KRĐZĐN TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKĐSĐ Mayıs 2009 1
KRĐZDEN DERSLER 2
Finansal kuruluşların hem yönetilemeyecek hem kurtarılamayacak hem de batırılamayacak büyüklüklere ulaşması denizaşırı olumsuz etkilere yol açmıştır. Finansal sektörde piyasa denetimi veya otokontrol yeterli olmayıp, etkin kamu denetimi büyük önem arz etmektedir. Bankaların sermaye açığının kamu tarafından karşılanması ve/veya banka borçlarının sermayeye dönüştürülmesi, ölçüsüz likidite enjeksiyonlarına rağmen kredi kanallarının sağlıklı çalışmasında yetersiz kalabilmektedir. Serbestleşmenin yerini korumacılık ve içe kapanma almaya başlamıştır. 3
KRĐZ ÖNCESĐ DURUM 4
Türk Bankacılık k Sektörünün n GüçG üçlü Yönleri Sağlıklı aktif yapısı Güçlü özkaynaklar Yeterli likidite Düşük takipteki kredi oranı Düşük açık pozisyon Etkin denetim, güçlü regülasyon Şeffaflık Mortgage ve türev piyasaların gelişmemiş olması 5
Sağlıkl klı Aktif Yapısı Kredi / Toplam Aktifler 100 % Kredi / Mevduat 100 % 80 60 40 20 24,7 27,6 33,4 39,8 45,3 50,7 51,5 80 60 40 20 37,1 43,1 51,8 62,2 70,9 80,3 80,9 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Takipteki Krediler / Krediler 20 % 17,5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 15 11,8 10 6,1 5 4,7 3,7 3,4 3,6 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 6
Yüksek Sermaye Yeterliliği Rasyosu 40 % 30 30,9 28,8 25,1 23,7 21,9 20 18,9 18,0 17,3 18,5 10 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Mar.08 Mar.09 2001 Krizi sonrası TBS yeniden sermayelendirilmiş ve yeniden yapılandırılmıştır. 7
Düşük k Açık A k Döviz D Pozisyonu Milyon USD 800 671 600 400 200 187 141 175 128 0-200 -71-97 -110 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Mar.08 Mar.09 Denetleyici ve düzenleyici reformların tamamlanmış ve pozisyon açığı sorunu büyük ölçüde giderilmiştir. 8
KRĐZĐN SEKTÖREL ETKĐLERĐ 9
Sektörel Etkiler Sektörel GSYH Büyümesi (%) 15,0 10,0 9,1 5,0 0,0 0,8-5,0-10,0 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2007 2008/I 2008/II 2008/III 2008/IV 2008-15,0 Đmalat Sanayi Mali aracı kuruluşların faaliyetleri 2007/I 2007/II 2007/III 2007/IV 2007 2008/I 2008/II 2008/III 2008/IV 2008 Mali aracı kur. faaliyetleri 13,0 8,0 10,9 7,8 9,8 9,3 9,6 8,0 9,5 9,1 Đmalat Sanayi 9,8 4,3 4,8 4,1 5,6 8,8 4,8 0,5-10,8 0,8 Krizin etkisini iyice hissettirdiği 2008 yılının başından itibaren küçülmeye başlayan imalat sanayine karşın, bankacılık sektöründe büyük etkiler olmamıştır. Kaynak:TUĐK 10
Piyasa Değerlerinde erlerinde Azalma HALKA AÇIK ŞĐRKETLERĐN PĐYASA DEĞERĐ (Milyon TL) Haz.07 Ara.07 Ara.08 Mar.09 May.09 Bankacılık 98.539 124.396 66.411 52.132 73.157 Çimento 9.687 9.851 4.902 5.173 6.141 Dayanıklı tük. 7.147 5.542 1.975 2.155 2.780 Enerji 1.245 1.746 845 986 1.333 Gıda-Đçecek 12.514 12.970 3.590 4.151 4.797 Otomotiv 10.094 6.194 1.853 1.841 2.374 0-15 -30-45 -60-75 -90 Piyasa Değeri (Haziran 2007-Mart 2009% Değ.) -47,1-46,6 Bankacılık Çimento -69,8 Dayanıklı tük. -20,8 Enerji -66,8 Gıda&Đçecek -81,8 Otomotiv Kriz döneminde reel sektörün piyasa değeri değişiminin bankacılık sektörünün üzerinde olduğu görülmüştür. Kaynak:Ekonomist 11
Karlılıkta Azalma HALKA AÇIK ŞĐRKETLERĐN SEKTÖREL KARI (Milyon TL) Ara.07 Ara.08 % değ. Bankacılık 9.408 7.887-16,2 Çimento 1.429 689-51,8 Dayanıklı Tüketim 239-14 -105,9 Enerji -13-129 -892,3 Gıda-Đçecek 424-108 -125,5 Otomotiv 4.267 4.065-4,7 Bankacılık sektörünün krizin etkili olduğu dönemde karı en az düşen sektörlerden bir tanesidir. Kaynak:Ekonomist 12
KRĐZĐN BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKĐLERĐ 13
Kaynak Yapısı 14
Yurtdışı Kaynak Temininde Daralma Milyar USD 30 Sendikasyon ve Seküritizasyon Kredileri 27 26 23 24 22 20 15 10 7 9 4 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Mar.08 Mar.09 Yurtdışında azalan risk iştahı Türk bankalarının dış kaynak imkanlarını daraltmış, iç kaynaklarda yaşanan rekabeti artırmıştır. 15
