İÇİNDEKİLER BAŞKANIN SUNUŞU...4 I. SUÇ GELİRLERİNİN AKLANMASI VE TERÖRÜN FİNANSMANIYLA MÜCADELE...7 II. MASAK HAKKINDA GENEL BİLGİLER... 10 A. Vizyon ve Misyon... 10 B. Yetki, Görev ve Sorumluluklar... 10 C. İdari Yapı Bilgileri... 11 1. Bakanlık İçindeki Yeri ve Örgütsel Yapı... 11 2. İnsan Kaynakları... 15 III. AMAÇ VE HEDEFLER... 18 A. Amaç ve Hedefler... 18 B. Temel Öncelikler... 18 IV. FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER... 19 A. Mali Bilgiler... 19 B. Performans Bilgileri... 21 1. Düzenleme ve Koordinasyon Faaliyetleri... 21 1.1. Düzenleme Faaliyetleri... 21 1.1.1. Aklama Suçu İncelemesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair... Yönetmelik... 21 1.1.2. Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik... 21 1.2. Koordinasyon Faaliyetleri... 21 1.2.1. Mali Suçlarla Mücadele Koordinasyon Kurulu... 21 1.2.2. Diğer Koordinasyon Faaliyetleri... 22 1.3. Diğer Faaliyetler... 23 2. Aklamanın ve Terörün Finansmanının Önlenmesi ile Tespitine Yönelik Çalışmalar... 23 2.1. Veri Toplama Faaliyeti... 24 2.1.1. Şüpheli İşlem Bildirimleri... 25 2.1.2. Savcılıklar ve Mahkemeler Tarafından Yapılan Değerlendirme ve İnceleme Talepleri... 28 2.1.3. Diğer Bildirimler... 29 2.1.4. Bilgi Talepleri... 32 2.2. Analiz, Değerlendirme ve İnceleme Faaliyetleri... 33 2.2.1. Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 34 2.2.1.1. Suç Gelirlerinin Aklanması Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 34 2.2.1.2. Terörün Finansmanı Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 38 2.2.1.3. Genel Analiz Çalışmaları... 41
2.2.1.3.1. Operasyonel Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 41 2.2.1.3.2. Stratejik Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları... 41 2.2.2. İncelemeler... 41 3. Yükümlülük Denetimi Faaliyetleri... 47 3.1. Yükümlülüklere Uyum Denetimleri... 47 3.2. Yükümlülük İhlal Değerlendirmeleri... 49 3.3. Yükümlülük İhlal İncelemeleri... 51 3.4. İdari Para Cezaları... 52 4. Dış İlişkilere Yönelik Faaliyetler... 54 4.1. FATF Türkiye III. Tur Karşılıklı Değerlendirme Süreci... 54 4.2. FATF Türkiye İlişkisinde Uluslararası İşbirliği Değerlendirme Grubu (ICRG) Süreci... 55 4.3. Muadil Kurumlarla İmzalanan Mutabakat Muhtıraları... 56 4.4. Yurtdışı Toplantılar... 56 5. Eğitim Faaliyetleri ve Kamuoyu Duyarlılığını Artırmaya Yönelik Diğer Faaliyetler... 58 5.1. Hizmet İçi Eğitimler... 58 5.2. Yükümlülere ve Diğer Kamu Kurumlarına Yönelik Eğitim Faaliyetleri... 58 5.3. Kamuoyu Duyarlılığını Artırmaya Yönelik Diğer Faaliyetler... 60 6. MASAK Bilgi Sistemleri ve Proje Faaliyetleri... 60 V. SONUÇ... 62 EKLER... 64 KISALTMALAR... 66
BAŞKANIN SUNUŞU Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede temel kurumlardan biri olarak, 2010 yılında da bu suçlarla mücadelede bastırıcı ve önleyici tedbirlerin daha etkin bir şekilde uygulanması amacıyla yasal ve uygulama kapasitesinin güçlendirilmesine yönelik çalışmalarını sürdürmüştür. Bu kapsamda, 2010 yılında suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadele mevzuatımızı uluslararası standartlarla paralel düzeye getirmek amacıyla hazırlanan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile Aklama Suçu İncelemesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yürürlüğe girmiştir. Ülkemizin aklama ve terörün finansmanı ile mücadele sistemi, üyesi olduğumuz Mali Eylem Görev Gücü (Financial Action Task Force-FATF) tarafından 2006 yılında üçüncü tur değerlendirmeye tabi tutulmuş ve FATF Genel Kurulu nda görüşülerek kabul edilen III. Tur Karşılıklı Değerlendirme Raporu 2007 yılında yayınlanmıştır. Türkiye Raporunun yayınlanmasından bu zamana kadar geçen süre içerisinde, Raporda yer alan ve aklama ve terörün finansmanı bakımından eksiklik olarak belirtilen hususların giderilmesine yönelik olarak mevzuat ve uygulama bakımından gerekli çalışmalar tamamlanmış ve terörün finansmanı ile ilgili bazı hususlar dışında bu alanda hemen hemen bir eksiklik kalmamıştır. Terörün finansmanı konusundaki eksikliklerin giderilmesine yönelik olarak hazırlanan Kanun Tasarısı Taslağı, Adalet Bakanlığı tarafından 2010 Haziran ayında Başbakanlığa iletilmiştir. Diğer taraftan, aklama ve terörün finansmanı ile mücadelenin başarısında son derece önemli olan ilgili düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile kolluk birimleri arasında işbirliği ve koordinasyonun sağlanması çalışmaları kapsamında, Başkanlığımız ve Türkiye Bankalar Birliği tarafından İstanbul da 11 Mayıs 2010 tarihinde Bakanımız Sayın Mehmet ŞİMŞEK ve FATF Başkanı Sayın Paul VLAANDEREN in de katılımlarıyla Türk Bankacılık Sektöründe Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanı ile Mücadele konulu konferans düzenlenmiştir. 19 Temmuz 2010 tarihi itibariyle Başbakanlık Makamı tarafından onaylanarak uygulamaya konulan 2010-2012 Organize Suçlarla Mücadele Eylem Planı kapsamında, suç gelirleriyle mücadelede düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile kolluk birimleri arasında işbirliği ve koordinasyonun sağlanmasına yönelik bir metodolojinin oluşturulması amacıyla, 27 Aralık 2010 tarihinde Başkanlığımız koordinatörlüğünde; Adalet Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hesap Uzmanları Kurulu Başkanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurumu temsilcilerinin katılımıyla bir çalıştay düzenlenmiştir. 4
Ayrıca, söz konusu Eylem Planı uyarınca oluşturulan Eylem Planı İzleme ve Değerlendirme Kurulunun (EPİDEK) 31 Aralık 2010 tarihinde İçişleri Bakanlığında gerçekleştirilen ilk toplantısına Başkanlığımızca katılım sağlanmıştır. Aklama suçu incelemeleri ve yükümlülük denetimlerinde etkinliğin artırılması amacıyla, Mali Suçlarla Mücadele Koordinasyon Kurulu nun 21 Nisan 2010 tarihinde düzenlenen toplantısında alınan karar gereğince, 25-26 Mayıs 2010 tarihlerinde Başkanlığımız koordinatörlüğünde 8 denetim birimi üst yöneticilerinin katılımıyla bir çalıştay düzenlenmiştir. Söz konusu çalıştayın sonuçları Koordinasyon Kurulu nun 30 Eylül 2010 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında değerlendirilmiştir. Yabancı ülkelerdeki muadil kurumlarla işbirliğini geliştirmeye yönelik çalışmalara ilişkin olarak MASAK 2010 yılında, Japonya, Ukrayna, Norveç, Ürdün, Senegal ve Lüksemburg mali istihbarat birimleri ile aklama ve terörün finansmanı ile mücadelede işbirliğine yönelik mutabakat muhtıraları (MoU) imzalamıştır. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede getirilen önleyici tedbirlerin etkili bir şekilde uygulanması, aklama fiillerinin ortaya çıkarılarak engellenmesi ve finansal sistemin bu suçların işlenmesinde araç olarak kullanılmasının önlenmesi açısından hayati öneme haizdir. Bu nedenle, yükümlülerin önleyici tedbirler konusundaki farkındalıklarını artırmak ve bu tedbirleri uygulamalarını sağlamak MASAK ın temel öncelikleri arasında yer almaktadır. Aynı şekilde MSA uzman ve uzman yardımcılarının eğitimi ile ilgili kamu kurumları arasında işbirliği ve koordinasyonun sağlanması ve denetim birimlerine yönelik bilgilendirme faaliyetleri de aklama ve terörün finansmanı ile mücadelenin başarısında son derece önemlidir. Bu nedenle bütün bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesinden sorumlu olmak üzere, 2010 yılında MASAK ın organizasyon şemasında yapılan değişiklikle ayrı bir Eğitim Grubu oluşturulmuştur. 2010 yılında Başkanlığımız tarafından yükümlülere ve diğer kamu kurumlarına yönelik 28 adet eğitim faaliyeti düzenlenmiş ve 1.741 katılımcıya eğitim verilmiştir. Yükümlülere yönelik gerçekleştirilen eğitim faaliyetleri sonucunda, MASAK a intikal eden şüpheli işlem bildirimi (ŞİB) sayısındaki artış trendi 2010 yılında da devam etmiş ve hedeflenen 10.000 adet şüpheli işlem bildirimi göstergesi aşılarak, 10.251 adet şüpheli işlem bildirimi alınmıştır. Söz konusu bildirimlerin çoğunluğu, elektronik ortamda şüpheli işlem bildirimi göndermelerinin yaygınlaştırılması konusundaki teknik çalışmalar sonucu (9.968 adedi) bankalar tarafından gönderilmiştir. Diğer taraftan, Türkiye-AB Katılım Öncesi Mali İşbirliği Programı çerçevesinde yürütülen Karapara Aklama İle Mücadele Kapasitesinin Güçlendirilmesi, Bilgi Teknolojileri ve Analitik Araçlar Projesi nin yazılım, donanım ve sistem altyapısına konu yatırım bölümü faaliyetleri ve kabul çalışmaları 2010 yılında tamamlanmıştır. Buna ilave olarak Başkanlığımız nezdindeki özgün uygulama yazılımlarının daha iyi kullanılabilmesi, analiz, istatistik ve raporlama araçlarının kullanım kapasitesinin artırılması ve sistem altyapısının iyileştirilebilmesi amacıyla sunucu ve donanım alımları gerçekleştirilmiştir. 5
