Fizik. FASİKÜL 9 Fizik Bilimine Giriş Madde ve Özellikleri 487 soru Kavram Yanılgıları Konu Uyarıları Bilgi Teknolojileri Uyarlamaları ÖSYM Çıkmış Sınav Soruları Uygulama Alanı Video Çözümler
Teşekkürler Değerli öğretmenlerimiz Egemen ÜNAL, Meral UĞUR, Hakan TOPKAYA, Faruk AKGÜL ve Musa UÇKAN'a katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Bu ktitap MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI nın 9.0.208 tarih ve 28 sayılı kararı ile belirlenen ORTAÖĞRETİM FİZİK DERS PROGRAMINA GÖRE HAZIRLANMIŞTIR. İLETİŞİM Bu kitabın her hakkı Çap Yayınları na aittir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası na göre Çap Yayınları nın yazılı izni olmaksızın, kitabın tamamı veya bir kısmı herhangi bir yöntemle basılamaz, yayınlanamaz, bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtım yapılamaz. GENEL YAYIN YÖNETMENİ Oğuz GÜMÜŞ EDİTÖR Gülten YILDIRIM - Hazal ÖZNAR DIZGI Çap Yayınları Dizgi Birimi SAYFA TASARIM - KAPAK F. Özgür OFLAZ. BASKI Temmuz 208 ÇAP YAYINLARI «Ostim Mah. 207 Sokak No: 3/C D Ostim / Ankara Tel: 032 395 3 36 Fax: 032 394 0 04 www.capyayinlari.com.tr bilgi@capyayinlari.com.tr twitter.com/capyayinlari facebook.com/capyayinlari instagram.com/capyayinlari
Gelecek için hazırlanan vatan evlâtlarına, hiçbir güçlük karşısında yılmayarak tam bir sabır ve metanetle çalışmalarını ve öğrenim gören çocuklarımızın ana ve babalarına da yavrularının öğreniminin tamamlanması için hiçbir fedakârlıktan çekinmemelerini tavsiye ederim.
Ön Söz Değerli Öğrenciler, Çap Yayınları olarak konuları en iyi şekilde kavrayabilmeniz için yeni bir anlayışla elinizdeki fasikülleri oluşturduk. Fasiküllerimiz aşağıdaki içeriklere sahiptir: Kazanım sayfası: Bir konunun hangi sırayla ve toplam kaç kazanımda anlatılacağını gösterir. Bilgi sayfası: Her alt konu ile ilgili gerekli bilgilerin ve kısa örneklerin yer aldığı sayfalardan oluşmuştur. Konu kavrama sayfaları: Her alt konuyu ilgilendiren bütün soru türleri kazanım başlığı altında kolaydan zora doğru ve sizi her soruda bir basamak yukarıya taşıyacak şekilde titizlikle oluşturulmuştur. Bu sorular duruma göre açık uçlu ya da çoktan seçmeli olarak planlanmıştır. Pekiştirme Testleri: Anlatılan konuların sizler tarafından iyice pekiştirilmesini sağlamak için biraz da farklı sorulara yer verilerek oluşturulmuştur. Uygulama Alanı: Ünite bitiminde sizi okulda öğrendiğimiz bilgi ve becerilerinizi günlük yaşamda kullanmayı, okuduğunuzu anlama ve yorumlama becerinizi ölçmektedir. Tam Tur: Karma testlere geçmeden önce ünitede öğrendiğiniz tüm bilgileri toplu hâlde bulabilmeniz ve konu tekrarlarında sizlere yardımcı olması amacıyla hazırlanan bölümdür. Acemi, Amatör, Uzman ve Şampiyon testleri: Ünite bitiminde dört ayrı zorluk seviyesine göre oluşturulmuş TAMAMI VİDEO ÇÖZÜMLÜ olan karma sorulardan oluşmaktadır. Sizi acemi seviyesinden alıp şampiyon seviyesine taşımak hedeflenmiştir. ÖSYM Soruları: Üniversite giriş sınavlarında sorulmuş sorular, en son yapılan sınavdan geriye doğru ve yine TAMAMI VİDEO ÇÖZÜMLÜ bir şekilde sunulmuştur. Yayınevimize ait olan akıllı telefon uygulamasını (capp) indirip testlerin başında bulunan kare kodları okutarak soruların video çözümlerine ulaşabilirsiniz. Sağlıklı ve başarılı bir öğretim yılı geçireceğinize inanarak hepinize başarılar diliyoruz. Ferhat ARSLAN farslan@capyayinlari.com.tr Balamir AÇAR bacar@capyayinlari.com.tr
