Tablo 135. Bazı Önemli Nüfus Göstergeleri (Erzincan Merkez İlçe) Nüfus Göstergeleri Nüfus Artış Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Doğal Nüfus Artış Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Net Göç Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Genel doğurganlık Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Kaba Doğum Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Ölüm Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Yıllık Doğumlar Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Yıllık Ölümler Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu 2010-2015 21,7 15,7 7,8 8,6 13,9 7,0 65,8 66,4 15,5 16,0 7,6 7,3 2.223 2.267 1.095 1.041 2015-2020 17,7 5,1 5,1 7,7 12,6-2,7 65,2 66,2 14,0 15,3 8,9 7,6 2.223 2.293 1.411 1.137 2020-2025 9,6 5,8 3,7 7,1 5,9-1,3 67,5 68,1 13,9 15,2 10,2 8,0 2.354 2.332 1.727 1.235 2025-2030 8,3 4,9 2,7 6,1 5,6-1,3 68,1 67,9 14,0 14,8 11,3 8,7 2.482 2.340 2.002 1.370 2030-2035 6,1 3,0 0,7 4,3 5,4-1,2 62,9 62,1 13,0 13,6 12,3 9,3 2.394 2.186 2.267 1.502 2035-2040 4,9 2,2-0,4 3,5 5,3-1,2 61,3 61,3 12,7 13,4 13,1 9,9 2.403 2.181 2.479 1.616 2040-2045 4,0 1,6-1,2 2,8 5,2-1,2 60,8 62,2 12,4 13,3 13,5 10,6 2.394 2.196 2.622 1.739 2.2.1.2. Nüfusun Yafl Gruplar na Göre Da l m Nüfus projeksiyonlar ndan elde edilen nüfusun yafl gruplar na göre da - l m sonuçlar ayr nt l tablolar yerine, nüfus piramidi grafikleri olarak verilmifltir. Nüfus piramitlerin ba ml nüfus olarak kabul edilen 0-14 ve 65+ nüfus grubu turuncu renkli, 15-65 yeflil renkli olarak verilmifltir. Nüfus piramitlerinde askerlik görevini ifa etti i hesaplanan kabaca 12000 kifli dikkate al nmam flt r. Grafik 32. Erzincan İl Geneli Nüfus Projeksiyonu Nüfus Piramitleri (Dinamik Büyüme Senaryosu) (227.927) (243.173) (211.592) (252.642) (261.240) (268.497) (274.583) (279.075) 200
Grafik 33. Erzincan İl Geneli Nüfus Projeksiyonu Nüfus Piramitleri (Atalet Altında Büyüme Senaryosu) (211.911) (223.784) (228.910) (234.899) (240.109) (244.251) (247.620) (249.708) Grafik 34. Erzincan Merkez İlçe Nüfus Projeksiyonu Nüfus Piramitleri (Dinamik Büyüme Senaryosu) (136.250) (151.891) (165.951) (174.087) (181.484) (187.119) (191.237) (195.596) Grafik 35. Erzincan Merkez İlçe Nüfus Projeksiyonu Nüfus Piramitleri (Atalet Altında Büyüme Senaryosu) (136.484) (147.614) (151.396) (155.883) (159.730) (162.153) (163.975) (165.260) 201
Nüfus piramitlerinin biçimleri baz küçük girinti ve ç k nt lar hariç, genel olarak beklentilere uygun olup projeksiyonlar n tutarl l na iflaret etmektedir. Grafiklerden, nüfusun giderek yafllanaca aç kça görülmektedir. En üst çubuklardaki afl r ç k nt lar, bu çubuklar n 75 ve üzerindeki tüm yafllara ait olmas ndan kaynaklanmaktad r. Erzincan da pozitif net göç içinde ileri yafltaki kad nlar n önemli bir pay olmas nedeniyle, grafiklerde bu kesimin ç k nt - s daha fazlad r. Erzincan n yafl ortalamas n n Türkiye genelinin üzerinde olaca söylenebilir. Nüfusun önemli yafl gruplar olan 0-14, 15-64 ve 65+ yafl gruplar na göre da l m mutlak ve yüzde olarak afla da verilmifltir: Tablo 136. Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (Kadınlar ve Erkekler) Yaş Grupları 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 Erzincan İl Geneli Dinamik Büyüme Senaryosu Mutlak 0-14 15-64 65+ Yüzde 0-14 15-64 65+ Atalet Altında Büyüme Senaryosu Mutlak 0-14 15-64 65+ Yüzde 0-14 15-64 65+ Erzincan Merkez İlçe Dinamik Büyüme Senaryosu Mutlak 0-14 15-64 65+ Yüzde 0-14 15-64 65+ Atalet Altında Büyüme Senaryosu Mutlak 0-14 15-64 65+ Yüzde 0-14 15-64 65+ 51.873 148.465 23.254 23,2 66,4 10,4 51.947 148.453 23.511 23,2 66,3 10,5 35.135 101.551 11.564 23,7 68,5 7,8 35.191 101.563 11.730 23,7 68,4 7,9 51.104 160.271 28.551 21,3 66,8 11,9 50.929 158.918 25.936 21,6 67,4 11,0 35.728 111.282 17.045 21,8 67,9 10,4 35.434 109.814 14.365 22,2 68,8 9,0 53.076 166.628 35.469 20,8 65,3 13,9 50.832 161.651 28.427 21,1 67,1 11,8 37.370 116.202 24.201 21,0 65,3 13,6 35.294 111.109 16.993 21,6 68,0 10,4 53.722 169.636 41.549 20,3 64,1 15,7 52.343 163.694 30.862 21,2 66,3 12,5 37.590 117.979 30.518 20,2 63,4 16,4 36.095 111.978 19.810 21,5 66,7 11,8 53.828 171.595 47.817 19,7 62,8 17,5 52.439 164.879 34.791 20,8 65,4 13,8 37.536 118.993 36.762 19,4 61,5 19,0 36.063 112.140 23.527 21,0 65,3 13,7 54.697 175.872 49.928 19,5 62,7 17,8 52.019 167.332 36.644 20,3 65,3 14,3 38.032 121.861 39.226 19,1 61,2 19,7 35.527 113.025 25.600 20,4 64,9 14,7 54.737 180.261 51.585 19,1 62,9 18,0 51.145 168.753 39.722 19,7 65,0 15,3 38.303 125.909 39.729 18,8 61,8 19,5 34.667 113.680 27.628 19,7 64,6 15,7 54.140 184.250 52.685 18,6 63,3 18,1 50.248 169.325 42.135 19,2 64,7 16,1 37.782 129.748 40.066 18,2 62,5 19,3 34.034 114.155 29.071 19,2 64,4 16,4 202
Erzincan da 0-14 yafl grubunun say s mutlak olarak artmakla birlikte, nüfus içindeki pay giderek azalmaktad r. 15-64 yafl grubu nüfus da mutlak olarak artmas na karfl n, 2015 y l ndan sonra giderek azalma göstermektedir. Bu grubun pay n n nüfus içindeki pay azalsa da, 2045 y l na kadar %60 n alt na inmemektedir. 65+ nüfus grubu ise hem nüfus büyüklü ü olarak, hem de nüfus içindeki pay olarak giderek artmaktad r. Bu durum her iki senaryoya göre tüm il geneli ve merkez ilçe için de geçerlidir. Ancak, nüfus giderek yafllanmaya bafllasa da projeksiyon dönemi boyunca nüfusun önemli bir k sm çal flma ça nda olacakt r. Bu durum tüm Türkiye genelinde de benzer olup, ülkemizin ve dolay s yla Erzincan n iktisadi geliflmesi aç s ndan büyük bir avantajd r. Tüm projeksiyon dönemi boyunca erkek nüfus kad n nüfusun üzerinde kalmaya devam etmektedir. Bunda asker say s n n ilde fazla olmas etkilidir. Asker nüfus olarak kabul edilen 12.000 kifli dikkate al nmad nda, 2035 Y l ndan sonra kad n nüfus erkek nüfusu geçmeye bafllamaktad r. 2.2.1.3. Tekli Y llara Göre Nüfus Projeksiyonlar (2010-2025) Erzincan il geneli için, tekli y llara iliflkin nüfus projeksiyonu sonuçlar her iki senaryoya göre afla daki tabloda verilmifltir: Tablo 137. Tekli Yıllara Göre Erzincan İl Geneli Nüfus Projeksiyonları (2010-2025) Yaş Grubu Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam 2010 105.392 118.200 223.592 105.555 118.353 223.911 2011 107.100 119.838 226.938 106.837 119.567 226.405 2012 108.780 121.466 230.246 108.110 120.798 228.907 2013 110.429 123.085 233.514 109.375 122.046 231.424 