1 Türkiye deki Son Genel Seçimlerin (3 Kasım 2002) İzmir İli Özelinde CHP Açısından Değerlendirilmesi 1 İzmir in Türk siyasal yaşamında özel bir yeri bulunmaktadır. CHP nin 1965 yılından itibaren ortanın solu politikasını ortaya koyduğu ve demokratik sol bir düşünceye yöneldiği 1970 li yıllar boyunca İzmir, CHP nin kale lerinden biri olmuştur. Sosyal demokrat belediyecilik anlayışının ortaya çıktığı 1970 li yıllarda CHP, 1973 yerel seçimlerinden itibaren İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerin belediye başkanlığını kazandı. Dünya ve ülke genelinde yükselen sol düşüncenin de etkisiyle CHP, bu ve diğer şehirlerde % 50-60 oranında oy alabildi. Ülkenin içinde bulunduğu tüm olağanüstü koşullara rağmen (terör, ekonomik kriz, siyasal istikrarsızlık ) yerel yönetimlerdeki başarı 1977 yerel seçimlerinde de sürdü. Yerel yönetimlerdeki başarılı uygulamalar (1973-1977), partinin genel seçimlerdeki (1977) başarısına da katkı sağladı. 1989 yılında SHP, yerel seçimlerde büyük başarı kazandı. Ancak, başarısız yerel yönetimler, 1991 yılındaki genel seçimlerdeki başarısızlığın nedenlerinden biri oldu. 1980 sonrası Türk siyasal yaşamı, 12 Eylül öncesindekinden önemli farklar taşımaktadır. Bu dönemde dünyadaki ve Türkiye deki yükselen sol değerlerin yerini, liberal ve sağ değerler aldı. Merkez soldaki parçalanmışlık ve diğer faktörlerin de etkisiyle, sosyal demokrat partiler, her seçimde geleneksel olarak aldıkları oyları bile yitirmeye başladı. Bunda, genç kuşakların sol değerlerle değil, liberal ve sağ değerlerle yetişmesinin de önemli ölçüde etkisi bulunmaktadır. Merkez sol partilerin oylarındaki genel gerilemenin İzmir özelinde pek yaşanmadığı genel olarak söylenebilir. 1999 yılında yapılan genel seçimlerde İzmir de DSP nin % 40.27, CHP nin 9.77 oranında aldığı oyların toplamı yaklaşık % 50 etmektedir; ki bu, İzmir deki geleneksel merkez sol seçmenin oranıyla örtüşmektedir. 1999 seçimleri dahil olmak üzere İzmir de geleneksel merkez sol oylarda yaşanmayan gerileme, 3 Kasım 2002 seçimlerinde yaşandı. 18 Nisan 1999 seçimlerinde DSP nin elde ettiği başarıyı (% 40), CHP bu seçimlerde yakalayamadı. 3 Kasım 2002 seçimlerinde CHP nin aldığı oy % 30 u aşamadı (Birinci bölge % 30, İkinci bölge % 29). Bu durumda görülen odur ki, eriyen %38 DSP oyunun (İzmir de DSP 1999 seçimlerinde % 40 oy almıştı. 3 Kasım seçimlerinde bu oran % 1-2 ye düştü. % 2 düşüldüğünde kalan % 38) önemli bir bölümü CHP ye gelmedi. CHP, DSP nin oylarının yarısını alabildi. Seçim sonrasında yapılan gözlemler ve araştırmalar göstermektedir ki, CHP ye oy verebilecek seçmenlerin bir bölümü sandık başına gitmedi ve DSP seçmeninin önemli bir bölümü CHP ye yöneleceğine tepkisel olarak- Genç Parti ye oy verdi. Bu oyların AKP ye değil de, GP ye gitmesi anlamlıdır. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki, GP ye oy veren seçmenlerin (İzmir de) % 40 ı bir önceki seçimde DSP ye oy vermiştir. GP nin ANAP ve MHP den oy aldığı da bilinmektedir. DSP nin 18 Nisan seçimlerinde aldığı oyların % 50 sini CHP ve % 40 ını da GP, YTP (ve DSP nin kendisi) almıştır. DSP seçmeninin % 10 u da sandık başına gitmemiştir. İzmir de 3 Kasım seçimlerinde sandık başına gitmeyenlerin oranı % 20 civarındadır. Dolayısıyla sandık başına gitmeyenlerin yarısı, (yani, tüm seçmenlerin % 10 u) CHP ye oy verebilecek nitelikteki seçmenlerdir. 1 Temmuz 2003 tarihinde hazırlanmış, yayınlanmamış çalışma.
2 GP hakkında yapılması gereken bir başka değerlendirme de, GP nin salt bir varoş partisi olmadığıdır. GP kent merkezinde de, varoşlarda da oy aldı. Her iki seçmen grubuna da hitap edebildi. GP nin seçmenleri iyi bir şekilde analiz ettiğini söylemek mümkündür. Ulusalcı/Milliyetçi, anti-emperyalist (?) söylemleriyle gençlerin oylarını alabildiği gibi, varoşlarda ekonomik yardımlarla (yiyecek, para yardımı, cep telefonu vs.) sempati toplamaya yöneldi. Kent merkezinde de örneğin Göztepe, Güzelyalı gibi semtlerde de kadınlara yönelik Avon gibi makyaj malzemelerinin eşantiyonlarını dağıttıkları dile getirilmektedir. Dolayısıyla GP, seçmenlerin sosyo-ekonomik durumlarını göz önünde bulunduran bir politika izledi. Kullandığı söylem itibarıyla, gençlerden de yoğun olarak oy alan GP nin sahip olduğu medya kuruluşları da partiye büyük oy sağladı (Star gazetesi, Star TV). Gecekondu bölgelerinde pek çok kahvehanede, dükkanda Star gazetesini bulmak mümkündür (İslamcıların Zaman, Türkiye gazeteleri gibi). Bu gazetenin ucuz olmasının yanı sıra, bedava dağıtılıp dağıtılmadığı da ayrı bir konudur (kolay okunabilirliği de cabası). Varoşları/Gecekondu bölgelerini ikiye ayırmak gerekir: Eski gecekondu bölgeleri ile yeni gecekondu bölgeleri ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Eski gecekondu bölgeleri bugün kent merkezi içinde kalmış olup, 1980 öncesine aittir. Bunlar kente büyük ölçüde eklemlenmiştir. Burada yaşayanlar, kente sosyo-ekonomik nedenlerle, çocuklarına iyi bir gelecek/eğitim sağlamak amacıyla göç etmişlerdir ve göçlerinin etnik bir özelliği yoktur. Bu göç, iradi/gönüllü bir göçtür. Kente entegre olma konusunda isteklidirler. Bu bölgelerde önemli ölçüde Balkan göçmenleri bulunmaktadır. Buralarda GP nin oyları, diğer yerlere göre çok yüksektir. Altındağ, Çamdibi, Mersinli gibi yerler buna örnek olarak gösterilebilir. Cem Uzan ın da Balkan göçmeni olması, buralarda oyların GP ye yönelmesinde etkili olmuştur. 