Ayrıca, Başkanlığımız insan kaynakları kapasitesinin artırılması çalışmaları kapsamında, 2010 Haziran ve Kasım aylarında yapılan mali suçları araştırma uzman yardımcılığı sınavları sonucunda başarılı olan toplam 25 uzman yardımcısı göreve başlamıştır. MASAK tarafından gerçekleştirilen faaliyetlere ilişkin bilgilerin yer aldığı 2010 yılı Faaliyet Raporunun, kamuoyunu bilgilendirme görevimizi yerine getirme anlamında başarılı olmasını diliyor, bu vesileyle yürütülen faaliyetlerde emeği geçen tüm çalışma arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Ankara, 31/03/2011 Mürsel Ali KAPLAN Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanı 6
I. SUÇ GELİRLERİNİN AKLANMASI VE TERÖRÜN FİNANSMANIYLA MÜCADELE Aklama kavramı en geniş anlamıyla yasadışı yollardan elde edilen kazançların kaynağının gizlenmesi ve niteliğinin değiştirilmesi suretiyle yasal görüntü kazandırılarak ekonomik sisteme sokulmasıdır. Aklama suçunun, bu suça kaynaklık eden öncül suçtan ayrı bir suç olarak sayılmasındaki asıl amaç, suç gelirlerinden yararlanan kişileri bu gelirlerden mahrum etmek suretiyle, kazanç elde etmek amacıyla işlenen suçların engellenmesidir. Bu nedenle aklama suçu ile mücadele öncül suçlarla mücadelenin de önemli bir aracı olarak görülmektedir. Aklama suçuyla mücadelenin önleyici ve bastırıcı tedbirler olmak üzere iki temel boyutu bulunmaktadır. Hapis cezası, para cezası, müsadere ve tüzel kişiler için güvenlik tedbiri uygulaması gibi bastırıcı tedbirler, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nda düzenlenmiştir. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelenin başarısında suç ve ceza öngören bastırıcı tedbirlerin yanı sıra yükümlülere yönelik olarak getirilen müşterinin tanınması, şüpheli işlemlerin bildirimi, iç kontrol, iç denetim, risk yönetimi ve uyum görevlisi atanması gibi önleyici tedbirlerin ihdası da hayati öneme haizdir. neden olmuştur. Bu gelişmeler, aklayıcılar ve terörü finanse edenler için uygun ortamlar oluşturmuştur. Bu nedenle aklama ve terörün finansmanı ile mücadelede suç gelirlerinin ekonomik sisteme sokulmasının önlenmesine yönelik tedbirler her zamankinden daha önemli hale gelmiştir. Nitekim suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede önleyici tedbirlerin önemine uluslararası düzenlemelerde de vurgu yapılmış ve ülkeler bu çerçevede gerekli önlemleri almaları konusunda uyarılmıştır. Sınır aşan örgütlü suçların önlenmesi ve bu çerçevede ülkeler arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla 2000 yılında Birleşmiş Milletler nezdinde hazırlanan ve ülkemizin de 30.01.2003 tarihi itibarıyla taraf olduğu Sınır Aşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Palermo Konvansiyonu) organize suçlarla mücadele amacıyla hazırlanan ilk düzenleme niteliğini haiz olup, aklama ile mücadele amacıyla önleyici tedbirlere de yer vermiş bulunmaktadır. Sözleşmede, bankalar ve banka dışı mali kuruluşlar ile karapara aklamaya müsait diğer kurumlara; kimlik tespiti, kayıtların saklanması ve şüpheli işlem bildirimi yükümlülüklerinin getirilmesi suretiyle konunun önleyici tedbirler boyutuna da değinilmiş ve ülkelerden bu çerçevede gerekli düzenlemelerin yapılması istenilmiştir. Zira bilişim alanındaki gelişmeler ve finansal araçlardaki çeşitlenmeler, ekonomik sistemin özellikle de finansal faaliyetlerin hızlı, karmaşık ve sınır tanımayan bir boyut kazanmasına 7
Terörün finansmanı, terör suçlarının işlenmesinde kullanılacağını bilerek ve isteyerek fon sağlanması veya toplanmasını ifade etmektedir. Terör örgütlerinin finans kaynaklarının kurutulması ve elde edilen fonların dağıtım kanallarının engellenmesi terörle mücadelede hayati öneme sahiptir. Uluslararası boyut kazanan ve önemli miktarlarda fon kaynağına ulaşan terörle etkin bir mücadele için klasik tedbir ve uygulamaların yanında terör örgütlerinin finans kaynaklarının da kurutulması gerekmektedir. Bu gereklilik, terörle mücadeleye terörün finansmanı ile mücadele boyutunu da eklemiştir. Diğer taraftan, terörün finansmanının engellenmesine yönelik etkili önlemlerin oluşturulması ve benimsenmesi amacıyla ülkeler arasında işbirliğinin geliştirilmesi için 1999 yılında Birleşmiş Milletler nezdinde hazırlanan ve ülkemizin de 10.01.2002 tarihi itibarıyla taraf olduğu Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Uluslararası Sözleşmede de aynı şekilde terörün finansmanıyla mücadele çerçevesinde önleyici tedbirlere değinilmiş ve bu kapsamda devletler, finansal kurumlar ve benzeri kuruluşları, devamlı veya arızi müşterilerinin veya lehlerine hesap açılan kişilerin tespiti için mevcut en etkili yöntemleri kullanmaya, olağandışı veya şüpheli işlemlere özel dikkat göstermeye ve suç teşkil eden bir eylemden kaynaklandığından şüphelenilen işlemleri haber vermeye mecbur eden önlemler almaya çağırılmış ve devletlerin terörün finansmanı suçunun önlenmesi için tüm para transferi kurumlarının denetlenmesini, sermayenin serbest dolaşımını engellemeksizin nakit ve ticaret senetlerinin izlenmesini veya gözetimini sağlayan tedbirleri almaları gerektiği belirtilmiştir. Bu kapsamda, ülkemizde aklama ve terörün finansmanı ile ilgili olarak temel önleyici tedbirlere 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun da yer verilmiştir. Bu tedbirler için yasal zeminde genel bir çerçeve çizilmiş, finansal araçlardaki çeşitlenmeler ve bunun sonucu olarak aklama yöntemlerine her geçen gün yenilerinin eklenmesi hususu da göz önünde bulundurularak, ayrıntılı düzenlemelerin ikincil düzenlemelerle yapılması öngörülmüştür. Bu çerçevede hazırlanan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik, Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik ile 5, 6, 7, 8 ve 9 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğleri yürürlüğe girmiştir. 09.01.2008 tarihli ve 26751 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik te önleyici tedbirler ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Aklama suçunun önlenmesinde en önemli unsur olan müşterinin tanınması ilkesi kapsamında, kimlik tespitinin yanı sıra aklama ve terörün finansmanı bakımından yüksek risk taşıyan müşterilerin, iş ilişkilerinin ve işlemlerin belirlenmesi de alınması gereken bir tedbir olarak düzenlemede yerini almıştır. Yönetmelikte ayrıca önleyici tedbirlerin ana unsurlarından olan şüpheli işlem bildirim yükümlülüğünün esasları yeniden düzenlenmiş, yükümlülere karmaşık ve olağandışı büyüklükteki işlemlere özel dikkat gösterme zorunluluğu getirilmek suretiyle bu tür işlemlerin de takibi amaçlanmıştır. 8