2014 112.046 124.696 236.742 110.633 123.316 233.945 2015 113.629 126.298 239.927 111.538 124.246 235.785 2016 115.244 127.888 243.132 112.061 124.757 236.816 2017 116.861 129.455 246.316 112.576 125.246 237.823 2018 118.473 130.986 249.459 113.103 125.731 238.833 2019 120.085 132.484 252.569 113.637 126.207 239.844 2020 121.457 133.716 255.173 114.210 126.700 240.910 2021 122.518 134.637 257.155 114.859 127.273 242.129 2022 123.551 135.532 259.083 115.504 127.844 243.350 2023 124.556 136.422 260.978 116.134 128.423 244.555 2024 125.523 137.315 262.838 116.733 129.005 245.739 2025 126.429 138.213 264.642 117.294 129.604 246.899 2025 y l na kadar tekli y llara göre projeksiyon sonuçlar na bak ld nda, Erzincan il genel nüfusunun 2023 y l nüfusu dinamik büyüme senaryosuna göre yaklafl k olarak 261 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre ise 244 bin civar nda olmas muhtemeldir. Erzincan il geneli nüfusu 2011 den 2023 e 203
dinamik büyüme senaryosuna göre 34 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 18 bin kifli artmaktad r. Her iki senaryo için 2023 y l ndaki il genel nüfusu fark 16 bin kifli civar ndad r. Bu fark do urganl k ve ölümlülük varsay mlar ndan de il, göç varsay mlar ndaki farkl l ktan ortaya ç kmaktad r. Göçün dinamik büyüme senaryosunda öngörülenin iki kat kadar olmas durumunda, nüfusun 2023 Y l nda 10 bin kifli daha fazla olmas beklenebilir. Görülece i gibi Erzincan n nüfus bak m ndan büyük bir flehir olmas beklenmemektedir. Grafik 36. Tekli Yıllara Göre Erzincan İl Genel Nüfusu 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 Dinamik Kadın Dinamik Erkek Dinamik Toplam Atalet Altında Kadın Atalet Altında Erkek Atalet Altında Toplam Tekli y llara göre Erzincan merkez ilçe nüfus projeksiyonlar her iki senaryoya göre afla daki tabloda verilmifltir. Tablo 138. Tekli Yıllara Göre Merkez İlçe Nüfus Projeksiyonları (2010-2025) Yıllar Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam 2010 68.074 80.176 148.250 68.192 80.292 148.484 2011 69.689 81.797 151.486 69.405 81.469 150.874 2012 71.281 83.391 154.672 70.609 82.643 153.252 2013 72.847 84.956 157.803 71.802 83.816 155.618 2014 74.386 86.491 160.877 72.985 84.987 157.972 2015 75.894 87.997 163.891 73.808 85.806 159.614 2016 77.401 89.494 166.895 74.225 86.193 160.418 2017 78.900 90.952 169.852 74.621 86.546 161.167 2018 80.384 92.367 172.751 75.018 86.885 161.903 2019 81.862 93.746 175.608 75.415 87.211 162.626 2020 83.093 94.857 177.950 75.841 87.555 163.396 2021 84.012 95.661 179.673 76.345 87.974 164.319 2022 84.904 96.429 181.333 76.849 88.387 165.236 2023 85.775 97.180 182.955 77.342 88.796 166.138 2024 86.620 97.927 184.547 77.816 89.203 167.019 2025 87.419 98.669 186.088 78.264 89.619 167.883 204
2010 y l nda 148 bin olarak hesaplanan Erzincan Merkez ilçe y l ortas nüfusunun 2023 Y l nda dinamik büyüme senaryosuna göre 183 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 166 bin olarak hesaplanm flt r. Erzincan il geneli nüfusu 2011 den 2023 e dinamik büyüme senaryosuna göre 32 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 13 bin kifli civar nda artmaktad r. Her iki senaryo için 2023 nüfus fark 18 bin civar ndad r. Erzincan da 2009 Y l ndan itibaren bafllayan nüfus art fl n n bundan sonra da artmaya devam edece i düflünüldü ünde, nüfusun azald dönemlerde azalan il içi toplam talebinin üniversitenin büyüme aflamas nda son iki y ldaki gibi art fl göstermesi beklenmektedir. Bu talep art fl, il içi katma de er yaratma kapasitesinin art r lmas durumunda dinamik büyümeye, aksi halde atalet alt ndaki büyümeye neden olacakt r. Grafik 37. Tekli Yıllara Göre Erzincan Merkez İlçe Nüfusu 200000 180000 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 Dinamik Kadın Dinamik Erkek Dinamik Toplam Atalet Altında Kadın Atalet Altında Erkek Atalet Altında Toplam 2.2.1.4. Nüfusun Baz Önemli Yafl Gruplar na Göre Da l m ndan Hareketle Konut, stihdam, E itim ve Sa l k Politikalar Nüfus projeksiyonlar ndan hareketle gelecekteki konut ihtiyac n n belirlenmesi yan nda, belli yafl gruplar n n da l m ndan istihdam, e itim ve sa l k politikalar gelifltirilebilir. Konut Politikalar : Dinamik büyüme senaryosuna göre 2023 e kadar il genel nüfusunun 34 bin, merkez ilçe nüfusunun ise 32 bin civar nda artmas beklenmektedir. Bu durumda bu senaryoya göre merkez ilçe d fl ndaki nüfusun 2023 e kadar ancak 2 bin civar nda artmas beklenebilir. Merkez ilçe nüfus art fl n n da tamam n n flehir merkezinde gerçekleflmesi beklenir. Bu senaryo dikkate al narak Erzincan il merkezine 2023 e kadar flehir merkezinde 32 bin kiflinin dahil olmas beklenmektedir. Bu nüfusun 10 bin civar ndaki bir k sm n n il d fl ndan 205
gelen üniversite ö rencisi oldu u kabul edilirse, ilave 22 bin kiflinin ikamet edece i konut ihtiyac n n oldu u söylenebilir. Erzincan da 2009 y l itibariyle ortalama hane büyüklü ünün 3,62 oldu u dikkate al n rsa, Erzincan il merkezinde yaklafl k 6 bin civar nda ilave konut ihtiyac olaca hesaplanabilir. Bu arada eski konutlar n yenilenmesi durumu da dikkate al nd nda, 2023 e kadar yaklafl k toplam 8-10 bin civar nda konut üretilmesinin uygun olaca söylenebilir. Bu durumda 1000 konut üretilen y llar n baflar l, 500 ün alt nda konut üretilen y llar n ise baflar s z y llar oldu u kabul edilmelidir. Merkez ilçe d fl ndaki ilçelerde de benzeri bir hesaplamayla, 2023 y l na kadar toplam 500 civar nda ilave konut ihtiyac n n olaca düflünülebilir. Bu ihtiyac n da büyük ölçüde ilçe merkezlerinde gerçekleflmesi beklenir. Ancak ço unlu u k rsal alanlarda yaflayan merkez ilçe d fl ilçe nüfusunun sosyal dönüflüm alt nda yeni konut ihtiyac oldu u aç kt r. Bu, sosyal dönüflüm projeler yoluyla sa lanmal d r. Tablo 139. Bazı Önemli Yaş Gruplarına Ait Nüfus Projeksiyonları Erzincan Geneli Kadınlar ve Erkekler 15-64 65 + 0-4 5-6 7-14 15-18 19-22 15-49 TOPLAM Kadınlar 15-64 65 + 0-4 5-6 7-14 15-18 19-22 15-49 TOPLAM Erkekler 15-64 65 + 0-4 5-6 7-14 15-18 19-22 15-49 TOPLAM Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu 2010 2015 2020 2023 2025 2010 2015 2020 2023 2025 140.406 22.091 14.908 6.265 27.922 15.806 14.886 112.967 211.592 68.927 12.503 7.289 3.036 13.638 7.618 7.268 54.951 105.392 71.479 9.588 7.619 3.229 14.284 8.188 7.618 58.016 106.200 152.271 27.050 16.541 6.274 25.791 17.342 16.948 115.368 227.927 74.647 