İÇİNDEKİLER FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ - MADDE VE ÖZELLİKLERİ (4 DERS SAATİ) Ünite Kazanımları... 6 Fizik Biliminin Evrendeki Rolü... 7 Konu Kavrama (Kazanım )... 0 Pekiştirme Testi -... Fiziğin Uygulama Alanları... 3 Uygulama Alanı -... 5 Konu Kavrama (Kazanım 2)... 7 Pekiştirme Testi - 2... 9 Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması... 2 Uygulama Alanı - 2... 26 Konu Kavrama (Kazanım 3)... 28 Pekiştirme Testi - 3, 4... 30 Madde... 34 Uygulama Alanı - 3... 38 Konu Kavrama (Kazanım 4)... 40 Pekiştirme Testi - 5... 43 Özkütle... 45 Uygulama Alanı - 4... 47 Konu Kavrama (Kazanım 5)... 49 Pekiştirme Testi - 6, 7, 8, 9... 5 Dayanıklılık... 59 Konu Kavrama (Kazanım 6)... 6 Pekiştirme Testi - 0... 62 Sıvıların Özellikleri (Adezyon - Kohezyon)... 64 Konu Kavrama (Kazanım 7)... 66 Pekiştirme Testi -... 68 Yüzey Gerilimi - Kılcallık... 70 Uygulama Alanı - 5... 7 Konu Kavrama (Kazanım 8)... 73 Pekiştirme Testi - 2... 75 TAM TUR... 77 Acemi Testleri, 2, 3, 4... 79 Amatör Testleri, 2, 3, 4... 87 Uzman Testleri, 2, 3, 4... 95 Şampiyon Test, 2... 03 ÖSYM Soruları... 07 Cevap Anahtarı... 2 İÇİNDEKİLER 5
KAZANIMLAR Kazanım. : Fiziğin evren ve evrendeki olayların anlaşılması ve açıklanmasındaki rolü üzerinde durulur. Fiziğin felsefe, biyoloji, kimya, teknoloji, mühendislik, sanat, spor ve matematik ilişkisi ile ilgili günlük hayattan örnekler verilir. Bilim araştırma merkezlerinin fizik bilimi için önemini açıklar. Kazanım 2. : Fiziğin alt dalları, uygulama alanları örneklerle açıklanır. Kazanım 3. : Fiziksel nicelikleri sınıflandırır. Niceliklerin temel - türetilmiş, vektörel - skaler tanımlaması ve sınıflandırılması sağlanır. Temel büyüklükler tanıtılır. Türetilmiş büyüklüklere geçmiş konularından örnekler verilir. Nicelikleri vektörel ve skaler olarak tanımlar. Kazanım 4. : Kütle (mg, g, kg ve ton) ve hacim (ml, L, cm 3, dm 3, m 3 ) için birim dönüşümleri yapılır. Düzgün geometrik şekilli cisimler (küp, kare prizma, dikdörtgenler prizması, silindir ve küre) ve şekli düzgün olmayan cisimler için hacim hesaplaması yapılır. Kazanım 5. : Sabit sıcaklık ve basınçta ölçüm yapılarak kütle - hacim grafiğinin çizilmesi, kütle - hacim ve özkütle kavramları arasındaki matematiksel modelin çıkarılmasını sağlar. Kütle-özkütle, hacim-özkütle grafiklerinin çizilmesi ve yorumlanması sağlanır. El Hazini ve El Biruni'nin özkütle ile ilgili yaptığı çalışmalara değinilir. Kuyumculuk, porselen yapımı, ebru yapımı gibi özkütleden faydalanılan çalışma alanlarına değinilir. Kazanım 6. : Dayanıklılık kavramını açıklar. Kazanım 7. : Adezyon, Kohezyon olaylarını örneklerle açıklar. Kazanım 8. : Yüzey gerilimi ve kılcallık olaylarını örneklerle açıklar. Anahtar Kelimeler Fizik Bilimi Temel Türetilmiş Büyüklükler Vektörel Skaler Büyüklükler Bilim Araştırma Merkezleri Kütle, Hacim, Özkütle Yapışma (Adezyon), Birbirini Tutma (Kohezyon) Yüzey Gerilimi, Kılcallık Simgeler ve Okunuşları N : Newton L : Litre kg : Kilogram F : Fahrenheit g : Gram t : Ton m : Metre cd : Candela s : Saniye A : Amper h : Saat mol : Mol mg : Miligram cal : Calori Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı Bilgisayar, tablet, cep telefonu vb. cihazlarınızdan KAZANIMLAR www.eba.gov.tr. https://phet.colorado.edu/tr www.vascak.cz sitelerinden herhangi birine girerek, fizik konularıyla ilgili daha detaylı ve görsel bilgilere ulaşabilirsiniz. 6
Fizik Biliminin Evrendeki Rolü BİLGİ BILIM Yaşadığımız Dünya'yı ve evreni tanımak için yapılan çalışmalar kısaca bilim olarak tanımlanabilir. Doğa olaylarından canlı varlıklarla ilgili olanları biyoloji, maddenin yapısal özellikleri ile ilgili olanları kimya, maddenin özellikleri ile bunlar üzerinde gerçekleşen olayları ise fizik inceler. Fizik Nedir? Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve doğada gerçekleşen olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar üretmeye çalışan gözlem ve deneye dayalı bir bilim dalıdır. Fizik bilimi mikro alemden makro aleme kadar geniş bir çalışma alanına sahiptir. Bir madde ısıtıldığında, sıvıya atıldığında, hareket ettirildiğinde meydana gelen değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır. Fizik Neyle Uğraşır? Fizik, çevremizde maddi evrende meydana gelen her türden olayın nedenlerini ve nasıl meydana geldiğini, yani olayları şekillendiren ya da yöneten yasaları inceleyen, araştıran bilim dalıdır. Yaşadığımız Dünya'yı hatta tümüyle evreni etkileyen veya şekillendiren yasalar, fizik yasalarıdır. "Nasıl?" sorusu fizikçileri ilgilendirir. Astronomide yeni gezegenlerin, yıldızların, galaksilerin keşfedilmesinde, tıpta görme kusurlarının düzeltilmesinde, hız limitini aşan araçları tespit eden radar cihazlarında, ses dalgalarının özelliklerinden yararlanarak çalışan sonar cihazlarında günlük hayatımızda sıkça kullandığımız elektrikli araçlarda, otomobillerin yapımında fizik biliminin elde ettiği bilgiler kullanılmaktadır. Fizik Neyle Uğraşmaz? Fizik maddi evren dışında hiçbir şey ile ilgilenmez. Maddenin var olmasından önce ne olduğuyla ilgilenmez. Teoloji (dini bilgileri konu alır) ile ilgilenmez. Fizik ötesi (metafizik) ile de ilgilenmez. AKLINDA OLSUN Bilim her soruya cevap vermez. Bilimsel ilkeler, yasalar, teoriler ve modeller mutlak gerçek değildir. Zamanla değişebilir. Bilimsel bilgiye ulaşmanın tek yolu deney yapmak değildir. Bilimde gözlem ve deney kadar matematik ve rasyonel düşüncenin de önemi vardır. Bilimde yaratıcılık önemlidir. Tüm araştırmalarda tek bir bilimsel yöntem kullanılmaz. BİLGİ 7
Fizik Biliminin Evrendeki Rolü PEKİŞTİRME TESTİ. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin uygulama alanlarından biri değildir? A) MR cihazları B) Güneş Panelleri C) Tuzun çözünmesi D) Hidroelektrik santraller E) Uydu cihazları Tuzun çözünmesi kimya alanıyla ilgili çalışmadır. 4. Türkiye'de bilim ve teknolojiyi teşvik etmek ve yönlendirmek amacıyla kurulan kurum aşağıdakilerden hangisidir? A) NASA B) TÜBİTAK C) CERN D) TAEK E) ASELSAN Türkiye'de bilim faaliyetleri TÜBİTAK kurumu aracılığıyla yapılır. 