1980 sonrasında kentin kenarında oluşan gecekondu bölgelerinin farklı özellikleri vardır: Bu göçlerde sosyo-ekonomik nedenler etkili olsa da, bu göçleri iradi göç olarak tanımlamak zordur. Bunları zoraki göç (terör vb nedenler) olarak tanımlamak mümkündür ve etnik bir nitelik taşımaktadır. Dolayısıyla, etnik kimliklerin ön plana çıktığı bu göçlerde bir tepkisellik söz konusudur ve kente entegrasyon konusunda pek istekli değillerdir. Kürt kökenli seçmenlerin, 3 Kasım seçimlerinde etnik temele dayalı olan DEHAP a (önceki seçimlerde de aynı gelenekten gelen HADEP gibi partilere) oy verdikleri görülmektedir. Buna ilişkin örnekler aşağıda ayrıntılı olarak verilecektir. Burada sadece şunu belirtmekle yetinelim; Kadifekale de DEHAP ın aldığı oy % 50 civarındadır. Yeni oluşan ve Kürt nüfusun ağırlıklı olduğu gecekondu bölgelerinde DEHAP birinci parti durumundadır. Kürt oylarının blok olarak DEHAP a gittiğini söylemek mümkündür. Gecekondu bölgelerinde ağırlığı olan diğer iki parti AKP ve GP dir. Çoğu gecekondu bölgesinde CHP dördüncü parti durumundadır. Aldığı oy oranı % 10 civarındadır. Gecekondu bölgelerinde CHP nin % 5 in altında oy aldığı yerler de çoktur. CHP oylarının % 10 un üzerinde olduğu gecekondu bölgelerinde, genelde Alevi nüfus yoğunluktadır ve Alevi oyları da ağırlıklı olarak CHP ye yönelmiştir. Burada dikkat çekici olan gecekondu bölgelerinde CHP nin zayıflığı (% 10 lar), ve orta ve üst düzey gelir gurubunun ağırlıkta olduğu kent merkezinde CHP nin açık ara önde olmasıdır (% 40-50 civarında). Kent merkezinde AKP ve GP de önemli ölçüde oy almıştır, bunu da belirtmek gerekir. CHP ye önceki yıllarda yönelen Kürt oylarının son yıllarda yükselen Kürt milliyetçiliği nedeniyle HADEP/DEHAP çizgisine kayması önemlidir ve CHP oy kaybetmesinin nedenlerinden biridir. CHP nin halâ Alevi oylarını eskiye oranla bazı kayıplar yaşansa da- kitlesel olarak alabilmesi, CHP nin hem gecekondu bölgelerinde, hem de genel olarak gücünü korumasına önemli katkı yapmaktadır. Önümüzdeki yıllarda gelişebilecek olağanüstü siyasal gelişmeler nedeniyle Alevi oylarının yitirilmesi CHP ye ağır darbe vurabilecektir. İzmir in metropol ilçelerinin çeşitli mahallelerinde alınan oyları bazı örneklerle değerlendirelim:
3 I. Bölge: A. Balçova: Balçova, CHP nin il ortalamasının üzerinde oy aldığı yerlerden biridir (% 38.3). Burası gecekondu yerleşim yerlerinin çok fazla olmadığı bir ilçedir. Balçova da CHP nin en yüksek oy aldığı yerler orta ve üst gelir gruplarının olduğu yerlerdir. Balçova da partilerin aldığı oylar şöyledir: CHP % 38.3 GP % 15.1 AKP % 13.4 DEHAP % 3.9 Bu sonuçlar itibarıyla, yerel seçimleri CHP nin kazanmasına kesin gözüyle bakılabilir. Genel olarak üst gelir gruplarının oturduğu Korutürk mahallesinde alınan oylar şöyledir: CHP % 47.2 GP % 10.8 AKP % 9.6 DEHAP % 2.8 Benzer bir sosyo-ekonomik grubu temsil eden Teleferik mahallesinde de CHP birinci parti durumundadır: CHP % 38.7 AKP % 16.3 GP % 14.4 DEHAP % 4.1 Orta ve üst gelir grubunu temsil eden bir mahalle olan Onur mahallesinde yine CHP birinci partidir: CHP % 36.8 GP % 15.5 AKP % 13.5 MHP % 8.3 DEHAP %3.5 Orta ve üst gelir gruplarının yaşadığı bölgelerde CHP nin açık ara önde olduğu görülmektedir. AKP ve GP nin oyları buralarda birbirine yakındır (% 15 civarı). AKP, GP ve DEHAP ın orta ve üst gelir gruplarından aldığı oylar il genelinde aldıkları oyların ortalamasından düşüktür. Bu göstermektedir ki, bu partiler alt gelir gruplarından, gecekondu bölgelerinden, kente henüz entegre olmamış seçmenlerden daha yoğun olarak oy almaktadır. CHP içinse tersi bir durum söz konusudur. MHP açısından ise dikkat çekici durum, MHP nin tüm kesimlerden aşağı yukarı aynı oranda oy alabilmesidir. B. Buca:
4 Buca, CHP nin seçim bölgesi ortalamasının altında oy aldığı yerlerden biridir. İlçe, yoğun gecekondu yerleşiminin bulunduğu yerlerden biridir. Etnik ve mezhep yapısı karışıktır. Bu, seçim sonuçlarına da yansımıştır. İlçe genelinde ilk üç partinin aldığı oylar birbirine yakındır. Önümüzdeki belediye başkanlığı seçimlerinde bu üç partinin yarışacağı söylenebilir. Seçimin kazanılmasında adayın kimliği etkili olacaktır. Ayrıca küçük partilerin oyların kime yöneleceği meselesi de önemlidir. Örneğin DEHAP seçmeninin oyları AKP ye mi, CHP ye mi gidecektir? Buca ilçe genelinde oyların bazı partilere göre dağılımı şöyledir: CHP % 26 AKP % 21.7 GP % 19.8 DEHAP % 6.4 Buca nın varoş/gecekondu bölgesi olarak tanımlanan alt gelir gruplarının olduğu yerlerde oyların dağılımı şöyledir: Çamkule: CHP % 28.6 AKP % 26.2 GP % 13.8 DEHAP % 11.2 Fırat: AKP % 29 GP % 20.9 CHP % 17.3 DEHAP % 6.4 Göksu: AKP % 31.9 GP % 21 DEHAP % 14.3 CHP % 11.4 MHP % 9.7 DEHAP ın aldığı oylar Kürt kökenlilerden gelmektedir. MHP nin aldığı oy, ağırlıklı olarak Elazığ kökenlilerin oylarıdır. İnönü: AKP % 31.8 GP % 20.8 DEHAP 16.5 CHP % 9.7 Kozağaç:
5 GP % 22.7 AKP % 22.3 CHP % 21.2 DEHAP % 1.7 Kuruçeşme: CHP % 39.6 AKP % 17 DEHAP % 15.8 GP % 10.4 CHP nin Kuruçeşme de aldığı oyların yüksek olmasının nedeni buradaki Alevi kökenlilerden oy almasıdır. AKP nin oyları, ağırlıklı olarak buradaki Erzurum kökenlilerden gelmektedir. Buradaki Nakşibendi tarikatından olanların oyları da AKP ye yönelmiştir (Bu Kozağaç için de geçerlidir). DEHAP ın aldığı oylar ise, özellikle Diyarbakırlı Kürtlerden gelmektedir. Buca da orta ve üst gelir gruplarının oturduğu yerlerdeki/ilçe merkezindeki oy dağılımı ise şöyledir: Barış: CHP % 34.7 GP % 17.5 AKP % 16.8 DEHAP % 5.5 Efeler: CHP % 35.2 GP % 16.8 AKP % 15.9 DEHAP % 2.6 Menderes: CHP % 38.5 AKP % 16.6 GP % 13.7 DEHAP % 3 Vali Rahmi Bey: CHP % 42.5 GP % 14.8 AKP % 11.9 DEHAP % 2
