TABİAT PARKLARINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM PLANLAMASI; ABANT GÖLÜ TABİAT PARKI ÖRNEĞİ Yrd. Doç.. Dr. Mehmet TOPAY SDU Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü,, Isparta, Araş.. Gör. G Nurhan KOÇAN EU Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, İzmir, Peyzaj Mimarı Ruken YAVUZ 3 BİB Tarım m ve Peyzaj, Antalya.
Tabiat parkları,, bitki örtüsü ve yaban hayatı özelliğine ine sahip, manzara bütünlb nlüğü içinde inde halkın dinlenme ve eğlenmesine e uygun doğa parçalar alarıdır. r.
Bu alanların n turizm amaçlı kullanımında nda planlama, uygulama, kullanım m ve bakım m aşamalara amalarında doğru plan kararlarının n alınm nmış olması,, kaynakların n akılc lcı ve sürds rdürülebilir kullanımı açısından ndan hayati önem taşı şımaktadır.
Çalışmanın Amacı Abant Gölü Tabiat Parkı nın sahip olduğu doğal ve kültürel değerler, turizm ve rekreasyon açısından da önemli kaynak değer özelliği taşımaktadır.
Çalışmada, tabiat parklarının n sahip olduğu u doğal ve kültürel kaynak değerlerinin erlerinin sürds rdürülebilirlik bağlam lamında turizm açısından a planlanmasında nda dikkat edilmesi gereken konular Abant GölüG Tabiat Parkı örneğinde özetlenmiştir. tir.
Tabiat Parkları nda gerçekleştirilecek fiziksel planlamaların temel amacı insanlar için kültürel, ekonomik, estetik ve işlev açısından olumlu ve verimli bir ortam sağlamakla birlikte, mevcut doğal dengenin korunması, doğal dengenin bozulduğu yerlerde yeniden oluşturulması ve bu prensipler doğrultusunda alanların peyzaj kalitelerinin yükseltilmesidir.
Turizm Planlaması,, bir dönemde d turizm sektöründe ulaşı şılmak istenen hedefleri, bu hedeflere varabilmek için i in yararlanılabilecek labilecek araçlar ları,, olanakları,, yapılacak işleri, i işi zamanlamasını ve işlerin i sorumlularını gösteren disiplinli bir düzenlemedir.
Turizm planlamasında nda temel amaç; ; ulusal kazancı en yüksek y düzeye d çıkarmak, dengeli bir gelişmeyi, düzenli bir büyümeyi b gerçekle ekleştirmektir.
Turizm planlamasında hedefler belirlenirken sürdürülebilirlik açısından şu esaslar göz önünde tutulmalıdır: Turizme neden teşkil eden ve telafisi olmayan değerlerin korunması, Politikaların kesintisiz ve uzun yıllar için oluşturulması, Yöre halkına iş olanağı sağlayan bu tesislerin kuruluş nedenlerinin, içerisinde bulundukları doğal ortam olduğunun anlatılması ve böylece çevrenin korunmasına katkıda bulunmalarının sağlanması,
Tesis sahiplerinin, bozulmanın ne şekilde başladığı ve ne tür tedbirler alınması gerektiğine dair eğitilmesi, Tesisler oluşturulmadan, kabul edilebilirliğinin bilimsel verilerle ortaya konulması, çevre halkına benimsetilmesi ve onaylarının alınması, Ülke bazında oluşturulan politikaların yanı sıra bölge ve hatta yöre koşullarına göre uygulanabilir politikaların oluşturulması, Kirleten öder mantığı yanı sıra kullandıranların da sorumlu davranmalarının sağlanması,
Bu tür t r alanların kullandırılma lma kararları verilirken aynı anda koruma kararlarının verilmesi, diğer bir deyişle kullanıcının sınırlarının n net bir şekilde belirlenmesi, Turizmin katkılar ları ile doğal ve kültk ltürel değerleri erleri zenginleştirerek sürekliliğinin inin sağlanmas lanması,
Oluşturulacak tesislerin hem yöre y halkının n kültk ltürel dokusuna hem de çevrenin peyzajına uygun olması, Tesis inşas asında öncelikli olarak, doluluk oranlarının n arttırılmas lması ve tesislerin yıl y l boyu kullanılmas lması hedeflenmelidir.
