KUZEY KENTSEL GELİŞME ALT YÖRESİ
5.2. KUZEY KENTSEL GELİŞME ALT YÖRESİ (KKGAY) 5.2.1. PLANLAMA ALANI Kuzey Kentsel Gelişme Alt Yöresi, kuzeyde Yenişakran belediyesi, doğuda Manisa il sınırı, güneyde Menemen belediyesi ve Yahşelli mahallesi ile batıda Ege Denizi ile sınırlanmaktadır. Toplam 107273.6 ha. olan Kuzey Kentsel Gelişme Alt Yöresi İzmir Kentsel Bölgenin yaklaşık %20 lik alanını kapsamaktadır. Tablo1:KKGAY İlçe ve Belediye Alanları İLÇE İLÇE ALAN TOPLAMI % BELEDİYE ALANI BLD TOP. % Aliağa 28727 26,8 Aliağa 28603.6 40,52 (İ.B.B. içerisinde kalan) Helvacı 3191.6 4,52 Foça 5593.9 7,92 Gerenköy 3095.2 4,39 Foça 23997.2 22,3 Bağarası 1544,3 2,2 Yenifoça 6966.8 9,85 Emiralem 1631.3 2,31 Menemen (KKGAY içerisinde kalan) 54549,4 50,9 Maltepe 5529.1 7,84 Seyrek 12715,8 18 Türkelli 1723.2 2,45 70594,8 100 TOPLAM 107273,6 HA 100 KKGAY İçerisinde 35 adet orman köyü bulunmaktadır. Aliağa ilçesinde 14 adet ; Bozköy, Çaltılıdere, Çakmaklı, Çıtak, Çoraklar, Güzelhisar, Hacıömerli, Horozgediği, Kalabak, Karaköy, Karakuyu, Samurlu, Şehitkemal, Uzunhasanlar köyleri, Menemen ilçesinde 19 adet ; Alaniçi, Bozalan, Çukur, Göztepe, Görece, Hasanlar, Hatundere, İğnedere, Karaorman, Süleymanlı, Turgutlar, Belen, Doğa, Haykıran, Yanık, Ayvacık, Bağcılar, Çaltı, Telekler köyleri, 252
Foça ilçesinde 4 adet ; Yenibağarası, Yeniköy, Kozbeyli, Ilıpınar köyleri yer almaktadır. 5216 sayılı kanun öncesinde köy satatüsünde bulunan Yukarı Şehit Kemal köyü Aliağa Belediyesi ne, Buruncuk, Çavuş, Musabey köyleri Menemen Belediyes ine, Günerli, Kesik, Süzbeyli, Tuzçullu köyleri Seyrek ilk kademe belediyesine mahalleye dönüşerek bağlanmışlardır. 5.2.2. MEKANSAL OLUŞUM 5.2.2.1.Doğal Yapı Çalışma alanı olarak belirlenen İzmir ilinin kuzey aksında Akdeniz iklim özellikleri görülmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. Dağların denize dik uzanması ve ovaların İç Batı Anadolu eşiğine kadar sokulması denizsel etkilerin iç kesimlere kadar yayılmasına olanak vermektedir. Ancak il bütününde yükseklik, bakı ve kıyıdan uzaklık gibi fiziksel coğrafya farklılıkları, yağış, sıcaklık ve güneşlenme açısından önemli sayılabilecek farklılıklara da yol açmaktadır. İzmir ili arazileri jeomorfolojik birimler, yeryüzü şekilleri ve yükselti kuşaklarına göre sınıflandırıldığında yaklaşık % 60 ını dağlar, % 22 sini ovalar,% 18 ini ise platolar oluşturmaktadır. Ovaların büyük bir kısmı kuzey aksında bulunmaktadır. Planlama alanına giren başlıca ovalar Menemen ve Foça da Gediz; Aliağa da Güzelhisar; Çandarlı da Bakırçay Vadilerinin oluşturduğu ovalardır. Denize dik inen dağlar ve bunlar arasındaki ovalar ve kıyılardaki düzlükler başlıca bölgesel altyapının ve yerleşmenin geliştiği alanlardır. Topoğrafik yapı nedeniyle mekansal gelişmelerin kompakt ya da yağ lekesi biçimindeki gelişme yerine lineer gelişme ya da alt bölgesel kümelenme makroformlarına imkan vermektedir. Alüvyon zeminler kuzeyde Gediz Vadisinin ve deltasının oluşturduğu geniş bir alanda yayılım göstermektedir. Bu alanlar Bağarası-Helvacı-Menemen-Çiğli ve Karşıyaka ile sınırlanan alanın batısını kapsamaktadır. 253
276 km olan Gediz Nehri, B. Menderesten sonra Ege bölgesinin ikinci büyük nehri olup Foça nın güneyinde denize dökülmektedir. Vadinin tabanı yer yer alüvyal dolgu üzerinde geniş tabanlı ve sığ bir yatakta akmaktadır. Bölgenin en verimli ovalarından biri olan Gediz Ovasında Menemen, kıyı kesimlerde Foça, Çiğli ve Karşıyaka yerleşmeleri yer almaktadır. Gediz sulaması Menemen ve çevresinde yayılım göstermektedir. Akdeniz bölgesinde yetişen geniş ve sert iğne yapraklı, sürekli yeşil kalan, kuraklığa dayanıklı ağaç ve çalılar, yaygın-doğal bitki örtüsünü oluşturmaktadır. 800-1000m yükseklik kuşağına kadar kızılçam, fıstık çamı ve selvi 1000m ve orman üst sınırına kadar karaçam yetişmektedir. Kızılçam ormanlarının yok olduğu yerlerde makiler ve makilerin yerinde bodur çalılar çıkmıştır. Genelde 500-800m ye kadar olan yerlerde makiler vardır. Bakırçay Vadisinin ve güneydeki yükseltilerde parçalı olarak ormanlar dağılım göstermektedir. Çalışma alanında; Güzelhisar çayı üzerinde Güzelhisar içme suyu barajı bulunmaktadır. Ayrıca proje süreci tamamlanmış Aliağa daki Kunduz çayı üzerindeki Kunduz suyu içme barajı yapım aşamasındadır. Güzelhisar Barajı 0.35 kilometrekare, Kunduz barajı 2.90 kilometrekarelik bir alan kaplamaktadır. İçme suyu olarak kullanılan barajların su kaynakları koruma alanları planlamaya önemli bir girdi oluşturmaktadır. Gediz Deltası Ekolojik yönden bol gıdalı bir sulak alan özelliği taşıyan Gediz Deltası; zengin ve değişik habitatları ile bir açık hava müzesi işlevi görmektedir. Deltada, bazı kuş türleri için büyük öneme sahip olan geniş tuz tabakaları mevcuttur. Bu tuz tabakaları Kırdeniz Dalyanı nın kuzeydoğusu ve Bostanlı ve Çilazmak Dalyanı arasında uzanmaktadır. Gediz Nehri nin üç eski yatağı ve şuandaki yatağının denize açıldığı bölgeler su kuşları ve deniz kuşları için üreme, beslenme, kışlama ve barınma imkanı sağlamaktadır. Gediz deltası dünya üzerinde bulunan kuş türü sayısının yaklaşık yarısının üreme alanıdır. Türkiye de bulunan 426 kuş türünden bugüne kadar 200 ü aşkın tür bu bölgede gözlenmiştir. Gediz Deltasının uygun iklim koşulları yanısıra, tatlı ve tuzlu su ekosistemlerini bir arada bulundurması, zengin ve değişik habitatlara sahip olması nedeniyle çeşitli türden çok sayıda su kuşuna üreme, beslenme, konaklama ve kışlama olanağını sağlamaktadır. 254