Söz konusu yükümlülüklere uyumun yükümlüler nezdinde oluşturulacak bir sistem dâhilinde sağlanmasını teminen hazırlanan ve dayanağını 5549 sayılı Kanun un Eğitim, iç denetim, kontrol ve risk yönetim sistemleri ile diğer tedbirler başlıklı 5 inci maddesinden alan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik ise yükümlülerin risk temelli bir yaklaşımla oluşturacakları uyum programına yönelik hükümler içermektedir. Bu düzenleme esas itibarıyla aklama suçuyla mücadelede önleyici mekanizmanın etkinliğini sağlamaya yönelik olup yükümlülerin gerek aklamanın gerekse terörün finansmanının önlenmesi konusunda yeterli dikkat ve özeni göstermelerinin sağlanması amaçlanmıştır. müşterilerinin kimlik tespiti kapsamındaki bilgilerinin Yönetmeliğe uygun hale getirilmesi ile kimlik tespiti kapsamındaki diğer açıklamalar ise 7 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde düzenlenmiştir. 8 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde, yükümlülerin sürekli iş ilişkisi içinde bulundukları müşterilerinin kimlik tespiti kapsamındaki bilgilerini Yönetmeliğe uygun hale getirmeleri için 7 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği ile belirlenen süre uzatılmıştır. 9 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde ise basitleştirilmiş tedbirler e ilişkin 5 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde değişiklik yapılmıştır. Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik ve Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmelik ile ilgili önleyici tedbirlere ilişkin daha detaylı hususlar Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğlerinde düzenlenmiştir. Bu çerçevede; yükümlüler tarafından müşterinin tanınması ilkesi kapsamında uyulması gereken basitleştirilmiş tedbirler 5 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde, yükümlüler tarafından suç gelirlerinin aklanmasının ve terörün finansmanının önlenmesi kapsamında şüpheli işlem bildiriminde bulunulması yükümlülüğü nün etkin, zamanında ve uygun şekilde yerine getirilmesine yönelik açıklamalar 6 Sıra No.lu Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliğinde, yükümlülerin sürekli iş ilişkisi içinde bulundukları 9
II. MASAK HAKKINDA GENEL BİLGİLER A. Vizyon ve Misyon Başkanlığımızın vizyon ve misyonu aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Vizyon: Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla etkili bir şekilde mücadele ederek etkin bir ekonomi ve güvenli bir toplum oluşmasına katkıda bulunan öncü bir kurum olmak. Misyon: Aklama ve terörün finansmanı suçlarının önlenmesi ve tespitine yönelik olarak; politika oluşturulması ve düzenleme yapılmasına katkıda bulunmak, hızlı ve güvenilir bir şekilde bilgi toplamak ve analiz etmek, araştırma ve inceleme yapmak, elde edilen bilgi ve sonuçları ilgili makamlara iletmek. B. Yetki, Görev ve Sorumluluklar 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun un 19.11.1996 tarihinde yürürlüğe girmesini müteakip 17.02.1997 tarihinde Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı kurulmuş ve ülkemiz karaparanın aklanmasıyla mücadele eden ülkeler arasında yerini almıştır. 17 Şubat 1997 de faaliyete geçen Başkanlığımız, doğrudan Maliye Bakanına bağlı olarak çalışan idari nitelikte bir kurum olup, görev ve yetkileri ilk olarak 4208 sayılı Kanun da düzenlenmiştir. Başkanlığımızın görev ve yetkileri, 18 Ekim 2006 tarih ve 26323 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun un 19 uncu maddesinde yeniden düzenlenmiş olup, buna göre MASAK, aşağıdaki temel hizmetleri yürütmektedir: Suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi amacıyla politika hazırlamak ve uygulama stratejileri geliştirmek, bu amaçla kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak, ortak çalışmalar yapmak, görüş ve bilgi alışverişinde bulunmak. Belirlenen politikalar çerçevesinde kanun, tüzük ve yönetmelik taslakları hazırlamak, 5549 sayılı Kanun ile buna ilişkin Bakanlar Kurulu kararlarının uygulanması konusunda düzenlemeler yapmak. Suç gelirlerinin aklanması alanındaki gelişmeler ile aklama suçunun önlenmesi ve ortaya çıkarılmasına yönelik yöntemler konusunda araştırmalar yapmak. Suç gelirlerinin aklanmasını önlemek amacıyla sektörel çalışmalar yapmak, önlemler geliştirmek ve uygulamayı izlemek. Kamuoyu duyarlılığını ve desteğini artırmaya yönelik çalışmalar yapmak. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesi kapsamında veri toplamak, şüpheli işlem bildirimlerini almak, analiz etmek ve değerlendirmek. Değerlendirme sürecinde gerek duyulduğunda kolluk ve diğer birimlerden kendi görev alanlarında inceleme ve araştırma yapılması talebinde bulunmak. 10
5549 sayılı Kanun kapsamına giren işlemler ile ilgili olarak, araştırma ve inceleme yapmak veya yaptırmak. Yapılan araştırma ve inceleme sonucunda aklama suçunun işlendiği hususunda olguların varlığının tespiti halinde, Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre gerekli işlemler yapılmak üzere Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunmak. Cumhuriyet savcıları tarafından intikal ettirilen konuları incelemek ve aklama suçunun tespitine ilişkin talepleri yerine getirmek. Aklama veya terörün finansmanı suçunun işlendiğine dair ciddi şüphelerin mevcut olması durumunda konuyu ilgili Cumhuriyet savcılığına intikal ettirmek. Kanun ve ilgili mevzuat kapsamında yükümlülük denetimi yapılmasını sağlamak. Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kuruluşlardan her türlü bilgi ve belgeyi istemek. olmayan mutabakat muhtırası imzalamak. C. İdari Yapı Bilgileri 1. Bakanlık İçindeki Yeri ve Örgütsel Yapı MASAK ın, Maliye Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında 178 sayılı Kanun Hükmünde Kararname nin 8 inci maddesinin (g) bendiyle Maliye Bakanlığı bünyesinde ana hizmet birimi olduğu; 5549 sayılı Kanunun 19 uncu maddesinde de doğrudan Maliye Bakanına bağlı olarak çalışacağı hüküm altına alınmıştır. Başkanlık hizmetlerini; Başkana bağlı Başkan Yardımcıları, Daire Başkanları ve bunlara bağlı Dış İlişkiler, Mevzuatı İzleme ve Koordinasyon, Eğitim, Veri Toplama ve Veri Girişi, Yükümlülük Denetimi, Aklama Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme, Aklama Suçu İnceleme, Terörün Finansmanına İlişkin Analiz ve Değerlendirme, Genel Analiz Grupları ile Bilgi İşlem, İnsan Kaynakları, İdari ve Mali İşler Şube Müdürlükleri eliyle yürütmektedir. Bilgi ve ihtisasına ihtiyaç duyulması halinde, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanların Başkanlık bünyesinde geçici olarak görevlendirilmelerini talep etmek. Görev alanına giren konularda uluslararası ilişkileri yürütmek, görüş ve bilgi alışverişinde bulunmak. Yabancı ülkelerdeki muadil kurumlarla bilgi ve belge değişiminde bulunmak, bu amaçla uluslararası antlaşma niteliğinde 11
Şekil 1 - Başkanlığımızın Maliye Bakanlığı İçindeki Yeri 12
Mali istihbarat birimleri, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelenin temel kurumlarından olup, bu mücadelede önemli fonksiyonlar üstlenmektedirler. Mali Eylem Görev Gücü (FATF), 26 ncı tavsiyesinde; ülkelerden şüpheli işlem bildirimlerini alan, analiz eden ve ilgili birimlere dağıtan ulusal merkezi bir makam oluşturmalarını istemektedir. Bu çerçevede Türkiye nin mali istihbarat birimi (Financial Intelligence Unit- FIU) olarak kurulan MASAK, temel FIU fonksiyonlarının yanı sıra düzenleyici, denetleyici ve eğitici bir rol de üstlenmiş olup, MASAK ın organizasyon şeması Şekil 2 de gösterilmiştir 13
Şekil 2 - Başkanlığımızın Organizasyon Şeması 14
2. İnsan Kaynakları MASAK ta görev yapan toplam personel sayısı 172 olup, personel dağılımına ilişkin bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilmektedir. Tablo 1 - Personelin Dağılımı (2003-2010) Yıllar İdari Personel (*) MSA Uzmanı MSA Uzman Yrd. Vergi Denetmeni Bilgi İşlem Personeli (**) Diğer Personel (***) Toplam Personel 2003 6 24 27 3 8 45 113 2004 7 35 17 7 8 42 116 2005 7 41 9 7 11 51 126 2006 13 42 15 6 10 52 138 2007 13 40 22 3 12 56 146 2008 12 43 20 4 12 63 154 2009 13 44 21 3 12 68 161 2010 15 54 21 4 13 65 172 (*) Başkan, Başkan Yardımcısı, Daire Başkanı, Şube Müdürü (2 MSA Uzmanından; 1 i Daire Başkanlığı Görevini diğeri de Şube Müdürlüğü görevini yürütmektedir.), (**)Bilgi İşlem Merkezi Müdürü, Mühendis, Çözümleyici, Programcı, Bilgisayar İşletmeni (***) Şef, Mütercim, Gelir Uzmanı, Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni, Memur, Teknisyen, Dağıtıcı, Yardımcı Hizmetli Grafik 1 - Personelin Unvan Bazında Yüzde Dağılımı 15; 9% 65; 38% 54; 31% 13; 8% 21; 12% 4; 2% İdari Personel MSA Uzmanı MSA Uzman Yrd. Vergi Denetmeni Bilgi İşlem Personel Diğer Personel 15
