yan tarafları ile karın bölgesinde gümüşi beyazdır (Levha 5b). Dorsal yüzgeç dışındaki tüm yüzgeçler portakal kırmızısı renktedir ve bu özelliği nedeniyle de halk arasında Kızılkanat adıyla anılmaktadır. Çok büyük boylara ulaşmadıkları için fazla ekonomik olmasalar da, yöresel olarak sevilerek tüketilen balıklardandır. Ekolojisi: Yaşam alanı olarak genellikle durgun suları tercih etmeleriyle birlikte akarsuların alt kesimlerindeki yavaş akan Abramis zonunda da bulunurlar. Vejetasyonca zengin ve nispeten ılık suları severler. Primer tatlısu balıklarından olmalarına rağmen acısulara da girebilirler. Nitekim çalışma sahasında yalnızca acısu karakterindeki Gölbaşı göletinden elde edilmiştir. Bölgeden Eski Kayıtlar Scardinius erythrophthalmus SLASTENENKO 1939, Karadeniz Scardinius erythrophthalmus SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz e akan küçük dereler Scardinius erythrophthalmus (FAO) 1971, Karadeniz Scardinius erythrophthalmus KURU 1972, Karadeniz e dökülen dereler Scardinius erythrophthalmus KURU ve ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-091 (5 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004.

83 3.2.3.17. Tinca tinca (Linnaeus, 1758) Terra typica: Avrupa Yerel İsimleri: Yeşil sazan, kadife balığı Diagnostik Özellikler: D: III 8 L.lat. : 97 A: III 7 L.tran.: 37/29 P: I 15 Sd : 22 V: I 9 Tek bir birey elde edildiği için metrik özellikleri ile ilgili Çizelge hazırlanmamıştır. Renkleri sırt kısmında koyu yeşilken yan taraflarında sarı-yeşil, karın kısmında ise kirli sarı görünümdedir (Levha 5c). Büyük boylara ulaşabildikleri için özellikle fleto halinde veya farklı şekillerde işlenerek insan gıdası olarak tüketilmektedir. Ekolojisi: Akarsuların yavaş akan kısımlarında bulunmakla birlikte durgun suları daha çok tercih ederler. Göllerin özellikle vegetasyonca zengin ve zemini çamurlu bölgelerinde yaşarlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Tinca tinca SLASTENENKO 1939, Karadeniz havzası Tinca tinca SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz Tinca tinca LADIGES 1960, Gerede (Bolu) Tinca tinca (FAO) 1971, Karadeniz Tinca tinca ERK AKAN 1983, Sakarya havzası

84 Tinca tinca KURU ve Ark. 2001, Hirfanlı Baraj Gölü, Kapulukaya Baraj Gölü, Mogan Gölü, Sakarya havzası, Sarıyar Baraj Gölü Tinca tinca ALAŞ ve SOLAK 2004, Kayaboğazı Baraj Gölü (Kütahya) Tinca tinca HAMALOSMANOĞLU ve KURU 2004, Mogan Gölü İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-093 (1 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004

85 3.2.3.18. Vimba vimba (Linnaeus, 1758) Terra typica: Karasu (Sivastopol) Yerel İsimleri: Eğrez balığı, Karaburun balığı, Kavinne balığı Diagnostik Özellikler: D: III 8-9 L.lat. : 52-58 A: III 16-18 L.tran.: 9-10/5-6 P: I 14-16 Sd : 16-18 V: I 8-9 İncelenen 30 Vimba vimba bireyinde, baş boyu ve maksimum vücut yüksekliğinin birbirine hemen hemen eşit olduğu ve standart boyda 3-4 kez bulunabildikleri görülmüştür. Gözler arası mesafeden küçük olan göz çapı baş boyunda 4 defadan fazla bulunur. Burun boyu baş boyunda 3 defa bulunabilir. Predorsal mesafenin postdorsal mesafeye oranı ise 3/2 dir (Çizelge 3.17). Çizelge 3.17. Vimba vimba nın vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.45 4.13 3.75 30 0.164 0.030 0.061 SB/BB 3.47 3.90 3.68 30 0.112 0.020 0.042 BB/MVY 0.95 1.19 1.02 30 0.048 0.009 0.018 BB/GÇ 3.70 4.84 4.16 30 0.291 0.053 0.109 BB/BrB 2.70 3.18 2.93 30 0.122 0.022 0.046 GAM/GÇ 1.18 1.56 1.36 30 0.091 0.017 0.034 PrDM/PsDM 1.30 3.40 1.52 30 0.355 0.065 0.133 Renk sırtta siyah, karın tarafında kirli beyaz veya sarımtraktır (Levha 6a). Üreme döneminde özellikle karın kısmı ile pektoral ve ventral yüzgeçler kırmızı bir renk kazanırken sırt kısmı ile baş bölgesi

86 siyahlaşır. Orta büyüklükteki balıklardan olmalarına karşın etlerinin kılçıklı olması dolayısıyla besin olarak fazlaca tercih edilmezler. Ayrıca, ülkemiz içsularında yoğun populasyonlarının olmayışı da ekonomik önemlerinin düşük olması sonucunu doğurur. Ekolojisi: Yaşam alanı olarak akarsuların alt kesimlerindeki yavaş akıntılı Abramis zonunu tercih ederler. Bununla birlikte, kısmen göçücü karakterde olup, acısulara da girerek beslenebilirler. Beslenmek için zemini çamurlu zonları tercih etmelerine karşın, üreme döneminde çakıllı zeminleri ve vejetasyonlu bölgeleri ararlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Abramis elongatus asianus STEINDACHNER 1897, Eskişehir civarı Vimba vimha tenella BERG 1916-1933, Sakarya Nehri Vimba vimba tenella TANYOLAÇ 1968, Sarıyar Barajı Vimba vimba (FAO) 1971, Batı Karadeniz Bölgesi Vimba vimba tenella KURU 1971, Karadeniz e dökülen dereler Vimba vimba tenella ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Vimba vimba KURU ve ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası, Sarıyar Baraj Gölü İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-094 (3 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-116 (4 birey), Kara Dere ist.5, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-177 (22 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-335 (1 birey), Porsuk Çayı ist.49, 20.08.2004.

87 3.2.3.19. Cobitis simplicispinna Hankó, 1924 Terra typica: Gökçekısık (Eskişehir) Yerel İsimleri: Çöpçü balığı, Taşyiyen balığı Diagnostik Özellikler: D: II 7 P: I 7-8 A: II 5-6 V: I 5-6 İncelenen 40 C. simplicispinna bireyinin baş boyu maksimum vücut yüksekliğinden büyük ve standart boyda sırasıyla 5.5 ve 7 kez bulunabildiği gözlenmiştir. Göz çapı, gözler arası mesafeye eşit ve baş boyunda 7 defa bulunabilir. Predorsal mesafe, postdorsal mesafeden biraz daha büyüktür (Çizelge 3.18). Çizelge 3.18. Cobitis simplicispinna nın vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 6.29 8.10 7.17 40 0.388 0.061 0.125 SB/BB 5.00 5.86 5.40 40 0.197 0.031 0.063 BB/MVY 1.19 1.45 1.33 40 0.065 0.010 0.021 BB/GÇ 5.40 8.67 6.77 40 0.767 0.121 0.246 BB/BrB 2.43 2.91 2.64 40 0.110 0.017 0.035 GAM/GÇ 0.84 1.22 1.00 40 0.102 0.016 0.033 PrDM/PsDM 1.26 1.48 1.37 40 0.057 0.009 0.018 Renleri açık kahverengi ve açık sarı tonlarda olup, yan taraflarında koyu benekler taşırlar. Benzer şekilde dorsal ve kaudal yüzgeç üzerinde de küçük koyu benekler bulunur (Levha 6b). Küçük boylu balıklardan olup, insan gıdası olarak herhangi bir önemleri yoktur. Ancak biyolojik çeşitlilik açısından önemlidir.

88 Ekolojisi: Akarsuların zemini kumlu, yavaş akan sığ kesimlerinde kuma yada yosunlar arasına gömülü olarak yaşarlar. Düşük oksijen değerlerine dayanıklı olduklarından pollusyonlu sularda dahi yaşayabilirler. Bölgeden Eski Kayıtlar Cobitis simplicispinna HANKO 1924, Gökçekısık (Eskişehir) Cobitis simplicispinna (FAO) 1971, Marmara bölgesi ve Trakya hariç tüm Anadolu Cobitis simplicispinna ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Cobitis simplicispinna KURU ve ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-280 (17 birey), Bulak Çayı ist.39, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-289 (6 birey), Bayındır Çayı ist.41, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-296 (7 birey), Süvari Çayı ist.42, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-305 (5 birey), Seydi Çayı ist.44, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-320 (4 birey), Felek Deresi ist.47, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-325 (1 birey), Ağaçköy Deresi ist.48, 19.08.2004

89 3.2.3.20. Cobitis taenia Karaman, 1928 Terra typica: Avrupa Yerel İsimleri: Çöpçü balığı Diagnostik Özellikler: D: II 7-8 P: I 7-8 A: II 5 V: I 5-6 82 Cobitis taenia bireyinin incelenmesiyle baş boyunun maksimum vücut yüksekliğinden büyük olduğu, standart boyda baş boyunun 5 defadan fazla, maksimum vücut yüksekliğinin yaklaşık 7 kez bulunabileceği görülmüştür. Göz çapı ile gözler arası mesafe hemen hemen eşit olup, göz çapı baş boyunda yaklaşık 6 kez bulunabilir. Burun boyu baş boyunda 2 defadan fazla bulunur. Predorsal mesafe postdorsal mesafeden daha büyüktür (Çizelge 3.19). Çizelge 3.19. Cobitis taenia nın vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 5.20 7.87 6.58 82 0.476 0.053 0.105 SB/BB 4.66 6.01 5.19 82 0.291 0.032 0.064 BB/MVY 1.02 1.65 1.27 82 0.128 0.014 0.028 BB/GÇ 5.03 7.29 6.01 82 0.460 0.051 0.101 BB/BrB 2.20 3.23 2.57 82 0.173 0.019 0.038 GAM/GÇ 0.77 1.13 0.92 82 0.074 0.008 0.016 PrDM/PsDM 1.07 1.51 1.28 82 0.079 0.009 0.017 Renkleri açık sarı tonlarda olup, yan taraflarında 2 sıra halinde koyu benekler vardır. Karın kısımları sarı-beyazdır. Kuyruk yüzgecinin kaidesinde bulunan benek büyük ve siyahtır (Levha 6c). Küçük boylu olduklarından insan gıdası olarak kullanılmazlar.

