Türkiye Psikiyatri Derneği Yayınları Çalışma Birimleri Dizisi 19 Bipolar Bozukluk Tip-II tanı ve tedavi el kitabı Editörler Ali Bozkurt E. Timuçin Oral
Ali BOZKURT GATA Askeri Tıp Fakültesinden 1989 yılında mezun olmuș, 1992-1996 yılları arasında uzmanlık öğrenciliği sonrası uzman olarak Çanakkale Deniz hastanesinde çalıșmıș, 2000-2001 yılları arasında Yale Üniversitesinde nöroreseptör görüntüleme alanında post-doc fellow olarak çalışmıștır. 2001 yılında yardımcı doçent, 2007 yılında doçent, 2012 de profesör olmuștur. Halen Ankara Liv Hospital da tam zamanlı ve Kıbrıs Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalında kısmi zamanlı öğretim üyesi olarak çalıșmaktadır. 30 u uluslararası indekslerde yer alan 50 den fazla yayını ve 7 kitap çevirisi mevcuttur. E. Timuçin ORAL Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesinden 1984 yılında mezun olmuș, Artvin Şavşat ve Arhavi de iki yıl zorunlu hizmetin ardından, 1986-1990 yılları arasında Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesinde çalışarak uzman olmuştur. Daha sonra aynı hastanede başasistan olarak görev yapmaktayken 1995 yılında doçent olmuştur. 2003 yılında Duygudurum Merkezini kurmuş, 2005-2008 yılları arasında klinik șefliği yapmıș ve 2009 yılında emekli olmuştur. 2010 yılında İstanbul Ticaret Üniversitesi Psikoloji Bölümünde ders vermeye başlamış 2013 de profesörlüğe yükseltilmiştir. Kurucusu olduğu Türkiye Psikiyatri Derneğinde Merkez yönetim, Denetim ve Yeterlik kurulu üyeliği, İstanbul Şubesi ve Bilimsel Toplantılar Düzenleme Kurulu Bașkanlığı yapmıștır. Yetmișin üzerinde makalesi, kitap bölümleri, editörlüğü ve eș yazarı olduğu bir telif kitabı vardır.
Bipolar Bozukluk Tip-II Tanı ve Tedavi El Kitabı Türkiye Psikiyatri Derneği (Tanıtım için yapılacak alıntılar dışında Türkiye Psikiyatri Derneği nin izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.) ISBN: 978-605-65673-0-8 1. Baskı: Mayıs 2015, Ankara Baskı Adedi: 2500 Editörler Ali Bozkurt E. Timuçin Oral Son Okuma Ömer Aydemir Tolga Binbay Türkiye Psikiyatri Derneği Yayıncılık Kurulu Tasarım ve Uygulama BAYT Bilimsel Araştırmalar Basın Yayın ve Tanıtım Ltd. Şti., Ziya Gökalp Cad. 30/31, 06420 Kızılay, Ankara Tel: (0.312) 431 30 62 www.bayt.com.tr Baskı Pelin Ofset Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik O.S.B Matbaacılar Sitesi 1514. Sk. No: 28 Yenimahalle / Ankara Tel: (0.312) 395 25 80 Baskı Tarihi Mayıs 2015
TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI ÇALIŞMA BİRİMİ Bipolar Bozukluk Tip-II Editörler Ali Bozkurt E. Timuçin Oral Çalışma Birimleri Dizisi No: 19
Yazarlar... Sunuş... vii ix 1 Hastalık Tanımı ve Tanı Konulma Süreci... 1 Sibel Çakır 2 Sıklık ve Yaygınlık... 6 Vesile Şentürk Cankorur, Rifat Serav İlhan 3 Klinik Gidiş... 10 Sermin Kesebir 4 Bipolar Tip-II Bozukluğun İşlevselliği... 22 Vesile Şentürk Cankorur, Rifat Serav İlhan 5 Eştanı Sorunu... 35 Duru Gündoğar 6 Hastalığın Nörobiyolojisi... 44 Hatice Özdemir, Duru Gündoğar 7 Tedavi Süreci... 55 Sermin Kesebir 8 Psikososyal Tedaviler ve Psikoterapiler... 68 Sibel Çakır 9 Bilişsel Davranışçı Terapi Uygulamaları... 78 Sedat Batmaz v
vi