6 Buca geneli açısından bakıldığında CHP nin ilçe merkezinde orta ve üst gelir gruplarından aldığı oylarının, alt gelir gruplarının olduğu çevre de/gecekondu bölgelerinde aldığı oylardan yüksektir (Gelir seviyesi yükseldikçe alınan oylar da artmaktadır. Örneğin Barış, Efeler ve Menderes mahallelerine nazaran Vali Rahmi Bey de üst gelir gruplarının oranı daha yüksektir. Nitekim, burada CHP nin aldığı oylar % 40 ı aşmıştır); yani, ilçe merkezinde alınan oylar, ilçe ortalamasının üzerindedir. Gecekondu bölgelerinde alınan yüksek oylar genellikle Alevi oylarıdır. Bir kültürel kimlik olan Alevilerin oyları CHP ye gelmektedir. DEHAP a yönelen oylar da ekonomik ya da sınıfsal bir yapılanmanın gereği yönelen oylar değildir; DEHAP etnik bir kimliğin sembolü olarak Kürt oylarını almaktadır. DEHAP, çevre de güçlü, merkez de zayıftır. Yukarıda da değinildiği üzere, rejimle sorunlu kültürel,dinsel ve etnik kimliklerin oylarını alan AKP ve DEHAP ın seçmenlerinin ortak özellikleri bulunmaktadır. Buca genelinde CHP, AKP ve GP nin birbirine yakın oy alması, yerel seçimin zorlu geçeceğinin bir işareti sayılmalıdır. CHP nin kazanabilmesi için özellikle zayıf olduğu çevre de/varoşlarda çalışması gerekmektedir. C. Gaziemir: Gaziemir de CHP, AKP ve GP nin aldığı oylar birbirine yakındır. Buca ile bir paralellik arz etmektedir: CHP % 24.1 AKP % 18.8 GP % 18.6 DEHAP % 6.6 Gaziemir de alt gelir gruplarının oturduğu, gecekondu bölgesi olan üç mahalleyi ele aldık: Aktepe: AKP % 30.1 GP % 20.1 CHP % 16.2 DEHAP % 7.7 Beyazevler: DEHAP % 23 CHP % 21.7 AKP % 18.2 GP % 16 Sarnıç: GP %36 AKP % 14.9 ANAP % 12.3 CHP % 11.4 DEHAP % 3.2
7 Söz konusu bölgelerde Kürt seçmenlerin oyları DEHAP a gitti. Bu, Beyazevler de DEHAP ın birinci parti olmasını sağladı. Sarnıç taki DEHAP oyları Diyarbakır ve Batman lı Kürt oylarıdır. Muhafazakar Doğu kökenlilerin oyları da AKP ye gitti. Sarnıç taki tablo ilginçtir. Burada, 1980 li yıllarda gelen Bulgaristan göçmenleri vardır. Bunların oylarının önemli bir bölümü GP ye gitti. Aynı göçmenlerin oylarının bir bölümü de ANAP a yöneldi. Bunun nedeni, onların ANAP iktidarı döneminde Türkiye ye gelmiş olmaları olsa gerektir. İzmir geneli açısında bakılacak olursa, önceki seçimde DSP ve ANAP a yönelen göçmen oylarının büyük bölümü GP ye kaydı. Gaziemir de de belediye seçimlerinin CHP, AKP ve GP arasında geçeceği tahmin edilebilir. D. Konak: CHP nin Konak ta aldığı oy, il ortalaması civarındadır ve takipçisi iki partiye (GP, AKP) % 10 civarında fark attığı bir ilçedir: CHP % 29.7 GP % 19.4 AKP % 17.6 DEHAP % 6.8 Konak ilçesinin büyüklüğü nedeniyle burada daha fazla mahalleyi ele aldık. Alt gelir gruplarının oturduğu gecekondu bölgelerinde, etnik ve mezhep kimliklerinin daha belirgin olduğu, çevre olarak tanımlanan bölgelerde oy dağılımı şöyledir: Cennetçeşme: DEHAP % 25.8 GP % 24 AKP % 18.4 MHP % 11.3 CHP % 10.3 Son 10-15 yılda oluşan bir gecekondu bölgesi olan Cennetçeşme, halen göç alan bir yerleşim yeridir. Oyların dağılımı da buradakilerin etnik, mezhep, bölgesel, kültürel durumlarına göre değişmektedir. Alevi kökenlilerin oylarının genel olarak CHP ye gittiğini söylemek mümkündür; ancak bu, CHP yi 5. parti olmasını önleyememiştir. DEHAP oyları Kürt kökenlilerin oylarıdır. AKP oyları muhafazakar Kürt ve Doğu kökenlilerden gelmektedir. GP nin oyları ise temelde, tepkisel ve ekonomik yardım gibi nedenlere dayanmaktadır. MHP, varoşlarda ve kent merkezinde dengeli bir oy dağılımına sahiptir. Köken itibarıyla milliyetçi-muhafazakar kökenlilerin oyları (orta Anadolu şehirleri, Elazığ, Erzurum, Yozgat vb. yerlerden gelenler ) MHP ye yönelmektedir. Kadifekale: DEHAP % 49.2 AKP % 17.2 GP % 12.2 CHP % 6.1 Kadifekale, DEHAP ın kalelerinden biridir. Mardinlilerden oluşan ağırlıklı bir nüfusu vardır. Ayrıca burada Diyarbakırlılar da bulunmaktadır. Nüfusunun tamamına yakını Doğu ve Güneydoğu kökenlidir. Kürt kimliği ağır basanlar DEHAP a, muhafazakar kimliği ağır
8 basanlar AKP ye oy vermişlerdir. Burada her iki partinin aldığı oyların toplamı % 70 civarındadır. Kadifekale de seçimlere katılım oranı % 70 dir. Burayı iyi tanıyan biriyle yaptığım bir sohbette, Seçime katılmayanların oylarını da DEHAP a saymak gerekir (DEHAP % 70 almış saymak gerekir); çünkü, onların çoğu güvenlik güçlerince aranan kişilerdir, yakalanacakları için sandık başına oy kullanmaya gelmemişlerdir. Nitekim, oy kullanmaya gelen, güvenlik güçlerince aranan bazı kişiler yakalandı dedi. Limontepe: CHP % 25.6 AKP % 22.6 DEHAP % 16.8 GP % 13.7 Burada CHP nin aldığı oyların yüksek olmasında Alevi oylarının etkisi vardır. Etnik olarak Kürt kökenlerin yoğun olduğu yerlerden biri olması DEHAP ın oylarının ilçe ortalamasının üzerinde olmasının nedenlerindendir. AKP ise, muhafazakar Kürt seçmenlerinin ve diğer muhafazakar Doğu kökenlilerin oylarını alarak ikinci parti durumuna gelmiştir. GP nin aldığı oylar bu bölgelerde çoğunlukla yaptığı ekonomik yardımlara (para, cep telefonu, yiyecek yardımı ) dayanmaktadır. Ayrıca diğer partilere tepki duyan seçmenin tepkisel olarak oy vermesi de söz konusudur. Vezirağa: DEHAP % 53.4 GP % 23.5 CHP % 5.7 AKP % 4.5 Yz. Şerafettin: DEHAP % 24.8 AKP % 22.8 CHP % 16 GP % 11.8 Her iki yerleşim yerindeki DEHAP oyları, Kürt kökenlilerin oylarıdır. Yz. Şerafettin deki CHP oyları Alevi kökenlilerin oyları nedeniyle görece yüksektir. Yine burada AKP oyları muhafazakar Doğu kökenlilerin oylarıdır. Orta ve üst gelir gruplarının oturduğu yerleşim yerlerinde oy dağılımı çok farklıdır. Öncelikli olarak üst gelir gruplarının oturduğu yerleşim yerlerine bakalım: Alsancak: CHP % 49.8 ANAP % 9.5 YTP % 9.2 GP % 9 DYP % 6.5