MATERYAL ve YÖNTEM Araştırma alanı olarak Bolu İli sınırları içinde bulunan Abant Gölü Tabiat Parkı: Zengin doğal ve kültürel kaynak değerleri ve İnsanlar tarafından iyi bilinen ve yoğun kullanılan bir alan olması nedenleri ile seçilmiştir. Alana ait verilerin elde edilmesi amacıyla Harita genel Komutanlığı ndan alınan 1986 yılına ait 1/25000 ölçekli memleket haritası, Bolu İl Özel İdare Müdürlüğü nden alınan, alana ait proje ve tanıtım broşürleri kullanılmıştır. Abant Gölü Tabiat Parkının doğal ve kültürel yapısını ortaya koymak için alandan fotoğraflar çekilmiş, yerinde gözlemler, sözlü görüşmelerden ve internet kaynaklarından yararlanılmıştır.
Çalışmada izlenen yöntemde birbirine bağlı olarak gelişen 3 aşama bulunmaktadır. Bu aşamalar Şekil 1 de verilmiştir. AŞAMA I AŞAMA II AŞAMA III Verilerin Toplanması Araştırma için gerekli temel bilgilerin sağlanabilmesi amacıyla Abant Gölü Tabiat Parkı ile ilgili daha önce yapılmış çalışmalardan alana ait doğal ve kültürel peyzaj değerleri ve mevcut durumu hakkında bilgiler toplanmıştır. Fotoğraf, yerinde gözlemler ve sözlü görüşmeler ve internet kaynaklarından mevcut durumla ilgili eksik bilgiler toplanmıştır. Veri Analizi ve Değerlendirme Araştırma için gerekli temel bilgilerin sınıflanması ve alanın sürdürülebilir turizm planlaması açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Öneriler Değerlendirmeler ışığında araştırma alanınızdaki eksiklikler belirlenmiş ve sürdürülebilirlik bağlamında öneriler geliştirilmiştir.
ABANT GÖLÜG TABİAT AT PARKI Abant GölüG Tabiat Parkı,, Batı Karadeniz Bölgesindeki B Bolu İlinin 31 14' 48'' - 31 18' 34'' doğu u boylamları ile 40 35' 32''- 40 37' 36'' kuzey enlemleri arasında yer almaktadır. Kent merkezine 35 km. mesafe uzaklıktad ktadır. 570 hektar ormanlık k ve 467 hektar açık a k alan (yerleşim yerleri dahil) olmak üzere toplam 1197 hektar büyüklb klüğündedir.
Denizden yüksekliy ksekliği i 1328 m. olan Abant Gölü, G, tektonik oluşumlu, umlu, tabii karakterli bir göldg ldür.
Yüzölçümü 150 hektardır. r. Gölün G n büyük b k ekseni güneyg ney- batı,, kuzey-do doğu u istikametinde 1600 m, küçük üçük k ekseni ise kuzey-bat batı,, güneyg ney-doğu u istikametinde 1200 m. dir dir.