15.245 8.093 3.075 12.570 8.556 8.246 55.934 113.629 77.624 11.805 8.448 3.199 13.221 8.786 8.702 59.434 114.298 158.837 33.787 16.827 6.928 26.795 15.630 17.672 116.989 243.173 7.7820 1.8857 8.232 3.397 13.152 7.655 8.725 56.900 121.457 81.017 14.930 8.595 3.531 13.643 7.975 8.947 60.089 121.716 160.184 37.391 16.979 6.699 27.724 14.751 16.160 118.265 248.977 78.631 20.742 8.300 3.278 13.605 7.252 7.927 57.581 124.555 81.553 16.649 8.679 3.421 14.119 7.499 8.233 60.684 124.422 161.888 39.531 17.157 6.728 27.338 15.181 16.269 120.707 252.642 79.503 21.853 8.382 3.293 13.398 7.479 7.995 58.822 126.429 82.385 17.678 8.775 3.435 13.940 7.702 8.274 61.885 126.213 68.959 12.619 7.274 3.038 13.669 7.657 7.278 54.842 105.560 71.517 9.695 7.603 3.232 14.312 8.226 7.626 57.914 106.358 140.476 22.314 14.877 6.270 27.981 15.883 14.904 112.756 211.918 73.917 14.008 8.243 3.041 12.299 8.147 8.172 56.914 111.510 76.812 10.663 8.610 3.170 12.968 8.416 8.648 60.370 112.223 150.729 24.671 16.853 6.211 25.267 16.563 16.820 117.284 223.733 75.140 15.323 8.125 3.233 12.264 7.057 8.256 57.762 114.086 78.252 11.681 8.502 3.377 12.794 7.427 8.532 60.886 114.606 153.392 27.004 16.627 6.610 25.058 14.484 16.788 118.648 228.692 75.683 16.004 8.212 3.223 12.826 6.638 7.342 57.457 115.948 78.605 12.329 8.596 3.372 13.379 6.912 7.698 60.537 116.281 154.288 28.333 16.808 6.595 26.205 13.550 15.040 117.994 232.229 76.287 16.500 8.285 3.213 12.781 6.737 7.347 57.624 117.067 79.195 12.846 8.675 3.362 13.356 6.979 7.669 60.684 117.433 155.482 29.346 16.960 6.575 26.137 13.716 15.016 118.308 234.500 Ayr ca, 2023 Y l na kamu veya özel ö renci yurtlar nda kalabilece i düflünülen 10 bin üniversite ö rencisi için de, kamu ve özel sektör taraf ndan ö renci yurtlar infla edilmesi gerekmektedir. Bunun en az ndan yar s için özel sektör taraf ndan iflletilen apart tarz konaklama imkan sa layan yurtlarla sa lanmal d r. 206
stihdam Politikalar : stihdam politikalar bak m ndan önemli yafl grubu 15-64 aras yafl grubudur. Y l ortas nüfus büyüklü ü olarak Erzincan il genelinde 2011 y l nda yaklafl k 142 bin olan 15-64 yafl grubu nüfus 2023 y l nda dinamik büyüme senaryosuna göre 160 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 155 bin civar nda olmas beklenmektedir. Buna göre istihdam ça ndaki nüfusun 2023 y l na kadar dinamik büyüme senaryosu alt nda yüzde 14, atalet alt nda büyüme senaryosu alt nda yüzde 10 civar nda büyümesi beklenmektedir. Erzincan Merkez lçe de ise 2011 y l nda yaklafl k 93 bin olan 15-64 yafl grubu nüfus 2023 Y l nda dinamik büyüme senaryosuna göre 109 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 103 bin civar nda olmas beklenmektedir. Buna göre istihdam ça ndaki nüfusun 2023 y l na kadar dinamik büyüme senaryosu alt nda yüzde 18, atalet alt nda büyüme senaryosu alt nda yüzde 12 civar nda büyümesi beklenmektedir. Tablo 140. Bazı Önemli Yaş Gruplarına Ait Nüfus Projeksiyonları Merkez İlçe Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu 2010 2015 2020 2023 2025 2010 2015 2020 2023 2025 Kadınlar ve Erkekler 15-64 93.312 103.109 108.425 109.075 110.353 47.135 51.334 52.102 52.137 52.509 65 + 10.594 15.728 22.607 26.403 28.627 4.502 5.736 6.914 7.651 8.203 0-4 9.880 11.361 11.373 11.492 11.646 5.049 5.907 5.659 5.736 5.800 5-6 4.116 4.265 4.857 4.522 4.547 2.133 2.150 2.297 2.238 2.225 7-14 18.348 17.428 18.688 19.463 18.914 9.471 8.704 8.635 9.103 8.963 15-18 10.271 12.263 11.351 10.671 11.180 5.157 5.865 5.242 4.843 4.949 19-22 10.018 11.543 12.807 11.890 12.071 5.097 5.720 6.082 5.523 5.531 15-49 76.790 77.237 77.330 78.514 81.023 38.800 40.243 40.107 39.775 39.993 TOPLAM 136.250 151.891 165.951 170.955 174.087 68.290 73.831 75.607 76.865 77.700 Kadınlar 15-64 46.184 50.942 53.544 53.985 54.648 93.323 101.527 102.955 103.169 103.928 65 + 6.180 8.829 12.423 14.398 15.577 10.784 13.308 15.779 17.279 18.406 0-4 4.821 5.561 5.567 5.619 5.690 9.851 11.671 11.172 11.322 11.447 5-6 1.985 2.088 2.384 2.214 2.226 4.120 4.203 4.539 4.419 4.394 7-14 8.905 8.475 9.176 9.559 9.278 18.405 16.905 16.951 17.949 17.708 15-18 5.147 6.028 5.561 5.249 5.513 10.342 11.484 10.205 9.478 9.715 19-22 4.928 5.766 6.310 5.836 5.937 10.035 11.411 11.922 10.776 10.819 15-49 37.877 37.918 38.011 38.593 39.826 76.560 79.130 78.972 78.243 78.608 TOPLAM 68.074 75.894 83.093 85.775 87.419 136.484 147.614 151.395 154.138 155.883 Erkekler 15-64 47.128 52.167 54.881 55.091 55.705 46.188 50.193 50.853 51.032 51.419 65 + 4.414 6.899 10.184 12.005 13.051 6.282 7.572 8.865 9.628 10.203 0-4 5.059 5.801 5.807 5.873 5.956 4.802 5.764 5.513 5.586 5.647 5-6 2.131 2.176 2.473 2.308 2.321 1.987 2.053 2.242 2.181 2.169 7-14 9.444 8.954 9.512 9.903 9.636 8.934 8.201 8.316 8.846 8.745 15-18 5.124 6.235 5.790 5.422 5.668 5.185 5.619 4.963 4.635 4.766 19-22 5.090 5.777 6.497 6.054 6.135 4.938 5.691 5.840 5.253 5.288 15-49 38.914 39.319 39.319 39.922 41.197 37.760 38.887 38.865 38.468 38.615 TOPLAM 68.176 75.997 82.857 85.180 86.669 68.194 73.783 75.788 77.273 78.183 Bu gruba ö renciler dahil edilmiflken, subay astsubay d fl ndaki askerler dahil de ildir. Ö rencilerin iflgücünde yer almamas nedeniyle ö renci nü- 207
fusun istihdam ça ndaki nüfustan düflülmesi gerekir. lde ikamet eden lise ve üniversite ö rencisi say s yaklafl k 18-20 bin civar ndad r. Bunun yaklafl k 15-18 bininin merkez ilçede ikamet etti i söylenebilir. 