9 AKP % 4.8 MHP % 3.8 DEHAP % 1.2 CHP, bir çok üst gelir grubunun oturduğu yerde olduğu gibi Alsancak ta da açık ara öndedir. Oyların yaklaşık yarısını almıştır. Bu, CHP için son derece olumlu olmakla beraber, Konak ın bir başka semti olan Kadifekale de aldığı oy % 6 dır. Arada büyük bir uçurum vardır. Görülen o ki, CHP, merkez in oylarını almada başarılıdır; ancak, aynı başarı CHP nin sosyal demokrat kimliğine rağmen-, Çevre nin oylarını alma bakımından söz konusu değildir. Üst gelir gruplarının (bazılarının deyimiyle tuzu kuruların, statükocuların) yaşadığı merkez de CHP nin yanı sıra, varoşlarda/çevre de hemen hiç olmayan bir parti olan YTP de vardır. İzmir geneli açısından bakıldığında merkez de ANAP ve DYP % 5-10 aralığında oy alabilmektedir. Merkez de her iki partinin birbirine yakın oy aldığı görülmektedir. DYP nin ANAP tan farkı kırsal kesimden (özellikle ikinci bölgede) oy alabilmesidir, ki bu, DYP nin ANAP a özellikle ikinci bölgede fark atmasının ana nedenidir. Varoşlarda ise, genelde her iki parti il ortalamasının da altındadır. GP nin aldığı oylar da ilçe ve il ortalamasının altındadır. AKP nin de çok düşük oy alması, İzmir seçmeninin genel karakteristiğinin bir yansıması olsa gerektir. Alsancak a ilişkin belirtilmesi gereken son bir durum da, seçime katılım oranının çok düşük olmasıdır (% 66.4). Katılmayan seçmenin de CHP ye oy verebileceği düşünülecek olursa CHP nin burada % 70 civarında oy alması mümkün olabilecekti. Seçime katılmayan seçmenin katılmama nedenleri araştırılmalı ve katılmalarını sağlamaya yönelik politikalar belirlenmelidir. DEHAP ın aldığı oy da ilçe ve il ortalaması açısından düşüktür. Görülen o ki, kente entegre olan ve üst gelir gruplarında yer alanlar DEHAP gibi marjinal ve etnik partilere oy vermemektedir. Burada, varoşlara yönelik izlenecek devlet politikasının da ipuçları bulunmaktadır. Göztepe: CHP % 50.7 GP % 9.2 YTP % 8.9 ANAP % 6.6 AKP % 6.5 DEHAP % 1.3 Güzelyalı: CHP % 50 GP % 11.2 YTP % 7.6 AKP % 6.4 DEHAP % 1.4 Üst gelir gruplarının oturduğu Alsancak, Göztepe ve Güzelyalı semtlerinde oyların dağılımı paralellik arz etmektedir. CHP açık ara öndedir. Onu % 10 gibi oranla GP izlemektedir. GP nin buralarda aldığı oyların DSP, ANAP ve DYP gibi partilerden geldiği söylemek mümkündür (Varoşlarda GP nin oy alma nedenleri daha farklıdır, ekonomik yardım vs.). GP ye giden oyların bir bölümünü (en azından DSP den gidenleri) CHP alabilir. CHP, bu oyları ve sandık başına gitmeyen seçmenin oylarını almak için çaba harcamalıdır. Aynı
10 durum YTP nin oylarını almak için de geçerlidir. Her üç semtte de DEHAP ın oylarının % 1 civarında olması dikkat çekicidir. Bunun nedenlerini yukarıda belirtmiştik. Orta ve üst gelir gruplarının karışık olarak oturduğu semtlerde oy dağılımı ise şöyledir: Bahçelievler: CHP % 41.5 GP % 16.3 AKP % 11.4 DYP % 7.5 YTP % 5.8 DEHAP % 1.3 Muratreis: CHP % 42.3 GP % 15.4 AKP % 9.6 DYP % 6.8 YTP % 6.7 DEHAP % 1.1 Poligon: CHP % 49 GP % 11 AKP % 8 YTP % 7.3 DEHAP 1.8 Orta gelir gruplarının daha fazla olduğu Bahçelievler ve Muratreis te CHP nin oyları % 40 lara gerilemiş durumdadır. Üst gelir gruplarının olduğu yerlerde CHP nin oyunun % 50 olduğu düşünülecek olursa bu dikkat çekici bir gerilemedir. Benzer bir durum (bir iki puanlık gerileme), YTP için de geçerlidir. Her iki yerde, GP ve AKP oylarında bir miktar yükselme görülmektedir. Orta gelir gruplarında, üst gelir gruplarına göre GP ve AKP ye yönelik daha fazla bir destek mevcuttur. Üst gelir gruplarının daha yoğun ve orta gelir gruplarının daha az olduğu Poligon da ise, CHP nin oyları % 50 ye yakındır. YTP nin oyları ise, % 7 nin biraz üzerindedir. GP ve AKP oylarında da bir miktar gerileme vardır. Her üç bölgede DEHAP ın oyları aşağı yukarı aynıdır (% 1 civarı). E. Narlıdere: Narlıdere, seçmen kitlesinin ve gelir gruplarının son derece karışık olduğu bir ilçedir. İlçede, yoğun bir Alevi nüfus bulunmaktadır. Alt gelir gruplarının olduğu gecekondu bölgeleri bulunduğu gibi, üst gelir gruplarının oturduğu, villaların olduğu sahil kesimi de vardır. Buralardaki oy dağılımını vermeden önce ilce genelindeki oy dağılımına bakalım: CHP % 49.8 GP % 10.7
11 DEHAP % 8.7 AKP % 8.6 CHP üst gelir gruplarının ve Alevi oylarının da etkisiyle açık ara ile önde görülmektedir. Bu açıdan bakıldığında, yerel seçimlerde büyük bir aksilik olmazsa CHP nin seçimleri burada kazanmasına kesin gözüyle bakılabilir. Alt gelir gruplarının oturduğu gecekondu bölgelerinde oy dağılımı şöyledir: 2. İnönü: CHP % 43.9 DEHAP % 25.8 AKP % 9.8 GP % 8.8 Huzur: CHP % 63 AKP % 6.7 GP % 6.5 DEHAP % 3.6 Gecekondu bölgesi olmasına rağmen CHP nin buralarda yüksek oy almasının nedeni yoğun Alevi nüfusun varlığıdır. 2. İnönü de DEHAP bu ölçüde yüksek oy alması da Kürt seçmenlerin çokluğu ile ilgilidir. Genel olarak üst gelir gruplarının oturduğu yerlerde ise oy dağılımı ise şöyledir: Altıevler: CHP % 41.1 GP % 12.2 AKP % 11.5 YTP % 7.5 DEHAP % 3.3 Narlı: CHP % 61.6 GP % 8.6 AKP % 4.5 DEHAP % 4.2 YTP % 3.5 Sahilevleri: CHP % 43 GP % 13.3 AKP % 12