Tablo 2 - Personelin Unvanlar Bazında Sayıları Unvanı Görev yapan Personel Sayısı Başkan 1 Başkan Yardımcısı 2 Daire Başkanı 7 Şube Müdürü 4 Bilgi İşlem Merkezi Müdürü 1 Mali Suçları Araştırma Uzmanı 54 Mali Suçları Araştırma Uzm.Yrd. 21 Vergi Denetmeni 4 Gelir Uzmanı 17 Şef 2 Mühendis 4 Çözümleyici 2 Programcı 5 Bilgisayar İşletmeni 2 Veri Hazırlama Ve Kontrol İşletmeni 26 Mütercim 4 Memur 4 Teknisyen 2 Şoför 1 Dağıtıcı 3 Y.Hizmetli 6 172 Kadrolu Personel 121 Sözleşmeli Personel 7 MASAK ta Geçici Görevli Personel 44 TOPLAM 172 Ücretsiz izinli 3 MASAK dışında geçici görevli personel 1 Fiili Mevcut: 168 16
Tablo 3 - Personelin Yaş Profili Yaş Aralığı Sayısı 20-29 20 30-39 75 40-49 63 50-59 14 Toplam 172 Grafik 2 - Personelin Yaş Durumuna Göre Yüzde Dağılımı 14; 8% 20; 12% 63; 37% 75; 43% 20-29 30-39 40-49 50-59 Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığında görev yapan personelin Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi (KPDS) düzeyi aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 4 - Personelin KPDS Düzeyi* KPDS A Düzeyi KPDS B Düzeyi KPDS C Düzeyi 6 27 35 (*)= 1 Sözleşmeli Mütercim- Tercüman A düzeyinde İngilizce, B düzeyinde Fransızca bilmektedir. 17
III. AMAÇ VE HEDEFLER A. Amaç ve Hedefler Bakanlığımızın 2008 yılında revize ederek kamuoyuna duyurduğu 2008-2012 Stratejik Planında yer alan Suç Ekonomisini, Yolsuzluğu ve Kayıtdışı Ekonomiyi Önlemek stratejik amacı kapsamında MASAK ın stratejik hedefi Suç Gelirlerinin Aklanmasını ve Terörün Finansmanını Önlemek tir. B. Temel Öncelikler MASAK tarafından, stratejik amaç ve hedefine ulaşılması amacıyla 2011 yılında aşağıdaki çalışmalara öncelik verilecektir: Elektronik şüpheli işlem bildirimi uygulamasına ilişkin yaygınlaştırma ve iyileştirme çalışmaları yapmak. Aklama suçu incelemeleri ve yükümlülük denetimlerinde etkinliğin artırılması amacıyla denetim elemanları ile iletişim ve işbirliğinin geliştirilmesine yönelik faaliyetler düzenlemek. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı suçlarına ilişkin alınan ihbar ve şüpheli işlem bildirimlerinin analiz ve değerlendirme çalışmalarını mümkün olan en kısa sürede tamamlamak. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede önleyici tedbirler olarak bilinen yükümlülükler konusunda gerek finansal kuruluşlar gerekse finansal kuruluşlar dışındaki yükümlülerin farkındalıklarının artırılması amacıyla eğitim faaliyetleri düzenlemek. Yükümlülerin suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadele kapsamında getirilen yükümlülüklere uyum sağlamaları amacıyla, yükümlüler nezdinde yükümlülüklere uyum denetimleri yapmak. Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanına ilişkin alınan şüpheli işlem bildirimi ve ihbarların analiz ve değerlendirme çalışmalarının daha etkin yapılabilmesi amacıyla, mevcut modüllerin iyileştirilmesi ve yeni uygulamaların geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapmak. Uluslararası işbirliğinin sağlanması amacıyla, yabancı ülke mali istihbarat birimleri ile istihbari amaçlı bilgi değişimine imkan sağlayan mutabakat muhtıraları imzalamak. 18
Ekonomik Sınıf Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı IV. FAALİYETLERE İLİŞKİN BİLGİ VE DEĞERLENDİRMELER A. Mali Bilgiler Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığının son beş yıla ilişkin Genel Bütçe ile tahsis edilen ödenek ve harcamaları gösterir tablo aşağıdaki gibidir. Tablo 5 - Bütçe Ödenek Tahsisi ve Giderlerinin Ekonomik Sınıflandırılması (TL) 2006 2007 2008 2009 2010 Bütçe Giderinin Türü Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama Ödenek Harcama 1 Personel Giderleri 2.722.500 2.587.895 3.056.500 2.854.782 3.480.428 3.480.427 4.001.300 3.857.398 4.415.800 4.403.254 2 3 Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri 198.800 194.382 617.100 251.740 293.020 285.025 338.100 326.949 547.520 544.247 Mal ve Hizmet Alım Giderleri 568.100 245.794 727.200 372.219 530.500 385.148 671.400 497.195 608.001 566.046 5 Cari Transferler 21.000 18.571 31.000 27.937 51.500 51.379 66.500 64.399 78.000 73.723 6 Sermaye Giderleri 0 0 0 0 0 0 0 0 1.500.000 1.464.333 Toplam 3.510.400 3.046.642 4.431.800 3.506.678 4.355.448 4.201.979 5.077.300 4.745.941 7.149.321 7.051.603 19
Grafik 3-01.01.2010-31.12.2010 Tarihleri Arası Harcamalarının Yüzde Dağılımı Mal ve Hizmet Alım Giderleri 8,03% Cari Transferler 1,05% Sermaye Giderleri 20,77% Personel Giderleri 62,44% Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderleri 7,72% Bütçe harcamalarının 31.12.2010 tarihi itibariyle bütçe ekonomik kodlarına göre dağılımı yukarıdaki şekildedir. Grafik 3 te görüldüğü üzere, giderler içinde en büyük kalem personel giderleri olup toplam giderler içindeki payı %62,44 dür. Diğer harcama kalemlerinin toplam giderlere oranı sırasıyla sosyal güvenlik kurumlarına devlet pirimi giderleri için %7,72, mal ve hizmet alımları için %8,03, cari transferler için %1,05 ve sermaye giderleri için %20,77 olarak gerçekleşmiştir. Cari transferler Türkiye nin (Mali Eylem Görev Gücü ile EGMONT) uluslararası kuruluşlara yapılan yıllık üyelik aidatıdır. 20
B. Performans Bilgileri 1. Düzenleme ve Koordinasyon Faaliyetleri 1.1. Düzenleme Faaliyetleri Başkanlığımızca 2010 yılında suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadele mevzuatımızı uluslararası standartlarla paralel düzeye getirmek amacıyla aşağıda ayrıntılarına yer verilen Yönetmelik değişiklikleri yapılmıştır. 1.1.1. Aklama Suçu İncelemesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Bakanlar Kurulunun 04.01.2010 tarih ve 2010/1 sayılı Kararı ile kabul edilen Aklama Suçu İncelemesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 05.02.2010 tarih ve 27484 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik değişikliği ile 04.08.2007 tarih ve 26603 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Aklama Suçu İncelemesi Hakkında Yönetmeliğin 16 ncı maddesine yeni bir fıkra eklenmiştir. Söz konusu fıkra ile Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığının, aklama ve terörün finansmanı suçu kapsamında kendisine intikal ettirilen kararlar ve alınan bildirimlerden hareketle, aklama ve terörün finansmanıyla mücadele sisteminin etkinliğini ölçmeye yönelik oluşturulacak istatistiki verileri yayımlamaya yetkili olduğu hüküm altına alınmıştır. 1.1.2. Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik Bakanlar Kurulunun 1.6.2010 tarih ve 2010/582 sayılı kararı ile kabul edilen Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 29.06.2010 tarih ve 27626 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik değişikliği ile 28.12.2009 tarihli ve 2009/15720 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla 02.01.2010 tarih ve 27450 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 13 üncü maddesi ile değiştirilen 24 üncü madde hükmünün, 01.01.2011 tarihinden itibaren uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 1.2. Koordinasyon Faaliyetleri 1.2.1. Mali Suçlarla Mücadele Koordinasyon Kurulu 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun un 20 nci maddesi gereğince Maliye Bakanlığı Müsteşarı başkanlığında, Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanı, Maliye Teftiş Kurulu Başkanı, Maliye Hesap Uzmanları Kurulu Başkanı, Gelir İdaresi Başkanı, İçişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı, Adalet Bakanlığı Kanunlar Genel Müdürü, Dışişleri Bakanlığı Ekonomik 21