Deltada yer alan tuzlalar, sazlıklar, çayırlar, tepelik ve bahçelik alanlar deltadaki tür zenginli arttıran diğer habitatlardır. Bu habitatlarda yaşayan önemli türlere örnek olarak kara leylek, flamingo, mahmuzlu, kızkuşu, bataklık kırlangıcı, karagöz, kızıl şahin, kaya sıvacı kuşu ve gök ardıç verilebilir. İzmir Çamaltı Tuzlasının içinde bulunduğu 8.000 hektarlık alan, 1982 yılında Su Kuşları Koruma ve Üretme Sahası olarak tescil edilmiştir. Çiğli ilçesinden 10, Karşıyaka'dan ise 26 km. lik asfalt yolla ulaşılır. Yaklaşık 200 tür kuşun bulunduğu bölgeye her yıl ortalama 50.000 kuş uğramaktadır. Doğal ve arkeolojik sit alanı olan Kuş cennetinde ziyaretçi merkezi binası, kuş seyir kuleleri, sabit dürbün ve gezi bisikletleri vardır. 5.2.2.2.Uluslararası Sözleşmeler KKGAY nde Akdeniz foku, kuş cenneti, sulak alanlar, koruma alanları gibi doğal ve tarihsel zenginlikler barındıran alanlar bulunmaktadır.bu alanlar aşağıda belirtilen çeşitli ulusal ve uluslar arası sözleşmelere tabidir. 20.02.1984 tarihli ve 18318 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Avrupa nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi (Bern Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan önemli deniz Kaplumbağası Üreme Alanlarında belirtilen I.ve II.Koruma Bölgeleri, Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları, 12.06.1981 tarihli ve 17368 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Akdeniz in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi (Barcelano Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınan alanlar, 23.10.1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Akdeniz de Özel Koruma Alanlarına ilişkin Protokol gereği ülkemizde Özel Koruma Alanı olarak belirlenmiş alanlar, 13.09.1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yayımlanmış olan Akdeniz de ortak öneme sahip 100 kıyısal Tarihi Sit listesinde yer alan alanlar, 255
Cenova Bildirgesi nin 17.maddesinde yer alan Akdeniz e has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar, 14.02.1983 tarihli ve 17959 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinin 1. ve 2.maddeleri gereğince Kültür Bakanlığı tarafından Kültürel Miras ve Doğal Miras statüsü ile koruma altına alınan kültürel, tarihi ve doğal alanlardır. Ramsar Alanı: Çevre Bakanlığı tarafından İzmir Kuşcennetinin bulunduğu Gediz Deltası 15.04.1998 gün, 23314 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak Ramsar (özellikle su kuşları yaşama ortamı olarak uluslararası öneme sahip sulak alanların korunması) sözleşmesi listesine dahil edilmiştir. Ramsar alanında; koruma kullanma dengesi içerisinde bu alanların korunması, geliştirilmesi ve bu alanlarda görevli kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyon sağlanarak 17.5.2005 tarihli Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Hükümleri geçerlidir. Çevre ve Orman Bakanlığınca Ramsar alanındaki koruma bölgeleri belirlendiğinde alt ölçekli planlarda Koruma Bölge sınırlarına göre planlar ve/veya revizyonu yapılacaktır. Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi: Planda sınırları belirlenen Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi 21.11.1990 tarih ve 20702 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan edilmiştir. Bakanlar Kurulu karar ekinde yer alan hususlara uyulacaktır. 20.05.1998 tarihinde 1/1000 ölçekli Foça I.Etap Koruma Amaçlı İmar Planları Özel Çevre Koruma Kurulu Başkanlığı nca onanmıştır. 5.2.2.3 Yürürlükte Bulunan Üst Ölçekteki İmar Planları 21.04.1981 tarihinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nca onanlı 1/25.000 Ölçekli Foça Yenifoça Kıyı Kesimi Nazım İmar Planı 14.09.1984 tarihinde Bayındırlık ve İskan Bakanlığı nca onanlı 1/25.000 Ölçekli Foça Yenifoça Kıyı Kesimi Nazım İmar Planı 256
Foça Yenifoça Kıyı Kesiminde toplam 3633 hektar alana ait nazım imar planı bulunmaktadır. Sözkonusu planlar Kültür ve Tabiat Varlıkları Bölge Kurulu kararları gereği güncelliğini yitirmiş olup revize edilme gereği ortaya çıkmıştır. 5.2.2.4 Kültür ve Tabiat Varlıkları KKGAY nde özellikle Foça belediyesi sınırları içerisinde yaklaşık 26 ha. Kentsel ve Kentsel Arkeolojik Sit alanları, Yenifoça İlk kademe belediyesi içerisinde yaklaşık 14 ha. Kentsel Sit alanları mevcuttur. Bu kentsel sit alanları mimari,mahalli, tarihsel, estetik ve sanat özelliği bulunan ve birarada bulunmaları sebebiyle teker teker taşıdıkları kıymetten daha fazla kıymeti olan Kültürel ve tabii çevre elemanlarından oluşmaktadır. Yenifoça belediye sınırları içinde 1. derece doğal sit alanları 1590,6 ha, 2. derece doğal sit alanı 212,2 ha alanı bulunmaktadır. Eski Foça belediye sınırları içinde 1. derece doğal-arkeolojik sit alanı 1017,4 ha, 2-3. derece doğal-arkeolojik sit alanı 591,9 ha alan bulunmaktadır. Aliağa belediye sınırları içinde, 1. derece arkeolojik sit alanı, 682,2 ha, 2.derece arkeolojik sit alanı 1,6 ha, 3. derece