Yazarlar Sedat Batmaz, Yard.Doç.Dr Tıp öğrenimini 2004 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi nde, uzmanlık öğrenimini 2010 yılında Ankara Onkoloji Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği nde tamamladı. Askerlik görevini Gelibolu Asker Hastanesi Psikiyatri Kliniği nde, devlet hizmeti yükümlülüğünü Afyonkarahisar ve Mersin Devlet Hastaneleri nin Psikiyatri Klinikleri nde uzman hekim olarak yerine getirdi. Academy of Cognitive Therapy nin diplomatı, European Association for Behavioural and Cognitive Therapies tarafından akredite edilen Kognitif ve Davranış Terapileri Derneği nin sertifikalı bilişsel davranışçı terapistidir. Halen Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı nda öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Vesile Şentürk Cankorur, Prof.Dr. 1994 te Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi nden mezun oldu. Psikiyatri uzmanlık eğitimini 1997-2002 yılları arasında Başkent Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda tamamladı. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda 2003 yılında uzman doktor olarak görev yapmaya başladı. King s College of London da 2006-2007 tarihlerinde psikiyatrik araştırmalar yüksek lisans programını, 2008-2012 yıllarında yine aynı enstitüde psikiyatrik epidemiyoloji doktorasını tamamladı. 2008 yılında doçent ve 2014 yılında profesör ünvanını alan Şentürk, halen Ankara Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda çalışmalarına devam etmektedir. Sibel Çakır, Doç.Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi nden mezun olan Sibel Çakır, psikiyatri uzamanlık eğitimini İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda tamamlamıştır. Depresif bozukluklar ve Bipolar bozukluk Tedavisi, Bipolar bozuklukta psikoterapi konularında çalışmalarına ağırlık vermiştir. 2004 yılında, University of Texas Health Science Center San Antonio da Şizofreni ve Bipolar Bozuklukta kognitif fonksiyonlar, beyin görüntüleme konularında çalışmış, 2007 de Riagg Rijnmund, Roterdam Hollanda da kültürel psikiyatri bölümünde misafir konsültan psikiyatr olarak çalışmıştır. Halen İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda öğretim üyesi ve Duygudurum Bozuklukları Birimi ve Geropsikiyatri Programı sorumlusudur. Duru Gündoğar, Doç.Dr. 1992 de Hacettepe İngilizce Tıp Fakültesi nden mezun oldu. 1999 da Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda psikiyatri uzmanlık eğitimini tamamladıktan sonra Afyon Kocatepe Üniversitesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ve Yakındoğu Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalları nda öğretim üyesi olarak çalıştı. Halen Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda öğretim üyeliğine devam etmekte ve akademik çalışmalarını sürdürmektedir. Rifat Serav İlhan, Uz.Dr. 2007 yılında Tıp Fakültesinden mezun oldu. Bir ay Muş ta pratisyen hekim olarak çalıştıktan sonra, 2008 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Kliniğinde uzmanlık eğitimine başlayan Dr. Rifat S İlhan halihazırda Diyarbakır Askeri Hastanesi nde psikiyatri uzmanı olarak çalışmaktadır. İlgi alanları nöropsikiyatri, politik psikoloji ve gelişim psikolojisidir. 2011 yılında kurulan Ankara Üniversitesi Politik Psikoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi nin Müdür yönetim kurulu üyeliği görevini yürütmektedir. vii