2023 y l nda Erzincan il genelinde lise ve üniversite ö renci say s n n yaklafl k 32-38 bin aras nda olmas beklenebilir. Bunun sonucu çal flma ça ndaki nüfusun 2023 y l nda il gelinde dinamik büyüme senaryosuna göre 70-75 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 65-70 bin civar nda olmas beklenebilir. Halen %52 olan istihdama kat l m oran n n artmas durumunda, ilin kalk nmas n sa layacak önemli bir nüfusun bulundu u anlafl l r. Bu iflgücü potansiyelinin daha verimli üretim yapmas e itim düzeyindeki art flla yak ndan ilgilidir. flgücüne kat l m n bayanlarda daha düflük oldu u dikkate al nd nda, kad nlar n istihdama kazand r lmas için daha fazla gayret ve teflvikler sa lanmal, bu konudaki gayretler toplumun tüm kesimleri taraf ndan desteklenmelidir. E itim Politikalar : Kuflkusuz e itim yaflam boyu sürdürülmesi gereken bir gayrettir. Ancak düzenli e itim kurumlar ndaki e itim bak m ndan okul öncesi, ilkö retim, orta ö retim ve üniversite ça ndaki nüfusun büyüklü ü önem kazanmaktad r. Okul öncesi e itim ça n oluflturan 5-6 yafl grubundaki nüfusu dinamik büyüme senaryosu alt nda tüm il genelinde 2011 de yaklafl k olarak 6200 den 2023 de 6700 e, merkez ilçede ise 4100 den 4500 e ç kmaktad r. Bu yafl grubundaki toplam 500 kiflilik art fl n 300 ü merkez ilçede, 200 ü di er ilçelerde gerçekleflmektedir. Atalet alt nda büyüme senaryosuna göre ise, tüm il genelinde yaklafl k olarak 2011 de 6200 den 2023 de 6600 e, merkez ilçede ise 4100 den 4400 e yükselmektedir. Bu varsay m alt nda bu yafl grubunun nüfusu di er varsay m alt ndakinden 100 kifli daha azd r. lde ilkö retim ve orta ö retim ça ndaki nüfus halen 43 bin civar nda olup 2023 y l na kadar fazla de ifliklik göstermeyece i hatta bir miktar düflece i söylenebilir. Bu bilgilere göre Erzincan da bundan böyle ilk ve orta ö retim ça ndaki nüfus de iflmeyece inden, daha fazla nüfusa yönelik e itim hizmeti gerçeklefltirmek yerine, mevcut e itimin kalitesini ve eriflilebilirli ini gelifltirmeye yönelik bir planlamaya gidilmelidir. Sa l k politikalar : Sa l k politikalar da e itim politikalar gibi tüm nüfusu ilgilendirmekle birlikte, 0-4 yafl grubu bebeklik ça n 65+ yafl grubu yafll kesimi ve 15-45 aras yafl kad n nüfusu do urganl k ça ndaki nüfusu göstermektedir. Günü- 208
müzden 2023 Y l na kadar her iki varsay m alt nda da gerek 0-4 gerekse 65+ yafl grubu nüfus art fl göstermekte ve dolay s yla bu yafl gruplar na yönelik sa l k hizmetlerinin kalitesi yan nda kapasitesinin de art r lmas gerekmektedir. Özellikle 65+ yafl grubunun nüfusu dinamik büyüme senaryosuna göre il genelinde 22 binden 37 bine ulaflmaktad r. Hatta merkez ilçedeki art fl daha çarp c bir flekilde 11 binden 26 bine ulaflmaktad r. Dolay s yla bu yafl grubundaki nüfus art fl n n daha çok merkez ilçede gerçekleflmesi beklenmektedir. Bu yafl grubuna yönelik sa l k hizmetlerinin daha çok merkez ilçede gelifltirilmesine büyük önem verilmelidir. Benzer flekilde 15-49 yafllar aras kad n nüfusun da her iki varsay m alt nda 2023 Y l na kadar art fl göstermesi beklenmektedir. Do um ve ana bebek sa l hizmetlerinin kalitesinin iyilefltirilmesi yan nda hizmet kapasitesinin az da olsa art r lmas gerekmektedir. 209
2.2.2. EKONOMETR K ANAL Z Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) taraf ndan Erzincan ili için sadece 1979-2001 y llar aras nda Gayri Safi Yurt çi Has la (GSY H) verileri yay nlanm flt r. 2004-2008 döneminde ise, Erzurum-Erzincan ve Bayburt Bölgesi için bölgesel katma de erler hesaplanm flt r. Her ne kadar yeterli olmad düflünülse de, öncelikle 1979-2001 verilerinden yararlanarak 2001 y l ndan sonraki dönem tahmin edilmeye (öngörülmeye) çal fl lm flt r. Daha sonra 2004-2008 y llar aras bölgesel verilerden Erzincan n pay hesaplan lmas suretiyle, bu dönem için Erzincan n ortalama büyüme oran hesaplanm fl ve öngörüde bulunulmufltur. ki ayr dönem için sonuçlar n karfl laflt r lmas ile analiz, sa lam bir temele dayand r lm flt r. Ekonometrik analizlerde öngörü ikiye ayr lmaktad r: expost öngörü ve exante öngörü. Ba ml ve ba ms z de iflkenin gerçek de erlerinin bilindi- i dönemdeki öngörüye (örne imizde 1979-2001 y l aras ) expost öngörü ; gerçek de erlerinin bilinmedi i (örne imizde 2001 y l sonraki) dönemin öngörüsüne de exante öngörü ismi verimektedir. Kurulan öngörü modeli öncelikle expost dönemde tahmin edilmekte, gerçe e yak nl, verileri iyi temsil edip etmedi i s nanmakta ve daha sonra exante öngörü yap lmaktad r. Öngörülmek istenilen dönem say s artt kça öngörü baflar s n n azald - bilinmektedir. Ayr ca politika de ifliklikleri, kriz gibi önceden kestirilemeyen olaylar da öngörü baflar s n olumsuz yönde etkilemektedir. Büyüme modellerini tahmin ederken GSY H n n ba ml zaman n ba ms z de iflken oldu u modeller kullan lmaktad r, bir baflka ifade ile zaman d - fl ndaki faktörler sabit kabul edilmektedir. Modeli tahmin ederken ise, GSY H n n zaman içerisindeki de iflimini bir do ru ile ifade etmek yerine e risel formda ifade etmenin daha do ru oldu u görüflü yayg nd r. Çünkü do rusal model uygulayabilmek için, geçmifl verilerin do rusal bir trend izlemesi gerekmektedir. Aksi halde, do rusal olmayan e rilerin kullan lmas gereklili i do maktad r. Gelir gibi de iflkenlerin zaman içerisinde grafikleri de genelde do rusal de il e risel formda gözlenmektedir. Literatürde büyüme modellerini tahmin ederken, do rusal modelden ziyade e risel modellerden yar logaritmik (üssel) modeller kullan lmaktad r. Bu modelde, GSY H de iflkeninin zaman içerisindeki birleflik büyüme h z kolay bir biçimde tahmin edilebilir ve model do rusal de il J tipi bir e ri ile ifade edilmifl olur. Bu çal flmada, Erzincan ilinin ileri do ru (exante) öngörü tahmininde do rusal modellerin yan nda birbirlerine karfl çeflitli avantaj ve dezavantajlar olan, S tipi e ri için logaritmik do rusal ve logaritmik modeller bir baflka ifade ile üssel (exponensiyel) modeller, J tipi e ri için lojistik ve gompertz mo- 210
deller denenmifl ve en uygun model üzerinde tart fl lm flt r. Daha sonra model sonucuna göre ilin gelecek dönem GSY H lar tahmin edilmifltir. 2.2.2.1. Modeller 1. Ortalama Büyüme Oran na Göre Yaklafl k Tahmin: Erzincan ilinde 1979-2001 y llar aras nda ortalama büyüme oran 3.37 dir. Grafik 38 de 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve bu sabit büyüme oran - n n devam etti i varsay m alt nda 2002-2023 y llar aras için ortalama de- erler Seri 2 de ifade edilmifltir. Böylece bu seviyenin devam etti i ve hiçbir politik de iflikli in, krizin vs. olmad varsay m alt nda, GSY H de erleri Tablo 2 de yer almaktad r, 2023 y l nda GSY H 1998 fiyatlar yla 262596 Bin TL olacakt r. Büyüme oran sabit kabul edilmifl, ekonometrik model kurulmam flt r. Grafik 38. Ortalama Büyüme Oranı İle Tahmin 300000000.00 250000000.00 200000000.00 150000000.00 Seri 1 Seri 2 100000000.00 50000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2. Do rusal Model: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin do rusal bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür. Kullan lan ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 0 +ß 1 t+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = 58500000+3903401t Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve do rusal modelin 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erlerini gösteren Seri 2 görülmektedir. Grafikte, Seri 2 sürekli artan do rusal bir fonksiyonu ifade etmektedir. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H 234153 Bin TL olacakt r. 211