2. Fizik bilimi için, I. Madde ve enerjiyi konu alır. II. Maddi evren ile uğraşır. III. Maddenin var olmasından önce ne olduğuyla ilgilenmez. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III 5. CERN'de yapılan faaliyetlerde kullanılan en temel sistemler nelerdir? A) MR cihazları B) X ışınları C) Parçacık hızlandırıcılar D) Nükleer santraller E) Atom bombaları CERN'de parçacık hızlandırıcılar kullanılır. Fizik maddi evren ile uğraşır. Madde ve enerjiyi konu alır. Maddenin var olmasından öncesiyle ilgilenmez. 6. I. Nanobilim II. Bilişim Teknolojisi III. Plazma Fiziği 3. Fizik bilimi aşağıdakilerden hangisine yardımcı olmaz? CERN'de yapılan deneylerden elde edilen veriler ve bulunan çözümler yukarıda verilen hangi alanlardaki çalışmaların yapılmasında etkili olmuştur? A) Coğrafya B) Kimya C) Biyoloji D) Metafizik E) Tıp Fizik, fizik ötesi (metafizik) ile ilgilenmez. A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III Verilen alanların tümünde etkili olmuştur. PEKİŞTİRME
UYGULAMA ALANI - A DOĞRU ÇIKIŞ Aşağıda fizik bilimi ve fiziğin alt dalları ile ilgili bazı bilgiler verilmiştir. Bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) olarak değerlendirip ilgili ok yönünde ilerleyiniz. Hangi çıkışa ulaşırsınız? Bilim, her soruya cevap verebilecek bir bilgi birikimidir. D Bilimde yaratıcılık önemlidir. Y Bilimsel bilgiye ulaşmanın tek yolu gözlem ve deney yapmaktır. D Y D Y Atomun çekirdek yapısını nükleer fizik inceler Atom bombasının içeriğini yüksek enerji fiziği inceler. Maddenin atom ve molekül yapısını atom fiziği inceler. Kristal yapı ve elektronik katıhal fiziğinin inceleme alanına girer. D Y D Y D Y D Y. Çıkış 2. Çıkış 3. Çıkış 4. Çıkış 5. Çıkış 6. Çıkış 7. Çıkış 8. Çıkış UYGULAMA ALANI 5
KAZANIM 2. Sıcaklıkları farklı iki madde birbirine dokundurulduğunda sıcaklığı yüksek olan madde sıcaklığı düşük olan maddeye ısı enerjisini aktarır. Bu olay fiziğin hangi alt dallarının inceleme alanındadır? Isı olayları termodinamik alt dalının içindedir. KAVRAMA 5. I. Metafizik II. Optik III. Termodinamik IV. Yüksek Enerji ve Plazma fiziği 2. Atom bombasının yapımı fiziğin alt dallarının hangisi ile ilgilidir? Atom bombası çekirdek ile ilgili olduğu için nükleer fizik ile ilgilidir. V. Nükleer fizik Yukarıdakilerden hangisi fiziğin alt dallarından biri değildir? Metafizik, fiziğin bir alt dalı değildir. 3. Aşağıda fiziğin bazı alt alanları ile bu dalların ilgi alanlarına giren bir fiziksel nicelik eşleştirilmiştir. Buna göre bu eşleştirmelerden hangisi yanlış verilmiştir? Alt dal İlgi Alanı 6. Bir aracın ivmesinin hesaplanması, Dünya'nın Güneş çevresinde dolanımı gibi olaylar fiziğin hangi alt alanının inceleme konusudur? Hareket olaylarını inceleyen fiziğin alt dalı mekaniktir. I. Optik Kırılma II. Termodinamik Termometreler III. Atom fiziği IV. Manyetizma Fisyon Mıknatıs 7. I. Manyetizma Hızlı Tren V. Katıhal fiziği Kristal yapılar II. Termodinamik Küresel ısınma Fisyon ve Füzyon olayları Nükleer fiziğin ilgi alanına girer. 