90 Ekolojisi: Yaşam ortamları akarsuların kumlu zeminli, yavaş akan sığ kesimleridir. Akarsuların özellikle sığlık, yosunlu bölgelerinde yosunlar arasında gizlenirler. Genellikle soliter olup, geceleri aktiftirler. Bölgeden Eski Kayıtlar Cobitis taenia PELLEGRIN 1928, Çubuk Çayı (Ankara), Emir ve Mogan göllerine akan dereler, Ankara civarındaki Hendekler Cobitis taenia BATTALGİL 1942, Ankara civarı Cobitis taenia GELDİAY 1949, Eğmir Gölü Cobitis taenia GELDİAY 1961, Eğmir Gölü, Sarıyar ve Hirfanlı barajları Cobitis taenia taenia BANARESCU-NALBANT 1964, Abant Gölü Cobitis taenia TANYOLAÇ 1968, Eğmir Gölü Cobitis taenia ALAS ve Ark. 1997, Kokar Dere (Kütahya) İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-078 (1 birey), Batbaşı Deresi ist.1, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-098 (1 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-107 (3 birey), Maden Deresi ist.4, 29.06.2004. ESFM-PISI/2004-135 (15 birey), Akınçay Deresi ist.11, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-141 (8 birey), Beyhanlı Deresi ist.12, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-145 (1 birey), Değirmen Deresi ist.13, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-152 (15 birey), Kocaman Dere ist.14, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-166 (1 birey), Alaplı Çayı ist.16, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-171 (6 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-181 (15 birey), Aydınlar Çayı ist.18, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-192 (15 birey), Ilıksu Deresi ist.20, 30.06.2004.

91 3.2.3.21. Nemacheilus angorae Steindachner, 1897 Terra typica: Ankara civarı Yerel İsimleri: Çöpçü balığı Diagnostik Özellikler: D: III 7-9 P: I 8-11 A: II 5-6 V: I 5-7 İncelenen 343 adet Nemacheilus angorae bireyine göre baş boyu maksimum vücut yüksekliğinden büyük olup, standart boyda 4 defadan fazla bulunur. Maksimum vücut yüksekliği ise standart boyda 6 kez bulunabilir. Göz çapı gözler arası mesafeden küçük olup baş boyunda 5 defadan fazla bulunur. Burun boyu baş boyunda 2 defadan fazla bulunur. Predorsal mesafe postdorsal mesafeden daha büyüktür (Çizelge 3.20). Çizelge 3.20. Nemacheilus angorae nin vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 4.02 7.94 6.00 343 0.581 0.031 0.062 SB/BB 3.78 4.80 4.35 343 0.197 0.011 0.021 BB/MVY 0.88 1.75 1.38 343 0.129 0.007 0.014 BB/GÇ 4.73 7.01 5.61 343 0.430 0.023 0.046 BB/BrB 1.99 2.82 2.33 343 0.145 0.008 0.015 GAM/GÇ 1.04 2.04 1.49 343 0.168 0.009 0.018 PrDM/PsDM 0.32 1.71 1.36 343 0.136 0.007 0.014 Renkleri sarı-kahverengi tonlarda olup, vücudun sırt ve yan kısımlarında koyu kahverengi benekler bulunur. Dorsal ve kaudal yüzgeçler üzerinde de enine bantlar oluşturacak şekilde benekler mevcuttur (Levha 6d). Küçük boylu balıklardır ve insan besini olarak

92 hiçbir önemleri yoktur. Ancak, süslü görünümleri dolayısıyla akvaryumculukta süs balığı olarak değerlendirilebilirler. Ekolojisi: Genellikle akarsuların yavaş akan, kumlu-çakıllı zeminli zonlarında yaşamakla birlikte göllerin sığ olan kıyı kesimlerinde de bulunabilirler. Temiz ve serin suları tercih etmesine rağmen kirliliğe karşı oldukça dayanıklı olup, çok düşük oksijen değerlerinde bile uzun süre yaşayabilirler. Bölgeden Eski Kayıtlar Nemacheilus angorae STEINDACHNER 1897, Ankara civarı Nemacheilus angorae PELLEGRIN 1928, Çubuk Çayı (Ankara); Eğmir ve Mogan gölleri; Ankara civarındaki hendekler Nemacheilus angorae BATTALGİL 1942, Çubuk Çayı Nemacheilus angorae SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz e dökülen Anadolu nehirleri Nemocheilus angorae GELDİAY 1961, Çubuk Barajı, Sarıyar Barajı, Hirfanlı Barajı Nemacheilus angorae BANARESCU-NALBANT 1964, Kızılırmak, Çubuk Çayı, Sakarya Nehri Nemacheilus (Orthrias) angorae angorae BANARESCU 1968, Kızılırmak Nehri (Yozgat civarı) Nemacheilus angorae TANYOLAÇ, 1968, Hamam Çayı, Çubuk Çayı, Kızılırmak, Eğmir Gölü Nemacheilus angorae GELDİAY 1969, Çubuk Çayı, Eğmir Gölü Nemacheilus angorae (FAO) 1971, Dicle, Fırat ve Trakya hariç bütün Anadolu Nemacheilus angorae bureschi ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Orthrias angorae ALAS ve ark. 1997, Kokar Dere (Kütahya)

93 Orthrias angorae KURU ve ark. 2001, Mogan Gölü, Sakarya Nehri havzası, Sarıyar Baraj Gölü Nemacheilus angorae BALIK ve ark. 2005, Kalburt Deresi, Hamamlı Deresi, Nilüfer Çayı İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-102 (12 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-110 (1 birey), Maden Deresi ist.4, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-122 (16 birey), Güz Dere ist.6, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-173 (1 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-184 (7 birey), Aydınlar Çayı ist.18, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-189 (6 birey), Kurtsuyu Deresi ist.19, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-195 (9 birey), Ilıksu Deresi ist.20, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-221 (13 birey), Göksu Çayı ist.27, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-226 (9 birey), Göynük Çayı ist.28, 16.08.2004 ESFM-PISI/2004-228 (25 birey), Nallı Dere ist.29, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-234 (7 birey), Aladağ Çayı ist.30, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-241 (33 birey), Karaköse Deresi ist.31, 17.08.2004 ESFM-PISI/2004-270 (20 birey), Eskipazar Çayı ist.37, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-282 (20 birey), Bulak Çayı ist.39, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-286 (25 birey), Koca Çay ist.40, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-291 (20 birey), Bayındır Çayı ist.41, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-298 (15 birey), Süvari Çayı ist.42, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-308 (5 birey), Seydi Çayı ist.44, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-317 (25 birey), Sarısu Çayı ist.46, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-334 (8 birey), Porsuk Çayı ist.49, 20.08.2004 ESFM-PISI/2005-019 (11 birey), Çamlıkışla Deresi ist.50, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-023 (5 birey), Karafasıl Çayı ist.51, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-027 (1 birey), Devrekani Çayı ist.52, 14.06.2005

94 ESFM-PISI/2005-084 (14 birey), Kirazbaşı Çayı ist.75, 16.06.2005 ESFM-PISI/2005-086 (25 birey), Bavat Deresi ist.76, 16.06.2005 ESFM-PISI/2005-094 (10 birey), Devrez Çayı ist.78, 16.06.2005.

95 3.2.3.22. Syngnathus abaster Risso, 1827 Terra typica: Avrupa Yerel İsimleri: Deniz iğnesi, İğne balığı Diagnostik Özellikler: D: 32-34 P: 12 A: 3 C: 10 Renkleri esmer kahverengi tonlarındadır. Sırt kısımları daha koyu karın kısımları ise açık, kirli beyaz görünümdedir. Vücut dermal orjinli sert halkalardan oluşmuştur (Levha 7a). İnsan gıdası yada başka amaçlı kullanımları açısından herhangi bir önemleri yoktur. Ekolojisi: Denizel kökenli olan deniz iğnelerinden tatlısulara girmiş ve adapte olmuş yegane türdür. Durgun suların sığ olan kıyı kesimlerinde bulunurlar. Çalışma sahasında sadece Gölbaşı göletinde tespit edilmiştir. Bölgeden Eski Kayıtlar Syngnathus abaster KURU ve ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası Syngnathus nigrolineatus KURU ve ark. 2001, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-092 (15 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004

96 3.2.3.23. Aphanius chantrei (Gaillard, 1895) Terra typica: Pınarbaşı (Emirdağ) Yerel İsimleri: Dişli sazancık Diagnostik Özellikler: D: 9-11 L.lat. : 25-26 A: 10-11 L.tran.: 11-12 14 adet Aphanius chantrei incelenmiş olup, maksimum vücut yüksekliği ile baş boyu hemen hemen eşittir ve standart boyda 3-4 defa bulunabilirler. Göz çapı gözler arası mesafeden küçük olup, baş boyunda 4 defadan az bulunur. Burun boyu baş boyunda 3 defadan fazla bulunur. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 3 katı kadar olabilir (Çizelge 3.21). Çizelge 3.21. Aphanius chantrei nin vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.25 4.08 3.69 14 0.204 0.055 0.118 SB/BB 3.34 3.95 3.56 14 0.157 0.042 0.091 BB/MVY 0.96 1.12 1.04 14 0.039 0.011 0.023 BB/GÇ 3.10 3.95 3.58 14 0.191 0.051 0.110 BB/BrB 2.86 3.63 3.30 14 0.208 0.056 0.120 GAM/GÇ 1.12 1.47 1.31 14 0.114 0.030 0.066 PrDM/PsDM 2.34 3.13 2.72 14 0.230 0.061 0.133 Renkleri açık kahverengi-sarı görünümdedir. Dişilerinde vücudun yanlarında düzensiz şekilde dağılmış koyu benekler bulunurken, erkeklerinde enine koyu bantlar bulunur. Dorsal, kaudal ve anal yüzgeçlerin özellikle uç kısımları da koyu renklenmeler görülür (Levha 7b,c). Cüce boylu olduklarından insan gıdası açısından önemleri yoktur.