Grafik 39. Doğrusal Model ile Öngörü 250000000.00 200000000.00 150000000.00 Seri 1 Seri 2 100000000.00 50000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 Bazen seriler do rusal bir trend izlemezler. Bu durumda seriyi en iyi temsil edecek do rusal olmayan e rilerin kullan lmas gerekmektedir. Gelir gibi de iflkenlerin zamana göre modellenmesinde do rusal olmayan yap lar n uygun oldu u görüflü hakimdir. Afla da do rusal olmayan durumlar için önerilmifl çeflitli modellerden elde edilen e riler yer almaktad r. 3. Yar Logarimik Model: Bu modelde zaman de iflkeni do rusal ve GSY H de iflkeni logaritmik olarak düflünülmüfltür ve logaritmik do rusal modelden hareket edilmifltir. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. Log(GSY H) = ß 1 +ß 2 t+u burada ß 2 GSY H n n anl k büyüme h z d r, birleflik büyüme h z ise (antilogß 2-1)*100 formülüyle hesaplanmaktad r. Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: Log(GSY H) = 17.97144+0.0386508t Buna göre anl k büyüme h z : %3,86 d r ve ortalama büyüme h z ndan yüksektir. Birleflik büyüme h z ise, %3,94 dür. Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve logaritmik do rusal modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, Seri 2 üssel bir biçimde sürekli artan bir fonksiyonu ifade etmektedir. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H 363295 Bin TL olacakt r. 212
Grafik 40. Logaritmik Doğrusal Model İle Öngörü 400000000.00 350000000.00 300000000.00 250000000.00 200000000.00 Seri 1 Seri 2 150000000.00 100000000.00 50000000.00 0.00 4. Üssel (Tam Logaritmik) Model 1: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin üssel bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 1 ß 2 t+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = 69137485*1.036544t Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve üssel modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, Seri 2 üssel bir biçimde sürekli artan bir fonksiyonu ifade etmektedir. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H 335408 Bin TL olacakt r. 400000000.00 Grafik 41. Üssel Model 1 İle Öngörü 350000000.00 300000000.00 250000000.00 200000000.00 Seri 1 Seri 2 150000000.00 100000000.00 50000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 213
5. Üssel Model 2: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin üssel bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür, bir öncekinden daha farkl bir formda model kurulmufltur. Üssel model 1 de çok h zl art fllar görülmektedir, art fl h - z n yavafllatabilmek amac yla, modele sabit parametre ilave edilmifltir. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 0 +ß 1 ß t 2+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = 341000000-(286000000*0.9835495 t ) Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve üssel modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, Seri 2 üssel biçimde sürekli artan bir fonksiyonu ifade etmektedir, fakat görüldü- ü gibi art fl h z nda yavafllama vard r. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda GSY H 205420 Bin TL olacakt r. Grafik 42. Üssel Model 2 İle Öngörü 250000000.00 200000000.00 150000000.00 100000000.00 Seri 1 Seri 2 50000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 6. Üssel Model 3: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin üssel bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür, önceki iki modelden daha farkl bir formda model kurulmufltur. Önceki iki üssel modelde, üssel art fllar söz konusuydu, bu modelde J tipi ni daha iyi yans tan bir model ele al nm flt r. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 1 (1-ß t 2)+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: 214
GSY H = 138000000*(1-0.8586789 t) Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve üssel modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, GSY H n n tahminleri Seri 2 de ilk dönemde düflükten bafllayan h zla yükselen, daha sonra ise art fl h z yavafllay p sonuna do ru neredeyse sabitlenen bir biçimde görülmektedir. Bir baflka ifade ile, ilk dönemlerde büyüme oran çok yüksekken h zla doyum noktas na ulaflmaktad r. Bu model daha çok boy gibi kiflisel özelliklerdeki büyümeleri ifade etmek için uygundur. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H 137855 Bin TL olacakt r. Grafik 43. Üssel Model 3 İle Öngörü 180000000.00 160000000.00 140000000.00 120000000.00 100000000.00 80000000.00 Seri 1 Seri 2 60000000.00 40000000.00 20000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 7. Lojistik Model 1: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin lojistik bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür. Üssel modelde J tipi art fllar görülmekte iken, lojistik modellerde S tipi art fllar görülmektedir. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 0 +ß 1 /1+exp(-ß 2 (t-ß 3 )))+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = 64500000+75800000/(1+exp((-0.3275043*(t-11.05722)))) Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 144 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve lojistik modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte görül- 215
dü ü gibi GSY H n n tahminleri Seri 2 de S fleklindedir. Fakat üssel forrmun son modelinde de karfl lafl ld gibi çok çabuk doyum noktas na ulaflmaktad r. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda GSY H 1998 fiyatlar yla 140299 Bin TL olacakt r. Grafik 44. Lojistik Model 1 İle Öngörü 180000000.00 160000000.00 140000000.00 120000000.00 100000000.00 80000000.00 Seri 1 Seri 2 60000000.00 40000000.00 20000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 8. Lojistik Model 2: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin lojistik bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür. Bu modelde de daha farkl formda S tipi art fllar görülmektedir. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 1 /1+exp(-ß 2 (t-ß 3 )))+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = 170000000/(1+ÜS((-0.1054245*(t-6.909172)))) Exante ve expost öngörü tahmin sonuçlar Tablo 144 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve lojistik modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Lojistik modelin çok h zl doyum noktas na ulaflmas gerekçesi ile bu modelde sabit parametre d fllanarak daha farkl bir form yakalanmaya çal fl lm flt r. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda GSY H 1998 fiyatlar yla 166989 Bin TL olacakt r. 216