4. Aşağıda fiziğin bazı alt dalları ile o dalların ilgilendikleri konular birkaç kelime ile belirtilmiştir. I. Mekanik-Kuvvet ve Hareket III. Atom fiziği Kütle Çekim Kuvveti IV. Optik Aynalar Yukarıda fiziğin alt dalları ve ilgilendikleri alanlarla ilgili yapılan eşleştirmelerden kaç tanesi doğrudur? Atom fiziği kütlesel çekim kuvveti ile ilgilenmez. II. Nükleer fizik- Radyasyondan Korunma III. Optik - Renk Buna göre, yukarıdaki eşleştirmelerden hangileri doğrudur? Mekanik hareket olaylarını, nükleer fizik çekirdek ve çekirdek ile ilgili bozunmaları optik de renk, aynalar gibi konuları inceler. 8. Yoğun haldeki kristal özelliğe sahip maddelerin yapısal ve elektriksel özelliklerini inceleyen fiziğin alt alanı nedir? Kristal yapılı maddeleri katı hal fiziği inceler. KAVRAMA 7
FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ MADDE VE ÖZELLİKLERİ TAM TUR FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ Fizik madde ile enerji arasındaki ilişkileri deney yoluyla araştırarak doğa yasalarını bulmaya çalışır. Tüm gelişmelere göre fizik bilimi klasik ve modern olmak üzere iki ana döneme ayrılır. Galileo ile başlayıp 900 yılına kadar olan fizik bilgileri klasik fizik, 900 ile başlayıp günümüzde de süren fizik bilgileri ise modern fizik olarak adlandırılır. Diğer bilimler de fizik bilgi birikiminden yararlanır. Biyolojinin temel inceleme aracı olan mikroskoplar optik bilgisinin, Astronomi alanında kullanılan uydu teleskopları elektronik, mekanik ve katı hal fizik bilgisinin ürünüdür. Temel Büyüklükler Türetilmiş Büyüklükler Kütle: Kilogram (kg) Işık şiddeti: Candela (cd) Sıcaklık: Kelvin (K) Akım: Amper (A) Kuvvet: N İvme: m/s 2 Hız: m/s Özkütle: g/cm 3 Madde miktarı: Mol (mol) Uzunluk: Metre (m), Zaman: Saniye (s) Vektörel Büyüklükler Skaler Büyüklükler Kuvvet İvme Ağırlık Elektrik ve Manyetik Alan Hız Sürat Sıcaklık Kütle Uzunluk Zaman Konum Yerdeğiştirme TAM TUR 77
Eskiden uzunluk ölçüsü birimi olarak 'kulaç', 'fersah' kütle birimi olarak 'okka', 'çeki' gibi birimler kullanıldığını biliyor muydunuz? ACEMİ. Aşağıdakilerden hangisi madde değildir? A) Hava B) Bulut C) Duman D) Ses E) Güneş Ses bir enerjidir. 4. Bir tahta parçasından bir oyuk açılıyor. Buna göre tahta parçasının, I. Özkütle II. Kütle III. Hacim niceliklerinden hangileri değişir? (Sıcaklık sabittir.) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 2. Süt alınıp satılırken hangi ölçü birimi kullanılır? Madde miktarı azalıp kapladığı yerde azaldığından özkütlesi değişmez. Kütle ve hacim azalır. A) Metre B) Kilogram C) Litre D) Gram E) Ton Süt sıvı hacim birimlerinden biri olan litre ile ölçülür. 5. 500 ml su ile tamamen dolan bir kap boş iken kaç dm 3 süt ile dolar? A) B) C) 0 D) 50 E) 00 2 3. Kütle ve hacim değerleri tabloda verilen saf maddelerden hangisinin özkütlesi en azdır? dm 3 litredir. 500 ml = 2 L = dm 3 2 Madde Kütle (gram) Hacim (cm 3 ) K 0 20 L 0 30 M 0 6 N 0 5 P 0 50 A) K B) L C) M D) N E) P 0 g 0 g dk = = 05,, d, 20 3 M = = 6 cm 6 3 cm 0 g 0 g dp = = 02,, d 50 3 L = = cm 30 3 3 cm 0 g dn = = 2 5 3 cm 6. Kütle hacim grafiği Kütle(g) şekildeki gibi olan K sıvısının 00 gramının 30 K hacmi kaç 20 cm 3 tür? 0 5 0 5 Hacim(cm 3 ) A) 0 B) 20 C) 25 D) 30 E) 40 20 gram 5 cm 3 00 gram?? = 00 $ 5 20 = 25 cm 3 ACEMİ 79