İşler Genel Müdürü, Hazine Kontrolörleri Kurulu Başkanı, Hazine Müsteşarlığı Banka ve Kambiyo Genel Müdürü, Hazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürü, Gümrük Müsteşarlığı Teftiş Kurulu Başkanı, Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürü, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkan Yardımcısı, Sermaye Piyasası Kurulu Başkan Yardımcısı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkan Yardımcısından oluşan Mali Suçlarla Mücadele Koordinasyon Kurulu, 2010 yılında iki kez olağan olarak toplanmıştır. 21.04.2010 tarihinde düzenlenen ilk Koordinasyon Kurulu toplantısının gündem maddeleri gereğince; - MASAK ın 2009 yılı faaliyetleri, - Aklama suçu incelemelerine ilişkin istatistikler ile yükümlülük denetimlerine ilişkin istatistikler ve uygulamada karşılaşılan sorunlar, - FATF karşılıklı değerlendirme süreci kapsamında terörün finansmanı konusunda yapılacak yasal düzenlemeler, 30.09.2010 tarihinde düzenlenen ikinci Koordinasyon Kurulu toplantısının gündem maddeleri gereğince ise; - Aklama suçu inceleme rehberinin güncellenmesi ile - Aklama suçu incelemeleri ile yükümlülük denetimlerinde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri, değerlendirilmiştir. 1.2.2. Diğer Koordinasyon Faaliyetleri Aklama ve terörün finansmanı ile mücadelenin başarısında son derece önemli olan ilgili düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile kolluk birimleri arasında işbirliği ve koordinasyonun sağlanması çalışmaları kapsamında, Başkanlığımız ve Türkiye Bankalar Birliği tarafından İstanbul da 11 Mayıs 2010 tarihinde Bakanımız Sayın Mehmet ŞİMŞEK ve FATF Başkanı Sayın Paul VLAANDEREN in de katılımlarıyla Türk Bankacılık Sektöründe Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanı ile Mücadele konulu konferans düzenlenmiştir. Aklama suçu incelemeleri ve yükümlülük denetimlerinde etkinliğin artırılması amacıyla da, Mali Suçlarla Mücadele Koordinasyon Kurulu nun 21 Nisan 2010 tarihinde düzenlenen ilk toplantısında alınan karar gereğince, 25-26 Mayıs 2010 tarihlerinde Başkanlığımız koordinatörlüğünde denetim birimlerinin yöneticilerinin katılımıyla bir çalıştay düzenlenmiştir. Söz konusu çalıştayın sonuçları Koordinasyon Kurulu nun 30 Eylül 2010 tarihinde gerçekleştirilen toplantısında değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, 19 Temmuz 2010 tarihi itibariyle Başbakanlık Makamı tarafından onaylanarak uygulamaya konulan 2010-2012 Organize Suçlarla Mücadele Eylem Planı kapsamında, suç gelirleriyle mücadelede düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile kolluk birimleri arasında işbirliği ve koordinasyonun sağlanmasına yönelik bir metodolojinin oluşturulması amacıyla, 27 Aralık 2010 tarihinde Başkanlığımız koordinatörlüğünde Adalet Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hesap Uzmanları Kurulu Başkanlığı, Gelir 22
İdaresi Başkanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurumu temsilcilerinin katılımıyla bir çalıştay düzenlenmiştir. 1.3. Diğer Faaliyetler 2010 yılında Başkanlığımızca, 5549 sayılı Kanun ve ikincil mevzuatla ilgili olarak yükümlüler ile diğer kurum ve kuruluşlardan gelen görüş taleplerinin karşılanması çalışmaları kapsamında, 23 adet görüş talebi cevaplandırılmıştır. Ayrıca 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında Başkanlığımıza yapılan bilgi edinme başvurularının yerine getirilmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin çalışmaları kapsamında yöneltilen soru önergelerinin Başkanlığımızla ilgili olan hususlarının cevaplandırılmasına ilişkin çalışmalar kapsamında da 2010 yılında 152 adet bilgi edinme başvurusu ve 16 adet soru önergesi cevaplandırılmıştır. 2. Aklamanın ve Terörün Finansmanının Önlenmesi ile Tespitine Yönelik Çalışmalar 5549 sayılı Kanun ve bu Kanunla ilgili ikincil mevzuat kapsamında yükümlüler, kendileri nezdinde gerçekleşen ya da aracılık ettikleri işlemlerden terörün finansmanı veya suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması şüphesini taşıyanları MASAK a Şüpheli İşlem Bildirimi (ŞİB) olarak bildirmektedirler. Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçunun işlenip işlenmediğinin tespitine yönelik olarak Cumhuriyet Savcılıkları ile Mahkemeler MASAK tan talepte (Adli talep) bulunabilmektedir. Kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzel kişiler de yine MASAK a ihbarda bulunabilmektedir. 23
ŞİB, adli talep ve ihbarlarla ilgili olarak terörün finansmanı veya suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması suçlarına ilişkin olarak MSA Uzmanlarınca analiz ve değerlendirme çalışmaları yapılırken; aklama suçuna ilişkin olarak ayrıca denetim elemanlarınca inceleme de yapılmaktadır. 2.1. Veri Toplama Faaliyeti 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında Başkanlığımızın görev alanına giren konularla ilgili olarak Başkanlığımıza kişisel ve kurumsal bildirimler intikal ettirilmektedir. Ayrıca suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanı ile mücadele kapsamında kamu kurum ve kuruluşları yanında yükümlü gruplarından elektronik ortamda online veya offline olarak temin edilen veriler Başkanlığımız sistemine aktarılmaktadır. Başkanlığımıza intikal eden bildirimler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: Savcılıklar veya Mahkemelerce yapılan değerlendirme veya inceleme talepleri, Diğer kamu kurumlarınca gönderilen bilgilendirme yazıları veya araştırma raporları, Gerçek veya tüzel kişilerce yapılan ihbar ve şikâyetler, Yurt dışı muadil kuruluşlarca yapılan bildirim ve talepler, Yurt dışı gerçek ve tüzel kişiler tarafından yapılan ihbar ve şikâyetler, Ulusal ve uluslararası basında çıkan haberlerden içeriği itibari ile resen ihbar kabul edilenler. Yukarıda sayılan bildirimler niteliği ve Başkanlığımıza intikal şekli dikkate alınarak ise yükümlüler tarafından gönderilen şüpheli işlem bildirimleri, Savcılıklar ve Mahkemeler tarafından yapılan talepler ve diğer kurumlardan gönderilen bildirimler şeklinde kategorize edilebilir. 2010 yılı içerisinde alınan bildirimlerin dağılımı aşağıdaki gibidir: Yükümlü grupları tarafından gönderilen şüpheli işlem bildirimleri, Tablo 6-2010 yılında Gönderilen Bildirimlerin Genel Dağılımı Bildirim Türleri 2010 Şüpheli İşlem Bildirimleri 10.251 Savcılık ve Mahkeme Talepleri 107 Diğer Bildirimler 433 Toplam 10.791 24
2.1.1. Şüpheli İşlem Bildirimleri Şüpheli işlem bildirimleri; 5549 sayılı Kanun 4 üncü maddesi uyarınca Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik kapsamında yükümlü" olarak sayılan gerçek ve tüzel kişiler tarafından gerçekleştirilen veya aracılık edilen işlemlerde, işleme konu malvarlığının yasadışı yollarla elde edildiğinden veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığından şüphelenilmesi halinde Başkanlığımızca belirlenmiş olan standart prosedürlere uyularak gönderilen bildirimlerdir. Başkanlığımıza intikal eden şüpheli işlem bildirimleri (ŞİB) yıldan yıla artmıştır. 2005 yılında 352 adet olan ŞİB sayısı 2010 yılında 2005 yılına göre 29 kat artarak 10.251 e ulaşmıştır. Tablo 7- Şüpheli İşlem Bildirimi Sayıları ve Kaynaklarına Göre Dağılımı Şüpheli İşlem Bildirim Kaynağı 2005 2006 2007 2008 2009 2010 (*) Bankalar 351 1133 2903 4889 9480 9968 Aracı Kurumlar 1 7 40 9 168 28 Finansman, Faktoring, Finansal Kiralama ve Yatırım - - - 15 32 70 Şirketleri Sigorta ve Emeklilik Şirketleri - - 3 10 129 148 Noterler - - - 1 6 1 PTT Genel Müdürlüğü - - - - 6 25 Yetkili Müesseseler (Döviz Bürosu) - - - - 2 11 Toplam 352 1.140 2.946 4.924 9.823 10.251 (*) Başkanlığımız 2010 yılı Performans göstergeleri içerisinde alınacak ŞİB sayısı 10.000 adet olarak hedeflenmiş olup, 2010 yılı sonu itibariyle 10.251 adet olarak gerçekleşmiştir. Başkanlığımızca elektronik ortamda ŞİB gönderme faaliyetlerinin bankalar arasında yaygınlaştırılması sağlanarak hedefin üzerine çıkılması sağlanmıştır. 25