97 Ancak, su filminden beslendikleri için sivrisinekle biyolojik mücadelede ve süslü görünümlerinden dolayı da akvaryum balığı olarak kullanılabilirler. Ayrıca, Tethis relikti olmaları dolayısıyla da varlıkları biyolojik çeşitlilik açısından önemlidir. Ekolojisi: Sekonder tatlısu balıklarından olup, Anadolu nun yükselmesi ve Thetys denizinin çekilmesi sırasında oluşmuş göllerde kalarak önce acı sonra tatlısulara adapte olmuş balıklardır. Tatlı, acısu gölleri ve kaynak sularında yaşarlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Cyprinodon sophiae PELLEGRIN 1928, Sakarya Nehri havzası Aphanius anatoliae VILLWOCK 1964, Kızılırmak Aphanius chantrei ERK AKAN&KURU 1982, Sakarya-Çifteler, Eminekin-Çifteler, Porsuk Çayı-Harmandalı-Eskişehir, Kaymaz ve Sarısu-Gordion Aphanius chantrei KURU ve ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-303 (6 birey), Seydi Çayı ist.44, 19.08.2004 ESFM-PISI/2004-313 (8 birey), Sarısu Çayı ist.46, 19.08.2004.

98 3.2.3.24. Gambusia affinis (Baird&Girard, 1853) Terra typica: Amerika Yerel İsimleri: Sivrisinek balığı Diagnostik Özellikler: D: I 6-7 L.lat. : 28-30 A: I 8 L.tran.: 4-5 P: 13-14 Sd : 6 V: 6 İncelenen 8 adet Gambusia affinis bireyine göre maksimum vücut yüksekliği ve baş boyu eşit olup, standart boyda 4 defadan fazla bulunurlar. Göz çapı gözler arası mesafeden küçüktür ve baş boyunda 3 defadan fazla bulunur. Burun boyunun baş boyunda bulunma oranı ise 3 defadan azdır. Predorsal mesafe postdorsal mesafenin 3 katından daha azdır (Çizelge 3.22). Çizelge 3.22. Gambusia affinis in vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.85 4.61 4.24 8 0.237 0.084 0.199 SB/BB 4.06 4.28 4.18 8 0.066 0.023 0.055 BB/MVY 0.92 1.12 1.01 8 0.065 0.023 0.054 BB/GÇ 3.31 3.90 3.60 8 0.197 0.070 0.165 BB/BrB 2.43 2.94 2.70 8 0.142 0.050 0.119 GAM/GÇ 1.27 1.58 1.46 8 0.085 0.030 0.071 PrDM/PsDM 2.40 2.95 2.61 8 0.167 0.059 0.139 Renkleri gri tonlarda olup, sırt kısmında yeşilimtrak yansımalar görülür (Levha 7d). Cüce boylu balıklar olup, insan besini olarak herhangi bir önemleri yoktur. Ancak yoğun olarak sivrisinek larvaları ile

99 beslendiklerinden sivrisinekle biyolojik mücadelede çok önemli rolleri vardır. Bu nedenledir ki, ülkemizin hemen hemen tüm içsularına aşılanmışlardır. Ekolojisi: Göllerden, bataklıklara ve su birikintilerine kadar her türlü durgun sularda bulunabilirler. Çalışma sahasında sadece Gölbaşı Göleti nde tespit edilmiştir. Bölgeden Eski Kayıtlar Bölge sularından daha önce hiçbir kaydı olmayıp, ilk kez bu çalışmada tespit edilmiştir. İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-084 (8 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004

100 3.2.3.25. Mugil cephalus Linnaeus, 1758 Terra typica: Atlantik, Avrupa kıyıları Yerel İsimleri: Has kefal balığı Diagnostik Özellikler: D1: IV V : I 5 D2: I 8-9 P : 17 A : III 8-9 Squ.lat.: 42-45 Mugil cephalus türüne ait 5 birey incelenmiştir ve baş boyu maksimum yüksekliğinden çok az büyük olup, standart boyda 4 defadan daha az bulunur. Maksimum vücut yüksekliği ise 4 defa bulunabilir. Göz çapı gözler arası mesafeden küçük olup, baş boyunda 4 defadan fazla yer alır. Burun boyu baş boyunda 4 defadan az bulunur.(çizelge 3.23). Çizelge 3.23. Mugil cephalus un vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 3.93 4.09 4.02 5 0.055 0.025 0.069 SB/BB 3.54 3.84 3.70 5 0.100 0.045 0.124 BB/MVY 1.04 1.11 1.09 5 0.026 0.012 0.033 BB/GÇ 4.11 4.89 4.40 5 0.309 0.138 0.383 BB/BrB 3.59 3.85 3.69 5 0.093 0.042 0.116 GAM/GÇ 1.45 1.74 1.62 5 0.110 0.049 0.136 Parlak olan genel vücut rengi gümüşi-gridir. Sırt kısımları koyu, karın kısmı ise beyazımsıdır. Vücudun yan taraflarında boyuna uzanan koyu bantlar vardır (Levha 8a). Etlerinin lezzetli oluşu ve havyarı dolayısıyla özellikle göç yolları üzerine kurulan dalyanlarda bol miktarda avlanırlar. Büyük boylara ulaşabildikleri ve havyarının değerli olmasından dolayı ekonomik değeri oldukça yüksektir.

101 Ekolojisi: Katadrom karakterli balıklardan olup, denizel kökenli olmalarına rağmen beslenmek için acısu karakterindeki lagünlere ve tatlısulara geçebilirler. Oksijen ve tuzluluk değişimlerine karşı oldukça toleranslıdırlar. Ülkemizin bütün sahilleri boyunca bulunur. Çalışma sahasında sadece Akınçay deresinde tespit edilmiştir. Bölgeden Eski Kayıtlar Mugil cephalus SLASTENENKO 1939, Karadeniz kıyıları Mugil cephalus ERAZI 1942, Karadeniz kıyıları Mugil cephalus DENİZCİ 1956, Karadeniz kıyıları Mugil cephalus SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz kıyıları Mugil cephalus GELDİAY 1969, Karadeniz kıyıları Mugil cephalus (FAO) 1971, Karadeniz Mugil cephalus KURU ve ark. 2001, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-137 (5 birey), Akınçay Deresi ist.11, 30.06.2004

102 3.2.3.26. Liza aurata (Risso, 1810) Terra typica: Nice Yerel İsimleri: Altınbaş kefal, Sarıkulak Diagnostik Özellikler: D1: IV V : I 5 D2: I 8 P : 16-17 A : III Squ.lat.: 45-46 Yalnızca iki birey elde edildiği için metrik özellikleri ile ilgili Çizelge hazırlanmamıştır. Renkleri esmer-gri, yan tarafları ile karın kısımları kirli sarı görünümdedir. Karın kısmında boyuna uzanan koyu çizgiler bulunur. Operculum üzerinde altın sarısı renkte büyük bir benek vardır (Levha 8b). Diğer Mugilidae üyeleri gibi eti ve havyarı dolayısıyla ekonomik önemi çok fazla olan balıklardandır. Ekolojisi: Genelde denizde bulundukları halde ilkbahar ve yaz aylarında suların ısınmasıyla tatlısulara girerler. Çalışma sahasında sadece Gölbaşı göletinde tespit edilmiştir. Bölgeden Eski Kayıtlar Liza aurata POPOV 1930, Karadeniz kıyıları Mugil auratus SLASTENENKO 1939, Karadeniz kıyıları Mugil auratus ERAZİ 1942, Karadeniz kıyıları Mugil auratus SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz kıyıları Mugil auratus DENİZCİ 1956, Karadeniz kıyıları Mugil auratus GELDİAY 1969, Karadeniz kıyıları

103 Mugil auratus (FAO) 1971, Karadeniz sahilleri İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-087 (2 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004.

104 3.2.3.27. Atherina boyeri Risso, 1810 Terra typica: Nice Yerel İsimleri: Gümüş balığı Diagnostik Özellikler: D1: VII V : I 5 D2: II 9-12 P : II 13-14 A : II 11-13 Squ.lat.: 25-29 İncelenen 10 adet Atherina boyeri bireyine göre baş boyu maksimum vücut yüksekliğinden büyük olup, standart boyda 4 defa bulunabilir. Maksimum vücut yüksekliği ise kuyruksuz boyda 7 defaya kadar bulunabilir. Göz çapı gözler arası mesafeden büyüktür ve baş boyunda 3 defa bulunabilir. Burun boyu da baş boyunda 3 kez bulunur (Çizelge 3.24). Çizelge 3.24. Atherina boyeri nin vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/MVY 5.99 7.63 6.65 10 0.487 0.154 0.348 SB/BB 3.87 4.40 4.03 10 0.136 0.043 0.097 BB/MVY 1.51 1.92 1.65 10 0.117 0.037 0.084 BB/GÇ 2.81 3.41 3.03 10 0.201 0.063 0.144 BB/BrB 2.46 3.37 3.05 10 0.233 0.074 0.167 GAM/GÇ 0.69 0.89 0.78 10 0.054 0.017 0.039 Vücudun üst yarısı gri-sarı, alt kısmı ise gümüşi-beyazdır. Yan taraflarında boylu boyunca uzanan geniş koyu bir bant bulunur (Levha 8c). Küçük boylu balıklardır ve insan gıdası olarak önemleri yoktur. Ancak büyük sürüler oluşturdukları için bol miktarda yakalandıklarında balık unu yapımında kullanılırlar.

105 Ekolojisi: Denizel formlardan olmasına karşın denizle bağlantılı göllerde rahatlıkla yaşayabilmektedir. Oksijen ve tuzluluk değişimlerine karşı oldukça toleranslıdır. Çalışma sahasında sadece Gölbaşı göletinde tespit edilmiştir. Bölgeden Eski Kayıtlar Atherina pontica EICHWALD 1838, Karadeniz kıyıları Atherina mochon pontica SLASTENENKO 1939, Karadeniz kıyıları Atherina mochon ERAZİ 1942, Karadeniz kıyıları Atherina mochon pontica SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz limanları Atherina mochon GELDİAY 1969, Karadeniz kıyıları Atherina (Hepsetia) boyeri GELDİAY 1969, Karadeniz kıyıları Atherina (Hepsetia) boyeri (FAO) 1971, Karadeniz sahilleri Atherina boyeri KURU ve Ark. 2001, Kapulukaya Baraj Gölü, Kızılırmak Nehri havzası, İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-083 (10 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004.