Grafik 45. Lojistik Model 2 İle Öngörü 180000000.00 160000000.00 140000000.00 120000000.00 100000000.00 80000000.00 Seri 1 Seri 2 60000000.00 40000000.00 20000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 9. Gompertz E risi Modeli: Bu modelde gompertz e risi formu kullan lm flt r. Bu modelde de S tipi art fllar görülmektedir. Ekonometrik model afla - da yer almaktad r. GSY H = ß 0 +ß 1 /1+exp (-exp(-ß 2 (t-ß 3 )))+u Model lojistik modelin ilk haline benzemektedir, fakat 2 kez üs al nm flt r. Tahmin sonuçlar flöyledir: GSY H = 69800000+71000000*ÜS(-ÜS(-0.2631934*(t-9.875069))) Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 144 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 1979-2001 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve gompertz modelinden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y - l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 9) görülmektedir. Lojistik model gibi S flekillidir ve çok h zl doyum noktas na ulaflmaktad r. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H 140793 Bin TL olacakt r. 217
Grafik 46. Gompertz Eğrisi Modeli İle Öngörü 180000000.00 160000000.00 140000000.00 120000000.00 100000000.00 80000000.00 Seri 1 Seri 2 60000000.00 40000000.00 20000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2.2.2.2. Modellerin Karfl laflt r lmas 1. Grafik Yöntemi: fiimdiye kadar ele al nan modellerin performanslar n karfl laflt rmak için her bir modelden elde edilen ba ml de iflkenin tahmini de erlerini ve gerçek de erleri grafik üzerinde afla da gösterilmifltir. Grafi e göre Üssel Model 3 ün bafllang ç dönemi gerçekleflen de erlerin çok alt ndan bafllam flt r. Bu model d fl ndaki modellerin performans tahmin dönemi içerisinde benzer görünmektedir. Grafik 47. Tahmin Dönemi İçerisinde Modellerin Grafikleri 180000000 160000000 140000000 120000000 100000000 80000000 60000000 Ortalamaya göre doğrusal log-doğ üssel1 üssel2 üssel3 lojistik1 lojistik2 Gompertz Gerçek 40000000 20000000 0 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2. Ekonometrik Yöntem: Ele al nan modellerin performanslar n karfl laflt rmak için grafik incelemesi ço u zaman yeterli olmamaktad r. Model 218
tahmin sonuçlar ndan öngörü hata varyans ve ortalama mutlak hata ölçüleri elde edilerek, hangi modelin tahmininden kal nt lar n minimum oldu u, hangi modelin expost öngörü tahmin dönemi içerisinde gerçe e daha iyi uyum sa lad araflt r labilmektedir. Modellerden elde edilen öngörü hata varyans ve ortalama mutlak hata de erleri Tablo 143 de özetlenmektedir. Modeller 2015 yılı tahmini (Bin TL) Tablo 141. Modellerin Performansları 2023 yılı tahmini (Bin TL) Ortalama mutlak Öngörü hata varyansı hata Ortalamaya göre (%3.37) 228711 298156 Doğrusal model 202926 234153 2.91414e+15 197321796 5 Yarı Logaritmik Model 266669 3632951 3.43607e+15 214580259 7 Üssel Model 1 251694 335409 3.35245e+15 209579379 6 Üssel Model 2 186180 205420 2.86615e+15 194534931 4 Üssel Model 3 137508 137855 7.3854e+15 291799688 8 Lojistik Model 1 140285 140299 2.21631e+15 177534906 2 Lojistik Model 2 163162 166990 2.69271e+15 190384515 3 Gompertz Eğrisi Modeli 140744 140793 2.12377e+15 170538774 1 Başarı Sırası Yukar daki tabloya göre, expost tahmin dönemi içerisinde en baflar l model gompertz e risi modeli iken, 2. ve 3. s ray lojistik modelin iki versiyonu almakta ve 4. s ray üssel modelin 2.si almaktad r. fiimdi bu modeller tek tek inceleyelim. 1. Gompertz E risi Modeli (fiekil 8), 1979-2001 y llar aras n iyi temsil etmifl bir baflka ifade ile bu dönemdeki art fllar güzel yans tm flt r, bu sebeple de model baflar s güzel ç km flt r. Fakat bu dönemden sonra yap - lan exante öngörü döneminde art fl h z doygunluk düzeyine ulaflm fl ve neredeyse hiç art fl olmam fl gibi bir yap sergilemifltir. Zaten bu modelin en önemli elefltirisi doygunluk noktas na çabuk ulaflmas d r. 2. Lojistik Model 1 de de (Grafik 43) durum gompertz e risindeki gibidir, gompertz e risi gibi S flekilli bir modeldir ve çabuk doygunlu a ulaflmaktad r. Dolay s yla gompertz e risi ve lojistik model 1 in exante tahmin dönemini iyi temsil etti i öngörülerin baflar l oldu u, fakat expost dönemin öngörülerinde yetersiz kalaca söylenebilmektedir. ktisadi büyümenin modellenmesinde çok uygun de illerdir. 3. Lojistik Model 2 (Grafik 44), çabuk doygunluk noktas na ulaflan lojistik model 1 ve gompertz e risine alternatif olarak gelifltirilmifltir, sabit parametre olmadan tahmin yapmaktad r. fiekil incelendi inde, expost tahmin döneminde h zl art fllar varken exante dönemde art fl h z azalmakla birlikte devam etmektedir. Doyum noktas na daha yavafl ulafl- 219
maktad r. S tipi e rileri tahmin etmekte kullan lan lojistik ve gompertz modelleri çabuk doyum noktalar na ulaflt için elefltiri almaktad r ve baz modellerde kullan lmas çok uygun olmamaktad r. Üssel modellerle ifade edilebilecek J tipi e riler, S tipi e rilerin bu dezavantaj n bertaraf etmektedir. 4. Üssel Model 2, lojistik model 2 ye benzemektedir, fakat art fl h z biraz daha fazlad r, doyum noktas na ulaflmamaktad r. 5. Do rusal Model, zaman GSY H n n do rusal bir fonksiyonu olarak düflünmektedir, iliflki genelde do rusal olmad ndan büyüme modellerinde pek kullan lmamaktad r. 6. Üssel Model 1, büyüme modellerinde kullan lmas uygun olan modllerdendir. 7. Logaritmik Do rusal Model: Büyüme modellerinde en çok kullan lan, anl k ve birleflik büyüme h z n kolayca ölçebilen bir modeldir. 8. Üssel Model 3 ise, kat bir J tipi modeli göstermektedir, çok düflük noktadan bafllay p h zla yükselen ve h zla doygunluk noktas na ulaflan bir e risi vard r. Analizimiz için baflar s en düflük modeldir. Bu modellerin hepsi farkl büyüme modellerini (bireysel özelliklerdeki (boy gibi), sektörlerdeki vb. gibi) temsil etmek için uygundur. Ekonominin büyümesini temsil etmek için, doyum noktas na ulaflmayan ve do rusal olmayan modeller daha uygundur. En çok kullan lan model, logaritmik do rusal dir, ekonomideki büyümeyi en iyi yans tt görüflü hakimdir. Grafik 48. Expost Öngörü Döneminde Modellerin Grafikleri 400000000 350000000 300000000 250000000 200000000 150000000 Ortalamaya göre doğrusal log-doğ üssel1 üssel2 üssel3 lojistik1 lojistik2 Gompertz 100000000 50000000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 1987-2001 dönemini kapsayan çal flmay tamamlamak ve do rulamak 220