20.03.1950 tarihli ve 5614 sayılı Abant Gölü çevresinin Bolu Özel İdaresine tahsisine dair kanunla İl Özel İdaresine devredilen saha, 1983 yılında yürürlüğe giren 2873 sayılı Milli Park Kanunun 23. maddesi ile Milli Parklar ve Av Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü nün faaliyet alanına dahil olmuş ve devlet ormanı statüsüne girerek, Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Jeolojik ve Jeomorfolojik Özellikleri Maden Tetkik ve Arama Kurumu tarafından hazırlanan 1/800.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası na göre; Abant GölüG oluşum um yönünden nden öytrof karakterlidir. GüneydoG neydoğu kesiminde birikinti konileri ve turbalaşma oluşmaktad maktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri İklim Özellikleri Tabiat Parkı, Batı Karadeniz coğrafi bölgesi dâhilinde bulunmakta olup; yazları serin, kışları oldukça sert geçen Karadeniz ardı iklim karakterine sahiptir. Bolu İli güneşlenme süresi bakımından yılda 2250 ile 2500 saat güneş alan iller arasında yer almaktadır. İlin güney kesimleri 2500 saatlik dilimlerde kalmaktadır. Yıl itibariyle son 52 yılın ortalaması günlük güneşlenme süresi 5 saat 49 dakikadır. Güneşlenmenin en kısa olduğu aylar Aralık ve Ocak; en uzun olduğu aylar ise Temmuz ve Ağustostur. Bolu da son 72 yılda en düşük sıcaklık -34 C ile şubat ayında yaşanmıştır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Hidrolojik Özellikleri Tabiat Parkı içerisinde en önemli su varlığı Abant Gölü dür. Bu gölün dışında başka su alanı bulunmamaktadır. Abant Gölü nün yüzölçümü 150 hektar ve en derin yeri 18 m dir. Gölü çevreleyen ve yükseklikleri 1800 m ye ulaşan dağlar birçok küçük akarsuyun açtığı vadilerle yarılmıştır. Sularını Abant Gölü ne boşaltan bu küçük akarsuların en önemlisi Beşpoyraz Deresi dir. Gölün ayağı, kuzeydoğu ucunda Abant Suyu adı ile çıkmakta ve Filyos Çayı nın kollarından biri olan Bolu Suyu nu oluşturmaktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Doğal Bitki Örtüsü Tabiat parkı iklim, arazi yapısı ve yükseklik y farkı gibi faktörler nedeniyle zengin bir floraya sahiptir.
Alanda Mevcut Bitki Türleri Ağaçlar Ağaççıklar Çok yıllık Kıyı Karasal Kesimlerde Su basan batak yerlerde Pinus nigra Crateagus oxycantha Pyteridum aquilineum Achille typha Potamogeton myriophyllum Pinus sylvestris Tamerix sp. Fragarica vesca Lysimachia, glyceria Hydrocharis sp. Abies bornmülleriana Corylus avellena Euphorbia amygdacides Rumexscirpus Ceratophyllum sp. Fagus orientalis Ilex aquifolium Mentha silvestris Polygonumphrag mites Callitriche sp. Quercus sessiliflora Juniperus nana Hedera helix Epilobium sp. Rananculus sp. Populus tremula Rosa canina Urtica dioica Carpinus betulus Rubus fruticosa Equisetum arvense Acer negundo Rhododendron ponticum Graminea sp Salix nigra
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Doğal Bitki Örtüsü Abant Gölü nde 300 ün üzerinde liken türünün yetiştiği belirtilmiştir.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Doğal Bitki Örtüsü Alanda, nadir su bitkilerinden olan sarı ve beyaz nilüferler bulunmaktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Doğal Hayvan Varlığı Gölde bulunan Abant Alabalığı, Salmo trutta fario varyette abanticus olarak literatüre geçmiştir. Göl çevresindeki ormanlarda tavşan, tilki, çakal, kurt, ayı, domuz, geyik, karaca, sincap, gelincik yaşamaktadır. Yırtıcılardan; şahin, doğan, atmaca, baykuş ve diğer kuşlardan; toygar, alakabak, karatavuk, bülbül, ispinoz ve saka görülmektedir. Tabiat parkında su kuşlarından; gri ve beyaz balıkçıl, çeşitli ördekler, sakarmeke, karabatak, angıt, turna, gündüz yırtıcılarından; kızılçaylak, şahin, atmaca, doğan, gece yırtıcılarından; kızılçaylak, şahin, atmaca, doğan, gece yırtıcılarından; puhu, orman baykuşu, kukumav kuşları bulunmaktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Kültürel Özellikler Ulaşım Tabiat Parkına Ankara-İstanbul E-5 E 5 Devlet karayolunun 203. km.sinden Ömerler Madensuyu sapağı ğından ayrılan 22 km.lik yol ile ulaşı şılmaktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Kültürel Özellikler Ulaşım