Grafik 4- Şüpheli İşlem Bildirimlerinin Sayısal Trendi 12000 10000 9.823 10.251 8000 6000 4.924 4000 2000 0 2.946 1.140 290 352 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Yükümlüler, şüpheli işlem bildirim formlarını düzenlerken bildirime konu şüpheli işleme uygun düşen şüpheli işlem tiplerini form üzerinde işaretlemektedirler. MASAK 6 Sıra Nolu Genel Tebliğine göre 115 farklı şüpheli işlem tipi belirlenmiş olup, bir işlemin birden fazla şüpheli işlem tipine uygun düşmesi de mümkündür. Dolayısıyla 2010 yılı içerisinde Başkanlığımıza gönderilen 10.251 adet şüpheli işlem bildirimlerinde toplam 19.804 adet şüpheli işlem tipi seçilmiş bulunmaktadır. Bu şüpheli işlem tiplerinin türlerine göre dağılımı aşağıdaki gibidir: 26
Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Tablo 8- Şüpheli İşlem Tiplerinin Türlerine Göre Dağılımı (2010) Sıra 2010 Yılı Şüpheli İşlem Tipi Türleri No 1 Şüpheli nakit işlemler 2 Mali profil ile uyumsuz işlemlerde bulunma 3 Müşterinin beyanlarında ve belgelerinde tutarsızlık 4 Makul açıklaması olmayan işlemlerde bulunma 5 Şüpheli kredi işlemleri 6 Riskli kişilerle mali ilişkiler kurulması 7 Yurt içine veya dışına yönelik şüpheli elektronik transferler 8 Yüksek tutarlı işlemlerin parçalanması 9 Riskli ülkeler ile ilgili işlemler 10 Başka kişiler üzerinden işlem yapılması 11 Şüpheli sigorta işlemleri 12 Terör veya terörün finansmanı şüphesi 13 Basında çıkan olumsuz haberler 14 Diğer Genel Toplam Tip Sayısı 4.532 3.857 2.902 2.822 1.515 1.331 908 561 467 279 211 186 126 107 19.804 Grafik 5- Şüpheli İşlem Tiplerinin Türlerine Göre Dağılımı (2010) 5.000 (1) 4.500 Şüpheli İşlem Tipi Sayısı 4.000 (2) 3.500 3.000 (3) (4) 2.500 2.000 (5) 1.500 1.000 500 (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) (14) Şüpheli İşlem Tipi Türleri (*) (*) Sütunlar üzerindeki sayılar yukarıdaki tabloda görülen şüpheli işlem tipi türlerinin sıra numarasını ifade etmektedir. 27
Yukarıdaki grafikte görüldüğü üzere, 2010 yılı içerisinde şüpheli bulunan mali işlemler ile ilgili olarak çoğunlukla aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır. Dikkat çekecek biçimde yüksek tutarlı nakit çekme veya yatırma işlemlerinde bulunulması, Müşterinin mali profili ile gerçekleştirdiği işlem arasında makul bir ilişki veya orantının bulunmaması, Müşterinin beyanları, ibraz ettiği belgeler ve davranışları ile fiili durum arasında tutarsızlıklara rastlanılması, Makul açıklaması bulunmayan işlemlerin gerçekleştirilmesi. Tablo 9- Terörün Finansmanı Konulu Şüpheli İşlem Bildirimi Sayılarının Yıllara Göre Dağılımı Yıllar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Şüpheli İşlem Bildirimi Sayısı 3 6 13 217 228 49 186 2.1.2. Savcılıklar ve Mahkemeler Tarafından Yapılan Değerlendirme ve İnceleme Talepleri Cumhuriyet Savcılıkları ile Mahkemeler 5237 sayılı TCK nın 282 nci maddesinde tanımlanan Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Aklama Suçu nun işlenip işlenmediğinin tespitine veya bu suça yönelik maddi menfaatin bulunduğu durumlara ilişkin değerlendirme veya inceleme taleplerini Başkanlığımıza intikal ettirmektedirler. Tablo 10- Savcılıklar ve Mahkemeler Tarafından Yapılan Değerlendirme ve İnceleme Taleplerinin Yıllara Göre Dağılımı Yıllar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Savcılıkların ve Mahkemelerin Değerlendirme ve İnceleme Talepleri 178 93 84 74 69 107 28
Grafik 6- Savcılıklar ve Mahkemeler Tarafından Yapılan Değerlendirme ve İnceleme Taleplerinin Sayısal Trendi 200 180 178 160 140 120 100 80 93 84 74 69 107 60 40 20 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2.1.3. Diğer Bildirimler Kamu kurum ve kuruluşları, gerekli gördükleri hususları kendi kurumlarınca hazırlanmış olan raporlarla veya yazı ile aklama suçu açısından değerlendirilmek üzere Başkanlığımıza göndermektedirler. Gerçek ve tüzel kişiler ile yurt dışı muadil kuruluşlar ve basında çıkan bazı haberler de bildirim kaynağı olarak değerlendirilebilmektedir. Başkanlığımızın görev alanına girmediği anlaşılan ihbarlar ise ilgili kurumlara sevk edilmektedir. ŞİB ve savcılık ile mahkeme talepleri dışında Başkanlığımıza intikal eden diğer bildirimlerin kaynaklarını gösterir tablo aşağıda yer almaktadır. 29
Tablo 11- Diğer Bildirimlerin Sayıları ve Kaynaklarına Göre Dağılımı Diğer Bildirimler 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Kamu Kurumları 157 117 120 115 100 91 Bankalar 18 38 8 - - 1 Basın 8 4 5 3 2 2 Gerçek Kişi / Özel Hukuk Tüzel Kişileri 135 304 284 359 350 331 Yurtdışı 4 7 5 3 6 8 Toplam 322 470 422 480 458 433 Grafik 7-2010 Yılında Gelen Diğer Bildirimlerin Kaynaklarına Göre Dağılımı Yurtdışı 2% Kamu Kurumları 21% Basın 1% Bankalar 0% Gerçek Kişi / Özel Hukuk Tüzel Kişileri 76% 30
Başkanlığımıza 2010 yılı içerisinde Savcılıklar ve Mahkemeler tarafından yapılan değerlendirme ve inceleme talepleri ile diğer kişi ve kurumlardan intikal eden bildirimlerin birlikte değerlendirilmesi halinde, bildirim konusu açısından dağılımı aşağıdaki gibidir: Tablo 12-2010 Yılında Gelen Adli Talepler ile Diğer Bildirimlerin Sayıları ve Kaynaklarına Göre Dağılımı Adli Talepler ve Diğer Bildirimler Bildirim Sayısı Vergi Kaçırma 127 Tefecilik 82 Gümrük Mevzuatına Aykırılıklar 54 Karapara Aklama 47 Dolandırıcılık 45 Uyuşturucu Madde Ticareti 22 Kaynağı Belli Olmayan Kazançlar 20 İhaleye Fesat Karıştırma 15 Sigorta İşlemlerinde Usulsüzlük 10 Terör 10 Yolsuzluk 10 Kamu Görevlisini Şikâyet 9 Görevi Kötüye Kullanma 6 Gümrük Kapısında Yakalanan Nakit Para 6 Manipülasyon 6 Akaryakıt Kaçakçılığı 4 Hırsızlık 4 Devlet Aleyhine Örgüt Kurma 3 Fatura Ödeme Merkezi 3 İnsan Ticareti 3 Kumar Oynatmak 3 Örgüt Kurmak 2 Sahtecilik 2 Tehdit 2 Zimmet 1 Diğer 44 Genel Toplam 540 31
VERGİ KAÇIRMA TEFECİLİK GÜMRÜK MEVZUATINA KARAPARA AKLAMA DOLANDIRICILIK DİĞER UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ KAYNAĞI BELLİ OLMAYAN İHALEYE FESAT KARIŞTIRMA SİGORTA İŞLEMLERİNDE TERÖR YOLSUZLUK KAMU GÖREVLİSİNİ ŞİKÂYET GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA GÜMRÜK KAPISINDA MANİPÜLASYON AKARYAKIT KAÇAKÇILIĞI HIRSIZLIK DEVLET ALEYHİNE ÖRGÜT FATURA ÖDEME MERKEZİ İNSAN TİCARETİ KUMAR OYNATMAK ÖRGÜT KURMAK SAHTECİLİK TEHDİT ZİMMET Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Grafik 8-2010 Yılında Gelen Adli Talepler ile Diğer Bildirimlerin Sayıları ve Kaynaklarına Göre Dağılımı 140 120 100 80 60 40 20 0 Yukarıdaki grafikte görüldüğü üzere, Savcılıklar ve Mahkemeler tarafından yapılan değerlendirme ve inceleme talepleri ile diğer kişi ve kurumlardan Başkanlığımıza intikal eden bildirimlerin çoğunlukla aşağıdaki konuları ihtiva ettiği görülmektedir. Vergi mevzuatına aykırı işlemlerde bulunmak, Tefecilik yapmak, Gümrük mevzuatına aykırı işlemlerde bulunmak, Karapara aklamak. 2.1.4. Bilgi Talepleri 9 Haziran 1995 tarihinde, Brüksel de 24 ülke ve 8 uluslararası örgütün bir araya gelmesiyle Egmont Grubu oluşturulmuştur. Egmont Grubu nun temel amacı; ülkelerin karaparanın aklanmasıyla mücadelede ulusal sistemlerini geliştirebilmelerine yardımcı olmak ve uluslararası bilgi değişiminin önündeki engelleri kaldırmaktır. Söz konusu yardımın kapsamı içerisinde mali istihbarat birimlerine teknolojik yardım, personel eğitimi, tecrübe ve bilgi aktarılmasının yanı sıra uluslararası bilgi değişiminin geliştirilip, sistematik bir yapıya kavuşturulması da bulunmaktadır. 31.12.2010 tarihi itibarıyla Egmont Grubu nun, ülkemiz de dahil olmak üzere 120 üyesi bulunmaktadır. 32