12 DYP % 9.2 YTP % 5.1 DEHAP % 3 Bu üç yerleşim yerindeki oylardaki göreceli değişiklik yapının tam anlamıyla homojen olmamasıyla ilgilidir. Narlı, üst gelir gruplarının, öğretim üyelerinin, emeklilerin oturduğu bir yerdir. Her üç yerde de Kürt nüfusun kısmen varlığı DEHAP ın oylarını yükseltmektedir. Bu yerleşim yerleri tam anlamıyla üst gelir gruplarının yerleştiği yerler değildir; kısmen de olsa orta ve alt gelir grupları da bulunmaktadır. Burada ele alınan ilçeler merkez ilçelerdir. O nedenle çevre ilçeler incelenmemiştir. Bununla birlikte Torbalı ya ilişkin küçük bir değerlendirme yapılacaktır. Torbalı nın gecekondu yerleşim yerlerinden biri olan Atatürk mahallesine değineceğiz: Torbalı Atatürk Mahallesi: DEHAP % 34.3 AKP % 22.1 GP % 14.5 DYP % 7.6 CHP % 6.6 MHP % 6 Buradaki Kürt oylarının (Diyarbakır, Bismil) topluca DEHAP a yöneldiğini söyleyebiliriz. Zaza oyları ise diğer partiler arasında dağılmıştır. Ayrıca AKP muhafazakar Kürt seçmenlerin oylarını da almıştır. II. Bölge: A. Bornova: İzmir in en büyük ilçelerinden biri olan Bornova da oyların bazı partilere göre dağılımı şöyledir: CHP % 29.7 GP % 20.1 AKP % 17.4 DEHAP % 4.6 Bornova da CHP nin aldığı oy il ortalaması civarındadır. Diğer iki partiyle arasındaki fark % 10 civarındadır. GP nin Bornova gibi büyük bir ilçede il ortalamasının üzerinde oy almasını buradaki yoğun göçmen nüfusuna bağlamak gerekir. Aşağıda bu konuya daha ayrıntılı olarak değinilecektir. Yerel seçimlerde Bornova da CHP nin en büyük rakibinin GP olacağını söylemek mümkündür. AKP de iktidar olmanın avantajını kullanmaya çalışacaktır. Bu açıdan bakıldığında Bornova da yerel seçimin zorlu geçeceğini söylemek gerekir. Alt gelir gruplarının oturduğu yerleşim yerlerinde, yani çevre olarak tanımlanabilecek ve etnik ve mezhepsel olarak kimliklerin ön plana çıktığı yerlerde oy dağılımı şöyledir: Doğanlar: AKP % 26.3 GP % 25.6
13 CHP % 10.9 DEHAP % 10.3 MHP % 10 Doğanlar eskiden CHP nin kalesi olarak nitelen bir yerleşim yeridir.burada Alevi kökenliler de yaşamaktadır. Büyük ölçüde onlardan aldığı oyla, güçlükle 3. parti olabilmiştir. Doğu ve Güneydoğu dan eski yıllarda göç almıştır. AKP nin muhafazakar Doğu-Güneydoğu kökenli seçmenlerin oylarını aldığı söylenebilir. GP ise, yaptığı ekonomik yardımlar, diğer partilere yönelik tepkiler nedeniyle bu ölçüde oy almış olabilir. DEHAP ise, Kürt kökenli seçmenlerin oylarını almıştır. Gökdere: CHP % 46.5 GP % 23.9 DYP % 8.1 AKP % 5.5 Gökdere, Bornova nın bir köyüdür. Bu köy, Alevi köyüdür. O nedenle buraya aldık. Görüldüğü üzere burada, CHP yaklaşık olarak oyların yarısını almıştır. Mevlana: AKP % 27.4 GP % 24.7 DEHAP % 14 CHP % 10.6 Mevlana mahallesi Konya ve Afyonluların yoğun olarak oturduğu bir yerleşim yeridir. Dinsel kimlikler ağır basmaktadır. Nitekim AKP nin aldığı oylar bunu göstermektedir. Yoksul bir yerleşim yeri olan Mevlana da ekonomik ve tepkisel nedenlerle GP de AKP ye yakın oy almıştır. Buradaki Kürt kökenlilerin verdiği oylar nedeniyle DEHAP yüksek oy alabilmiştir. CHP ise, pek çok gecekondu bölgesinde olduğu gibi ilk üç sıraya girememiştir. Rafetpaşa: GP % 30.9 AKP % 20.3 CHP % 19.1 DEHAP % 2.2 Göçmen (Balkan göçmeni) nüfusun yoğun olarak yaşadığı, alt ve kısmen de orta gelir gruplarının yerleştiği bir yerdir. Göçmen seçmenlerin yoğunluğu, GP nin burada % 30 un üzerinde oy almasını sağlamıştır. Benzer bir durum Yeşilova için de geçerlidir. Yeşilova: GP % 25.6 AKP % 23.3 CHP % 19 MHP % 7.7
14 DEHAP % 3.2 Yeşilova da göçmen ağırlıklı bir yerleşim yeridir. Nitekim burada da GP birinci parti olmuştur. Göçmen oylarının blok olarak GP ye gittiğini söylemek zordur; ama, özellikle yakın yıllarda gelenlerin daha yoğun olarak GP ye oy verdiği söylenebilir. Göçmen nüfusun oy verdiği birinci parti GP dir bunu CHP izliyor denebilir. Görüldüğü üzere, yerel seçimlerde göçmen oyları üzerinde GP ile CHP arasında ciddi bir rekabet yaşanacaktır. AKP nin buralarda aldığı oylar çoğunlukla Doğu kökenli muhafazakar seçmenden kaynaklanmaktadır. DEHAP ise, Kürt kökenli seçmenden oylarını blok olarak almaktadır. Orta ve üst gelir gruplarının yaşadığı yerleşim yerlerinde ise oyların dağılımı, alt gelir gruplarına göre daha farklıdır: Erzene: CHP % 41.3 GP % 14.4 AKP % 12.2 MHP % 6.3 YTP % 5.9 DEHAP % 3.2 Kazımdirik: CHP % 47.3 AKP % 11.1 GP % 9.2 MHP % 6.4 YTP % 5.9 DEHAP % 2.4 Manavkuyu: CHP % 46.3 AKP % 11.8 GP % 10.3 MHP % 7 YTP % 5.6 DEHAP % 2.8 Her üç yerleşim yeri de orta ve üst gelir gruplarının oturduğu, merkez olarak nitelenebilecek yerlerdir. Nitekim buralarda CHP nin aldığı oylar % 40-50 arasındadır. Başka ilçelerdeki orta ve üst gelir gruplarından CHP nin aldığı oylarla paralellik arz etmektedir. YTP nin aldığı oylar ise (biraz altında olmakla beraber), il genelinde orta ve üst gelir gruplarından aldığı oylarla örtüşmektedir. DEHAP ın aldığı oylar ise, doğal olarak il ortalamasının altında olmakla beraber, az da olsa orta ve üst gelir gruplarının yerleştiği diğer bölgelerden yüksektir. Bunun nedeni her üç bölgenin de orta ve üst gelir gruplarının oturması bakımından homojen olmaması, yer yer alt gelir gruplarına mensup Kürt yerleşimlerinin olmasına bağlanabilir.