Park, Bolu ya 34 km. Ankara ya 225 km, İstanbul a 258 km uzaklıktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Kültürel Özellikler Mevcut Tesisler Göl çevresinde; Taksim İnternational Hotel & Resorts Abant Palace, Büyük Abant Oteli, Taksim İnternational Hotel & Resorts Abant Köşkü, Abant Evleri, Devlet Konukevi, Kartalyuvası, Köy Ürünleri Satış Ünitesi, Göl Cafe & Restaurant, Abant Göl Gazinosu ve Abant Çamlık Restoran Tesisleri bulunmaktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Kültürel Özellikler Mevcut Arazi Kullanımı Abant Gölü çevresinde bulunan yaylalarda mevcut yayla evlerinin gelişimi devam etmekte ve aslına uygun olmayan malzeme kullanılarak beton evler yapılmaktadır. Planlaması yapılan alanlarda piknik amaçlı ve düzensiz bir şekilde yoğun olarak kullanılmaktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Kültürel Özellikler Nüfus Tabiat Parkı sınırları içinde mevcut köy bulunmamaktadır. Ancak Parka en yakın köylere ait üç yayla vardır. Parkın güney batısında Sarıyer Örencik Yaylaları, kuzeydoğusunda Samat yaylası mevcuttur. 1990 yılı verilerine göre Örencik Yaylasında 54 hanede 150 200 kişi, Sarıyer yaylasında 41 Hanede 100 125 kişi, Samat Yaylasında 101 Hanede 300 350 kişi Nisan-Ekim ayları arasında yaylalarda bulunmaktadır.
Tabiat Parkının n Turizm Açısından Kaynak Değerleri erleri Kültürel Özellikler Ekonomi Yayla ve köy halkının geçim kaynakları, mücavir alanlarda yaşayan halkın bir kısmının orman işlerinde (kesim, sürütme, nakliyat, istifleme, yol yapısı, ağaçlandırma) çalışması, bir kısmının ise; tarım ve hayvancılıkla uğraşmaları ile sağlanmaktadır. Ayrıca park içerisinde oluşan turizm aktiviteleriyle mahalli ünitelerden süt, yoğurt, peynir, tereyağı, mantar, köy ekmeği, tarhana, mevsimsel yerli meyve ve sebzeleri satarak halk ek gelir sağlamaktadır.
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Yamaç Paraşütü
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Yamaç Paraşütü
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Yelken Kanat
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Faytonla Gezinti
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Faytonla Gezinti
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Atla Gezinti
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Sportif Etkinlikler
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Günübirlik Geziler ve Piknik
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Göl Kenarında ve Ormanda Yürüyüşler
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Dağ-Doğa Yürüyüşleri
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Kış Turizmi
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Bisiklet Turları
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Bisiklet Turları
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Kar Etkinlikleri
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Kar Etkinlikleri
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Çeşitli EğlencelerE
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Çeşitli EğlencelerE
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Doğa Fotoğrafçılığı
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Kuş Gözlem
Tabiat Parkı ndaki Turizm Aktiviteleri Bitki GözlemG zlem-botanik Turizmi
SONUÇ Abant GölüG Tabiat Parkı,, son yıllarda y yanlış planlamalar ve politikalara maruz kalmış ıştır. Bu durum göl g l ve çevresinde bozulmalara sebep olmuştur. Abant GölüG Tabiat Parkı sadece bir turizm merkezi değil, aynı zamanda ekolojisi ve biyolojisiyle de zengin bir tabiat parkıdır. r. Ekolojik, biyolojik zenginliği i açısından, a gelecek nesillerin de bu zenginlikten yararlanabilmeleri açısından a kaynak değerlerinin erlerinin korunması gerekmektedir.
Taşıma kapasitesi aşılmamalıdır. Koruma ve kullanma dengesi içerisinde dinlenme ve rekreasyon gereksinimlerinin karşılamasını sağlayacak planlamalar yapılmalıdır.
Tabiat Parkı eğitimde ve bilimde bir çok araştırman rmanın yapılabilece labileceği, i, flora ve fauna bakımından zengin bir yerdir. Bu nedenle mutlak koruma bölgelerinin b özenle korunması gerekmektedir.