arkeolojik sit 1127,8 ha, 3. derece doğal sit alanı 66,9 ha bulunmaktadır. KKGAY de 2756,4 ha özel çevre koruma alanı, 15376,4 ha RAMSAR sulak alan koruma alanı, 9226,3 ha yaban hayatı koruma alanı, 10588,7 ha Gediz nehri taşkın alanı ve 34174,9 ha DSİ sulama alanı bulunmaktadır. Ayrıca, İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu nun 29/04/1994 tarih ve 5018 sayılı kararı ile Gediz nehri mecrasının doğal sit olarak belirlenmesine, çevre il müdürlüğünün görüşlerinin alınmasından sonra sit derecesinin tespit edilmesine karar verilmiştir. Ancak söz konusu karar ekinde sit sınır ve derecesini gösteren herhangi bir pafta bulunmadığından İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu nun 29/04/1994 tarih ve 5018 sayılı kararıyla doğal sit olarak belirlenen alan İzmir Kentsel Bölge Nazım İmar Planına işlenememiştir. 257
Tuzla Alanı: Ülkemizin en büyük Tuzlası olan ve İtalyanlar tarafından 1863 de kurulan Çamaltı Tuzlası İzmir 1 No lu K.T.V.K.K. nun 18.02.1999 gün ve 7770/1, 7770/2 Sayılı kararları ile 1. Derece Doğal Sit Alanı olarak ilan edilen alanda 15.04.1998 Gün ve 23314 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Ramsar Sözleşmesi listesine dahil edilen alanda kalmaktadır.izmir 1 No lu K.T.V.K.K. sözkonusu kararda tuzla alanındaki faaliyetlerin sürdürülmesinde sakınca görmemiştir.bu kapsamda ; Tuzla Alanındaki faaliyetlere yönelik yapı yapılması gerektiği hallerde Kıyı Kanunu ve ilgili Yönetmelikleri, Sulak Alanlar yönetmeliği, Kültür Tabiat Varlıkları Kanunu ve KTVKYK. İlke kararları ve İmar Kanunu ve Yönetmeliği geçerlidir. 5.2.3. MEKANSAL ANALİZ 5.2.3.1.KKGAY Kentsel Alan Kullanım Analizi 2005 Yılı Hava Fotoğraflarından Hesaplanan KKGAY Arazi Kullanış Tablosu Tablo 2: Kuzey Kentsel Gelişme Alt Yöresi Arazi Kullanış Tablosu Arazi Kullanışı Ha % Tarım 39098,1 36,4 Orman 28844,7 26,9 Mevcut Sanayi Depolama 1066.9 1 Mevcut İskan Alanları 686.1 0.6 Turizm Alanları 122.2 0.1 Askeri Alanlar 1934,4 1.7 Baraj ve Göller 530 0.5 Mezarlıklar 21.4 0 Diğer (makilik, fundalık, 35010,8 32,80 taşlık, kayalık, v.b.) Toplam 107273.6 100 258
KKGAY nde mevcut bugünkü arazi kullanım miktarı en fazla tarım alanlarında görülmekte olup bu oran % 36 dır. Ardından % 27 oran ile orman alanları ile birlikte KKGAY alanı % 63 oranında korunması gerekli yeşil kuşak alanlarından oluşmaktadır. KKGAY Foça ve Aliağa ve Menemen İlçelerinin kıyı uzunlukları toplamı yaklaşık 161,4 km dir. KKGAY nde toplam 107.273,6 hektar alanın 2495 hektar alanı yapılaşmış olup, tüm alanın doluluk oranı % 2.3 dür. 5216 Sayılı yasa öncesi planlı alanların %18 i yapılaşmış durumdadır. Mevcut sosyal donatı alanları incelendiğinde; 5216 sayılı kanun öncesi yürürlükte bulunan planlı alanlarda % 10,10 sağlık alanı, % 6,06 eğitim, % 6,62 sosyo-kültürel donatı alanlarının yapılaşmış olduğu görülmekte olup, bu oranlar sosyal donatı alanlarının mevcuda ilişkin yetersizliklerini göstermektedir. 5.2.3.2.Nüfus Yapısı 2000 Genel Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Foça İlçesi Dahilinde; Toplam Nüfus: 36107 Tablo 5: KKGAY içerisinde kalan Foça ilçesi 2000 DİE Nüfus Sayım Sonuçları İlçe İlk Kademe Köy Mahalle/ bağlı NÜFUS NÜFUS Belediyesi Belediyesi olduğu belediye Foça X 14604 Yeni Foça X 11652 Bağarası X 3031 17946 Gerenköy X 3263 1 Yeni bağarası X 1759 2 Yeniköy X 264 3 Kozbeyli X 610 3557 4 Ilıpınar X 924 259
Aliağa İlçesi Dahilinde; Toplam Nüfus: 52271 Tablo 4:KKGAY içerisinde kalan Aliağa ilçesi 2000 DİE Nüfus Sayım Sonuçları İlçe İlk Kademe Köy Mahalle/ bağlı Nüfus Nüfus Belediyesi Belediyesi olduğu 2000 2000 belediye Aliağa X 37537 Helvacı X 4097 1 Bozköy X 1687 2 Çaltılıdere X 942 3 Çakmaklı X 915 4 Çıtak X 892 5 Çoraklar X 113 6 Güzelhisar X 695 7 Hacıömerli X 855 9991 8 Horozgediği X 745 9 Kalabak X 504 10 Karaköy X 208 11 Karakuzu X 829 12 Samurlu X 527 13 Uzunhasanlar X 391 14 Şehitkemal X 688 Yukarı Şehit Kemal X Aliağa 646 Aliağa ilçesinde 209 kişi/ km2 yoğunluk, Foça ilçesinde 176 kişi/ km2 yoğunluk, Menemen ilçesinde 165 kişi/ km2 yoğunluk değerleri mevcut alan ve 2000 İzmir Valiliği verilerine göre belirlenmiştir. Buna göre KKGAY İlçe yoğunluklarının İzmir Kentinden ( 281 kişi/ km2 yoğunluk ) düşük olduğu görülmektedir. 260
Menemen İlçesi Dahilinde; Toplam Nüfus: 28339 Tablo 6: KKGAY içerisinde kalan Menemen ilçesi 2000 DİE Nüfus Sayım Sonuçları İlçe İlk Kademe Köy Mahalle/ bağlı NÜFUS NÜFUS Belediyesi Belediyesi olduğu belediye Emiralem X 3557 Maltepe X 2649 12724 Seyrek X 3865 Türkelli X 2653 1 Alaniçi X 341 2 Bozalan X 378 3 Çukur X 768 4 Göktepe X 761 5 Görece X 373 6 Hasanlar X 256 7 Hatundere X 848 8 İğnedere X 97 9 Karaorman X 85 10 Süleymanlı X 649 9020 11 Turgutlar X 20 12 Ayvacık X 359 13 Bağcılar X 189 14 Belen X 272 15 Çaltı X 199 16 Doğa X 711 17 Haykıran X 1023 18 Telekler X 266 19 Yanık X 1425 Buruncuk X Menemen 497 Çavuş X Menemen 856 Günerli X Seyrek 564 Kesik X Seyrek 2350 Musabey X Menemen 1127 Süzbeyli X Seyrek 150 6595 Tuzçullu X Seyrek 1051 2000 yılı KKGAY Genel Nüfus Toplamı: 116717 kişidir. 261
