Metinde Kazandıkları Anlamlara Göre Cümleler 16-20 MART 3. HAFTA Cümledeki sözcük sayısı, anlatmak istediğimiz duygu ya da düşünceye göre değişir. Cümledeki sözcük sayısı arttıkça, anlatılmak istenen daha da netleşir. Burcu geliyor. Burcu sinemadan geliyor. Burcu arkadaşlarıyla sinemadan geliyor. Türkçe Cümlede Anlam Dikkat!.. Söz kümelerinin cümle özelliği kazanabilmesi için, mutlaka bir yargı bildirmesi gerekir. Yargının oluşması için en az iki temel öğenin ( özne yüklem ) bulunması gerekir. Cümlenin temel öğeleri yüklem ve öznedir. Yüklemin bulunmadığı sözler cümle değil tamlama ya da söz öbeğidir. Cümlenin Yorumu Cümle : Bir duyguyu, bir düşünceyi, bir eylemi, bir olayı kesin bir yargı halinde anlatan sözcük topluluğuna cümle denir. Birden ağlamaya başladı ---- ( Durum cümlesi ) Adam evi ateşe verdi. ------ ( Olay cümlesi ) İstanbul dünyanın en güzel şehridir. ( Düşünce ) Çocuk, parasını kaybedince çok üzüldü. ( Duygu ) Tiyatro sinemaya göre daha eğiticidir. ( Fikir ) 1
Cümlede Konu Cümlede Vurgu Cümlede konu, anlatılmak istenendir. Cümlenin konusunu bulmak için vurgulanmak istenen sözcüğün anlamıyla cümledeki diğer sözcüklerin anlamını beraber düşünmek lazımdır. Cümlede vurgu, önemi öne çıkarılmak istenen sözcüğün ya da söz öbeğinin üzerindedir. Cağaloğlu semtimiz basın yayımcılığın yoğun olduğu bir bölgedir. Konu : Cağaloğlu nun özelliği Bu eserde, Türkçenin Arapçadan üstün olduğu vurgulanıyor. Konu : Eserin içeriği Fiil cümlelerinde vurgulanmak istenen, eylemden önce söylenir. Dün akşam sizi konuştuk. Sınav sonuçları yarın açıklanıyor. Cümlede Vurgu Cümlede vurgu, önemi öne çıkarılmak istenen sözcüğün ya da söz öbeğinin üzerindedir. İsim cümlelerinde vurgu yüklemin üzerindedir. Evlerin neşesi çocuklardır. Dünyayı güzel gösteren sevgidir. 2
Cümlede Anlam Cümlede Anlatım Biçimleri Örnek cümleler Müzik güzel sanatlardan biridir. Yaban cumhuriyet dönemini anlatan bir eserdir. Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir ülkedir. Fırat Nehri, Doğu Anadolu topraklarından doğar. Cahit Sıtkı, Otuz Beş Yaş şiirinde ölüm duygusunu dile getirmiştir. Nesnel Anlatım Nesnel Anlatım Akla ve sağduyuya dayanan cümlelerdir. Doğruluğu veya yanlışlığı kişiden kişiye değişmeyen,kanıtlanabilir nitelikte olan cümlelerdir. Bu cümlelerde kişisel düşünceler yer almaz. Doğruluk ve yanlışlıkları gözlem, araştırma ve deneylerle kanıtlanabilir nitelikte olan cümlelerdir. Akla ve sağduyuya dayanan cümlelerdir. Doğruluğu veya yanlışlığı kişiden kişiye değişmeyen,kanıtlanabilir nitelikte olan cümlelerdir. Bu cümlelerde kişisel düşünceler yer almaz. Doğruluk ve yanlışlıkları gözlem, araştırma ve deneylerle kanıtlanabilir nitelikte olan cümlelerdir. Örnek cümleler Müzik güzel sanatlardan biridir. Yaban cumhuriyet dönemini anlatan bir eserdir. Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir ülkedir. Fırat Nehri, Doğu Anadolu topraklarından doğar. Cahit Sıtkı, Otuz Beş Yaş şiirinde ölüm duygusunu dile getirmiştir. Bir cümleye olasılık anlamı katan unsurlar vardır. Çoğunlukla olasılık anlamı - e bilmek yardımcı eylemi fiile eklenerek yapılır. Ayrıca - meli ( - malı ), -ecek ( -acak ) -tır ( -tir ) ekleri de olasılık anlamı taşıyan cümleler kurabilir. 3
Örnek Cümleler Eşitlik Bildiren Cümleler Dayım yarın bize gelebilir. Sesindeki titreme yüzündeki sarılık heyecanından olacak. Yanındaki Ayşe nin kardeşi olmalı. Geç kaldık, vapur kalkmıştır. Şimdi, annem eve gelmiştir. Bizim memlekete kar yağıyordur. Kimi cümleler, herhangi bir şeyin ortadan ya da eşit biçimde bölündüğü anlamı taşır. Bu tür yargılarda eşitlik söz konusudur. Ancak kimi cümlelerde herhangi bir şeyin ortadan veya eşit olarak bölünmediği anlamı vardır ya da eşitliğin olduğuna dair herhangi bir ipucu verilmemiştir. Bu tür cümleler de eşitlik söz konusu değildir Atatürk, 1938 de ölmüştür. cümlesinin anlamında bir kesinlik vardır ; çünkü tarih verilmiştir. Ancak, Uçak şimdi İzmir e varmıştır. cümlesinde kesinlik yoktur. Uçak İzmir e ulaşmış da olabilir, ulaşmamış da olabilir. Harçlıklarını kardeş payı yaparak birkaç gün idare ettiler. Bir elmayı yarı yarıya paylaşıp yediler. Cebindeki paranın yarısını bana verdi. Sen de Burcu kadar güzelsin. Savaş yıllarındaki yoksulluğu ben de yaşadım. Bugün yağmur yağmayabilir. Tören çoktan yapılmış olmalı. Şimdi Gülhane Parkı nda yapraklar dökülmüş, toprağın kokusu etrafı sarmıştır. Belki bu olaydan sonra oradan ayrılırız. Dil, toplumsal yaşayışın bir ürünüdür; ancak dil düşünceyle vardır. Dil, toplumsal bir olgudur ve düşüncenin bir meyvesidir. 4
Dil, toplumsal yaşayışın bir ürünüdür; ancak dil düşünceyle vardır. Eğer hayat bir yolsa, her zaman yokuş yukarı giden bir yoldur. Dil, toplumsal bir olgudur ve düşüncenin bir meyvesidir. Hayatı boyunca insanoğlunun önüne hep zorluklar çıkar. Hayatta hangi noktaya geldiğinizi bilmiyorsanız nereye gideceğinizi de bilemezsiniz. Aklınızın süzgecinden geçmeyen sözler hep sizi yaralar. Amacı olmayan insanlar, rüzgarda savrulan tozlara benzerler. Akla ve sağduyuya dayanmadan konuşuyorsanız başınız ağrıyacak demektir. Eğer hayat bir yolsa, her zaman yokuş yukarı giden bir yoldur. Hayatı boyunca insanoğlunun önüne hep zorluklar çıkar. 5