Yapmakta ısrar ettiğimiz şey giderek kolaylaşır. İşin doğası değiştiğinden değil, bizim yapma yeteneğimiz geliştiğinden. (Ralph Waldo Emerson) AMATÖR. I. Kütle II. Hacim III. Özkütle IV. Eylemsizlik V. Tanecikli yapı Yukarıda verilen olgulardan kaç tanesi tüm maddelerin ortak özelliklerindedir? A) B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Özkütle ortak özellik değildir. 2. I. Maddelerin kütlesi formüllerle hesaplanır. II. Maddelerin hacimleri sadece matematiksel bağıntılar ile bulunur. III. Maddenin özkütlesi sıcaklıkla değişir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür. Hacimleri farklı yöntemlerle bulunur. Özkütle sıcaklık ile değişir. 3. r 4. 5. 50 cm 3 20 cm 3 su su Şekil-I Şekil-II 20 cm 3 çizgisine kadar su bulunan Şekil I deki dereceli kaba özdeş 2 bilye atıldığında kabın kütlesi 20 g artarken su seviyesi Şekil II deki gibi 50 cm 3 çizgisine çıkıyor. Buna göre bir bilyenin özkütlesi kaç g/cm 3 'tür? A) 4 B) 5 C) 8 D) 0 E) 2 50 20 = 30 cm 3 2 bilyenin hacmi = 5 cm 3 bilyenin hacmi 2 bilyenin kütlesi 20 gram m 60 g bilyenin kütlesi 60 gram d = = = 4 V 5 3 cm S h 2h K h L S 2S Düşey kesitleri şekildeki gibi olan eşit hacim bölmeli K ve L kaplarında bulunan aynı sıcaklıktaki sıvıların kütleleri m ve 2m'dir. r X r r Y r h = 4 r K sıvısının özkütlesi d K, L ninki d L olduğuna dk göre oranı kaçtır? d L 2 3 A) 3 B) 2 C) D) E) 3 3 4 Kenar uzunluğu verilen X küpü ile yarıçapı r yüksekliği 4r olan Y silindirinin kütleleri eşittir. d Buna göre X ve Y nin özkütlelerinin Y oranı d X nedir? (p = 3) A) 6 B) 3 C) D) E) 6 2 V X = r 3 M X = M Y V Y = pr 2 4r = 4pr 3 = 2r 3 d X V X = d Y V Y d X r 3 = d Y 2r 3 d Y = dx 2 d K = m 2V d L = 2m 3V m dk 2V 3 3 = = $ = dl 2m 2 2 4 3V 6. Sıcak süt soğuduğunda yüzeyinde kaymak tabakasının oluşmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Dayanıklılık B) Kılcallık C) Viskozite D) Yüzey Gerilimi E) Adezyon Sıcaklık azalınca yüzey gerilimi artar. Bu yüzden kaymak tabakası oluşur. AMATÖR 87
Çalışmaktan; bir cezadan, bir sıkıntıdan kaçar gibi kaçınmak, çok kötü bir harekettir. Çalışmak; ilk sıkıntılara ve isteksizliklere üstün gelindikten sonra, şiddetli bir zevktir. Çalışmayı ceza saymak, onun güzelliğini ve iyiliklerini tanımamak, tabiata karşı haksızlık olur. (Mustafa Kemal Atatürk) UZMAN. 2r 2r Şekil - I Şekil - II Özkütlesi 2 g/cm 3 olan maddeden yapılmış 2r yarıçaplı içi dolu silindirin kütlesi m dir. Silindirden r yarıçaplı bir silindir çıkarılıyor. Buna göre, kalan parçanın kütlesi kaç m olur? A) 4 B) 2 2 C) 3 3 D) 4 E) 3 3. X ve Y sıvılarının kütle-hacim grafikleri şekildeki gibidir. Kütle (m) X 3m 2m m X sıvısından 4V, Y sıvısından 3V V 2V 3V Hacim(V) hacminde alınarak oluşturulan karışımın kütlesi kaç m olur? A) 8 B) 9 C) 9,5 D) 0 E) X sıvısı Y sıvısı V 2 m m 3V 4V?? 3V? = 8 m? = m m X + m Y = 8 m + m = 9 m Y d (2r) 2 h = m d r 2 h kısmı çıkarılıyor. Kalan kısım d (2r) 2 h d r 2 h = 3 r 2 hd olur. 3m olur. 4 2. 2 g/cm 3 özkütleli sıvı akı- Hacim (cm 3 ) tan sabit debili musluğun 2 altındaki kabın içerisindeki sıvının hacim - zaman grafiği şekildeki gibi oluyor. 