İNŞAAT TEKNOLOJİSİ UYGULAMALARI I AHŞAP KALIPLARI
TANIM Beton ve betonarme yapı elemanlarının inşasında, yerine dökülen betonun projedeki biçimde durmasını sağlamak için kullanılan yüzey kaplaması ile bu kaplamanın bağlanması ve desteklenmesi için kullanılan parçalardan meydana getirilen sisteme kalıp denir. Ahşaptan yapılan kalıp sistemine de ahşap kalıp denir.
TANIM Kagir, yığma veya betonarme karkas yapılarda lento, kiriş, döşeme ve merdivenlerin betonları döküldüğünde, beton prizini tam olarak yapıncaya kadar ağırlığını kalıplar taşır. Betonarme temel, kolon, duvar ve hatıllarda yan basınçları karşılar.
AHŞAP KALIPLAR Günümüz inşaat sektöründe ilk yatırım maliyetinin düşük olması, büyük, küçük her inşatta kullanılabilmesi, ahşabın her yerde kolaylıkla bulunabilmesi, inşaat sektöründe çalışan herkes tarafından bilinmesi ve şantiyede kolaylıkla el aletleri yardımıyla yapılabilmesi nedeniyle en yaygın kullanılan kalıp sistemidir.
AHŞAP KALIPLAR Ana malzemesi tamamen ahşap olan bu sistemde, malzeme zayiatı ve işçiliği fazladır. Kereste tüketimine yönelik olması nedeniyle de doğal çevrenin korunması için pek tavsiye edilmeyen bir sistemdir. Ayrıca, kalıpların tekrar kullanım sayısı azdır. Bu sistem, betona istenen formu verecek olan kalıp parçaları, projenin öngördüğü ölçülere uygun olarak, yerinde tek tek kesilerek ve çivilenerek kurulur. Kalıp yapma zamanı uzundur. Kalıp yapımlarında, ahşap dikmeler kullanılabileceği gibi metal dikmeler de kullanılabilir.
AHŞAP KALIPLAR Özellikle plastik ve akıcı kıvamdaki betonlarda sıkıştırma vibratörle yapıldığı zaman her kıvamdaki taze betonun yan kalıplara aktaracağı hidrostatik yanal basınç etkisi göz önünde tutulmalıdır.
AHŞAP KALIPLAR
AHŞAP KALIPLAR
AHŞAP KALIPLAR
AHŞAP KALIPLAR
KALIP KAPLAMASI Beton ve betonarme yapı elemanlarına istenilen şekillerin verilmesini sağlayan doğal tahta veya metal levhalarla yapılan kalıp yüzeyidir.
KALIP İSKELESİ Yeni dökülen betonun kendi ağırlığı ile kalıp kaplamasına yaptığı basınç ve yükleri taşıyan kısımdır. Kalıp iskelesi, kama, dikme, kiriş, çapraz, kuşaklardan ve ayarlı boru dikmelerden yapılır. Kalıpların başlıca görevleri beton ve betonarme yapı kısımlarına gereken boyut ve şekli verme, betonun ağırlık ve hidro statik basınçlarını karşılama, beton çekme ve yerleştirme yüzünden gelecek darbe titreşimlerine dayanma, gerektiğinde çalışma alanı olarak ta kullanma şeklinde özetlenebilir.
KALIP İSKELESİ Yapıdan gelecek yüklerden başka beton taşımada kullanılacak araçlar ile çalışan işçilerin kullandığı malzemelerin ağırlığını taşıyabilmelidir. Sertleşmemiş beton hareketinde ani yüklenmeler olabileceği, tamamlanan kısımların kendilerini taşır hale gelinceye kadar kalıp ve iskelesine taşıtılması diğer taraftan güvenli ve kolay bir sökme sağlanması düşünülmelidir. Ayrıca değişik yapı elemanlarının kolay teşkili, kalıpların mümkün olduğunca çok kullanılabilmesi, beton dış ve iç yükünün düzgün olması gibi şartlarda göz önüne alınmalıdır.
İSKELE DİKMELERİ
İMALATTA UYULMASI GEREKEN KURALLAR Kalıpların sonradan söküleceği göz önünde bulundurularak, taşıdığı betonarme elemanı sarsmadan kolay sökülebilecek şekilde yapılmalıdır. Kalıp içine dökülecek betonun basınç ve ağırlığını taşıyabilecek sağlamlıkta, üzerinde çelikler bağlanırken ve beton dökülürken sarsılmayacak, biçim değiştirmeyecek şekilde olmalıdır.