Tablo 7: 2000 Nüfus Sayımı Sonuçlarına Göre Büyüme Hızları Baz Alınarak Hesaplanan KKGAY 2005 Yılı Nüfus Kestirim Tablosu KKGAY Kentsel Nüfus Kırsal Nüfus Toplam 2005 2005 Aliağa 45414 11532 61388 Helvacı 4442 Foça 16055 4519 43374 Gerenköy 4145 Bağarası 3851 Yenifoça 14804 Seyrek 4643 18764(Menemen) Türkeli 3188 34051 Maltepe 3182 Emiralem 4274 Toplam 103998 34815 138813 2005 yılı Genel Nüfus Toplam: 138.813 kişidir. 2005 yılı nüfusu 3.182.708 olan İ.K.B.N.İ.P. içerisinde KKGAY si % 4.4 lük bir paya sahiptir. KKGAY.nde toplam 138.813 kişinin %75.i olan 103998 kişi Kentsel nüfusu, %25.i olan 34815 kişi kırsal nüfusu oluşturmaktadır. 5.2.3.3. EKONOMİK YAPI ANALİZİ KKGAY 3 temel sektörel kimliği içinde barındırmaktadır. Gediz havzasını kapsayan birinci bölge tarım sektörüne bağımlı alt yöre, Eski Foça ve Yeni Foça kıyı bandının turizm ve ikincil konut sektörüne bağımlı alt yöre ve Aliağa merkezli sanayi ağırlıklı alt gelişme yöresi. 262
Tablo 8 - İzmir İlçeleri İstihdam Projeksiyonu: 2030 2000 Yıllık Bileşik Büyüme 2030 Projeksiyon Hızı (%) İZMİR İLİ 1.281.008 2.221.885 0,0185 Büyük Şehir 1.030.081 1.978.800 0,0220 ALIAGA 26.186 50.742 0,0223 FOÇA 24.129 75.722 0,0389 MENEMEN 56.137 134.730 0,0296 Kaynak: İ.B.B. 2005 den 2030 a İzmir Sosyo-Ekonomik Profil Ve Temel Gelişme Eğilimleri Toplam İKBNİP 2030 yılı istihdam edilen nüfus projeksiyonunun % 4.4 ü KKGAY nden sağlanacaktır. 2000 yılında İKBNİP İçerisinde Yer Alan KKGAY ne ait tarım istihdamı 48936 kişi iken 2030 yılnda artarak 56834 kişi olması beklenmektedir. 2000 yılında İKBNİP İçerisinde Yer Alan KKGAY ne ait sanayi istihdamı 16942 iken 2030 yılında artarak 83319 kişi olması beklenmektedir. İKBNİP nda 14453.8 ha sanayi alanı planlanmıştır. Bunun 5270.3 ha lık alanı KKGAY nde yer almaktadır. Bu alanlarda istihdam kapasitesi hesabı sonucu İKBNİP içerisinde KKGAY Sanayi istihdam oranı % 36 olacağı öngörülmektedir. Tablo 9- İzmir İlinde İstihdam Edilen Nüfusun Yerleşim Yerleri ve Ana Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı: 2000 TARIM SANAYİ İNŞAAT HİZMET TOPLAM İZMİR İLİ 365.627 263.656 67.829 583.896 1.281.008 BÜYÜK ŞEHİR 191.853 246.943 59.855 531.430 1.030.081 ALIAGA 8.768 8.366 1.497 7.555 26.186 FOÇA 7.688 870 491 15.080 24.129 MENEMEN 32.480 7.706 2.876 13.075 56.137 Kaynak: İ.B.B. 2005 den 2030 a İzmir Sosyo-Ekonomik Profil Ve Temel Gelişme Eğilimleri 263
Tablo 10-İzmir İlinde İstihdam Edilen Nüfusun Yerleşim Yerleri ve Ana Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı: 2030 (Projeksiyon) TARIM SANAYİ İNŞAAT HİZMET TOPLAM İZMİR İLİ 341.261 512.598 71.198 1.296.828 2.221.885 BÜYÜK ŞEHİR 192.094 494.972 65.622 1.226.112 1.978.800 ALIAGA 10.183 17.041 3.072 20.446 50.742 FOÇA 8.929 1.021 144 65.629 75.722 MENEMEN 37.722 65.257 4.401 27.350 134.730 Kaynak: İ.B.B. 2005 den 2030 a İzmir Sosyo-Ekonomik Profil Ve Temel Gelişme Eğilimleri 2000 yılında İKBNİP İçerisinde Yer Alan KKGAY ne ait hizmet istihdamı 35710 kişi iken 2030 yılında artarak.113425 kişi olması beklenmektedir. 5.2.3.3.1 Sosyoekonomik Göstergeler Aliağa İzmir in kuzeyinde Çandarlı Körfezi nin güneydoğusunda, 3930 km 2 yüzölçümüne sahip olan bir ilçedir. Sosyoekonomik göstergelere göre nüfusu 57.192 kişi olan Aliağa da nüfus artış hızı binde 30,51 dir. Türkiye de bulunan 872 ilçe arasında nüfus artış hızında 90 ncı sırada bulunmaktadır. İlçede ortalama hane büyüklüğü 3,63 tür. Fert başına genel bütçe geliri 1.009.454.000 TL dir. Bu oranla Türkiye deki ilçeler arasında 8 inci sırada yer almaktadır. Bebek ölüm oranlarında binde 31,92 ile 634 üncü, vergi gelirlerinin ülke içindeki payında 14 üncü, okur yazar oranında 19 uncu sırada yer almaktadır. İlçede işsizlik oranı %6,10 dur. Bu oranla Türkiye deki ilçeler arasında 349 uncu sıradadır. Foça yüzölçümü 228 km 2, nüfusu 36107 dir. Nüfus artış hızı binde 35,87 dir. Nüfus artış hızında Türkiye de 63 ncü sıradadır. Ortalama hane büyüklüğü 3,45 tir. %2.21 işsizlik oranı vardır. %94,55 okur yazar oranı ile 12 nci, binde 23,35 bebek ölüm oranı ile 801 nci sırada yer almaktadır. Fert başına bütçe geliri 97.895.000 TL dir. Vergi gelirlerinin ülke içindeki payı % 0,022 dir. Bu kategoride 160 ncı sıradadır. Menemen, 665km 2 yüzölçümü ve 114.457 kişi nüfusu ve binde 40,88 nüfus artış hızı vardır. Nüfus artış hızında Türkiye de 47 nci sıradadır. Ortalama hane büyüklüğü 4,09 dur. %4,76 lık işsizlik oranıyla Türkiye deki diğer ilçeler arasında 478 nci sıradadır. %87,34 ü okur yazar olan ilçede, binde 47,80 bebek ölüm oranı vardır. Fert başına bütçe geliri 264