106 3.2.3.28. Neogobius fluviatilis (Pallas, 1814) Terra typica: Karadeniz e dökülen nehirler Yerel İsimleri: Tatlısu kaya balığı Diagnostik Özellikler: D1: VI V : 5 D2: I 16-17 P : 17-19 A : I 13-14 Squ.lat.: 51-60 Yakalanan Neogobius fluviatilis bireylerinden 91 i incelenmiş olup, baş boyu standart boyda 3 defadan fazla bulunmaktadır. Baş boyu baş yüksekliğinin 1.5-2 katı kadar olabilirken, baş genişliği baş yüksekliğinden daha büyüktür. Göz çapı gözler arası mesafeden büyüktür. Ventral yüzgeç anal açıklığa kadar uzanmaktadır ve tam boyda 6 defadan fazla olabilir (Çizelge 3.25). Çizelge 3.25. Neogobius fluviatilis in vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/BB 3.05 3.65 3.40 91 0.112 0.012 0.023 TB/VYU 5.34 7.61 6.27 91 0.546 0.057 0.114 BB/GÇ 3.93 5.70 4.76 91 0.401 0.042 0.084 BB/BG 1.26 1.80 1.47 91 0.132 0.014 0.028 BB/BY 1.45 2.06 1.73 91 0.130 0.014 0.027 BG/BY 1.06 1.30 1.18 91 0.050 0.005 0.011 GAM/GÇ 0.28 1.26 0.59 91 0.182 0.019 0.038 Renk kahverengi siyah tonlarda olup, vücudun yan taraflarında koyu benekler bulunur. Dorsal ve kaudal yüzgeçler üzerinde de enine bantlar oluşturacak şekilde koyu benekler vardır (Levha 8d). Ülkemizde

107 insan gıdası olarak pek tercih edilmemekle birlikte özellikle Rusya da bol miktarda tüketildiği bilinmektedir. Ekolojisi: Denizlerde de yaşayabildiği halde yaşam ortamı olarak gölleri ve akarsuları tercih ederler. Özellikle kumlu ve çamurlu zeminli bölgelerde yaşarlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Gobis fluviatilis BERG 1932, Karadeniz e dökülen nehirler Gobius fluviatilis SLASTENENKO 1939, Karadeniz e dökülen dereler Gobius fluviatilis ERAZI 1942, Karadeniz Gobius (Neogohius) fluviatilis fluviatilis (FAO) 1971, Karadeniz havzası Gobius (Neogobius) fluviatilis KURU 1971, Karadeniz e dökülen dereler Gobius fluviatilis fluviatilis ERK AKAN 1983, Sakarya havzası Gobius fluviatilis fluviatilis BALIK 1985, Trakya 'nın Karadeniz sahilleri Neogobius fluviatilis KURU ve Ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-080 (1 birey), Batbaşı Deresi ist.1, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-088 (15 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-099 (3 birey), Karasu Deresi ist.3, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-111 (3 birey) Maden Deresi ist.4, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-128 (1 birey), Akçakoca Deresi ist.9, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-154 (4 birey), Kocaman Dere ist.14, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-159 (1 birey), Kovukkavlak Deresi ist.15, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-174 (1 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-190 (11 birey), Kurtsuyu Deresi ist.19, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-204 (15 birey), Yalnızcı Deresi ist.23, 01.07.2004

108 ESFM-PISI/2004-207 (2 birey), Kara Dere ist.24, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-251 (1 birey), Ulus Çayı ist.33, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-256 (10 birey), Ova Çayı ist.34, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-276 (15 birey), Çerkeş Çayı ist.38, 18.08.2004 ESFM-PISI/2004-301 (1 birey), Yalımkaya Deresi ist.43, 19.08.2004 ESFM-PISI/2005-031 (1 birey), Şehriban Çayı ist.54, 14.06.2005.

109 3.2.3.29. Neogobius melanostomus (Pallas, 1814) Terra typica: Sivastopol, Balaklava (Rusya). Yerel İsimleri: Kum kaya balığı Diagnostik Özellikler: D1: VI V : 5 D2: I 14-15 P : 17-19 A : I 11-12 Squ.lat.: 43-51 İncelenen 16 adet Neogobius melanostomus bireyine göre baş boyu standart boyda 3 defadan fazla bulunur. Baş genişliği baş yüksekliğine eşit yada biraz daha büyüktür. Baş boyu ise baş yüksekliğinin 1.5 katı kadar olabilir. Göz çapı gözler arası mesafeden büyüktür. Ventral yüzgeç boyu total boyda 5 defadan fazla bulunabilir (Çizelge 3.26). Çizelge 3.26. Neogobius melanostomus un vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/BB 3.23 3.62 3.37 16 0.109 0.027 0.058 TB/VYU 5.01 5.59 5.24 16 0.152 0.038 0.081 BB/GÇ 3.69 4.58 4.06 16 0.246 0.061 0.131 BB/BG 1.35 1.51 1.45 16 0.048 0.012 0.026 BB/BY 1.36 1.72 1.55 16 0.075 0.019 0.040 BG/BY 0.97 1.15 1.06 16 0.045 0.011 0.024 GAM/GÇ 0.63 0.92 0.79 16 0.072 0.018 0.038 Renk koyu kahverengi tonlardadır. Vücudun yanlarında koyu, şekilsiz benekler bulunur. 1. dorsal yüzgecin posterior kenarında büyük siyah bir benek bulunur (Levha 9a). Tüm Gobiidae üyeleri gibi bu tür de ülkemizde insan gıdası olarak tüketilmemekte, dolayısıyla ekonomik önem taşımamaktadır.

110 Ekolojisi: Tatlı sularda olduğu kadar acı ve tuzlu sularda da yaşayabilirler. Tuzluluk ve oksijen değişimlerine karşı toleransı yüksektir ve genellikle sığ suları tercih ederler. Bölgeden Eski Kayıtlar Gobius melanostomus NORDMANN 1840, Karadeniz kıyıları Gobius (Apollonia) melanostomus ILJIN 1927, Karadeniz kıyıları Gobius melanostomus BERG 1933, Karadeniz nehirleri Gobius melanostomus SLASTENENKO 1939, Karadeniz kıyıları Gobius melanostomus ERAZI 1942, Karadeniz kıyıları Gobius melanostomus SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz kıyıları Gobius melanostomus GELDİAY 1969, Karadeniz kıyıları Gobius (Apollonia) melanostomus melanostomus (FAO) 1971, Karadeniz kıyıları Gobius melanostomus BALIK 1985, Trakya 'nın Karadeniz sahilleri İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-089 (15 birey), Gölbaşı Göleti ist.2, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-196 (1 birey), Ilıksu Deresi ist.20, 30.06.2004.

111 3.2.3.30. Neogobius cephalarges (Pallas, 1814) Terra typica: Kırım kıyıları Yerel İsimleri: Saz kaya balığı, Liman kaya balığı Diagnostik Özellikler: D1: V-VII V : 5 D2: I 16-19 P : 16-20 A : I 12-14 Squ.lat.: 55-65 126 adet Neogobius cephalarges bireyi incelenmiş olup, Baş genişliği ve baş boyu baş yüksekliğinden daha büyüktür. Baş boyu standart boyda 3 defadan fazla bulunur. Göz çapı gözler arası mesafenin 2 katı kadar olabilir. Ventral yüzgeçler anal açıklıktan uzak olup, boyları total boyda 7 defadan fazla bulunur (Çizelge 3.27). Çizelge 3.27. Neogobius cephalarges in vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/BB 3.26 3.82 3.52 126 0.115 0.010 0.020 TB/VYU 6.23 8.66 7.22 126 0.485 0.043 0.086 BB/GÇ 3.87 6.21 5.10 126 0.422 0.038 0.074 BB/BG 0.83 1.48 1.33 126 0.091 0.008 0.016 BB/BY 1.51 1.87 1.67 126 0.070 0.006 0.012 BG/BY 1.10 1.94 1.26 126 0.104 0.009 0.018 GAM/GÇ 0.43 0.88 0.65 126 0.097 0.009 0.017 Vücut rengi gri-esmer tonlarda olup, yan taraflarında düzensiz şekilli esmer benekler vardır (Levha 9b). Diğer Gobiidae üyeleri gibi bu türün de ülkemiz için insan gıdası yönünden herhangi bir ekonomik önemi yoktur.

112 Ekolojisi: Daha ziyade denizel ortamlarda bulunmayı tercih ederlerse de zemini kayalık, taşlık akarsulara da girerler. Özellikle akarsuların boşaldığı koylara ve acısu karakterindeki lagünlere girerler. Bölgeden Eski Kayıtlar Gobius (Ponticola) cephalarges BERG 1933, Karadeniz Gobius cephalarges SLASTENENKO 1939, 1955-56, Karadeniz Gobius cephalarges ERAZI 1942, Karadeniz kıyıları Gobius (Ponticola) cephalarges cephalarges (FAO) 1971, Karadeniz kıyıları İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-210 (15 birey), Gerdek Deresi ist.25, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-215 (3 birey), Döngeller Deresi ist.26, 01.07.2004 ESFM-PISI/2004-246 (1 birey), Mengen Çayı ist.32, 17.08.2004 ESFM-PISI/2005-034 (15 birey), Cide Deresi ist.55, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-037 (2 birey), Terme Çayı ist.56, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-038 (15 birey), Yenidoğan Deresi ist.57, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-042 (15 birey), Gündoğan Deresi ist.58, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-046 (15 birey), Düzçay Deresi ist.59, 14.06.2005 ESFM-PISI/2005-048 (15 birey), Akçabel Çayı ist.60, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-070 (15 birey), Büyük Dere ist.70, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-076 (10 birey), Helaldi Çayı ist.72, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-079 (4 birey), Zindan Deresi ist.73, 15.06.2005 ESFM-PISI/2005-082 (2 birey), Ayancık Çayı ist.74, 15.06.2005.

113 3.2.3.31. Proterorhinus marmoratus (Pallas, 1814) Terra typica: Sivastopol Yerel İsimleri: Tatlısu Kaya balığı Diagnostik Özellikler: D1: VI V : 5 D2: I 15-18 P : 15-16 A : I 12-16 Squ.lat.: 38-48 50 adet Proterorhinus marmoratus bireyi incelenmiş olup, baş boyunun satandart boyda 3 defadan fazla olduğu görülmüştür. Baş boyunun baş genişliğine oranı ortalama 1.46, baş yüksekliğine oranı ise 1.65 olarak bulunmuştur. Göz çapı gözler arası mesafeden daha büyüktür ve baş boyunda 5 defadan fazla bulunur (Çizelge 3.28). Çizelge 3.28. Proterorhinus marmoratus un vücut kısımlarının birbirine oranları. Min. Maks. Ort. N SS SH GA SB/BB 3.05 3.77 3.49 50 0.135 0.019 0.039 TB/VYU 5.39 6.70 6.02 50 0.288 0.041 0.082 BB/GÇ 4.27 6.34 5.11 50 0.459 0.065 0.131 BB/BG 1.28 1.71 1.46 50 0.094 0.013 0.027 BB/BY 1.39 1.93 1.65 50 0.125 0.018 0.036 GAM/GÇ 0.64 1.23 0.89 50 0.140 0.020 0.040 Vücudun genel rengi kahverengi-sarı tonlarındadır. Ventraller hariç diğer tüm yüzgeçler üzerinde bantlar oluşturacak şekilde kahverengi benekler bulunur (Levha 9c). Erkekleri üreme döneminde siyah renge bürünürler. Küçük boylu balıklardandır ve ekonomik değerleri yoktur.