8 3 Zaman Buna göre, kaçıncı saniyede kabın içerisindeki suyun kütlesi 48 g (s) olur? (d su = g/cm 3 ) A) 6 B) 2 C) 8 D) 24 E) 48 4. Su, aseton ve cıvanın 20 C sıcaklığındaki yüzey gerilimleri arasındaki ilişki Cıva > Su > Aseton şeklindedir. Bir öğrenci temiz cam yüzeye aynı sıcaklıkta eşit hacimde su, aseton ve cıvadan birer damla koyuyor. Damlaların denge durumu aşağıdakilerden hangisi gibi olur? A) Su Aseton Civa B) Su C) Civa D) Su Aseton Su Aseton Civa Civa Aseton m 48 3 d = 2 = V= 24 cm su olmalı. V V 8 cm 3 su olduğundan 6 cm 3 su gerekir. 3s de 4 cm 3? 6 cm 3? = 2 s olur. E) Su Aseton Civa Yüzey gerilimi en fazla olan cıva tam bir küre şekline sahip olan olurken yüzey gerilimi en az olan aseton en çok cama yapışır ve küre şeklini kaybeder. UZMAN 95
Kazananlar yaptıkları işi seyredip keyif almaya zaman ayırırlar. Çünkü dağın zirvesinden baktıkları manzarayı o kadar heyecan verici yapanın dağın yüksekliği olduğunu bilirler. (Denis Waitley) ŞAMPİYON. Saf bir maddeye ait kütle hacim grafiği şekildeki gibidir. Bu maddeyle ilgili olarak söylenenlerden hangisi yanlıştır? Kütle I II III Hacim A) I aralığında özkütle sabittir. B) II aralığında saf maddenin sıcaklığı artmaktadır. C) I aralığındaki özkütle III aralığındaki özkütleden büyüktür. D) III aralığında özkütle sabittir. E) III aralığında cisim ısı almaktadır. I ve III aralığında eğimler değişmediği için özkütleler sabittir sıcaklık değişmez. Fakat I aralığının eğimi daha büyük olduğu için özkütlesi daha büyüktür. II aralığında kütle sabit olup hacim arttığı için sıcaklık artar. 4. Bir sıvıya ait kütle ha- Kütle cim grafiği şekildeki gibidir. Cismin özkütlesi I, II, III, IV aralıklarında nasıl değişir? I II III IV Hacim I II III IV. A) Değişmez Artar Artar Azalır B) Değişmez Azalır Artar Azalır C) Artar Değişmez Artar Azalır D) Artar Artar Değişmez Azalır E) Artar Değişmez Artar Artar m m m m 2. Bir kap suyla doluyken 350 gram,,5 g/cm 3 özkütleli sıvıyla doluyken 450 gram geliyor. Buna göre boş şişenin kütlesi kaç gramdır? g cd = su 3 m cm A) 50 B) 50 C) 200 D) 250 E) 300 m boş + m su = 350 gram m boş + V = 350 3 m boş + m sıvı = 450 gram m boş + V = 450 2 3V 350 V = 450 V 2 2 = 00 V = 200 cm 3 m boş + 200 = 350 m boş = 50 g 3. Bir sıvı K yüzeyini ıslatabilirken, L yüzeyini ıslatamıyor. Bu sıvının K yüzeyi ile arasındaki adezyon kuvveti büyüklüğü 2F ise L yüzeyi ile arasındaki adezyon kuvvetinin büyüklüğü; I. 2F'den küçük II. 2F 3F arasında III. 2F verilenlerinden hangileri olabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III Sıvı K yüzeyini ıslatabildiği için adezyon kohezyondan büyük olurken L yüzeyini ıslatamadığı için kohezyon daha büyük olur. K yüzeyiyle adezyon kuvveti 2F ise L sıvısında daha az olmalı. Bu yüzden yalnız - I doğru olur. V Özkütle sabit V Özkütle azalır. Özkütle artar. Özkütle azalır. m - m ) m - - m - d =. d = - d =. d = V - V - V - V - - 5. 20 C sıvı Yüzey Gerilimi Su 72,7 Gliserin 47,7 Cıva 47,3 Etil Alkol 22,4 Yağ 29,4 Bazı sıvı maddelerin yüzey gerilimi değerleri tablodaki gibidir. Sıvı yüzeyinde yüzey gerilimini kullanarak hareket eden bir böcek hangi sıvıda en kolay hareket eder? A) Su B) Cıva C) Yağ D) Etil Alkol E) Gliserin Yüzey gerilimi fazla olursa böcek batmaz ve kolay hareket eder. Suyun yüzey gerilimi fazla olduğu için böcek kolay hareket eder. V V ŞAMPİYON 03