71.292.000TL dir. Vergi gelirlerinin ülke içindeki payı % 0,05169 dur. Bu kategoride ise 119 ncu sıradadır. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa Adana Büyükşehir merkez ilçeleri gelişmiş yerleşmeler olarak kabul edildiğinden, bu ilçeler dışında kalan 858 ilçe içinde gelişmişlik sırasında Aliağa İlçesi 18., Foça İlçesi 100., Menemen İlçesi 93. sırada yer almaktadır. 5.2.3.3.2 Tarım KKGAY de Aliağa ilçesinde tarla bitkileri üretimi ve meyve üretimi eşit ağırlıklı yapılmakta olup Foça ve Menemen ilçelerinde ağırlıklı olarak tarla bitkileri üretilmektedir. Bölgede toplam tarım alanını %13 ü sulanan arazi kapsamında kalmaktadır. Aliağa daki toplam arazinin %43,4 ü tarım alanıdır. Bölgedeki 11.881 hektar toplam tarım alanının 5.953 hektarı tarla alanı, 4.571 alanı zeytin alanıdır. Zeytin, tütün, pamuk, sebze, çekirdeksiz üzüm ilçede üretilen en önemli bitkisel ürünlerdir. Zeytincilik, Aliağa ilçesinde çok önemlidir. Erik, armut, şeftali, incir, ve nar üretilen en önemli meyvelerdir. Hayvancılık, aynen bitkisel üretimde olduğu gibi sanayileşmenin ilçe merkezi ne göçü hızlandırmasına yol açarak olumsuz yönde etkilenmiştir. Köy ve kasabalardan ilçe merkezine yapılan göç bitkisel üretimi olumsuz yönde etkilemiştir.tarım sektöründe çalışanların oranı %33.48 dir. İlçede istavrit, kopez, sarpa hamsi, çipura, mercan, levrek ve barbun başta olmak üzere çeşitli balık türleri avlanmaktadır. Avlanan balıklar İzmir ve İstanbul balık hallerine gönderilmektedir. Foça da toplam alanın % 23,1 i tarım alanını oluşturmaktadır. Bölgedeki 4.737 hektar toplam tarım alanının, 2.862 hektarı tarla alanını, 935 hektarı zeytin alanını ve 366 hektarı sebze alanını oluşturmaktadır. Sulanan alan %69 unu oluşturmakta, sulanmayan alanda ise kuru tarım yapılmaktadır. İlçede üretilen pamuk, buğday, mısır, arpa, domates, şeftali çekirdeksiz üzüm ve zeytin önemli bitkisel ürünleridir. Holstein, sığır (melez+yerli), koyun, kıl keçisi, hindi ve tavuk yetiştirilmektedir. İlçede balıkçılık önemli bir gelir sahasıdır. Sardalya, kültür levreği, barbunya, dil balığı ve hamsi balıkçılıktan sağlanan gelirin büyük kısmını sağlamaktadır. Tarım sektöründe çalışanların oranı %31,86 dır. Menemen de toplam tarım alanının %33,1 i tarım alanı, %23,2 si orman ve fundalık alan, %33,2 si diğer arazidir. 22.969 hektar toplam tarım alanının 12.440 hektarı tarla alanı, 265
4.033 ü sebze alanıdır. Akdeniz ikliminin görüldüğü ilçede çok çeşitli ürünler yetiştirilebilmektedir. Pamuk, mısır, yonca ve buğday en çok üretilen tarla ürünleridir. Şeftali, mandalina, kayısı, erik en çok üretilen meyvelerdir. İzmir ilinde üretilen çileğin hemen hemen tamamı ilçede üretilmektedir. Zeytin, İzmir in birçok ilinde olduğu gibi ilçede de önemli bir yere sahiptir. Hayvan sayısı ilçede azalmaktadır. Saf kültür sığırı, keçi, koyun, tavuk yetiştirilmekte ve arıcılık yapılmaktadır. Tarım sektöründe çalışanların oranı %57,86 dır. 5.2.3.3.3 Sanayi Aliağa ilçedesinde ticareti gerçekleştirebilecek beşeri sermaye eksikliğinden dolayı ticaret gelişmemiştir. Başta PETKİM ve TÜPRAŞ olmak üzere gemi söküm tesisleri kağıt fabrikası, gübre sanayi demir çelik fabrikaları, haddehaneler gibi bir çok önemli sanayi tesisleri bulunmaktadır. Halihazırda hizmet vermekte olan İzmir Aliağa Organize Sanayi Bölgesi sanayiciye rekabet gücü kazandırmak, yatırımları artırmak suretiyle iş sahaları açmak, ülke ekonomisine katkı sağlamak üzere kurulmuştur. Petkim Organize Sanayi Bölgesi ise Petkim ürünlerini işleyen fabrikaların bulunacağı bir bölge olacaktır. Yer seçimi yapılan bölge 1998 Yatırım Programına alınmıştır. Sanayi sektöründe çalışanların oranı %31.95 tir. Aliağa Küçük sanayi sitesi 254 İşyerinden oluşmaktadır. Foça ilçe sanayisi tarıma dayalıdır. Sanayi sektöründe çalışanların oranı %3.61 dir. Sunta fabrikası, tül fabrikaları, çırçır fabrikaları, zeytinyağı fabrikaları, mandıraları tavuk çiftlikleri ve mantar çiftliği bulunmaktadır. Menemen de ilçede çırçır fabrikaları, üzüm ve incire dayalı işletmeler, tavukçuluk, çömlekçilik ve deri sektörü bulunmaktadır. Sanayi sektöründe çalışanların oranı %13,73 tür. Sanayi sektöründe istihdam edilenlerin yarıya yakını deri serbest bölgesinde istihdam edilmektedir. İzmir Menemen Deri Serbest Bölgesi 1997 yılında kurulmuştur. 1.760.000 m 2 alana sahiptir. 189 adet yatırıma uygun parseli bulunan serbest bölgede; ayakkabı, deri imalat ve satım, deri kimyasalları üretim, alım-satım, deri makineleri, konfeksiyon malzemeleri, deri yan ürünleri, deri tekstil, ham deri, halı ürünleri ağırlıklı olmak üzere inşaat ve otomotiv sektörleri bulunmaktadır. 266
5.2.3.3.4 Hizmetler Bir çok uygarlığın mirasını topraklarında barındıran Aliağa İzmir in bir çok ilçesinde olduğu gibi tarihi yönden zengin bir ilçemizdir. Tarihi zenginliği ve deniz kıyısında olması ilçeyi turizme elverişli hale getirmektedir. Hizmetler sektöründe çalışanların oranı %34.57 dir. Ancak sanayi üretiminin oluşturduğu çevresel etkiler Aliağa da turizmin gelişmesini engellemektedir. Foça ilçesinde hizmetler sektöründe çalışanların oranı %64,53 tür. Turizm bölge ekonomisinde önemli yer tutmaktadır. Yaz aylarında yerli ve yabancı turistleri ağırlayan Foça nın yatak kapasitesi 2000 e yakındır. İlçede 1 adet 100 kişilik kültürel tesise bağlı toplantı salonu yer almaktadır. Menemen ilçesinde yaz ve kış turizmi gelişmemiştir. Barındırdığı tarihi yerlerin tanıtımı yeterince yapılmadığı için kültür turizmi de gelişme göstermemiştir. Hizmetler sektöründe çalışanların oranı %28,41 dir. 5.2.3.3.5 Ulaşım ve Teknik Altyapı İzmir den Kuzey Kentsel Gelişme Alt Yöresine ulaşım mevcut durumda İzmir Çanakkale devlet yolundan sağlanmaktadır.ancak mevcut durumda bu yolun yetersiz olduğu, özellikle Çiğli ve Karşıyaka İlçelerinde büyük trafik yoğunluğuna sebep olduğu gözlenmektedir. Ayrıca KKGAY nde Aliağa ve İzmir arasında ulaşımı sağlayan bir demiryolu ağı mevcuttur. Demiryolu ağı mevcut durumda yeterli derecede verimli olarak kullanılamamaktadır. Aliağa da demiryolu ulaşımı, sanayi kuruluşlarına dayalı olarak yapılmaktadır. Aliağa ile Menderes arasında, elektrifikasyon ve sinyalizasyon bölümü tamamlanmış olan metro hattı, test aşamasına gelmiştir. Büyük bir kısmı denize kıyısı olan yerleşmelerden oluşmasına rağmen KKGAY nde deniz taşımacılığı gözlenememektedir. İzmir limanına alternatif olan Aliağa limanının önemi her geçen gün daha da artmaktadır. Foça da ise liman bulunmamaktadır. Ancak Foça Yat Bağlama yeri teknelerin yanaşabileceği şekilde düzenlenmiştir. Aliağa ilçesinde 10 adet iskele bulunmaktadır. Bunlardan Nemrut limanında faaliyet gösteren şirketler bulunmaktadır. Ancak 267