Tablo 13- Egmont Kapsamında Bilgi Alışverişinin Yıllara Göre Dağılımı Yıl Diğer FIU'ların MASAK'tan Talepleri MASAK'ın Diğer FIU'lardan Talepleri 2006 136 132 2007 196 59 2008 143 46 2009 169 162 2010 188 63 2010 yılında toplam 43 mali istihbarat biriminden Başkanlığımıza 188 adet bilgi talebinde bulunulmuştur. Söz konusu taleplerin %50 sinden fazlası ABD, Almanya, Belçika, İngiltere, Rusya, Bulgaristan, Jersey ve Yunanistan mali istihbarat birimlerinden alınmıştır. Genel olarak bu birimler ülkelerinde gerçekleştirilen olağandışı ya da şüpheli mali işlemlere ilişkin Türk vatandaşlarının yaptığı ya da Türkiye ye veya Türkiye den ülkelerine yapılan para transferlerine ilişkin Başkanlığımızdan bilgi istemektedirler. Başkanlığımız 2010 yılında 27 mali istihbarat biriminden 63 adet bilgi talebinde bulunmuştur. Başkanlığımız tarafından gönderilen taleplerin toplamının %50 sinden fazlasını ABD, İngiltere, Almanya, İspanya, Belçika, İsviçre, Fransa ve Rusya Mali İstihbarat Birimlerinden yapılan talepler oluşturmaktadır. Başkanlığımızın diğer ülke mali istihbarat birimlerinden yaptığı bilgi talepleri çoğunlukla terör/terörün finansmanı, dolandırıcılık, uyuşturucu ticareti suçları ile ilgili kişi ve şirketlere ilişkindir. 2.2. Analiz, Değerlendirme ve İnceleme Faaliyetleri MASAK, terörün finansmanın ve suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi ve bu suçların tespitine yönelik olarak analiz, değerlendirme çalışmalarını yapmakta olup, suç gelirlerinin aklanmasının tespiti kapsamında sayılanlara ilaveten inceleme de yapmaktadır. Analiz; 5549 sayılı Kanun kapsamında toplanan muhtelif veriler ile alınan ihbar ve bildirimlerin, istatistiki ve analitik yöntemler kullanılarak ve teknik araçlar yardımıyla işlenmesi suretiyle bunlardan nitelikli mali istihbarat elde etmeye yönelik olarak yapılan çalışmalardır. Değerlendirme; MASAK ın nüfuz ettiği olaylar veya yapılan analizlere istinaden malvarlığına ve kişilere yönelik olarak aklama suçuyla ilgili ciddi şüphe ve emarelerin ortaya çıkarılmasına yönelik olarak yapılan çalışmalardır. İnceleme; aklama suçunun işlendiği hususunda olguların varlığının tespitine yönelik olarak yapılan çalışmalardır. MASAK 5549 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine göre, terörün finansmanı ve suç gelirlerinin aklanması suçlarıyla ilgili analiz ve değerlendirme çalışmalarını Mali Suçları Araştırma Uzmanları vasıtasıyla yaparken; suç gelirlerinin aklanması suçuyla ilgili incelemeleri ise Maliye Müfettişleri, Hesap Uzmanları, Gümrük Müfettişleri, Gelirler Kontrolörleri, Bankalar Yeminli Murakıpları, Hazine Kontrolörleri, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Sermaye Piyasası Kurulu Uzmanları marifetiyle yerine getirmektedir. 33
MASAK bünyesinde yapılan analiz, değerlendirme ve incelemeler çeşitli kaynaklara dayanarak başlatılabilmekte olup bunların başlıcaları; Cumhuriyet Savcılıkları ndan gelen talepler, kamu kurum veya kuruluşları ile yurt içindeki veya yurt dışındaki özel ya da tüzel kişilerden alınan ihbarlar ile 5549 sayılı Kanuna göre şüpheli işlemleri bildirmekle görevli olan yükümlülerce intikal ettirilen şüpheli işlem bildirimleridir. 2.2.1. Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla mücadele mekanizmasında en önemli kurumsal yapıların başında mali istihbarat birimleri gelmektedir. Mali istihbarat birimleri arasında işbirliği yapılmasına yönelik olarak kurulan EGMONT Grubu mali istihbarat birimini; Suçtan elde edildiğinden şüphe duyulan gelirlere ve potansiyel terörün finansmanına veya karapara aklama ve terörün finansmanı ile mücadele amacıyla ulusal mevzuat ve düzenlemelerin gerektirdiği mali bilgilere ilişkin bildirimleri toplamak, (ulusal mevzuatın izin verdiği ölçüde bunları talep etmek), analiz etmek ve ilgili makamlara sevk etmekle sorumlu merkezi ulusal birimdir. şeklinde tanımlamaktadır. Günümüzde suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanıyla mücadele eden her ülkede idari yapısı, yeri, yetkisi değişse de mali bilgileri alan, analiz eden, sonuçlarını ilgili birimlere dağıtan (mali istihbarat fonksiyonu) bir mali istihbarat birimi bulunmaktadır. Ülkemizin mali istihbarat birimi olan MASAK tarafından da, yapılan analiz çalışmaları sonucunda gerekli görülen hususlarda ilgili kurum ve kuruluşlar bilgilendirilmektedir. 2.2.1.1. Suç Gelirlerinin Aklanması Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları MASAK a intikal eden ihbar ve şüpheli işlem bildirimlerinden analiz çalışmalarına tabi tutulan ve aklama suçu açısından nitelikli olduğu anlaşılanlar hakkında değerlendirme dosyası açılmaktadır. 2010 yılı içerisinde aklama suçu kapsamında açılan değerlendirme dosyalarının büyük kısmı uyuşturucu madde kaçakçılığı, tefecilik, usulsüz mali işlemler ve yasadışı kumarla ilgili konularda açılmıştır. 2010 yılı içerisinde açılan değerlendirme dosyalarına ilişkin oluşturulan grafikler aşağıda yer almaktadır. 34
Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Tablo 14- Açılan Değerlendirme Dosyalarının Konularına Göre Dağılımı Açılan Değerlendirme Dosya Sayısı Öncül Suçun Konusu Uyuşturucu Kaçakçılığı POS Tefeciliği Usulsüz Mali İşlemler Tefecilik Örgütlü Suç Dolandırıcılık Yolsuzluk Rüşvet Sahtecilik Zimmet Göçmen Kaçakçılığı Gümrük Kaçakçılığı Diğer* Toplam 18 17 16 10 8 7 4 3 3 3 2 2 7 100 *Yasa Dışı Kumar, Akaryakıt-Altın-Sigara Kaçakçılığı, Bilişim Suçları, Kontör Dolandırıcılığı Grafik 9- Açılan Değerlendirme Dosyalarının Konularına Göre Dağılım (01.01.201031.12.2010) 3% 3% 2% 2% Uyuşturucu Kaçakçılığı 18% 3% POS Tefeciliği Usulsüz Mali İşlemler 4% Tefecilik Örgütlü Suç 7% Dolandırıcılık Diğer* 17% 7% Yolsuzluk Rüşvet Sahtecilik 8% Zimmet Göçmen Kaçakçılığı 10% 16% Gümrük Kaçakçılığı 35
Mali Suçları Araştırma Uzmanları tarafından yapılan değerlendirme çalışması sonucunda, ele alınan olayda aklama suçunun işlendiği tespit edildiğinde, konuyla ilgili olarak yetkili ve görevli Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulmakta; suç duyurusunda bulunmaya yetecek derecede olmasa da aklama suçu açısından ciddi emare tespit edilen konular, 5549 sayılı Kanun un 2 nci maddesinde unvanları sayılan denetim elemanları marifetiyle daha ayrıntılı incelemeye tabi tutulmaktadır. Bu bağlamda, 2010 yılında yapılan değerlendirme çalışmalarının % 54 ü incelemeye sevk edilmiştir. Aklama suçuna ilişkin yapılan analiz ve değerlendirmelerde farklı kurumların görev alanlarına giren hususlarla karşılaşılması halinde, bu kurumlar da bilgilendirilmektedir. Bu kapsamda 2010 yılı içerisinde suç gelirlerinin aklanması suçuna ilişkin analiz ve değerlendirmeler sonucunda, 6034 kişi hakkında çeşitli kurumlara bilgilendirme yapılmıştır. Tablo 15- Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Hakkında Bilgilendirilen Kurumlar (01.01.2010-31.12.2010) Kurum Adı Kişi Sayısı Emniyet Teşkilatı 4078 Gelir İdaresi Başkanlığı 1401 Adli Birim 296 Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar 113 Bakanlıklar 37 Denetim Birimleri 34 Kamu Kurumları 16 Sosyal Güvenlik Kurumu 10 Gümrük Müsteşarlığı 5 Hazine Müsteşarlığı 1 Diğer 43 TOPLAM 6034 36
Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Grafik 10- Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Sonucunda Bilgilendirilen Kurumlar Bilgilendirilen Kurumlar 4078 1401 296 113 37 34 16 10 5 1 43 Suç gelirlerinin aklanması suçuna ilişkin analizler sonucunda yapılan bilgilendirme işlemlerinin konularına göre dağılımı ise aşağıda gösterilmiştir. Tablo 16- Bilgilendirme Konuları (01.01.2010-31.12.2010) Öncül Suçun Konusu Uyuşturucu Kaçakçılığı Usulsüz Pos Cihazı Kullanımı Vergi Kaçakçılığı Dolandırıcılık Tefecilik Yolsuzluk Diğer* TOPLAM Kişi Sayısı 3559 1137 353 230 211 112 432 6034 *SPK Suçları, Sahtecilik, İhaleye Fesat Karıştırma, Gümrük Kaçakçılığı, Rüşvet, İllegal Kumar, Zimmet, Akaryakıt-İnsan-Sigara Kaçakçılığı, Örgütlü Suç Faaliyeti, Hırsızlık, Görevi Kötüye Kullanma, Usulsüz Fatura Ödeme Merkezi İşlemleri 37
Grafik 11- Bilgilendirme Konuları Grafiği (01.01.2010-31.12.2010) Bilgilendirme Konuları Uyuşturucu Kaçakçılığı 3% 2% 7% Usulsüz Pos Cihazı Kullanımı 4% Vergi Kaçakçılığı 6% Dolandırıcılık 19% 59% Tefecilik Yolsuzluk Diğer* 2.2.1.2. Terörün Finansmanı Suçuna İlişkin Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları MASAK a intikal eden ihbar ve şüpheli işlem bildirimlerinden analiz çalışmalarına tabi tutulan ve terörün finansmanı suçu açısından nitelikli olduğu anlaşılanlar hakkında değerlendirme dosyası açılmaktadır. Terörün finansmanı suçu kapsamında 2007-2010 yılları arasında açılan ve çalışması tamamlanan dosyalara ilişkin istatistikler aşağıdaki gibidir. 38