15 B. Çiğli: Çiğli, CHP nin il ortalamasının üzerinde oy aldığı ilçelerden biridir. Alınan oylara bakıldığında, CHP nin rakiplerine fark attığı görülür. Bu bakımdan önümüzdeki yerel seçimleri de kazanması mümkündür: CHP % 36 GP % 18.9 AKP % 14.5 DEHAP % 5.3 Genel olarak Çiğli ye bakıldığında, orta düzeyde gelir grubunun bulunduğu görülür. Etnik ve mezhep yapısındaki çeşitlilik oyların dağılımını da etkilemiştir. Çiğli genelinde Alevi nüfus bulunmaktadır. Doğu ve Güneydoğu dan göç aldığı gibi, Balkan göçmenleri de bulunmaktadır. İç içe geçmişlik oyların değerlendirilmesini zorlaştırmaktadır. Orta gelir gruplarının oturduğu yerleşim yerlerinde oyların dağılımı şöyledir: Ahmet Taner Kışlalı: CHP % 45.7 GP % 12.4 AKP % 10.4 DEHAP % 8.2 Emekli öğretmenlerin, orta gelir grubundaki insanların oturduğu bir yerleşim yeri olan bu semtin muhtarı da CHP lidir. CHP nin yüksek oy almasının nedenlerinden biri de yüksek eğitim/kültür seviyesidir. Kürt kökenli seçmenlerin varlığı DEHAP ın il ve ilçe ortalamasının üzerinde oy almasının nedenidir. Orta ve alt gelir gruplarının olduğu yerlerde ise oyların dağılımı şöyledir: İstasyonaltı: GP % 26.4 CHP % 23.4 AKP % 17.6 DEHAP % 1.6 GP nin birinci parti çıkmasının nedeni, buradaki göçmen kökenli seçmenlerin yoğunluğudur. Şirintepe: CHP % 44.2 GP % 18.1 AKP % 10 DEHAP % 7
16 CHP nin birinci parti olmasında buradaki Alevi kökenli seçmenin varlığının etkisi büyüktür. DEHAP da Kürt kökenli seçmenin oylarını almıştır. Alt gelir gruplarının yer aldığı yerleşim yerlerinde alınan oylar şöyledir: Güzeltepe: CHP % 48.6 DEHAP % 13.5 GP % 13.4 AKP % 11.1 Burada CHP nin bu ölçüde yüksek oy almasının nedenlerinden biri de Alevi kökenli seçmenlerin varlığıdır. DEHAP, Kürt kökenli seçmenlerin desteğiyle ikinci parti durumundadır. İzkent: CHP % 41.1 GP % 17.2 AKP % 13.6 DEHAP % 5.5 C. Karşıyaka: İzmir in büyük ilçelerinden biri olan Karşıyaka da CHP nin aldığı oylar, diğer partilerden oldukça fazladır. Bu açıdan bakıldığında önümüzdeki yerel seçimlerde CHP nin kazanmasına kesin gözüyle bakılabilir. CHP % 36.7 GP % 15.8 AKP % 15.7 DEHAP % 5 Üst gelir gruplarının oturduğu, merkez olarak nitelenebilecek yerleşim yerlerinde belli başlı partilerin aldığı oyların dağılımı şöyledir: Donanmacı: CHP % 55 GP % 8.6 YTP % 7.8 ANAP % 6.4 DYP % 5.5 AKP % 4.7 DEHAP % 1.1 Mavişehir: CHP % 63.1 YTP % 8.8
17 ANAP % 5.7 DYP % 5.3 AKP % 3.4 GP % 3 DEHAP % 1.4 Yalı: CHP % 35.9 GP % 20.4 AKP % 10.8 DEHAP 6.3 Üst gelir gruplarının oturduğu bu üç yerleşim yerindeki oyların dağılımı ilginç bir özellik taşımaktadır. GP ve CHP oylarının toplamı her üç bölgede de birbirine yakındır. Dikkat çekici olan, Mavişehir de GP ye gidecek oyların CHP ye, Yalı da CHP ye gidecek oyların GP ye gitmesidir. Bu, eski DSP seçmeninin CHP ve GP arasında bölündüğünün açık bir göstergesi olsa gerektir. Merkez de genelde CHP nin % 50, GP nin de % 10 civarında oy alması beklenirken (diğer merkez niteliğindeki ilçelerden yola çıkarak), bazı faktörlerin etkisiyle (ki bu ayrıca araştırılmalıdır), DSP den CHP ve GP ye oy kaymasında orantılarda farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Eldeki verilere göre, İzmir genelinde DSP seçmeninin % 50 si CHP ye yönelmiştir ve GP nin oylarının % 40 ı da DSP den gelmiştir. Ancak bu oran bazen farklılık arz etmektedir. İlginç olan oyların gidiş oranları farklı olmakla beraber, DSP seçmeninin bu iki parti arasında gidip gelmesidir. Orta ve üst gelir gruplarının olduğu yerleşim yerlerinde oyların dağılımı şöyledir: Alaybey: CHP % 44.8 GP % 13.7 DYP % 7.1 YTP % 6.8 AKP % 6.5 Alaybey deki oy dağılımı, orta ve üst gelir gruplarının oy dağılımına tipik bir örnektir. CHP, % 40-50 aralığında oy almıştır. GP, % 10 un üzerindedir ve YTP de % 6-7 aralığındadır. Orta gelir gruplarının oturduğu yerleşim yerlerinde oyların dağılımı şöyledir: Dedebaşı: CHP % 35.3 GP % 21.1 AKP % 9.4 YTP % 8.6 DEHAP % 2.7
18 Buradaki oyların dağılımına bakıldığında CHP ye gitmesi gereken oyların bir bölümünün (birkaç puan) GP ve YTP ye kaydığı görülmektedir. Bu, daha önce de değindiğimiz gibi eski DSP oylarının bu partiler arasında dağıldığını göstermektedir. Genelde bu orantılı bir dağılım iken, bazı yerleşim yerlerinde orantının altına ya da üstüne indiği görülmektedir. Orta ve alt gelir gruplarının oturduğu yerleşim yerlerinde oyların dağılımı şöyledir: Soğukkuyu: CHP % 49.7 GP % 10.5 AKP % 8.5 YTP % 6.6 DEHAP % 2.4 Soğukkuyu yu ikiye ayırmak gerekir. Soğukkuyu nun alt tarafı (Yalı tarafı, Girne nin baş tarafları) orta gelir grubunun oturduğu yerlerdir. Soğukkuyu nun üst tarafı ise (Yamanlar tarafı) alt gelir gruplarının oturduğu yerlerdir (Her iki taraftaki oyların dağılımını ayrı ayrı incelemek gerekir!). Alt gelir gruplarının oturduğu, çevre olarak nitelenebilecek yerleşim yerlerinde oyların dağılımı şöyledir: Gümüşpala: AKP % 24.5 GP % 19.3 CHP % 16.6 BBP % 11.6 DEHAP % 2.8 Erzurumlular başta olmak üzere, muhafazakar Doğu kökenlilerin yerleştiği bir yerdir. Eski gecekondu bölgesidir. Oyların dağılımı, muhafazakar temele dayalı olarak dikkat çekmektedir. Nitekim, AKP nin birinci olması ve BBP gibi küçük bir partinin % 11.6 oranında oy alabilmesi bunu göstermektedir. Yine GP, yaptığı ekonomik yardımlarla ve tepkisel oylarla bu ölçüde oy alabilmiştir. CHP ise, gecekondu bölgelerinde aldığı geleneksel oyları almıştır. Yamanlar: CHP % 33.2 AKP % 23.3 DEHAP % 21.6 GP % 7.5 Kürt kökenli seçmenlerin çokluğu ve muhafazakar Doğu kökenliler AKP ve DEHAP ın yüksek oy almalarının nedenidir. CHP nin alt gelir gruplarında bu ölçüde yüksek oy alması ve hatta birinci parti çıkması buradaki Alevi nüfusun yoğunluğu ile açıklanabilir. Cengizhan: CHP % 40.2