İMALATTA UYULMASI GEREKEN KURALLAR Kalıp kaplaması için 2,5-3-4-6 cm kalınlığında, 6-20 cm genişliğinde tahta ve kalaslar kullanılır. Betonarme elamanın sıvanacaksa rendesiz tahtalarla kaplama yapılır ve tahtalar arasında 1-3 mm aralık bırakılır. Beton dökülmeden önce kalıp ıslatılır. Betonarme elemanının yüzeyi sıvanmayacak ise, yüzeyin düzgün olması için rendeli tahtalar aralıksız çakılır, yağlanır veya ıslatılır. Kıvrım olan yerlerde kontrplak kaplanır.
İMALATTA UYULMASI GEREKEN KURALLAR Kalıp tahtaları 40-60 cm aralıklarla konulan ızgara kirişlerine, başlıklara, klapalara ve kuşaklara, sonradan kolay sökülebilecek şekilde çakılır. Kiriş, lento ve döşeme kalıplarında ızgara kirişleri, 100-150 cm aralıklarla konulan esas kirişler üzerine oturtulur ve yanlardan çivilenir. Kirişlerin altına dikmeler 100-150 cm aralıklarla konur. Ahşap dikmeler, daire veya kare kesitli olarak alınır. Ayarlı boru dikmeler birbiri içine girebilen iki parça halinde yapılır. alt ve üst uçlarına başlık levhası kaynatılan borular iç içe konularak, istenilen yükseklik sağlanır ve yanlardaki deliklerden en az iki pim konur.
DİKMELER Metal Dikmeler Ahşap Dikmeler
İMALATTA UYULMASI GEREKEN KURALLAR Kalıp yüksekliğinin kolaylıkla ayarlanması ve sökülmesi için dikmelerin altına ahşap çift kama, kum torbası veya krikolar konur. Dikmelerin dik durmasını sağlamak için çaprazlar çakılır. Çaprazların eğik olarak çakılmaları, kalıp için gerekli ise de aynı zamanda iskele vazifesini gördürmek için dikmelerin orta yüksekliğinde yatay olarak çakılır. Dikmelerin eklenmesi gerektiğinde, ek yeri dikme yüksekliğinin üçte birinin üstünde veya altında alınır ve üzerine gelecek yükü taşıyacak sağlamlıkta eklenir.
İMALATTA UYULMASI GEREKEN KURALLAR Hazırlanan kalıp aynı veya değişik yapılarda çok defa kullanılabilecek şekilde düşünülmelidir. Geniş yüzeylerde panolar halinde yapılır ve her defasında temizlenip yağlanarak kullanılır. Beton dökülüp prizini tam olarak yaptıktan sonra kalıp sökülür. Kalıp sökme süresi hava koşullarına, betonarme elemanın uzunluk ve hacmine göre değişir. Normal olarak kiriş yanları 3 gün, açıklığı az olan döşeme kalıplar 8 gün, açıklığı fazla olan kiriş ve döşeme kalıpları 21 gün bekletilir.
İMALATTA UYULMASI GEREKEN KURALLAR Sökülen ahşap kalıp malzemesi temizlenir, kullanma yerlerine veya boyutlarına göre istif edilir. Metal dikmeler ve çaprazlar temizlenir, kaplama olarak kullanılan levhalar temizlendikten sonra yağlanarak veya boyanarak paslanması önlenir. Kalıp kaplamasının iç yüzeyi, beton ve betonarme yapı elemanının dış yüzeyini şekillendirecek biçimde yapılır. Kalıplar şekillendirdikleri elemanlara göre, harpuşta, denizlik, hatıl, lento, kolon, kiriş, döşeme, temel, duvar, merdiven kalıpları gibi isimlendirilir ve elemanın dış yüzey ölçüleri kalıbın iç yüzey ölçüleri olarak alınır.
KOLON KALIBI Betonarme kolonlar kare, dikdörtgen, çokgen ve daire kesitinde yapılır. Kalıp kaplama tahtaları kolon yüksekliğince 40-90 cm aralıklarla çakılan kuşaklarla çevrilerek bir çember meydana getirilir. Kalıp yapılırken kolon kalıbının içine dökülecek talaş ve diğer pislikleri tabandan dışarı almak için kalıbın bir yüzeyinde alttan 15-20 cm lik yükseklikte açık bırakılır. Beton dökülmeye başlamadan önce bu boşluk parça tahta ile kapatılır.