limanın altyapı ve diğer ihtiyaçlarını giderecek üniteler oluşmamıştır. Foça Yat limanı Projesi DLH 6.Bölge Müdürlüğünce geliştirilmiştir. Uygun yer arama çalışmaları devam etmektedir. KKGAY de düzenli katı atık depolama alanı ve arıtma tesislerinin yerleşmelere göre dağılımı aşağıdaki gibidir. Aliağa da bulunan katı atık depolama alanının düzensiz oluşu teknik altyapı sorunlarına neden olmaktadır. Foça ilçesinde ÖÇK tarafından kurulmuş ve 1987 yılından beri işletilen düzenli atık depolama tesisinin faaliyeti devam edecek olup, burada Foça ilçesi ile yeni Foça ve Bağarası ilk kademe belediyelerinin ve bağlı köylerinin atıklarının depolanması yapılacaktır. 5.2.4. SORUNLAR VE POTANSİYELLER 5.2.4.1.SORUNLAR Çevre ve Sağlık Sanayi kuruluşlarının ; - Enerji, plansızlık (makro ölçekte planlama yapılmamıştır), katı atıkları atma, ihracat, liman yollarının asfalt ve organize olmaması, tren yolunun limana kadar gelmemesi gibi başlıca sorunları bulunmaktadır. - Alanlarının giderek artması, özellikle Foça-Aliağa arasında kurulu bulunan demir çelik fabrikası ile Petkim ve Tüpraş bacalarından çıkan zehirli atıklar çevreyi olumsuz yönde etkilemektedir. - Atıklar ve bazı petrol kaçakları nedeniyle çevre ve hava kirliliği oluşmaktadır. Aliağa Nemrut limanındaki yol bağlantıları yetersiz ve altyapı sorunları vardır. Çevre kirliliğinin tarım ve hayvancılık üzerindeki olumsuz etkileri giderek artmaktadır Harita 1: Sanayi kökenli yıllık ortalama SOX Konsantrasyonları 268
Kaynak: DEÜ. Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü (2001) İzmir İli Temiz Hava Planı Proje Raporu, İzmir KKGAY ndeki Aliağa merkezli sanayi yoğunlaşmasının yarattığı çevresel etkiler yukarıdaki haritada net bir biçimde görülmektedir.bu bölgedeki sanayi türlerinin Harita 2: Sanayi kökenli yıllık ortalama NOX Konsantrasyonları Kaynak: DEÜ. Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü (2001) İzmir İli ----Temiz Hava Planı Proje Raporu, İzmir 269
yarattığı çevresel kirlilik kent merkezi ve Kemalpaşa sanayi odaklarından oldukça fazladır. Aliağa ilçesinde sanayinin yoğun olması tarıma olan eğilimi azaltmakta olup bölgede tarım ve hayvancılık giderek önemini yitirmektedir. DSİ sulama alanlarındaki 1.sınıf tarım arazilerinin yapılaşmaya açılmış olması ilçe tarımını olumsuz yönde etkilemektedir. Mevcut meraların zayıf ve yetersiz olması hayvancılığı olumsuz yönde etkilemektedir. Mevcut içme suyu kapasitesi ilçenin ihtiyacını karşılayamamaktadır. Bağarası beldesi ile Yenibağarası köyünde arıtma tesisi yoktur. İlçede önemli bir yere sahip olan tarıma gerekli özen gösterilmeli, ürün kalitesindeki bozulma ve verim düşüklükleri sorunlarına çözüm bulunmalıdır. Manisa Organize Sanayi Bölgesi atıklarının Gediz de meydana getirdiği kirlenmenin tarımsal arazilere olan olumsuz etkileri nedeni ile Gediz nehrinin doğduğu yerden denize döküldüğü yere kadar olan alanda sanayi atıkların arıtılması ve bilinçli gübre kullanımı sağlanmalıdır. Yapılaşma Süreci KKGAY nde özellikle kırsal yerleşim alanlarında imar planlarına ilişkin sorunlar bulunmaktadır. Daha çok alt ölçekli planlama çalışmalarında yol, meydan, altyapı, sosyal donatı alanları yetersizliklerinin çözümüne yönelik revizyon plan ihtiyacı oluşmuştur. Foça daki askeri eğitim alanlarının geniş arazi kullanımı, turizmi fiziksel alan kullanımını azaltıcı nitelikte olması sebebiyle olumsuz yönde etkilemektedir. Foça İlçe girişindeki mevcut günübirlik tesislerin çevre düzenlemeleri yetersizdir. Foça ilçesinde İzmir e yakın ikincil konut üretimi hızlanmıştır. Bu durum turistik gelişmeyi tehdit eden boyutlara ulaşmıştır. Korumaya İlişkin Foça ve Yenifoça yöresindeki arkeolojik ve doğal sit alanlarının çok olması kamusal hizmetlerin ve turizmin gelişmesini, yatırımların hızlı bir şekilde yapılmasını yavaşlatmaktadır. Bu tip çalışmalarda ilgili idarelerce uygun çözümler üretilmelidir. Foça da yapılan kazılarda ortaya çıkarılan tarihi eserlerin sergilenebileceği bir müze gerekmektedir. 270