Tablo 17- Açılan/Çalışması Tamamlanan Dosyalar (2007-2010)* YILLAR AÇILAN DOSYA SAYISI TAMAMLANAN DOSYA SAYISI 2007 2 1 2008 39 12 2009 31 37 2010 48 30 TOPLAM 120 80 *Tablodaki açılan ve tamamlanan dosya sayıları yıllar itibariyle ön değerlendirme ve değerlendirme dosyalarının toplam sayısını ifade etmektedir. 2010 yılı öncesine ilişkin faaliyet raporlarında ise sadece değerlendirme dosyalarının sayılarına yer verilmekteydi. Grafik 12- Açılan/Çalışması Tamamlanan Dosyalar Grafiği (2007-2010) Tablo 18- Suç Duyurusunda Bulunulan Kişi Sayısı YILLAR Terörün Finansmanı Terör Örgütü Üyesi Olmak Terör Örgütüne Yardım TOPLAM 2009 2 2 4 2010 119 223 12 354 TOPLAM 121 225 12 358 39
Grafik 13- Suç Duyurusunda Bulunulan Kişi Sayısı (2009-2010) MASAK bünyesinde terörün finansmanı suçu açısından yapılan analiz ve değerlendirme çalışmaları sonucunda 2010 yılı içerisinde toplam 7.053 gerçek/tüzel kişi hakkında çeşitli kurumlarla bilgi paylaşımında bulunulmuştur. Nitelikli ve istihbari bilgi paylaşımında bulunulan kurumların dağılımı aşağıdadır. Tablo 19- Bilgi Paylaşımı Yapılan Kurumların Dağılımı(01.01.2010/31.12.2010) Bilgi Paylaşımında Bulunulan Kurumlar Cumhuriyet Savcılıkları/Mahkemeler Kişi sayısı 267 Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı 2253 Emniyet Genel Müdürlüğü 2254 Jandarma Genel Komutanlığı 2159 Gelir İdaresi Başkanlığı 17 Dışişleri Bakanlığı 103 Toplam 7053 40
Grafik 14- Bilgi Paylaşımı Kurumlara Göre Dağılımı (01.01.2010/31.12.2010) 2.2.1.3. Genel Analiz Çalışmaları 2.2.1.3.1. Operasyonel Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Türkiye nin bazı illerinde 2006-2008 yılları arasında fuhuş amaçlı insan ticareti yapan 46 örgütün toplam 652 üyesi hakkında, Emniyet Genel Müdürlüğü ile birlikte yapılan çalışma sonucunda; 27 kişinin faaliyetlerinin takip edilmesi için Emniyet Genel Müdürlüğüne, 37 kişi hakkında ise mali inceleme yapılması için Gelir İdaresi Başkanlığına bilgi verilmiştir. 2.2.1.3.2. Stratejik Analiz ve Değerlendirme Çalışmaları Bazı sivil toplum kuruluşlarının aklama veya terörün finansmanı suçunun işlenmesinde suiistimal edilmesinin önlenmesi amacıyla 2010 yılı içerisinde analiz yapılmıştır. Yapılan analiz çalışmaları sonucuna göre; 188 dernek ve söz konusu dernek üyesi 3505 kişi hakkında Emniyet Genel Müdürlüğüne, 57 yurt dışı sivil toplum kuruluşu (dernek, federasyon birlik vb.) bu kuruluşlara üye 72 kişi hakkında Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığına ve Jandarma Genel Komutanlığına bilgi verilmiştir. 2.2.2. İncelemeler 5237 sayılı TCK nın 282 nci maddesindeki suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerinin aklanması suçu kapsamında yapılan değerlendirmeler sonucunda daha ayrıntılı inceleme yapılması gerektiği belirtilen dosyalar ile Başkanlıkça özelliği sebebiyle doğrudan incelemeye gönderilmesi kararlaştırılan dosyalar, işin gerektirdiği uzmanlık ihtiyaçları da dikkate alınarak, 5549 sayılı Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen denetim elemanlarına incelenmek üzere sevk edilmektedir. İncelemeye tabi tutulan inceleme dosyalarının yıllar itibarıyla seyri aşağıda gösterilmiştir. 41
Tablo 20- Açılan İnceleme Dosyalarının Yıllara Göre Dağılımı (2006-2010) Yıl 2006 2007 2008 2009 2010 Açılan Dosya Sayısı 86 110 68 63 43 Tablo 21- Tamamlanan İnceleme Dosyalarının Yıllara Göre Dağılımı (2006-2010) Yıl 2006 2007 2008 2009 2010 Tamamlanan Dosya Sayısı 68 112 201 76 73 Grafik 15- Açılan İnceleme Dosyalarının Yıllara Göre Dağılımı (2006-2010) 120 110 100 86 80 68 63 60 43 40 20 0 2006 2007 2008 2009 2010 42
Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Grafik 16- Tamamlanan İnceleme Dosyalarının Yıllara Göre Dağılımı (2006-2010) 250 201 200 150 112 100 76 68 73 50 0 2006 2007 2008 2009 2010 Tablo 22- Tamamlanan İnceleme Dosyalarının Sonuçlarına Göre Dağılımı (2006-2010) Yıl Tamamlanan Dosya Sayısı Suç Duyurusu Olmayan Suç Duyurusu Yapılan 2006 68 39 29 2007 112 81 31 2008 201 161 40 2009 76 54 22* 2010 73 53 21** Toplam 530 388 143 (*) 1 inceleme dosyasının suç duyurularından çıkarılması sonucu gerekli düzeltme yapılmıştır. (**) Suç duyurusunda bulunulan dosyalardan 1 tanesi devam etmektedir. 43
Grafik 17- Tamamlanan İnceleme Dosyalarının Sonuçlarına Göre Dağılımı (2006-2010) 180 161 160 140 120 100 80 60 40 20 0 81 54 53 39 40 29 31 22 21 2006 2007 2008 2009 2010 Suç Duyurusu Olmayan Suç Duyurusu Yapılan Tablo 23- Açılan Değerlendirme/İnceleme Dosyalarından Suç Duyurusu Yapılan Kişi Sayısı (2006-2010) 2006 2007 2008 2009 2010 Toplam İnceleme 148 223 228 103 199 901 Analiz ve Değerlendirme Toplam Suç Duyurusu 22 39 3-26 90 170 262 231 103 225 991 44
Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Grafik 18- Açılan Değerlendirme/İnceleme Dosyalarından Suç Duyurusu Yapılan Kişi Sayısı (2006-2010) 228 223 250 199 200 148 150 103 100 39 50 26 22 3 0 0 2006 2007 İnceleme 2008 2009 Analiz ve Değerlendirme 2010 Tablo 24- Aklama Suçu Duyurularının Talep/İhbar Kaynaklarına Göre Dağılımı (2006-2010) İhbar Kaynağı 2006 2007 2008 2009 2010 Toplam ŞİB 3 5 7 5 3 23 Savcılık 26 16* 14 12** 16 84 Diğer 10 20* 21 5 8*** 64 39 41 42 22 27 171 Toplam (*) İki değerlendirme dosyası inceleme dosya kapsamına alındığından ihbar kaynaklarından çıkartılmıştır. (**) 1 inceleme dosyasının suç duyurularından çıkarılması sonucu gerekli düzeltme yapılmıştır. (***) Suç duyurusunda bulunulan dosyalardan 1 tanesi devam etmektedir. 45
Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı Grafik 19- Aklama Suçu Duyurularının Talep/İhbar Kaynaklarına Göre Dağılımı (20062010) 30 26 25 21 20 20 16 16 14 15 12 10 10 8 7 5 5 5 5 3 3 0 2006 2007 2008 ŞİB Savcılık 2009 2010 Diğer Tablo 25- Aklama Suçu Duyurularının Öncül Suçlara Göre Dağılımı (2006-2010) 2006-2009 2010 Toplam Toplam İçindeki % si 60 5 65 38,01 Gümrük Kaçakçılığı 32** 7 39 22,82 Nitelikli Dolandırıcılık ve Hileli İflas 22* 12 34 19,88 Evrakta ve Meşruiyet Belgelerinde Sahtecilik 14** 1 15 8,77 Sahte Belge Düzenleme Kullanma 5 1 6 3,51 Yağma, Yol Kesmek ve Adam Kaldırmak 4-4 2,34 Şahıs Hürriyeti Aleyhinde Cürümler 3-3 1,75 Devletin Şahsiyetine Karşı Cürümler 2-2 1,17 Silah Kaçakçılığı 1 1 2 1,17 Devlete Ait Mühürlerde ve Damgalarda Taklit 1-1 0,58 144 27 171 100 Öncül Suç Uyuşturucu Madde Ticareti Toplam (*) İki değerlendirme dosyası inceleme dosya kapsamına alındığından öncül suç sayısı değiştirilmiştir. (**) Öncül suçların nevilerinin değişmesi ve 1 inceleme dosyasının suç duyurularından çıkarılması sonucu gerekli düzeltme yapılmıştır. 46
Grafik 20- Aklama Suçu Duyurularının Öncül Suçlara Göre Dağılımı (2006-2010) 40 38,01 35 30 25 20 22,82 19,88 15 10 5 0 8,77 3,51 2,34 1,75 1,17 1,17 0,58 01.01.2006 ile 31.12.2010 tarihleri arasında aklama suçunun işlendiği gerekçesi ile suç duyurusunda bulunulan 171 dosyanın %38,01 inin uyuşturucu madde ticareti; %22,82 sinin gümrük kaçakçılığı; %19,88 inin nitelikli dolandırıcılık ve hileli iflas; %8,77 sinin evrakta ve meşruiyet belgelerinde sahtecilik suçundan kaynaklandığı görülmektedir. 3. Yükümlülük Denetimi Faaliyetleri 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuata göre, Yükümlülük denetimi, yükümlülerin yükümlülüklere uyum durumunu tespit amacıyla yapılan yükümlülüklere uyum denetimi ve yükümlülük ihlallerini tespit amacıyla yapılan yükümlülük ihlal incelemesi ni kapsamaktadır. 3.1. Yükümlülüklere Uyum Denetimleri Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yükümlülüklere Uyum Programı Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesine göre uyum programı oluşturmak zorunda olan yükümlülerden sermaye piyasası aracı kurumları, söz konusu uyum programı kapsamında hazırladıkları kurum politikalarını 1 Mart 2009 tarihine kadar Başkanlığımıza göndermişlerdir. Sermaye piyasası aracı kurumlarınca hazırlanan uyum programlarının 47