Sermin Kesebir, Prof.Dr. 1995 yılında Dokuz Eylül Tıp Fakültesini bitirdi. Psikiyatri uzmanlık eğitimini Ege Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalında tamamladı. Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesinde mecburi hizmetini yaptıktan sonra, 2008 de Adnan Menderes Üniversitesinde doçent ünvanını aldı. 2009-2014 yılları arasında Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde eğitim görevlisi olarak akut psikoz servisinin idaresini yürüttü. Halen Üsküdar Üniversitesi, NP İstanbul Nöropsikiyatri Hastanesinde çalışmakta, Psikoloji bölümünde akademik çalışmalarını sürdürmektedir. Hatice Özdemir, Yard. Doç. Dr. Psikiyatri uzmanlık eğitimini Hacettepe Üniversitesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda tamamladıktan sonra aynı üniversitede Nörolojik Bilimler ve Psikiyatri Enstitü sünde Temel Nörolojik Bilimler Doktorası yapmıştır. Halen Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı öğretim üyesidir. Nörobilim, psikofarmakoloji ve şizofreni spektrum bozuklukları temel çalışma alanlarıdır. viii
Tarihi gelişimi içinde bipolar bozukluk önce şizofreniden, sonra unipolar bozukluktan ayrışmış, ardından depresif fenomenolojinin öne çıktığı bipolar bozukluk tip-ii nin tanımlanması gerçekleşmiştir. Her ne kadar, tip II nin tip I in ya da unipolar bozukluğun farklı seyreden bir görünüşü olup olmadığı ile ilgili tartışmalar sürmekteyse de, kanıtlar bu tipin ayrı bir tanı kategorisi olarak DSM-IV den başlayarak sınıflandırmalarda yer almasını sağlayacak yeterliliğe ulaşmıştır. Nitekim, sonradan tanımlanmaya çalışılan tip III-IV-V-VI aynı şekilde farklı tanı kategorileri olarak resmen kabul görmemiştir. Bipolar bozukluk halen dünyada yeti yitimine neden olan ilk 10 hastalık içerisinde yer almaktadır. Bipolar bozukluğun yaşam boyu görülme oranı %1 olarak kabul edilse de bipolar spektrumun % 3-4 lere kadar çıkabildiği konusunda veriler mevcuttur. Bipolar bozukluklar içinde bipolar tip-ii, %90 oranında depresyon ile seyrettiği için daha sık atlanabilmekte ve bu grup hastalar sıklıkla uygun tedavi alamayabilmektedirler. Kronik seyirli gidişi, tedavide kendine has özellikler taşıması ve ayırıcı tanıda kişilik bozukluklarının bulunması bipolar bozukluk tip II nin kendine özgü biçimde incelenmesini gerekli kılmaktadır. Öte yandan, bu konuda yazılmış az sayıda kaynak kitap bulunmaktadır. Bu nedenle bipolar tip-ii bozukluk konusunda yeterli kaynağa ulaşılabilir olması bozukluğun tanı ve tedavisine önemli katkılar sağlayacaktır. Bu düşünce ile yola çıkarak Türkiye Psikiyatri Derneği Duygudurum Bozuklukları Çalışma Birimi olarak bipolar bozukluk tip-ii konusunda kapsamlı bir kitap yazılmasının yararlı olacağını düşündük ve bu düşüncemizi dernek yönetimi ile paylaştığımızda destek bulduk. Bu kitap, bu konuda Türkçe yayınlanmış ilk telif kaynak olma özelliği taşımaktadır. Kitapta, bipolar tip-ii bozukluğun tanımı ve tanı konulma sürecinden başlayarak, sıklık ve yaygınlığı, klinik gidişi, işlevselliğe olan etkisi, eştanısı, nörobiyolojisi, tedavi süreci, psikososyal ve bilişsel davranışçı tedaviler ile ilgili ayrıntılı ve en yeni bilgileri bulabileceksiniz. Bu nedenle öncelikle özverili ve dikkatli çalışmaları ile kitabın hazırlanmasına katkı sağlayan bölüm yazarlarına en içten teşekkürlerimizi iletmek isteriz. Bu kitabın ortaya oluşmasında her basamakta destek olan Türkiye Psikiyatri Derneği yönetim kurulu ve ilgili tüm birimlere de ayrıca teşekkür etmek isteriz. Son olarak da bu tür eserlerin ortaya çıkma sürecinde zamanlarından çalmak zorunda olduğumuz başta ailelerimiz olmak üzere tüm sevdiklerimize destekleri konusunda teşekkür ederiz. Ali Bozkurt, E. Timuçin Oral ix
x