Kuş Cenneti ndeki ekosistemin devamlılığı için su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımını sağlayacak tedbirler alınmalıdır. Ulaşım İzmir Foça ulaşım maliyetlerinin yüksek olması çalışan kesimin ve halkın şikayetlerine neden olmaktadır. İlçeye olan ulaşım imkanlarının çeşitlendirilmesi gerekmektedir. Foça nın havaalanına uzak kalması turizm potansiyelini yeterli düzeyde değerlendirememektedir Menemen-Aliağa çift hatlı demiryolu inşaatının bitirilmesi için yeterli kaynak aktarılmalıdır. Kıyı Aliağa da su ürünleri bakımından oldukça uygun bir konuma sahip olmasına rağmen bu alanda hiçbir yatırım yapılmamıştır. Foça İlçesindeki mevcut soğuk hava deposunun kapasitesi yetersizdir. Foça da mevcut balıkçı teknelerinin ihtiyacını karşılayacak bir balıkçı barınağına ihtiyaç vardır. Ayrıca balıkçı ve diğer teknelerin tamir edilebileceği bir tersane gerekmektedir. Foça nın kültür turizmine yönlendirilmesi gereklidir. Ayrıca otellerin kongre salonlarından yararlanılarak İzmir deki bazı kongrelerin buralarda yapılması yönlendirilmelidir. İlçede yatak kapasitesi yetersizdir. Gelişen yat turizmine ek olarak yabancı teknelerin de giriş çıkışlarını yapabilmesi için gümrük kapısı yapılmalıdır. 5.2.4.2. Potansiyeller Çevre ve Sağlık Foça İlçesinin yol güzergahında olması nedeni ile her türlü konservecilik, şarap ve salça fabrikalarının, kuru üzüm depolama alanları için potansiyel taşımaktadır. Aliağa nın önümüzdeki yıllarda sanayi kenti olabilmesi için planlamanın her sahada yapılması gerekmektedir. Doğal güzelliklerin korunması ve turizm potansiyeli değerlendirilmelidir. Tarihi ve kültürel değerlerini tanıtmak suretiyle Aliağa turizmi canlandırılmalıdır. Ilıca Burnu nda sıcak su kaynağı mevcuttur. Bu kaynak turizmin 271
yararına kullanılmalıdır. Aliağa Organize sanayi bölgesindeki yatırımlar için yapılacak yeni bir liman sanayisini daha da geliştirebilecektir. Son olarak, ilçe sınırları içerisinde bulunan meralar hayvancılığın gelişmesi için ideal bir ortam yaratmaktadır. İlçede sanayiinin ihtiyacını karşılamak için enerjiye yapılacak yatırımlar ve köyden kente göçü engellemek için halıcılık kilimcilik ve arıcılığa yatırım yapılabilir. KKGAY sinde tarımsal ürün deseni zengindir. Yapılaşma Süreci Foça ve Yenifoça kıyı bandı turizm yatırımları için önemli olanaklar potansiyeller sunmaktadır. Mevcut tüm iskeleleri bir araya toplayacak şekilde Nemrut körfezi, liman olarak değerlendirilebilir. Korumaya İlişkin İlçe fokları ve sahip olduğu tarihi değerleri ile hızla gelişmekte olan bir turizm merkezidir. Foça İlçe turizminin geliştirilmesi amacıyla, tarihi yapılar ve tescilli konutların aslına uygun olarak restore edilmesi; Karagöl ve Kuş cennetinin ulaşımının kolaylaştırılması; turistlere yönelik dinlenme tesislerinin yapılması ve ilçe halkının turizm açısından bilgilendirilmesi sağlanmalıdır. Ulaşım Nemrut limanın demiryolu ile desteklenerekgeliştirilmesiyle İzmir limanı yükünün azaltılması hedeflenmektedir. Kıyı Aliağa İlçesi Bakırçay havzasının güney sınırında yer almakta olup sert rüzgarlara kapalı, adeta bir kıyı gölünü andıran Nemrut limanı sayesinde doğal bir balıkçı barınağıdır. Balıkçılığın gelişmiş olması turistlere sağlıklı ve özgün ürünler sunuş imkanı yaratması nedeniyle Foça İlçesi nin turistik niteliğini destekleyici bir unsurdur. Yat limanı balıkçı barınağı gibi İlçe için çok önemli projeler gerçekleştirilebilir. Foça, İlçesinde turizm yatırımcılarının tesis kurmaları karlıdır. Alınan araziler önceden yapılan yatırımlar emsal alınarak şaraplık üzüm ve mantar üretmek için kullanılabilir. 272
İstihdam Aliağa OSB nin yeni yatırım ve istihdam olanakları yaratması sözkonusudur. Gerenköy, Bağarası, Yeniköy, Ilıpınar köyleri son dönemde şaraplık üzüm bağları için potansiyel taşımaktadır. Süt ve besi hayvancılığı için Gediz tarım havzası büyük potansiyele sahiptir. Menemen de tarıma dayalı sanayi geliştirilebilir. Pamuk ve meyvenin işleneceği fabrikalar kurulabilir. İlçede üretilen meyveler, meyve suyu üreten tesislerde değerlendirilebilir. Deri ve konfeksiyon alanında yatırım yapılabilir. Deri ve konfeksiyon alanında okulu olan ilçe, bu alanda yapılacak yatırımlar için nitelikli işgücü sağlayabilecektir. KKGAY si önemli bir tarımsal üretim alanıdır. Özellikle sebze ve meyve alanında yetiştirilemeyecek ürün bulunmamaktadır. İzmir e demiryolu ile bağlı olması ve yakınlığı ürünlerin pazarlanması açısından avantaj teşkil etmektedir. Ayrıca meyve suyu fabrikalarının kurulması, bölgede yetiştirilen ürünlerin değerlendirilmesi açısından uygun işkollarıdır. Genel Değerlendirme; Alsancak limanını desteklemek ve halihazırda Alsancak Limanına girmeyen transit yük taşımacılığı yapan gemilere hizmet vermek amacıyla düşünülen, 2500 ha stoklama alanı ie Akdeniz bölgesinin en büyük limanı Çandarlı limanı kuzey kentsel bölgesinin gelişmesinde önemli bir potansiyel taşımaktadır. Aliağa sanayi alanlarının su ihtiyacı kunduz barajının yapılmasıyla büyük ölçüde çözülme potansiyeli vardır. Nemrut limanındaki 8 iskeleye yıllık 3000 gemi gelmesi büyük bir potansiyele sahip olduğunu kanıtlamaktadır. Turizm tesisleri ve kıyı kullanımı Eski Foça Yeni Foça aksının yüksek bir turizm potansiyelini ortaya çıkarmaktadır. 273