ÇIKMIŞ SORULARI. Bilimsel bilgiye ulaşmak için; I. deney, II. gözlem, III. akıl yürütme eylemlerinden hangileri kullanılabilir? 4. İçinde; Şekil I deki seviyede su bulunan dereceli silindirin içine, kütlesi 05 g olan türdeş bir bilye atıldığında su seviyesi Şekil II deki gibi oluyor. cm 3 80 60 cm 3 80 60 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III 40 20 40 20 208-TYT-YKS su Şekil I su Şekil II yatay 2. Kaan ile Zeynep, yolda yürürken bir yüzük buluyorlar. Bu yüzük ile ilgili bazı gözlemler yaptıktan sonra Bu yüzük saf altından yapılmıştır. hipotezini ortaya atıyorlar. Dereceli silindirlerdeki bölmeler eşit ölçekli olduğuna göre, bilyenin özkütlesi kaç g/cm 3 tür? A) 2 B) 2,5 C) 3 D) 3,5 E) 4 207 / LYS Bu hipotezin desteklenmesinde veya çürütülmesinde, yüzüğe ait aşağıdaki niceliklerden hangisinin kullanılması tek başına yeterlidir? A) Kütlesi B) Hacmi C) Sıcaklığı D) Özkütlesi E) Ağırlığı 207 / YGS 3. Fizikteki büyüklükler ölçülürken farklı birim sistemlerinden yararlanılmaktadır. Buna göre, I. Odanın sıcaklığı 22 C dir. II. Ahmet in boyu,7 metredir. III. Ahsen in kütlesi 55 kg dir. ölçümlerinden hangileri uluslararası birim sistemi (SI) kullanılarak ifade edilmiştir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III 5. Fizik bilgilerini sunarken yararlanılan; I. Manyetik alanı çizgilerle göstermek, II. Elektriksel kuvveti F = qe ile ifade etmek, III. Işığın ortamda izlediği yolu ışınlar çizerek göstermek eylemlerinden hangileri bilimsel modellere örnek olarak gösterilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve II E) II ve III 207 / LYS D) II ve III E) I, II ve III 206 / LYS ÖSYM 07
CEVAP ANAHTARI UYGULAMA ALANI - (Sayfa - 5) A DOĞRU ÇIKIŞ 7. Çıkış B ANALİZ ) Teleskop 4 Gezegen hareketleri 4 Tahterevalli 4 Arabaların aerodinamik yapısı 4 Dalgaların girişimi Nanoteknoloji C EŞLEŞTİRME Temel Büyüklük 3, 4, 5, 6, 2, 4 Skaler Büyüklük 3, 4, 5, 6, 8, 9, 2, 3, 4 Nitel Gözlem 2, 7, 0 UYGULAMA ALANI - 3 (Sayfa - 38) A DOĞRU ÇIKIŞ Türetilmiş Büyüklük, 8, 9, 3, 5 Vektörel Büyüklük, 5 Nicel Gözlem, 3, 4, 5, 6, 8, 9,, 2, 3, 4, 5 Kapı zili Buzulların erimesi Şarjlı piller 2) a), 2 b) 3, 4 c) 6, 7 d) 2 ve 9 e) Termodinamik 6. Çıkış B Problem çözme ) a) 2 0 3 m 3 b) 2 2) 64 cm 3 3) UYGULAMA ALANI - 2 (Sayfa - 26) A ANALİZ. Büyüklük Temel Türetilmiş Skaler Vektörel Hız 4 4 Kütle 4 4 Momentum 4 4 İş 4 4 Sıcaklık 4 4 İvme 4 4 Ağırlık 4 4 Kuvvet 4 4 Zaman 4 4 Elektrik Alan 4 4 Enerji 4 4 Özkütle 4 4 Hacim 4 4 UYGULAMA ALANI - 4 (Sayfa - 47) A TABLO a) b) C Cisim Özkütle (kg/m 3 ) Kütle (kg) Hacim (m 3 ) Sıcaklık ( C) c) d(g/cm 3 ) 2 A 2000 4000 2 25 B 8000 32000 4 25 C 2000 000 0,5 25 D 500 2000 4 25 (A) B ANALİZ V(cm 3 ) 3200 m(kg) 4 V(cm 3 ) (B) m(kg) (D) d kg m 3 B Problem çözme Y a) = br b) 3X = 6 br 3 5 R c) R = 5 br d) = br 2 2 Köprü yapımı 4 yüzmesi Gemilerin 4 Kuyumculuk Santrifaj 4 cihazı Tencerelerde teflon kaplama 4 Porselen yapımı 4 İdrar tahlili 4 Ebru sanatı Yağmur sonrası maddelerin ıslanması CEVAP ANAHTARI