19 GP % 15.8 AKP % 14.2 MHP % 8.2 DEHAP % 7 Çiçek mah: GP % 26.2 AKP % 24.2 CHP % 21.3 MHP % 7.2 DEHAP % 2.1 Onur: CHP % 33.3 DEHAP % 26.7 AKP % 16.6 GP % 10.7 Her üç mahalleye baktığımızda alt gelir gruplarına mensup olmaları ortak olmakla beraber, etnik, mezhep ve dinsel (muhafazakarlık, cemaat ilişkileri vs) farklılıklar bulunmaktadır. Nitekim bu, oyların dağılımına yansımıştır. Kürt nüfusun yoğun olduğu Onur mahallesinde DEHAP ikinci parti olarak çıkmıştır. Bu bölgelerdeki Alevi nüfusun yoğunluğu CHP nin aldığı oyları doğrudan etkilemiştir. Muhafazakar Kürt ve Doğu kökenli seçmenler de AKP nin aldığı oyları etkilemiştir. Kürt kökenli seçmenlerin DEHAP a yönelik oy vermeleri merkez ilçelerin yanı sıra, çevre ilçelerde de geçerlidir. Örneğin Menemen in Asarlık beldesinde benzer bir durum görülmektedir, ki buranın belediyesi DEHAP ın (eski HADEP) elindedir. Kürt nüfusun yoğun olarak yaşadığı ve alt gelir grupların ağırlıklı bir şekilde yerleştiği Asarlık taki oyların dağılımı şöyledir: DEHAP % 43.7 CHP % 15.9 AKP % 14.2 GP % 9.1 Genel Bir Değerlendirme ve Yerel Seçimler: İzmir özeline bakıldığında (ki bu değerlendirme tüm Türkiye için de yapılabilir!) sosyo-ekonomik grupların (alt, orta ve üst gelir gruplarının) oy vermelerinde sınıfsal kimliklerinin tek başına açıklayıcı olmadığı görülmektedir. Özellikle alt gelir gruplarının (ve kısmen de orta gelir gruplarının) oturduğu yerleşim yerlerinde etnik, mezhep ve dinsel (tarikat, cemaat ve muhafazakarlık ) gibi kimliklerin oy vermede çok etkili olduğu görülmektedir. Bu çerçevede; Alevi oylarının yoğun olarak CHP ye, Kürt oylarının DEHAP a ve muhafazakar Kürt ve Doğu kökenlilerin oylarının da AKP ye gittiği dikkat çekmektedir. Balkan kökenli göçmenlerin de daha yoğun olarak GP ye oy verdikleri gözlemlenmektedir.
20 İzmir de 1999 genel seçimlerinde % 40 oy alan DSP nin oylarının, 3 Kasım 2002 seçimlerinde % 50 sinin CHP ye, % 40 ın GP ye ve YTP ye (ve DSP nin kendisine) gittiği (GP oylarının % 40 ı DSP den) ve DSP seçmeninin % 10 unun sandık başına gitmediği şeklinde bir araştırma bulunmaktadır (Melek Göregenli, İki Hilalli Faşizm: Cem Uzan ve Genç Parti si, Siyasi Gazete, 21.03.2003). Bizim mahalleler bazındaki değerlendirmelerimiz Göregenli nin anket sonuçlarını doğrulamaktadır. Sandık başına gitmeyenlerin yarısının DSP ve CHP seçmeni olduğu değerlendirmesi yapılabilir. 1999-2002 Genel Seçimlerinde İzmir de merkez sol partilerin oylarının karşılaştırılması ve aradaki fark ve bu fark ile GP nin aldığı oyların (2002) oranı şöyledir 2 : 1999 2002 CHP+DSP CHP+DSP+YTP 1999-2002 Fark GP (2002) Buca Efeler % 52.3 % 42.1 % - 10.2 % 16.8 Göksu % 37.5 % 12.9 % - 24.6 % 21 İnönü % 35 % 11.2 % - 23.8 % 20.8 Konak Bahçelievler % 56.5 % 48.5 % -8 % 16.3 Göztepe % 57.4 % 61.3 % + 3.9 % 9.2 Güzelyalı % 59.2 % 59.1 % -0.1 % 11.2 Muratreis % 56.9 % 50.4 % - 6.5 % 15.4 Bornova Doğanlar % 40.7 % 13.1 % - 26.8 % 25.6 Erzene % 55.7 % 49.3 % - 6.4 % 14.4 Kazımdirik % 58 % 54.9 % - 3.1 % 9.2 Manavkuyu % 55.3 % 53.4 % - 1.9 % 10.3 Rafetpaşa % 55.8 % 24 % - 31.8 % 30.9 Yeşilova % 55.6 % 24.7 % - 30.9 % 25.6 Karşıyaka Çiçek % 53.8 % 25.5 % - 28.3 % 26.2 Donanmacı % 59.1 % 64.7 % + 5.6 % 8.6 Gümüşpala % 43.1 % 19.4 % - 23.7 % 19.3 Onur % 43.9 % 34 % - 9.9 % 10.7 Soğukkuyu % 59.1 % 57.8 % - 1.3 % 10.5 Yamanlar % 38.1 % 34.4 % - 3.7 % 7.5 Yukarıdaki tablo incelendiğinde, 1999 yılında CHP ve DSP nin aldığı oyların, 2002 yılında CHP, DSP ve YTP nin aldığı oylar açısından alt gelir gruplarının oturduğu yerlerde, gecekondu bölgelerinde önemli kayıpların olduğu görülmektedir. CHP 2002 seçimlerinde, DSP nin 1999 yılındaki başarısı gösterememiş ve alt gelir gruplarının/gecekondu bölgelerinin seçmenlerinin oyları CHP ye yönelmemiştir. Merkez solun, bu bölgelerdeki 1999-2002 de kaybettiği oyların oranı ile aynı bölgelerde 2002 de GP nin aldığı oylar arasında büyük paralellik bulunmaktadır. Anlaşılan odur ki, bu bölgelerde 1999 da DSP nin aldığı oyların önemli bir bölümü GP ye yönelmiştir. CHP, alt gelir gruplarının/gecekondu bölgelerinin olduğu yerlerde DSP nin boşluğunu dolduramamıştır. Önümüzdeki yerel seçimler de, bu bölgelerde CHP nin rakibinin GP olacağı anlaşılmaktadır. Orta ve üst gelir gruplarının olduğu 2 Seçim sonuçlarının 1999 yılı seçimleriyle karşılaştırılması konusunda dikkatimi çeken ve 1999 seçim sonuçlarını bana verme inceliğini gösteren Tarhan Erdem e teşekkür ederim.