Karacabey- İzmir Doğal gaz boru hattı ile Aliağa ya ulaşan dağal gaz, OSB enerji taleplerini ve verimliliklerini artıracaktır. Samurlu ve Ilıca burnu çevresinde yer alan jeotermal enerji potansiyelini barındırmaktadır. Ekolojik Köy Projesi 1992 yılında Rio da yapılan Dünya Çevre Zirvesinde dünya liderleri 21. yüzyılda uygarlığın devamlılığını sürdürecek programların oluşturulmasına karar vermişlerdir. Bu görüşten hareketle 1994 yılında kurulan Eko-köy ağı (GEN) Gündem 21 i hayata geçirmenin bir aracı olarak ortaya çıkmıştır. Bu ağ içinde yer alan projelerin ortak noktası eğitim üzerinde durmaları ve ekolojinin toplum ve iş yaşamının gelişiminin birlikteliğini sağlama isteğidir. Bu konumdaki çalışmalar Bağarası köyünde 55 dönümlük bir alanda sürdürülmektedir. 5.2.4.3 GELİŞME EŞİKLERİ Eski Foça Yeni Foça kıyı bandında, mevcut çevre düzeni planı kararları, doğal ve arkeolojik sit kararları ile orman ve eğimden kaynaklanan doğal eşikler gelişmenin sınırlarını çizmektedir. Ayrıca yerleşim alanlarını kuşatan askeri alanlar önemli sınırlayıcılar arasında bulunmaktadır. Bu eşikler özellikle Eski Foça da yeni gelişme alanlarının açılmasını engellemektedir. Gediz havzası toprak yapısı, arazi kullanım durumu, taşkın alanı, RAMSAR sulak alanı, doğal ve arkeolojik sit kararları ile DSİ sulama projesi yatırımları nedeniyle önemli yasal, doğal ve fiziki eşikleri içinde barındırmaktadır. Bu yapısı nedeniyle tarım dışı gelişme eğilimlerinin kesinlikle engellenmesi gereken bir alandır. Seyrek, Maltepe, Gerenköy, Helvacı, Türkelli, Emiralem, Bağarası bu havza sınırları içerisinde yer almakta ve benzer eşiklerle karşı karşıya bulunmaktadır. Aliağa sanayi odaklı gelişim bölgesinde başta kyme, myrina, gryneion, arkeolojik alanları, ekili zeytin alanları, çaltıdere taş ocakları, sulanabilir tarım alanları (Güzelhisar çayı boyunca) ve orman alanları kentin gelişimini sınırlandıran başlıca eşiklerdir. 274
5.2.5. AMAÇ VE HEDEFLER KKGAY de İKBNİP nin vizyonu olan, çeşitli istihdam fırsatlarının yaratılmış olması Eğitim ve Sağlık Hizmetleri de dahil olmak üzere kaliteli altyapı ve servislerin hazırlanması, Uzun vadede kentsel gelişimin sağlanması, kentsel ve kırsal yerleşimlerde yüksek yaşam standardının sağlanması için gerekli plan kararlarının alınması. KKGAY nde yer alan Gediz Havzasının yüksek tarım potansiyelinin korunması. KKGAY de gelecekteki vizyonu gözönüne alındığında mevcuttaki arazi kullanım durumuda dikkate alınarak sanayileşmenin gelişeceği düşünüldüğünden sahip olunan tarihi ve doğal değerlerinde korunduğu planlı sanayi gelişiminin sağlanması. KKGAY nde kentsel yerleşmelerin ihtiyacını karşılayacak rekreatif tesislerin yer alabileceği alanlar yaratmak. KKGAY de varolan ekolojik ve tarihi değerlerin korunması ve gelecek nesillere aktarımının sağlanması. Kuzey Kentsel Yerleşme Alanlarını merkez kent ile erişilebilirliğinin arttırılarak ulaşım bağlantılarının kuvvetlendirilmesi KKGAY de varolan potansiyeller doğrultusunda turizmin gelişmesinin sağlanması. 5.2.6. KENTSEL GELİŞME STRATEJİLERİ Türkiye nin önemli sulak alanlarından uluslar arası öneme sahip sulak alan niteliğinde Ramsar Sözleşmesi listesine dahil edilen Kuşcenneti ve yakın çevresinin bu niteliklerinin korunması, sürdürülmesi KKGAY de turizm sektörünün geliştirilmesi için turizm de çeşitlenme öngörüsüyle Kuşcenneti ve yakın çevresinde Eko-Turizm, Foça da turizm, Aliağa da günübirlik turizmin geliştirilmesi. 275
KKGAY de yer alan sanayi alanı yerleşim alanları, turizm alanlarına hizmet vermek ve İzmir kenti kuzey girişinin yol projesinin güçlendirilmesi amacıyla otoyol bağlantısının sağlanması ve Aliağa ya kadar olan mevcut demiryolu güzergahının Çandarlı limanına uzatılması. Aynı kapsamda Nemrut Limanı na demiryolu bağlantısının geliştirilmesi. Kıyı kenti olan İzmir in eğitimine ihtiyaç duyulan tekne yapım, söküm yatçılık konularında eğitim veren kurumların yer seçimine olanak tanımak. Ege Bölgesinin ihtiyacını karşılayacak ve kıyılarda düzensiz olarak parsel ölçeğinde hizmet veren tekne, yat imalat bakım sektörünün teşhir alanlarını da içinde bulundurarak dünya standartlarına uygun bir şekilde organize faaliyet gösterecekleri bir alan ayrılması. 5.2.7. ALT YÖRE PLAN ŞEMASI KKGAY, taşıdıkları potansiyel ve kimlikleri nedeniyle 4 ana program alanına bölünmüştür. Gediz havzasını kapsayan bölge tarım sektörüne bağımlı program alanı, Eski Foça ve Yeni Foça kıyı bandının turizm ve ikincil konut sektörüne bağımlı program alanı, Aliağa merkezli sanayi ağırlıklı program alanı ve tarım, orman ve doğal karakteri korunacak alandan oluşan yeşil kuşak program alanı. 276
Şekil: KKGAY Program Alanları KSPA KTPA KYKPA KTHPA 5.2.7.1. Kuzey Sanayi Program Alanı (KSPA) Bu program alanı güneyde Yeni Foça, Horozgediği, demir çelik tesisleri, Bozköy orman alanları,yukarı Şehit Kemal köyü ile sınırlanırken, batıda kıyı ile sınırlanmakta, doğuda ise öneri demir yolu ve Samurlu köyü ile Bahçeboğaz mevkinde tarım alanları, Aliağa Organize Sanayi alanını kapsayarak yine demiryolu boyunca Maviköşe köyüne kadar uzanmakta olup, alan kuzeyde ise Çaltıdere yat imalat bakım onarım alanları ve Maviköşe köyü ile sınırlanmaktadır. KSPA, Aliağa merkezli mevcut sanayi kimliğini sürdürmesi, İzmir kentsel bölgenin önemli sanayi üretim merkezlerinden biri olması, barındırdığı iskeleler ve hinterlandıyla olan ulaşım olanakları nedeniyle bir aktarım noktası rölünü üstlenmesi öngörülmüştür. Bu program alanında özellikle endüstriyel üretim, enerji ve yük limanı sektörlerinde gelişmesine yönelik kararlar alınmıştır. 277