Yurtiçi Kaynaklara Yönelme-Mevduat Talebi Milyon TL TBS 2006 2007 Eyl.08 2008 Mar.09 Değ. (%) (Mar.09/Eyl.08) Tasarruf 110.883 138.306 165.411 182.615 184.756 12 Resmi, Ticari ve Diğer 70.208 84.292 101.352 100.542 99.920-1 DTH 115.153 119.279 133.844 152.069 160.133 20 Bankalar 11.581 10.444 12.762 12.045 12.396-3 Kıymetli Maden Depo. 251 164 332 355 599 80 Özel Cari ve Kat. Hes. 11.152 14.823 17.653 19.018 21.722 23 Toplam 319.228 367.309 431.355 466.644 470.253 9 16
Yurtiçi i Kaynaklara YönelmeY Milyon TL 50 0.0 00 431.355 466.644 470.253 40 0.0 00 367.309 319.228 30 0.0 00 20 0.0 00 10 0.0 00 0 2006 2007 Eyl.08 2008 Mar.09 Bankacılık Sektörü Toplam Mevduat 17
Plasman Yapısı 18
Likit Kalma Tercihi (%) TBS Eyl.08 2008 Mar.09 Nakit Değerler / Toplam Aktifler 3,97 5,69 5,10 Para Piy. & Bankalardan Alacaklar / Toplam Aktifler 6,84 7,23 7,89 Reel sektöre ilişkin beklentilerdeki kötüleşme nedeni ile kredi standartlarının yükseltilmesi ve likit kalma tercihi 19
Kredilerde Daralma Kredi / Toplam Aktifler % 60 45,3 50,7 54,7 51,5 49,9 40 20 0 2006 2007 Eyl.08 2008 Mar.09 20
Kredi / Mevduat 100 % 80 70,9 80,3 86,2 80,9 78,5 60 40 20 0 2006 2007 Eyl.08 2008 Mar.09 Sektör 21
Takip Oranları 25 % 20 15 17,5 10 11,8 5 6,1 4,7 3,7 3,4 3,6 3,0 4,3 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Mar.08 Mar.09 22
Kredi Ve Takip Oranlarının n Gelişimi imi (%) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Mar.09 Kredi / Aktif Takip/Kredi Kriz dönemine kadar, sektör aktifleri içinde kredilerin payı artmakta, takip/kredi oranı düşmekte iken kriz sonrası dönemde bu eğilim tersine dönmüştür. 23
Menkul Değerler erler CüzdanC zdanında nda Artış 40 % 31,8 30 28,3 26,2 26,5 28,0 20 10 0 2006 2007 Eyl.08 2008 Mar.09 24
Plasman Değişimi imi (%) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Mar.09 Kredi / Aktif Menkul Kıymetler / Aktif Kriz dönemine kadar, sektör aktifleri içinde menkul değerlerin payı azalırken kredilerin payı artmaktaydı. Ancak, krizden sonra bu eğilimde değişme gözlenmektedir. 25
KRĐZ DÖNEMĐNDE T.C.ZĐRAAT BANKASI 26
Eylül l 2008 den Sonra Krediler Milyon TL 27
Kriz Döneminde D ZĐRAAT Kredileri Milyon TL 31.000 350.000 30.000 345.000 29.000 340.000 28.000 335.000 27.000 330.000 26.000 325.000 25.000 Eyl.08 2008 30.04.2009 320.000 Ziraat (sol eksen) Mevduat Bankaları (sağ eksen) Eylül 2008 5 Nisan 2009 döneminde, sektör kredileri 9 milyar TL azalırken, Bankamız kredileri 3,2 milyar TL artmıştır. 28
Haftalık k Kredi Kullandırımlar mları Haftalık Ortalama (Milyon TL) 01.Oca.- 28.Eyl.08 Ekim.08 Kasım.08 Aralık.08 Ocak.09 Şubat.09 Mart.09 TĐCARĐ KREDĐLER* 674 589 783 810 617 775 790 TARIMSAL KREDĐLER 97 76 113 95 85 101 107 BĐREYSEL KREDĐLER 254 243 216 185 223 250 276 TOPLAM 1.026 908 1.113 1.091 924 1.126 1.172 Ziraat ten, haftada 1 milyar TL nin üzerinde kredi (*) 200 bin TL üzerindeki ticari kredileri kapsamaktadır. 29
Haftalık k Bireysel Kredi Kullandırımı Milyon TL 180 203 244 '06 '07 '08 30
Haftalık k Tarımsal Kredi Kullandırımı Milyon TL 70 86 109 47 '05 '06 '07 '08 31
Sonuç Olarak Küresel kriz; Türkiye yi küresel ticaret, turizm ve küresel sermaye akımlarını yoluyla olumsuz etkilemeye devam edecektir. Reel kesime bağlı olarak bankalar açısından kredi risk yönetimi önemini korumaya devam edecektir. Bankalarımızın kısa vadeli mevduatları uzun vadeli kredi olarak kullandırma kapasitesi sınırsız veya maliyetsiz değildir. Gerçekleşen ve beklenen kredi kayıplarının mevduat ve kredi faizleri arasındaki farkın açılmasına neden olan en önemli unsur olduğu unutulmamalıdır. Reel kesimin geleceği doğru okuyarak, yeniden yapılanması, bilançolardaki şeffaflığın artırılması, kurumsal yönetim ve özsermayenin güçlendirilmesi, finansal ürün ve hizmetlere uygun şartlarla erişimi kolaylaştıracaktır 32
Teşekkür Ederim... 33