KOLON KALIBI Ahşap, kare, altıgen ve daire kesitli kolon kalıpları
KOLON KALIBI
KOLON KALIBI 1.Mafsal 2.Kapalı Somun 3.Açık Somun 4.Boru Kelepçesi 5.Gerdirme Aparatı 6.Kalıp Takviye Kilidi 7.Somon Manşon
KOLON KALIBI Ayar ve Uzatma Elemanları Kolon Kelepçesi Dikme Üç Ayağı (Tripod)
KOLON KALIBI
KOLON KALIBI
KOLON KALIBI 45x45cm Kolon Kalıbı Çizimi
KOLON KALIBI 45x60cm Kolon Kalıbı Çizimi
KİRİŞ KALIBI Betonarme karkas yapılarda döşemeden gelen yükleri mesnetlere (kolon veya duvarlara) nakleden (ileten) yatay durumdaki yapı elemanlarıdır.
KİRİŞ KALIBI Kirişler, genellikle dikdörtgen kesitli olup yatay durumda eğilmeye çalışan yapı elemanıdır. Üzerlerine gelen yükleri kolon veya duvarlara iletirler. Kirişlerde tarafsız eksenin üst kısmı basınca, alt kısmı ise çekme gerilmelerine karşı koyar. Kirişin Yük Etkisinde Şekil Değişimi ve Etkileri
KİRİŞ KALIBI Betonarme kirişler genelde döşemelerle birlikte ve nadiren münferit olarak yapılır. Kalıp, dökülen betonun ağırlığını taşır ve aynı zamanda yanlara basıncı önler. Betonarme kirişin kesiti büyük olduğunda 100-150 cm ara ile konulan dikmeler üzerine boylama kirişleri konur ve başlıklar ızgara şeklinde 40-90 cm aralıklarla çakılır. Ayrıca kiriş yüksekliği fazla olduğundan ortadan 100-150 cm aralıklarla tel gergiler konur. Betonarme karkas yapılarda kirişler kolonlar üzerine oturtulduklarında kiriş, kolon ve döşeme kalıpları bir bütün olarak yapılır.
KİRİŞ KALIBI
KİRİŞ KALIBI
DÖŞEME KALIBI Betonarme döşemeler yığma yapılarda yük taşıyan duvarlar ve karkas yapılarda kirişler üzerine oturtulur. Betonarme yapılarda döşeme kalıbı çoğunlukla sütun ve kiriş kalıpları ile birlikte yapılır. Döşeme kalıpları üzerine gelecek betonarme elemanın ağırlığını taşır. Bu nedenle, dikmeler 100-150 cm aralıklarla konur ve çaprazlar çakılır. Bu kirişlerin altına uçlarda ahşap ve arada ayarlı boru dikmeler yerleştirilebilir.
DÖŞEME KALIBI Dikmelerin üstüne kalıp esas kirişleri oturtulur ve her ikisinin yan yüzeylerinden çakılan çaprazlama ile bağlanır. Izgara kirişleri 40-60 cm aralıklarla esas kirişler üzerine dizilir ve yanlardan çakılır. Kirişli betonarme döşemelerde ızgaraların uçları kiriş kalıbının yan tarafına çakılan ve takozlarla desteklenen kirişin üzerine oturtulur. Izgara kirişleri üzerine kalıp tahta veya levhaları konur ve çivilenir.
DÖŞEME KALIBI Çok katlı veya aynı projenin uygulandığı binalarda özellikle bloklu veya asmolen döşeme kalıp iskelelerinin kurulabilmesi ve sökülebilmesi için portatif olması tercih edilir. Bu kalıplarda 3-5 m uzunluğunda ve kat yüksekliğine göre yapılan çelik veya ahşap sehpalar 2-4 m aralıklarla konur ve üzerine kalas kirişler 40-50 cm aralıklarla yuvalarına oturtularak yerleştirilir.
DÖŞEME KALIBI
DÖŞEME KALIBI
DÖŞEME KALIBI
DÖŞEME KALIBI
DÖŞEME KALIBI
DÖŞEME KALIBI