amac yla, 2004-2008 y llar aras nda Erzurum-Erzincan ve Bayburt Bölgesini kapsayan bölgesel katma de erler kullan larak da analiz yap lm flt r. Öncelikle geçmifl y llarda ortalama olarak Erzincan n bu bölgenin katma de erindeki pay hesaplanm flt r, pay %28 civar ndad r. Bu oran kullan larak Erzincan ilinin bu y llardaki katma de eri hesaplanm flt r. 2004-2008 y llar aras ndaki veriler kullan larak ortalama büyüme oran na göre ve 1979-2001 y llar aras için büyümeyi modellemede en uygun model olan logaritmik do rusal model kullan larak afla daki sonuçlara ulafl lm flt r. Ortalama Büyüme Oran na Göre Yaklafl k Tahmin: Erzincan ilinde 2004-2008 y llar aras nda ortalama büyüme oran 3.49 dur. fiekil 1 de 2004-2008 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve bu sabit büyüme oran - n n devam etti i varsay m alt nda 2009-2023 y llar aras için ortalama de- erler Seri 2 de ifade edilmifltir. Böylece bu seviyenin devam etti i ve hiçbir politik de iflikli in, krizin vs. olmad varsay m alt nda, GSY H de erleri Tablo 144 de yer almaktad r, 2023 y l nda GSY H 1998 fiyatlar yla 379679 Bin TL olacakt r. Büyüme oran sabit kabul edilmifl, ekonometrik model kurulmam flt r. Grafik 49. Ortalama Büyüme Oranı İle Tahmin 400000 350000 300000 250000 200000 150000 Seri 1 Seri 2 100000 50000 0 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 Yar Logarimik Model : Logaritmik do rusal modelin tahmini afla da yer almaktad r. Log(GSY H)= 12.14525+0.0387407t Buna göre anl k büyüme h z : %3,87 dir ve ortalama büyüme h z ndan yüksektir. Birleflik büyüme h z ise, %3,95 dir. 2004-2008 dönemi için hesaplanan hem anl k hem de ortalama büyüme h z, 1979-2001 y llar için hesaplananlarla ayn d r. Bu çok önemli sonuç, tahminlere güvenebilece imizi gös- 221
termektedir. Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 144 de yer almaktad r. Afla daki grafikte 2004-2008 y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve logaritmik do rusal modelden elde edilen 2008 y l na kadar expost ve 2008 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, Seri 2 üssel bir biçimde sürekli artan bir fonksiyonu ifade etmektedir. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H 408425 Bin TL olacakt r. Grafik 50. Logaritmik Doğrusal Model İle Öngörü 450000 400000 350000 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 Seri 1 Seri 2 Son olarak gerçek de erler, her iki dönem için ortalama büyüme oranlar ve uygunlu u kabul edilen logaritmik do rusal model grafikleri karfl laflt rmak amac yla afla da verilmektedir. Grafik 51. Seçilen Tahminlerin Grafikleri 450000000.00 400000000.00 350000000.00 300000000.00 250000000.00 200000000.00 Gerçek 1987-2001 büyüme oranına göre 1987-2001 logaritmik doğrusal 2004-2008 logaritmik doğrusal 2004-2008 büyüme oranına göre 150000000.00 100000000.00 50000000.00 0.00 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 Yukar daki grafikte gerçek veriler dikkatli olarak incelendi inde, Erzincan 222
GSY H n n 1998-1999 krizlerinden etkilenip düflüfl gösterdi i izlenmektedir. TÜ- K in iller baz nda verileri tam da bu dönemde kesilmifltir. Halbuki gerçekleflen de erlerin devam na bak ld nda 2001 krizinden de sonra 2004-2008 y llar aras nda artan trendinin devam etti i görülmektedir. 1987-2001 y llar aras ndaki iller baz nda veriler dikkate al narak tahminin bitifl y l aç s ndan risk tafl d görülebilmektedir. Zira, 2001 y l nda biten verilerle yap lan tahminlerde grafikten izlenebilece i gibi büyüme oran ve öngörüler düflük tahmin edilmifltir. 2004-2008 y l verileri de analize dahil edildi inde ise, hem büyüme oran n n hem de öngörülerin daha yüksek oldu u dikkat çekmektedir, art fl trendi devam etmektedir. Grafikte 2004-2008 y llar için hesaplanan büyüme oran ve logaritmik do rusal modelin sonuçlar bu aç dan doyurucudur ve yorumlarda kullan labilir. Sonuç Çal flmada Erzincan ilinin 2001 y l sonras performans ve özellikle 2023 y - l ndaki GSY H s tahmin edilmeye çal fl lm flt r. Büyüme modellerini tahmin etmek için do rusal modellerden ziyade, do rusal olmayan modellerin daha uygun oldu u bilinmektedir. Bu çal flmada do rusal modelin yan nda çeflitli e risel modeller denenmifltir. J tipi e rilerden çok, h zla doyum noktas na ulaflmayan S tipi e rilerin büyüme oranlar n ifade etmekte daha makul oldu u sonucuna var lm flt r. Sonuçta tercih edilen logaritmik do rusal modele göre Erzincan n anl k ekonomik büyüme h z %3.87 ve birleflik büyüme h - z 3.95 dir. lde ortalama büyüme oran ise 1979-2001 y l verileriyle %3.37 ve 2004-2008 y l verileriyle %3.49 olarak kaydedilmifltir. Buna göre, 2001 y l ndan sonra büyüme oran nda art fl görüldü ü söylenebilmektedir, bu art fl da dikkate al narak, 1998 sabit fiyatlar yla 2023 y l tahmini GSY H rakam 408425 Bin TL dir. 2010 Erzincan nüfusu dikkate al narak, kifli bafl na GSY H yine 1998 fiyatlar yla 1.815 Bin TL olacakt r. 2008 y l reel fiyatlar yla %3.49 büyüme oran dikkate al nd nda ise, Erzincan n 2023 y l GSY H s tahmini 3540934 Bin TL ve kifli bafl na GSY H s 15.741 Bin TL olacakt r. 223
Yıllar Sabit fiyatlarla GSYİH (1998 baz yıllı) Tablo 142. Erzincan İli İçin GSYİH nın Gerçek Değerleri ve Modellerin Öngörü Değerleri Ortalama Büyüme Oranına göre (%3.37) Doğrusal Logaritmik Doğrusal Üssel 1 Üssel 2 Üssel 3 Logistik 1 Logistik 2 Gompertz 1979 69356 62403 66326 69137 59705 19502 67213 59348 69802 1980 70954 66307 68940 71664 64332 36249 68212 63482 69825 1981 72307 70210 71656 74283 68884 50628 69555 67729 69958 1982 72336 74114 74480 76998 73360 62976 71337 72067 70450 1983 74488 78017 77415 79811 77763 73578 73666 76475 71725 1984 70132 81920 80466 82728 82093 82682 76648 80930 74236 1985 69276 85824 83637 85751 86352 90500 80370 85407 78227 1986 70339 89727 86933 88885 90541 97213 84867 89882 83599 1987 105592 93631 90359 92133 94662 102977 90094 94330 89960 1988 104525 97534 93919 95500 98714 107926 95903 98727 96778 1989 108585 101437 97621 98990 102700 112176 102045 103050 103549 1990 113556 105341 101468 102607 106620 115826 108205 107277 109887 1991 110787 109244 105466 106357 110476 118959 114066 111390 115556 1992 112597 113148 109622 110244 114268 121650 119370 115369 120453 1993 120988 117051 113942 114273 117998 123961 123955 119202 124570 1994 118362 120954 118432 118449 121666 125945 127765 122876 127960 1995 121988 124858 123100 122777 125274 127649 130828 126381 130708 1996 126644 128761 127951 127264 128823 129111 133227 129711 132908 1997 152732 132665 132993 131915 132314 130368 135066 132862 134652 1998 162033 136568 138234 136735 135747 131446 136453 135831 136026 1999 137624 140471 143681 141732 139123 132372 137488 138619 137101 2000 131714 144375 149343 146912 142444 133168 138252 141227 137940 2001 126651 148278 155228 152280 145710 133851 138813 143660 138591 Ortalama Büyüme Oranına Göre (%3.49) Logaritmik Doğrusal 224