114 Ekolojisi: İki ortamlı balıklardan olup, tatlı, acı ve tuzlu sularda yaşayabilirler. Genellikle nehir ağızları, limanlar ve göllerde yaşarlar. Bölgeden Eski Kayıtlar Proterorhinus marmoratus BERG 1923, Karadeniz kıyıları Proterorhinus marmoratus SLASTENENKO 1939, Karadeniz kıyıları Gobius (Proterorhinus) marmoratus ERAZI 1942, Karadeniz kıyıları Proterorhinus marmoratus SLASTENENKO 1955-56, Karadeniz kıyıları Proterorhinus marmoratus GELDİAY 1969, Karadeniz kıyıları Proterorhinus marmoratus (FAO) 1971, Karadeniz Proterorhinus marmoratus KURU ve ark. 2001, Kızılırmak Nehri havzası, Sakarya Nehri havzası İncelenen örnekler ESFM-PISI/2004-081 (1 birey), Batbaşı Deresi ist.1, 29.06.2004 ESFM-PISI/2004-144 (2 birey), Beyhanlı Deresi ist.12, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-148 (15 birey), Değirmen Deresi ist.13, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-155 (2 birey), Kocaman Dere ist.14, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-161 (1 birey), Kovukkavlak Deresi ist.15, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-175 (1 birey), Salı Dere ist.17, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-197 (13 birey), Ilıksu Deresi ist.20, 30.06.2004 ESFM-PISI/2004-199 (15 birey), Emir Deresi ist.21, 01.07.2004.

115 4. TARTIŞMA ve SONUÇ Batı Karadeniz Bölgesi içsu balık faunasının ortaya konmasına yönelik çalışmalar incelendiğinde, büyük oranda bölgenin batı ve güney sınırını oluşturan Sakarya Irmağı ile doğu sınırını oluşturan Kızılırmak Nehri havzalarını içerdiği görülmektedir. Balık faunası hakkında bazı bilgilerin bulunduğu bu iki akarsu havzasının küçük birer bölümü, bölgenin çok az bir kesiminde yer almaktadır. Buna karşın, havzaları tamamen araştırma bölgesi kapsamında bulunan Yenice Irmağı ve Bartın Çayı gibi büyük sayılabilecek su kütleleri ile özellikle sahile yakın kesimde dağlardan doğup, kısa mesafede denize ulaşan Devrekani, Şehriban, Terme, Gündoğan, Akçabel, Karacehennemboğazı, Sökü, Zerve, İlişi, Ezine, Kirazlı, Helaldi ve Ayancık çayları gibi bir çok küçük akarsuyun balık faunası hakkında ise, günümüze değin herhangi bir bilgi mevcut değildir. Bu tez çalışması ile, bölgede yer alan Sakarya, Kızılırmak, Yenice, Bartın Irmağı ve kolları ile yukarıda isimleri sayılan diğer küçük akarsuların balık faunasının ortaya konulmasına çalışılmıştır. Salmo trutta labrax alttürü, su sıcaklığının 13.2-18.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 6.9-9.7 mg/l, ph ın 7.92-8.43, tuzluluğun 0.1 ve iletkenliğin 173-280 µs arasında değiştiği, nispeten serin ve bol oksijenli 5 akarsudan elde edilmiştir. Söz konusu akarsular, çalışma sahasının doğu kesiminde yer almakta ve kaynaktan doğduktan sonra, eğimli bir yol izleyerek kısa mesafede denize dökülmektedir. Toplamda 78 istasyonda gerçekleştirilen örneklemelerle ortaya konmuş olan bu çalışmada, tüm Türkiye içsularında olduğu gibi bölge sularının büyük çoğunluğunda yoğun olarak Leuciscus cephalus bireylerine rastlanılmıştır. Akarsuların orta ve alt kesimlerinde yaşamayı

116 tercih eden balıklardan oldukları için, su sıcaklığının 15.5-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 2.0-9.7 mg/l, ph ın 6.95-8.20, tuzluluğun 0.1-0.5 ve iletkenliğin 141-1881 µs arasında değiştiği, çalışma sahasının doğusunda yer alan ve Salmonidae üyelerinin bulunduğu çok serin sular haricindeki tüm akarsularda tespit edilmiştir. Rhodeus amarus bireyleri az sayıda olan yumurtalarını Unio ve Anadonta cinsi tatlısu midyelerinin manto boşluğuna bıraktıkları için (Geldiay ve Balık, 1999), bu yumuşakçaların bulunduğu ve su sıcaklığının 16.3-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 4.7-8.5 mg/l, ph ın 7.39-8.05, tuzluluğun 0.1-0.2 ve iletkenliğin 141-492 µs arasında değiştiği ortamlarda rastlanmıştır. Çalışma sahasında 5 akarsudan tespit edilmiştir. İki ortamlı oldukları için, kapalı havzalardan ziyade, denizle bağlantılı olan göller ile nehir ağızları ve limanlarda bulunan Proterorhinus marmoratus bireyleri, çalışma sahasının batısında Zonguldak iline kadar, sıcaklığın 16.2-22.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 4.7-7.4 mg/l, ph ın 7.73-8.05, tuzluluğun 0.1-0.2 ve iletkenliğin 144-492 µs arasında değiştiği 8 akarsudan tespit edilmişlerdir. Denizle bağlantılı olduğundan, acısu karakterindeki Gölbaşı Göleti birkaç küçük derenin birleşmesiyle oluşmuştur. Acısu niteliği göstermesi, sığ oluşu ve vejetasyonca zengin olması, tür çeşitliliğinin fazla olmasını sağlamıştır. Dolayısıyla da akarsulardan ziyade, durgun su kütlelerini tercih eden türlerden Atherina boyeri, Gambusia affinis, Scardinius erythrophthalmus, Tinca tinca, Liza aurata ve Syngnathus abaster bireyleri bölgede sadece su sıcaklığının 25.4 C, çözünmüş oksijen

117 miktarının 7.0 mg/l, ph ın 7.82 ve iletkenliğin 1881 µs olarak ölçüldüğü bu istasyondan elde edilmiştir. Yaşam alanı olarak, akarsuların alt kesimlerindeki yavaş akıntılı Abramis zonu nu tercih eden Vimba vimba bireyleri, beslenmek için acısulara da girebilirler (Geldiay ve Balık, 1999). Nitekim çalışma sahasında, acısu karakterindeki Gölbaşı Göleti nin yanısıra su sıcaklığının 21.8-25.0 C, çözünmüş oksijen miktarının 2.0-6.7 mg/l, ph ın 7.10-8.05, tuzluluğun 0.1-0.3 ve iletkenliğin 176-602 µs arasında değiştiği Kara Dere, Salı Deresi ve Porsuk Çayı nın yavaş akan kesimlerinden de tespit edilmiştir. Durgun sularda da bulunabilmelerine karşın, akarsuların Barbus zonu olarak isimlendirilen orta kesimlerindeki hızlı akan, çakıllı-kumlu zeminli zonlarını tercih eden Barbus plebejus escherichi alttürü su sıcaklığının 15.5-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 2.0-9.7 mg/l, ph ın 6.95-8.45, tuzluluğun 0.1-0.5 ve iletkenliğin 141-1091 µs arasında değiştiği 44 istasyondan örneklenmiştir. Çalışma sahasının kuzeydoğusunda kalan yüksek eğimli, serin suları olan akarsular haricinde bölge sularında yaygın ve bol miktarda bulunmaktadır. Akarsu ve göllerin pelajik balıklarından olup, gruplar oluşturan Chalcalburnus chalcoides türü, genellikle akarsuların orta ve alt kesimlerinde yaşar (Geldiay ve Balık, 1999). Bölgede su sıcaklığının 17.2-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 6.0-8.5 mg/l, ph ın 7.29-8.07, tuzluluğun 0.1-0.3 ve iletkenliğin 144-635 µs arasında olup, bu değerlerin büyük değişimler göstermediği 13 akarsuda rastlanmıştır. Akarsuların üst kesimlerindeki kumlu, çakıllı ve hızlı akan zonlarında yaşayan Gobio gobio bireyleri, çalışma sahasında, su

118 sıcaklığının 18.9-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 3.5-8.5 mg/l, ph ın 7.18-8.01, tuzluluğun 0.1-0.5 ve iletkenliğin 141-1091 µs arasında değiştiği 9 istasyondan elde edilmiştir. Nadiren durgun sularda da bulunabilmesine karşın, akarsuların taşlı ve çakıllı zeminlerini tercih eden Alburnoides bipunctatus türü, çalışma sahasının büyük bir bölümünde tespit edilmiştir. Genelde diğer Cyprinidae türleriyle aynı ortamda bulunan bu türün bireylerine su sıcaklığının 15.8-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 2.0-9.7 mg/l, ph ın 6.95-8.45, tuzluluğun 0.1-0.3 ve iletkenliğin 141-698 µs arasında değiştiği 35 istasyonda rastlanmıştır. Genellikle akarsuların yavaş akan, kumlu-çakıllı zeminli zonlarında yaşayan Nemacheilus angorae, göllerin sığ olan kıyı kesimlerinde de bulunabilir (Geldiay ve Balık, 1999). Çalışma sahasında, su sıcaklığının 10.9-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 2.0-9.3 mg/l, ph ın 6.95-8.20, tuzluluğun 0.1-0.5 ve iletkenliğin 141-1091 µs arasında değiştiği ve benzer özellikler gösteren alçak rakımlı akarsulardan 27 sinde tespit edilmiştir. Durgun sulardan ziyade akarsuların orta zonlarında yaşam sürdüren Capoeta capoeta sieboldi, Capoeta capoeta türünün bölge içsularında dağılım gösteren yegane alttürüdür. Çalışma sahasında çok zengin populasyonları olmasa da su sıcaklığının 15.7-25.0 C, çözünmüş oksijen miktarının 2.0-8.9 mg/l, ph ın 7.03-8.20, tuzluluğun 0.2-0.5 ve iletkenliğin 337-953 µs arasında değiştiği 6 akarsudan tespit edilmiştir. Primer tatlısu balıklarından olan ve akarsuların üst ve orta kesimlerindeki hızlı akan, zemini kumlu-çakıllı Alabalık ve Barbus zonu nda yaşayan Capoeta tinca bireylerine, çalışma sahasında, su