21 yerlerde merkez solun oy kayıpları çok daha azdır ve buralarda GP nin aldığı oylar daha düşüktür. Orta ve üst gelir grupların olduğu yerlerde GP nin oylarının sağ partilerden (MHP, ANAP, DYP) de kaynaklandığı düşünülmektedir. 3 Kasım 2002 seçimleri İzmir özelinde göstermiştir ki, CHP; orta ve üst gelir gruplarının, merkez in oylarını yoğun olarak alan bir parti durumuna gelmiştir. Özellikle üst gelir gruplarının yaşadığı yerlerde oyları % 50 civarındadır ve hatta üzerindedir. Orta gelir gruplarının oy kullandığı yerlerde bu oran % 40 ve üzerindedir. Alt gelir gruplarının yaşadığı, kente entegrasyonun gerçekleşmediği gecekondu/varoş bölgelerinde, çevre de bu oran % 10 lara, hatta % 5 lere düşmektedir. Buralarda, en iyimser olarak 3. parti durumundadır. Hatta, AKP, GP ve DEHAP ın ardından 4. partidir. Bazen 5. parti olduğu yerler de vardır. Gecekondu bölgelerinde CHP nin 1. ya da 2. parti olarak çıktığı yerler de vardır. Buraların dikkat çekici özelliği Alevi yerleşiminin yoğun olduğu yerler olmalarıdır. Bu, söz konusu yerlerde CHP yi geride kalmaktan kurtarmıştır. 3 Kasım 2002 tarihinde yapılan genel seçimlerde AKP nin tek başına iktidara gelmesi, Meclis teki tek muhalefet partisi olan CHP ye büyük sorumluluklar yüklemektedir. Tek başına (TBMM de) muhalefet etmenin sorumluluğunun yanı sıra, AKP nin demokratik rejimle sorunlu bir parti olması, CHP yi savunmacı bir politikaya yöneltecektir. Nitekim AKP, 3 Kasım akşamından itibaren Anayasa nın üstünlüğüne değil, Meclis üstünlüğüne inandığını açık bir şekilde göstermiştir ve göstermektedir. Meclis in üstünde hiçbir güç tanımayan ve Meclis i her şeye kadîr (gücü yeten) olarak gören AKP nin rejimle çatışacağını tahmin etmek zor değildir. AKP nin elinde bulunduğu Meclis çoğunluğu, kendilerinin işlerini kolaylaştırmaktadır; ancak, en büyük dezavantajları acemilikleridir. Önümüzdeki yerel seçimlerde AKP nin kazanacağı büyük bir başarı, AKP yi önünde durulamaz bir hale getirecektir. Yerel seçimlerin iki turlu yapılması bu çerçevede önerilebilir. Bu ayrıntılı olarak üzerinde durulması gereken bir konu olmakla beraber, AKP gibi radikal partilerin seçimleri kazanmasını önleyebileceği gibi, küçük sosyal demokrat partilerin (DSP, YTP, SHP, CDP, BCP) de kaçınılmaz olarak, CHP nin adayını desteklemeleri sonucunu doğurabilir. Bu partilerle CHP arasındaki sorunlar nedeniyle ortak aday saptamak neredeyse imkansızdır. CHP nin önümüzdeki yerel seçimlerde Ankara, İstanbul ve İzmir başta olmak üzere büyük şehirleri kazanması önemlidir. Bu üç şehirden en azından birinin, hatta mümkünse ikisinin kazanılması CHP ye büyük moral verecektir. Her üç ilde seçimi AKP nin kazanması CHP için tek kelimeyle felaket olur. Üç büyük şehir içinde kazanılması en kolay seçim İzmir dir. Bu konuda CHP açısından en büyük avantaj DSP li İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina nın CHP ye geçmiş olmasıdır. GP nin yerel seçimlerde başarılı olmak için canla başla çalışacağını söyleyebiliriz. Çünkü GP, yerel seçimlerde başarılı olarak, Türk siyasal yaşamında kalıcı olduğunu (geçici olmadığını, bir kuyruklu yıldız olmadığını) ispatlamak isteyecektir. GP nin yerel seçimlerdeki başarısızlığı, önümüzdeki genel seçimlerde tamamen silinmesine ve bir umut olmaktan çıkmasına yol açabilir. AKP seçimlere iktidar olmanın avantajı ile giriyor. Merkez sağ dan güçlü bir adayla (Burhan Özfatura, Işılay Saygın ) seçimlere girmesi, merkez sağ seçmenin oylarının da AKP ye yönelmesine yol açabilir. Bu da seçimlerde AKP nin başarısını doğurabilir. Görülen o ki, % 25-30 oy alan aday seçimleri kazanır. CHP, 3 Kasım
22 seçimlerinde aldığı oyu koruyabilirse başarılı olabilir. Bu konuda en önemli avantaj, DSP li Piriştina nın CHP ye geçmiş olmasıdır. İlçelerdeki belediye başkanlığı seçimine gelince; özellikle % 30 ve üzerinde oy alınan ilçelerde seçimin kazanılması yüksek bir olasılıktır. Bunların başında Balçova, Çiğli, Karşıyaka ve Narlıdere gibi ilçeler gelmektedir. Son olarak, önümüzdeki yerel seçimler, salt bir yerel seçimden ibaret değildir. AKP nin başarılı olması durumunda iktidarını pekiştirmesi ve Cumhuriyet rejimiyle daha rahat bir hesaplaşmaya pervasızca girişmesine yol açabilir. CHP nin uğrayacağı yenilgi, parti içinde karışıklıklara yol açabilir ve bu, AKP nin daha rahat hareket etmesine neden olabilir. Bu tehlikeleri göz önünde bulundurarak CHP nin çok dikkatli bir politika izlemesi gerekmektedir.