Yıllar Sabit fiyatlarla GSYİH (1998 baz yıllı) Tablo 142. Erzincan İli İçin GSYİH nın Gerçek Değerleri ve Modellerin Öngörü Değerleri (Devamı) Ortalama Büyüme Oranına göre (%3.37) Doğrusal Logaritmik Doğrusal Üssel 1 Üssel 2 Üssel 3 Logistik 1 Logistik 2 Gompertz 2002 130919 152182 161346 157845 148923 134437 139222 145922 139096 2003 135331 156085 167704 163614 152083 134941 139520 148020 139487 Ortalama Büyüme Oranına Göre (%3.49) Logaritmik Doğrusal 2004 139892 159988 174313 169593 155191 135373 139736 149960 139788 195632 2005 144606 163892 181182 175790 158247 135744 139893 151750 140021 203360 2006 149479 167795 188322 182214 161254 136063 140006 153398 140201 211393 2007 154517 171699 195743 188873 164210 136337 140088 154911 140339 219743 2008 159724 175602 203457 195775 167119 136572 140147 156299 140445 228423 2009 165107 179505 211474 202930 169979 136774 140190 157570 140527 234826 237446 2010 170671 183409 219808 210346 172793 136947 140220 158731 140590 243025 246825 2011 176422 187312 228470 218033 175560 137096 140243 159791 140639 251511 256575 2012 182368 191216 237474 226000 178281 137224 140259 160757 140676 260292 266710 2013 188514 195119 246832 234259 180958 137333 140270 161636 140705 269381 277245 2014 194866 199022 256559 242820 183591 137427 140279 162436 140727 278786 288196 2015 201433 202926 266669 251694 186180 137508 140285 163162 140744 288520 299580 2016 208222 206829 277178 260892 188727 137578 140289 163822 140757 298594 311414 2017 215239 210733 288101 270426 191232 137638 140292 164420 140767 309020 323715 2018 222492 214636 299454 280308 193696 137689 140294 164961 140774 319810 336502 2019 229990 218539 311255 290552 196119 137733 140296 165452 140780 330976 349795 2020 237741 222443 323521 301170 198502 137771 140297 165896 140785 342532 363612 2021 245753 226346 336270 312175 200847 137803 140298 166298 140788 354492 377975 2022 254035 230250 349521 323584 203152 137831 140298 166661 140791 366870 392905 2023 262596 234153 363295 335409 205420 137855 140299 166989 140793 379679 408425 225
2.2.3. ERZ NCAN L TARIMSAL ÜRET M M KTAR, PROJEKS YONLARI Bu bölümde, bitkisel ve hayvansal üretime iliflkin verilen zaman serisi verileri yard m yla, gelece e iliflkin projeksiyonlar ortaya konulmufltur. Projeksiyonlar, tar m ile ilgili trendler bölümünde belirlenen esaslar çerçevesinde belirlenen istatistiki metotlar yard m yla belirlenmifltir. TARLA BİTKİLERİ SEBZE VE MEYVE Büyükbaş Hayvan Küçükbaş Hayvan Küçükbaş Süt Üretim Trendi Büyükbaş Süt Üretimi Et Üretimi Yumurta Bal Buğday Arpa Şeker Pancarı Kuru Soğan Patates Kuru Fasulye Domates Salatalık Kavun Karpuz Lahana Biber Dolmalık Biber Elma Kayısı Armut Kiraz Ceviz Zerdali Erik Dut Üzüm Kültür Melez Yerli Manda Koyun Keçi Koyun Keçi Kültür Melez Yerli Koyun Keçi Sığır Yumurta Bal Tablo 143.Trend Projeksiyonları Özet 1995 2009 1995 2022 Buğday, Arpa üretimi sabit trend takip ederken şeker pancarı üretimi dalgalı seyir takip etmiştir. Kuru Soğan ve Patateste düşüş eğilimi, Kuru fasulye dalgalı ancak sabit seyir takip etmiştir Salatalık üretimi sabit seyir takip etmiş, Domatesin artış eğiliminde olduğu görülmüştür Her iki üründe bir düşük oranda artış eğilimi görülmüştür 2000 yılına kadar üretiminde düşme gösteren bu sebzeler son iki yılda artış eğilimi göstermiştir. Buğday, Arpa ve şeker pancarı üretiminde artış beklenmekte, buğday üretimindeki artışın diğerlerinden daha büyük olacağı tahmin edilmiştir Kuru fasulyenin sabit seyir takip edeceği, Kuru Soğan ve Patates üretiminin azalacağı tahmin edilmiştir Domates üretiminde yaklaşık üç kat artış, salatalık üretimi ise aynı düzeyde olacağı tahmin edilmektedir Karpuz üretiminde artışın daha yüksek olmasına karşın kavun üretimindeki artışın daha düşük oranda seyredeceği tahmin edilmektedir Lahanada düşme, dolmalık biberin aynı seviyede seyretmesi diğer biber çeşitlerinde artış görüleceği tahmin edilmektedir Başlangıçta elma üretimi dalgalı trend son dönemde Elma ve armut üretiminde düşme, kayısı ise durağan trend göstermiştir. Kayısı ve armut ta aşırı üretiminde artış görüleceği tahmin dalgalanma görülmüş, son dönemde ise armut üretimi edilmektedir artış göstermiştir Erikte düşüş, zerdali dalgalı, kiraz ve ceviz üretiminde artış eğilimi görülmüştür Dut ta azalış üzümde artış yönünde dalgalanma görülmüştür Kültür ırkında artış eğilimi, yerli ırkı ve manda da düşüş eğilimi görülmüştür Son yıllarda düşüş eğilimi göstermiştir Hayvan sayısındaki azalışa paralel olarak süt üretiminde düşüş göstermiştir Erik üretiminde düşüş kiraz, zerdali, cevizde artış tahmin edilmektedir Dut ve üzümde azalış görüleceği tahmin edilmektedir Melez ve yerli manda sayısında azalma, kültür ırkında artış olacağı tahmin edilmektedir Azalış trendi devam edecek. 2023 te bugünkü sayının yarısına düşeceği tahmin edilmekte 2023 yılında bu hayvanlardan elde edilecek süt üretiminde büyük oranda düşüş görüleceği tahmin edilmektedir Kültür ırkından elde edilen süt üretiminde artış, yerli ve Bu grupta yer alan hayvanlardan elde melez ırkta hayvan sayısındaki azalmaya paralel düşüş edilecek süt üretiminde azalış tahmin göstermiştir edilmektedir Keçi eti üretimi son derece düşük olup büyükbaş ve küçükbaş hayvan et üretiminde düşüş göstermiştir Koyun, sığır et üretimi 2023 te büyük oranda düşüş göstereceği tahmin edilmektedir Yumurta ve bal üretiminde dalgalanma gösterirken bal Yumurta üretimi artacak, bal üretimi büyük üretiminde azalma, yumurta üretiminde yükseliş trendi ölçüde azalacağı tahmin edilmektedir görülmektedir 226