119 sıcaklığının 10.9-25.0 C, çözünmüş oksijen miktarının 2.0-9.7 mg/l, ph ın 6.95-8.27, tuzluluğun 0.1-0.5 ve iletkenliğin 141-1091 µs arasında değiştiği 35 istasyonda rastlanmıştır. Bölge akarsularında sıkça ve bol miktarda bulunan türlerdendir. Hem durgun sularda, hem de akarsularda gruplar oluşturan Alburnus orontis türü, çalışma sahasında, su sıcaklığının 18.5-25.0 C, çözünmüş oksijen miktarının 2.0-8.5 mg/l, ph ın 7.03-8.20, tuzluluğun 0.1-0.5 ve iletkenliğin 141-1091 µs arasında değiştiği 15 istasyonda tespit edilmiştir. Özellikle alçak rakımdaki nispeten sıcak sulara sahip akarsuların orta kesimlerinden yakalanmışlardır. Salmonidlerin yaşam ortamları olan akarsuların üst kesimlerindeki bol oksijenli, ve hızlı akan soğuk suları tercih eden Phoxinus phoxinus bireyleri, çalışma sahasının yalnızca kuzeybatı kesiminde su sıcaklığının 15.5-19.9 C, çözünmüş oksijen miktarının 5.9-7.4 mg/l, ph ın 7.85-8.02, tuzluluğun 0.1 ve iletkenliğin 164-311 µs arasında değiştiği birkaç akarsudan tespit edilmiştir. Söz konusu akarsular düşük debili, küçük derelerdir ve biri hariç direkt olarak Karadeniz e dökülmektedir. Neogobius fluviatilis hem denizlerde, hem de göllerde yaşayabilmesine karşın, genellikle tatlısuları tercih eder. Akarsuların da zemini kumlu ve çamurlu bölgelerinde bulunurlar (Geldiay ve Balık, 1999). Çalışma sahasında su sıcaklığının 15.6-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 4.7-8.5 mg/l, ph ın 7.08-8.07, tuzluluğun 0.1-0.3 ve iletkenliğin 144-1881 µs arasında değiştiği 16 istasyondan tespit edilmiştir. Tatlısularda olduğu kadar acı ve tuzlu sularda da yaşayabilen Neogobius melanostomus, akarsuların özellikle aşağı havzalarında,

120 zemini kumlu-çamurlu kesimlerinde bulunur (Geldiay ve Balık, 1999). Çalışma sahasında sadece su sıcaklığının 18.9-25.4 C, çözünmüş oksijen miktarının 5.7-7.0 mg/l, ph ın 7.82-8.01, tuzluluğun 0.1 ve iletkenliğin 259-1881 µs arasında değiştiği 2 istasyonda ve az sayıda örneklenebilmiştir. Denizel kökenli olmasına rağmen beslenmek için acı ve tatlısulara da girebilen katadrom türlerden biri olan Mugil cephalus, sadece su sıcaklığının 19.9 C, çözünmüş oksijen miktarının 6.4 mg/l, ph ın 7.98, tuzluluğun 0.1 ve iletkenliğin 241 µs olarak ölçüldüğü Akçakoca civarındaki Akınçay Deresi nden örneklenebilmiştir. Daha ziyade parlak yüzeyli durgun sularda yaşayan türlerden olan Chondrostoma nasus, akarsuların zemini taşlı ve çakıllı, akıntısı fazla olmayan orta kesimlerinde yaşar (Geldiay ve Balık, 1999). Çalışmamızda su sıcaklığının 17.8-19.7 C, çözünmüş oksijen miktarının 7.2-8.5 mg/l, ph ın 7.16-7.25, tuzluluğun 0.2 ve iletkenliğin 453-468 µs arasında değiştiği Sakarya Nehri nin kollarından olan Bulak ve Seydi çaylarından tespit edilmiştir. Aphanius chantrei primer deniz balıklarından olmasına rağmen, jeolojik devirlerde Anadolu nun yükselmesi ile birlikte oluşan göllerde kalarak, bu sulara uyum sağlamış olan Thetys denizi kalıntılarındandır. Bu küçük balıklar, durgun suların sığ kesimlerinde, vejetasyonca zengin bölgelerinde yaşam sürdürürler (Geldiay ve Balık, 1999). Çalışma sahasında su sıcaklığının 19.7-21.9 C, çözünmüş oksijen miktarının 7.2-7.6 mg/l, ph ın 7.03-7.25, tuzluluğun 0.2-0.3 ve iletkenliğin 453-625 µs arasında değiştiği, Sakarya Nehri nin kaynağını oluşturan Seydi Çayı ile Sarısu Çayı nın çok yavaş akıntılı kanallarından tespit edilmişlerdir.

121 Ülkemiz sularının doğal balıklarından olmayıp, Meriç Nehri yoluyla sularımıza girdiği bildirilen (Erk akan, 1984) Pseudorasbora parva nın bölge sularına muhtemelen balık aşılama faaliyetleri sırasında dahil olduğu söylenebilir. Çalışma sahasında sadece su sıcaklığının 17.8-20.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 3.3-5.5 mg/l, ph ın 7.02-7.35, tuzluluğun 0.2 ve iletkenliğin 415-514 µs arasında değiştiği Enne Barajı nın kaynak ve çıkış kesimlerindeki iki dereden tespit edilmiştir. Oksijensizliğe dayanıklılığı yüksek olan ve sıcak seven formlar arasında yer alan Cyprinus carpio, özellikle vejetasyonca zengin sığ gölleri tercih eder (Geldiay ve Balık, 1999). Yapay üretime yatkınlığı ve ekonomik değer taşıması nedeniyle, tüm dünyada olduğu gibi, ülkemiz içsularının büyük çoğunluğunda bulunur. Çalışma sahasında sadece su sıcaklığının 17.8 C, çözünmüş oksijen miktarının 3.3 mg/l, ph ın 7.02, tuzluluğun 0.2 ve iletkenliğin 514 µs olarak ölçüldüğü Enne Barajı nın kaynağını oluşturan Ağaçköy Deresi nin göle döküldüğü kesimden elde edilmiştir. Morfolojileri, biyolojileri, olumsuz ortam şartlarına karşı dayanıklılıkları ve yaşam ortamları yönlerinden sazanlara büyük benzerlik gösteren Carassius genusu üyeleri, bölgede Carassius gibelio türü ile temsil edilmektedir. Bölgede, su sıcaklığının 17.8-20.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 3.3-5.5 mg/l, ph ın 7.02-7.35, tuzluluğun 0.2 ve iletkenliğin 415-514 µs arasında değiştiği Enne Barajı nın kaynağını oluşturan Ağaçköy Deresi ile çıkışı olan Felek Deresi nde tespit edilmiştir. Düşük oksijen seviyelerine dayanıklı olan Cobitidae üyeleri, pollusyonlu sularda da bulunabilmelerine karşın, Cobitis taenia türü akarsuların kumlu zeminli, yavaş akan sığ kesimlerini tercih eder

122 (Geldiay ve Balık, 1999). Çalışma sahasında su sıcaklığının 16.3-26.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 4.7-8.5 mg/l, ph ın 7.73-8.05, tuzluluğun 0.1-0.2 ve iletkenliğin 144-492 µs arasında değiştiği 11 akarsuda tespit edilmiştir. Çalışma sahasında tespit edilen bir diğer Cobitidae üyesi olan Cobitis simplicispinna bireyleri oksijence fakir sularda dahi yaşayabildikleri halde, akarsuların zemini kumlu, yavaş akan sığ kesimlerinde kuma ya da yosunlar arasına gömülü olarak yaşamayı tercih ederler (Geldiay ve Balık, 1999). Bölge akarsularında su sıcaklığının 17.8-23.0 C, çözünmüş oksijen miktarının 3.3-8.5 mg/l, ph ın 7.02-7.54, tuzluluğun 0.1-0.3 ve iletkenliğin 248-567 µs arasında değiştiği 6 istasyondan tespit edilmiştir. Daha ziyade denizel ortamları tercih etse de, akarsuların özellikle denize boşaldığı nehir ağzı kesimlerine giren Neogobius cephalarges, çalışma sahasının doğu kesiminde kalan ve kısa mesafelerde kaynaktan denize ulaşan, su sıcaklığının 15.8-23.1 C, çözünmüş oksijen miktarının 5.7-9.4 mg/l, ph ın 7.17-8.25, tuzluluğun 0.1-0.3 ve iletkenliğin 230-689 µs arasında değiştiği küçük akarsulardan tespit edilmiştir. Söz konusu akarsuların denizle bağlantı noktalarına çok yakın mesafelerde yapılan örneklemelerde bol miktarda avlanmıştır. Bu çalışmada, balık örneklerinin toplandığı istasyonlara göre tür dağılımları incelendiğinde, 10 taksonun elde edildiği Gölbaşı Göleti (ist. 2) ve Salı Dere (ist. 17) ile 9 taksonun tespit edildiği Karasu Deresi (ist. 3) ve Maden Deresi (ist. 4) tür çeşitliliğinin en fazla bulunduğu lokaliteler olmuştur. Tür çeşitliliği açısından en fakir istasyonlar ise sadece L. cephalus bireylerinin elde edildiği Göbü Deresi (ist. 22), sadece C. tinca örneklerinin yakalandığı Derelitekke Deresi (ist. 53) ve Kara

123 Dere (ist. 77) ile sadece S. t. labrax ırkının yakalandığı Kurukavak Deresi (ist. 8), Manastır Deresi (ist. 64), Adıyaman Deresi (ist. 65) ve Kirazlı Çayı (ist. 69) olmuştur. Tüm istasyonlar dikkate alındığında, 78 istasyonun 54 ünde tespit edilen L. cephalus bölgede en yaygın rastlanan tür olup, B. p. escherichi 44, C. tinca ve A. bipunctatus taksonları da 35 istasyonda tespit edilmiştir. Buna karşın, A. boyeri, G. affinis, M. cephalus, M. aurata, S. erythrophthalmus, S. abaster, T. tinca ve C. carpio türleri sadece tek istasyonla temsil edilmişlerdir. Bu taksonlar arasında, daha önceki çalışmalarda bölge sularından herhangi bir kaydı olmayan Gambusia affinis, Pseudorasbora parva ve Carassius gibelio türleri bu tez çalışması ile ilk kez bildirilmektedir. Ancak, her üç türün de ülkemiz içsularının doğal balıkları olmadığı gerçeği göz önüne alınırsa, bu türlerin muhtemelen sonradan gerçekleştirilen baraj ve göletlerdeki aşılama çalışmaları sırasında bölge sularına dahil edilmiş olduklarını söyleyebiliriz. Keza bu türlerden Gambusia affinis bireylerinin Gölbaşı Göleti nden; Carassius gibelio ile Pseudorasbora parva bireylerinin ise Enne Barajı nın kaynağını oluşturan Ağaçköy Deresi ile ayağını oluşturan Felek Deresi nden örneklenmiş olmaları bu görüşü desteklemektedir. Çalışmamızda daha önce bildirilmiş taksonlardan Salmo trutta labrax, Alburnoides bipunctatus, Barbus plebejus escherichi, Cyprinus carpio, Capoeta tinca, Capoeta capoeta sieboldi, Chalcalburnus chalcoides, Alburnus orontis, Chondrostoma nasus, Gobio gobio, Leuciscus cephalus, Phoxinus phoxinus, Rhodeus amarus, Scardinius erythrophthalmus, Tinca tinca, Vimba vimba, Cobitis simplicispinna, Cobitis taenia, Nemacheilus angorae, Syngnathus abaster, Aphanius