İhtiyaç olarak görülüp yapılan yollar, otopark alanları, planlanan golf alanları ve futbol sahaları bazı canlıların yaşam alanlarını yok etmektedir. Biyolojik zenginlikleri yok olmaktadır. Yapılacak planlamalarda türlerin yaşam alanları dikkate alınmalıdır.
Göl çevresinde bulunan oteller Temmuz ve Ağustos aylarında futbol takımlarının kamp için geldikleri yerlerdir. Otel çevresinde bulunan çayır ve meralar tahrip edilmektedir. Aktivitelerin bu alanlara verdiği zararın önüne geçilmeli, zarar vermeyecek düzeyde sınırlandırmalar getirilmelidir.
Göl çevresinde bulunan oteller, lokantaların atıkları, günü birlik ziyaretçilerin atıkları, doğal çevrenin bozulmasına neden olmaktadır.
Yasak olmasına rağmen Abant Gölü Tabiat Parkı na gelen ziyaretçiler parkın taşıma kapasitesini dikkate almamaktadır. Öncelikle alanın ekolojik açıdan taşıma kapasiteleri belirlenmeli ve bu doğrultuda gerekli önlemler alınıp, yoğun kullanımdan kaynaklanan sorunlar çözümlenmelidir. Bu konuda yerel halk bilinçlendirilme ve kurallara uymaları konusunda denetlenmelidir. Yöre halkına iş olanağı sağlayan bu tesislerin kuruluş nedenlerinin içerisinde bulundukları doğal ortam olduğunun anlatılması ve böylece çevrenin korunmasına katkıda bulunmaları sağlanmalıdır. Tesis sahipleri, bozulmanın ne şekilde başladığı ve ne tür tedbirler alınması gerektiği konusunda eğitilmelidir.
Abant Gölü Tabiat Parkı yönetimi ve kaynak değerleriyle ilgili bilgilendirme hizmetlerine ihtiyaç vardır. Bilgilendirme hizmetlerinde; görsel, işitsel ve panaromik bilgilendirme yöntemleri kullanılmalıdır. Böylece Abant a gelen halkın çevreye olan olumsuz etkilerinin de önüne geçinmiş olur.
Plan dışı yapılaşmalar durdurulmalı, çevreye zarar veren tesislerle ağır metal kirliliğine neden olan diğer aktiviteler için çözümler geliştirilmeli ve uygulamaya konulmalıdır. Kirleten öder mantığı yanı sıra kullandıranların da sorumlu davranmalarının sağlanması, tesisler oluşturulmadan, kabul edilebilirliği bilimsel verilerle ortaya konulmalı, çevre halkına benimsetilmeli ve onayları alınmalıdır.
Yaylalardaki çarpık yapılaşmalar ve betonlaşmanın artışı doğal güzelliklerin tahribine ve kötü görünümlere sebep olması nedeniyle, bu çarpık yapılaşmalara ve betonlaşmaya bir son verilmelidir. Bu tür alanların kullandırılma kararları verilirken aynı anda koruma kararlarının verilmeli, diğer bir deyişle kullanıcının sınırları net bir şekilde belirlenmelidir.
SONUÇ SON SÖZ OLARAK: Kaynak değerlerinin korunmasında, sorumluluklar, yetki ve sınırlamalar net bir şekilde ortaya konulmalı, iyi bir yönetim planlaması yapılmalıdır. Politikalar kesintisiz ve uzun yıllar için oluşturulmalıdır. Ülke bazında oluşturulan politikaların yanı sıra bölge ve hatta yöre koşullarına göre uygulanabilir politikaların oluşturulmalıdır.
Turizmin katkıları ile doğal ve kültürel değerleri zenginleştirerek süreklilik sağlanmalı, oluşturulacak tesisler hem yöre halkının kültürel dokusuna hem de çevrenin peyzajına uygun olmalı, tesis inşasında öncelikli olarak, doluluk oranlarının arttırılması ve tesislerin yıl boyu kullanılması hedeflenmelidir.
TEŞEKK EKKÜRLER