124 chantrei, Mugil cephalus, Atherina boyeri, Neogobius fluviatilis, Neogobius melanostomus, Neogobius cephalarges ve Proterorhinus marmoratus un yanı sıra bölge sularından daha önce herhangi bir kaydı olmayan Carassius gibelio, Pseudorasbora parva, Gambusia affinis türleri de elde edilmiş olmakla birlikte aşağıda ayrıntılı şekilde açıklanmaya çalışılan sebepler nedeniyle tespit edilen takson sayısı daha önceki çalışmalarda bildirilenden daha düşük kalmıştır. Günümüze kadar, özellikle Batı Karadeniz Bölgesi balık faunasının tümünü kapsayacak şekilde detaylı bir çalışma yapılmamış olmakla birlikte, bölge içsularının bazılarını da içine alan Sakarya ve Kızılırmak havzalarını kapsayan ayrıntılı çalışmalarda 11 familyadan 71 taksonun varlığı bildirilmiştir. Bu tez çalışmasında ise, 9 familya kapsamında 28 tür ve 3 alttür olmak üzere toplam 31 takson tespit edilmiştir. Görüldüğü gibi tespit edilen takson sayısında büyük bir farklılık ortaya çıkmaktadır. Bu farklılığın birkaç sebebi olabilir. Bunlardan birincisi daha önceki çalışmalarda Sakarya ve Kızılırmak nehirlerinin tüm havza olarak incelenmiş olmasıdır. Bu çalışmada da her ne kadar bu iki nehrin bölge dahilinde kalan kollarından örneklemeler yapılmış olsa da, bu örneklemelerin her iki nehrin tüm havzasını temsil etmesi mümkün değildir. Oysaki, bu çalışmanın amacı Batı Karadeniz Bölgesi sınırları içinde kalan tatlısuların balık faunasını ortaya koymak olduğundan, söz konusu nehirlerin bölge sınırlarında kalan kollarının yanı sıra daha önce herhangi bir çalışmaya konu olmamış küçük akarsular üzerinde durulmuştur. Söz konusu küçük akarsular, hem debilerinin düşük olması, hem de bölgenin coğrafik özellikleri ve topoğrafik yapısı nedeniyle tür çeşitliliğinin fazla olmadığı küçük derelerdir. İkinci bir etken, yapılan çalışmalarda elde edilen taksonların kimi zaman tür, kimi zaman ise alttür seviyesinde değerlendirilmiş olmasıdır.

125 Örneğin, Barbus plebejus-barbus plebejus escherichi; Vimba vimba- Vimba vimba tenella; Alburnoides bipunctatus-alburnoides bipunctatus fasciatus, Alburnoides bipunctatus eichwaldi; Chondrostoma nasus- Chondrostoma nasus angorensis; Leuciscus cephalus-leuciscus cephalus cephalopsis, Leuciscus cephalus orientalis; Rhodeus sericeus-rhodeus sericeus amarus; Capoeta capoeta-capoeta capoeta sieboldi; Nemacheilus angorae-nemacheilus angorae angorae, Nemacheilus angorae bureschi, Orthrias angorae angorae, Orthrias angorae eregliensis gibi değişik çalışmalarda bazen tür bazen alttür olarak yer almışlardır. Farklılığın nedenlerinden bir diğeri, değişik araştırıcılar tarafından yapılan çalışmalarda aynı taksonların farklı isimlerle değerlendirilmiş olmasıdır. Örneğin, Capoeta tinca-varicorhinus tinca; Lucioperca lucioperca-stizostedion lucioperca; Varicorhinus sieboldi-capoeta capoeta sieboldi; Barbus lacerta escherichi-barbus plebejus escherichi, Barbus lacerta escherichi gibi aynı takson oldukları halde değişik çalışmalarda değişik isimlerle bildirilmiştir. Çalışma süresince, Batı Karadeniz Bölgesi akarsuları etraflıca taranarak ve her bir taksondan bol miktarda örnek yakalanarak, içsu balık faunasının güncelleştirilmesine çalışılmıştır. Ayrıca, bu çalışma özellikle bölgenin sahil kesiminde kalan ve kısa mesafede denize dökülen küçük derelerin balık faunasına ait ilk verileri kapsaması açısından da önem arz etmektedir. Söz konusu küçük akarsular, balık türlerinin çeşitliliği açısından fakir olmalarına karşın, kirlilik problemlerinden uzak kalmış olmaları sevindirici bir unsurdur. Ayrıca, bu akarsuların küçük olmalarına rağmen, bölgenin coğrafik yapısı ve iklim özellikleri gereği, yaz mevsiminin en kurak zamanlarında bile kurumamış olmaları, barındırdıkları balık türlerinin devamlılığı açısından da önem

126 taşımaktadır. Ancak, Sakarya Nehri, Yenice Irmağı ve Bartın Çayı gibi büyük akarsuların aşağı havzaları az da olsa evsel ve sanayi kaynaklı kirlilik problemleri ile karşı karşıyadır. Batı Karadeniz Bölgesi içsularında yayılış gösteren balıklar arasında, bölge halkı için ekonomik olan taksonların yanı sıra, insan gıdası olarak tüketilmediğinden, ekonomik önemi düşük olan tür ve alttürler de bulunmaktadır. Ancak, her ne kadar ekonomik değerleri olmasa da, ülkemizin biyolojik zenginliklerinden olan bu tür ve alttürlere ait populasyonların devamlılığının sağlanabilir durumda oluşu çok önemli ve sevindirici bir sonuçtur. Bu nedenledir ki, özellikle bölgenin doğu kesiminde yer alan küçük akarsuların bu haliyle korunmalarının sürekliliğini sağlamak gerekmektedir. Araştırma bölgesinin batı kesiminde yer alan ve daha büyük ölçekli olan nehirler ve kollarının ise, özellikle yerleşim bölgelerinden gelen kirletici kaynakların kısa vadede kontrol altına alınması, orta ve uzun vadelerde ise tamamen ortadan kaldırılması bir zorunluluk haline getirilmelidir. Sonuç olarak, her ne kadar çalışmamızda tespit edilen takson sayısı, yukarıda ayrıntılı olarak açıklanmaya çalışılan sebeplerden dolayı, daha önceki çalışmalara göre az olsa da, çalışmaya başlarken amaçlardan biri olan bölgenin küçük akarsularına ait balık faunasının ortaya çıkarılması sonucuna ulaşılmıştır. Karadeniz Bölgesi nin belli bir kesiminde yaşamakta olan tatlısu balık faunasının sistematik durumunu güncelleştiren ve bazı ekolojik özelliklerini yansıtan bu doktora tezinin, ileride yapılacak çalışmalar için başvurulabilecek temel bir kaynak olabileceği ve ülkemiz su ürünleri potansiyelinin belirlenmesi açısından önemli bir katkı sağlayacağı inancındayız.

127 5. KAYNAKLAR DİZİNİ Alaş, A., Yılmaz, F., Koyun, M., Solak, K., 1997, Kokardere (Yukarı Porsuk Havzası-Kütahya) Balıkları Üzerine Sistematik Bir Araştırma, X. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, 22-24 Eylül, Adana, 81-88. Alaş, A., Yılmaz, F., Koyun, M., 1999, Kayaboğazı Baraj Gölü (Tavşanlı-Kütahya) Balıkları, X. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, 22-24 Eylül, Adana, 709-714. Balık, S., 1995, Freshwater Fish in Anatolia, Turkey, Biological Conservation, 72: 213-223. Balık, S. Ustaoğlu, M. R., Sarı, H. M., Özdemir Mis, D., Aygen, C., Özbek, M., İlhan, A., Taşdemir, A., Yıldız, S., Topkara, E. T., Sömek, H., 2005, Uludağ (Bursa) daki Göllerin ve Akarsuların Flora ve Faunasının Araştırılması, Ege Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Raporu, Proje No: 2002/SÜF/003, 37 s. Banarescu, P., Nalbant, T., 1964, Sübwasserfische der Türkei 2. Teil Cobitidae, Mitt.hamburg. Zool. Mus. Inst., Band 61: 159-201. Banarescu, P. M., Nalbant, T. T., Balık, S., 1978, Sübwasserfische der Türkei, 11. Teil, Die Gattung Orthrias in der Türkei und in Südbulgarien (Pisces, Cobitidae, Noemacheilinae), Mitt. Hamb. Zool. Mus. Inst. Band 75: 255-266. Battalgil, F., 1941, Les poissons des eaux douces de la Turquie, Rev. Fas. Sci. Seri B, VI, I: 170-185. Berg, L. S., 1948-1949, Ryby presnykh vod SSSR i sopredel nykh stran, Akademija Nauk SSSR, Moskau und Leningrad. English Edition: Freshwater Fishes of the USSR and Adjecement Countries, Israel Program for Scientific Translations, Jerusalem(1962-1965)3 vols.

128 KAYNAKLAR DİZİNİ (Devam) Ekmekçi (Atalay), F. G., 1996, Sarıyar Baraj Gölü nde (Ankara) Yaşayan Sazan (Cyprinus carpio L., 1758) Populasyonunun Büyüme Özellikleri, Tr.J. of Zoology, 20: 107-115 Ek Sayı. Ekmekçi (Atalay), F. G., Erk akan, F., 1992, Sarıyar Baraj Gölü nde Yaşayan Vimba vimba tenella (Nordmann, 1840) nın bazı Büyüme ve Üreme Özellikleri.Doğa-Tr.J.of Zoology,16:323-341. Ekmekçi, F.G., 1996a, Sarıyar Baraj Gölü nde (Ankara) Yaşayan Capoeta capoeta sieboldi (Steindachner, 1897) nin Bazı Büyüme Özellikleri, Tr. J. of Zoology, 20: 127-136 Ek Sayı. Ekmekçi, F. G., 1996b, Sarıyar Baraj Gölü nde (Ankara) Yaşayan Capoeta tinca (Heckel, 1843) nın Bazı Büyüme ve Üreme Özellikleri, Tr. J. of Zoology, 20: 117-126 Ek Sayı. Ekmekçi, F. G., 1996c, Sarıyar Baraj Gölü nde Yaşayan Tatlısu Kefali nin (Leuciscus cephalus Linnaeus, 1758) Büyüme ve Üreme Özellikleri, Tr. J. of Zoology, 20: 95-106 Ek Sayı. Elvira, B., 1987, Taxonomic Revision of the Genus Chondrostoma Agassiz, 1835 (Pisces, Cyprinidae), Cybium, 11(2): 111-140. Emiroğlu, Ö., Yetim, M., Kuyumcu, N., 2001, Porsuk Çayı Havzasında Yaşayan Tatlısu Kefali (Leuciscus cephalus L.) nin Büyüme Performansının Araştırılması, XI. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Hatay, 11-25. Erk akan, F., 1983a, The fish species of the Sakarya basin and their abundance, Hacettepe Bulletin of Natural Sciences and Engineering, 12: 21-38.

129 KAYNAKLAR DİZİNİ (Devam) Erk'akan, F., 1983b, Sakarya Havzası Balıklarının Sistematiği ve Biyoekolojisi Üzerine Araştırmalar, Doğa Bilim Dergisi, Veterinerlik ve Hayvancılık, cilt: 7, 141-153. Erk akan, F., 1984, Trakya Bölgesinden Türkiye İçin Yeni Kayıt Olan Bir Balık Türü Pseudorasbora parva (Pisces-Cyprinidae), Doğa Bilim Dergisi, A2, 8, 3: 350-351. Erk akan, F., 1985, Sakarya Havzasındaki Bazı Ekonomik Balık Türlerinin Kondisyon Faktörleri, Doğa Bilim Dergisi, A2, 9, 3: 525-530. Erk'akan, F., Akgül, M., 1986, Kızılırmak Havzası Ekonomik Balık Stoklarının İncelenmesi, Doğa Tr.Vet.ve Hay. D., 10, 3: 239-250. Erkakan, F., Atalay-Ekmekçi, F.G., 1998, Four New Species and One New Subspecies of the Genus Cobitis (Pisces: Ostariophysi: Cobitidae) from Turkey. Tr.J. of Zoology, 22: 9-15. Erkakan, F., Atalay-Ekmekçi, F.G., Nalbant, T.T., 1999, A review of the genus Cobitis in Turkey (Pisces: Ostariophysi: Cobitidae), Hydrobiologia, 403: 13-26. Erk'akan, F., Kuru, M., 1982,: Systematical Research on the Sakarya Basin Fishes, Hacettepe Bulletin of Natural Sciences and Engineering, Volume II: 15-24. Geldiay, R., 1961, Ankara Bölgesi Balıkları ve Balıkçılık Faaliyetleri, (11/8/1961) Zooloji Enstitüsünde verilen Konferans, 19-24. Geldiay, R., Balık, S., 1999, Türkiye Tatlısu Balıkları, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, No: 46 Ders Kitapları Dizini, No: 16, 532 s.

130 KAYNAKLAR DİZİNİ (Devam) Karaman, M. S., 1969, Sübwasserfische der Türkei 7. Teil Revision der kleinasiatischen und Vonderasiatischen Arten des Genus Capoeta (Varicorhinus, partim), Mitt. Hamburg. Zool.Mus.Inst.,66:17-54. Kuru, M., 1980, Key to Inland Water Fishes of Turkey, Hacettepe Bull. Nat. Sci. Eng., 9: 103-133. Kuru, M., Balık, S., Ustaoğlu, M. R., Ünlü, E., Taşkavak, E., Gül, A., Yılmaz, M., Sarı, H. M., Küçük, F., Kutrup, B., Hamalosmanoğlu, M., 2001, Türkiye de Bulunan Sulak Alanların Ramsar Sözleşmesi Balık Kriterlerine Göre Değerlendirilmesi Projesi, T. C. Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, T. C. Gazi Üniversitesi Vakfı, Kesin Rapor, 289 s. Kuru, M., 2004, Türkiye İçsu Balıklarının Son Sistematik Durumu, GÜ. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 3: 1-21. Ladiges, W., 1960, Sübwasserfische der Türkei 1.Teil Cyprinidae, Mitt. Hmburg. Zool. Mus. Inst., 58: 105-150. Ladiges, W., 1964, Sübwasserfische der Türkei 3.Teil, restliche Gruppen, Mitt. Hmburg. Zool. Mus. Inst., 61: 203-220. Ladiges, W., 1966, Sübwasserfische der Türkei 4.Teil: Die Gattung Chondrostoma (Cyprinidae in der Türkei, Mitt. Hamburg. Zool. Mus. Inst., 63: 101-109. Miller, P.J., 1986, Gobiidae. In: Whitehead, P.J.P., Bauchot, M.L., Hureau, J.C., Nielsen, J., Tortonese, E., Eds. Fishes of the Northeastern Atlantic and the Mediterranean, UNESCO, Vol. III, Paris, 1019-1085.

131 KAYNAKLAR DİZİNİ (Devam) Ölmez, M., Köksal, G., 1997, Yukarı Sakarya Havzası Sakaryabaşı Bölgesi Balıklarının Populasyon Büyüklüğünün Tahmini, X. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu 22-24 Eylül, Adana, 13-24. Sözer, F., 1942, Türkiye Cyprinodontidleri Hakkında, İstanbul Üniv. Fen Fak. Mecm., Ser. B, VII, 4: 307-316. Tanyolaç, J., 1968, Some Aspects of Local Populations of Freshwater Fishes in the Surroundings of Ankara, De la Faculte des Science de L'univesite D'Ankara. Serie C: Sciences naturelles tome 13 C, 65-100. Tanyolaç, J., Karabatak, M., 1974, Mogan Gölünün Biolojik ve Hidrolojik Özelliklerinin Tespiti, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Veterinerlik ve Hayvancılık Araştırma Grubu proje no: VHAG-91, 1-50. Tortonese, E., 1954, The Trouts of Asiatic Turkey, İstanbul Üniv. Fen Fak. Hidrobiol. Araş. Enst. Mecm., Ser. B, 11, 1-25. Yılmaz, F., Koyun, M., Alaş, A., 1999a, Kütahya İli Su Kaynakları ve Balıkçılık Potansiyeli Üzerine Bir Araştırma, S.D.Ü. Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 6: 128-135. Yılmaz, F., Alaş, A., Koyun, M., 1999b, Porsuk ve Enne Baraj Gölleri Balıkları, X. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, 22-24 Eylül, Adana, 848-855. Yılmaz, M., Gül, A., Solak, K., 1996, Sakarya Nehri-Kirmir Çayı nda Yaşayan İn Balığı (Capoeta tinca (Heckel, 1843)) nın Bazı Biyolojik Özelliklerinin İncelenmesi, Tr. J. of Zoology 20: 349-356 Ek Sayı.

132 KAYNAKLAR DİZİNİ (Devam) Wildekamp, R.H., Küçük, F., Ünlüsayın, M., Neer, W.V., 1999, Species and Subspecies of the Genus Aphanius Nardo 1897 (Pisces: Cyprinodontidae) in Turkey. Tr.J. of Zoology 23: 23-44.

6. EKLER 133

134 6.1 Materyallerin Toplandığı İstasyonların Haritası

6.2 Levhalar 135

136 Levha 1. a- Salmo trutta labrax ın genel görünüşü b- Alburnoides bipunctatus un genel görünüşü c- Barbus plebejus escherichi nin genel görünüşü

137 a) b) c)

138 Levha 2. a- Cyprinus carpio nun genel görünüşü b- Capoeta tinca nın genel görünüşü c- Capoeta capoeta sieboldi nin genel görünüşü

139 a) b) c)

140 Levha 3. a- Carassius gibelio nun genel görünüşü b- Chalcalburnus chalcoides in genel görünüşü c- Alburnus orontis in genel görünüşü d- Chondrostoma nasus un genel görünüşü

141 a) b) c) d)

142 Levha 4. a- Gobio gobio nun genel görünüşü b- Leuciscus cephalus un genel görünüşü c- Pseudorasbora parva nın genel görünüşü d- Phoxinus phoxinus un genel görünüşü

143 a) b) c) d)

144 Levha 5. a- Rhodeus amarus un genel görünüşü b- Scardinius erythrophthalmus un genel görünüşü c- Tinca tinca nın genel görünüşü

145 a) b) c)

146 Levha 6. a- Vimba vimba nın genel görünüşü b- Cobitis simlicispinna nın genel görünüşü c- Cobitis taenia nın genel görünüşü d- Nemacheilus angorae nin genel görünüşü

147 a) b) c) d)

148 Levha 7. a- Synganthus abaster in genel görünüşü b- Aphanius chantrei nin genel görünüşü ( ) c- Aphanius chantrei nin genel görünüşü ( ) d- Gambusia affinis in genel görünüşü ( )

149 a) b) c) d)

150 Levha 8. a- Mugil cephalus un genel görünüşü b- Liza aurata nın genel görünüşü c- Atherina boyeri nin genel görünüşü d- Neogobius fluviatilis in genel görünüşü

151 a) b) c) d)

152 Levha 9. a- Neogobius melanostomus un genel görünüşü b- Neogobius cephalarges in genel görünüşü c- Proterorhinus marmoratus un genel görünüşü

153 a) b) c)

154 Levha 10. a- Elektroşokerle balık avcılığından bir görünüş b- Tipik bir Barbus zonu

155 a) b)

156 Levha 11. a- Çakıllı-kumlu zemin yapısına sahip bir akarsu b- Kayalık-taşlık zemin yapısına sahip bir akarsu

157 a) b)

158 Levha 12. a- Bölgenin genelinde görülen orman örtüsü içinden akan bir dere b- Çakıllı-taşlı zemin yapısına sahip bir akarsu

159 a) b)

160 Levha 13. a- Tipik bir dereağzı b- Tipik bir Alabalık zonu

161 a) b)

162 Levha 14. a- Tipik bir Barbus zonu b- Tipik bir Barbus zonu

163 a) b)