1 Mani ve melankolinin bu hastalığa yakalanan kişilerde birbirini izlediği yüzyıllardır bilinmesine rağmen, ayrı hastalıklar mı, yoksa aynı hastalığın parçaları mı olduğu tartışmaları yakın zamana kadar devam etti. Falret 1864 te bunların ayrı bir hastalık olmayıp, birbirinin içine geçmiş birbirini takip ettiğini düşünerek La folie circulaire tanımlamasını yaptı. Sonraki yüzyılda, Alman psikiyatrlar, nozoloji ve psikopatolojiye katkıları ile affektif bozukluk kavramını ve alt tipleri tanımladılar. Kahlbaum (1882) siklotimiyi ve psikotik belirtilerin olmadığı maniyi, Mendel (1881) ise bipolar tip-ii bozukluğun temeli olan hipomaniyi tarif etti. Emil Kraepelin psikiyatrik hastalıkları sınıflarken manik depresif hastalık kavramını, hastalığın klinik gidişi ve ölçütleri tanımlayarak geliştirdi. Bugün kullandığımız bipolar bozukluk kavramına en yakın tarifi yapmasına rağmen, Kraepelin ayrı bir depresyon olmadığını, tüm affektif bozuklukların manik depresif hastalığın bir parçası olduğunu iddia etmişti. Daha sonraki yıllarda ise, manik depresif hastalığa karma psikozların ve siklotiminin de eklenmesi gerektiği düşünüldü. Kleist, Kraepelin in bakışına farklı bir biyolojik yaklaşım getirip psikozların hiperkinetik ve akinetik hareketlerini incelemiş, unipolar depresyonun, manik depresif hastalıktan farklı olabileceğini ileri sürerek sikloid psikozların alt tipleri üzerinde çalışmaya başlamıştır (1911). Kleist in öğrencisi Neele terminolojiyi netleştirerek unipolar bozukluk ve bipolar bozukluk terimlerini kullanmıştır (1949). Kleist in bir diğer öğrencisi Leonhard (1957) ise, bipolar bozukluğu, depresyondan net biçimde ayırmış, silkoid psikozları detaylandırmış, sikloid psikozu diğer psikozlardan ayırmıştır. Bu çalışmalar, 1980 de DSM sistemine giren bipolar bozukluğun temelini belirlemiş oldu. 1966 da önce bipolar bozuklukta aile öyküsünün önemini vurgulayan çalışmalar, sonra da unipolar ve bipolar bozuklukları karşılaştıran çalışmalar yayımlandı; Angst ve Perris gibi araştırmacılar monopolar ve bipolar depresyon kavramlarını kullandılar. 1978 de Amerikan Psikiyatrisinde tanı yaklaşımı geliştirme çabaları ve Araştırma Tanı Ölçütleri (Research Diagnostic Critera = RDC) kullanılmasıyla: i) hipomani ile birlikte olan bipolar depresyon, ii) mani ile birlikte olan bipolar 1
depresyon ve iii) Majör depresif bozukluk kavramları gündeme geldi (Spitzer ve ark. 1978). İki yıl sonra, bu kavramlar Amerikan Psikiyatri Birliği nin oluşturduğu DSM-III sınıflandırmasına da bu şekilde girdi (APA 1980). Fakat sonraki yıllarda unipolar depresyon ve bipolar depresyonu birbirinden ayıran yeterli genetik, psikopatolojik, laboratuvar testi ve tedavi yanıtı kanıtı olmadığı konusu epeyce tartışıldı (Taylor ve Abrams 2006). Bugün polariteye göre unipolar ve bipolar depresyon tanımı, kesin olarak yapılamasa da bipolar bozukluk tek başına çalışılmayı ve detaylandırmayı hak eden, bipolar spektrum ve polarite indeksi gibi kavramlarla tanımlanma araştırmaları devam eden bir bozukluktur. Özellikle bipolar bozukluğun, unipolar depresyondan ayrımında güçlü klinik ve nörobiyolojik bilimsel kanıt saptanamaması, bu alanda çalışanları bipolar spektrum kavramını kullanmaya yöneltti (Ghaemi ve ark. 2004). Spektrum modeli, DSM kategorik sistemine göre sıklıkla majör depresyon ve bipolar bozukluk arasında olgular görülmesine ve bunların net bir tanıya yöneltilememesine bir alternatif olmuştur. Şekil 1 de de görüldüğü gibi bipolar spektrumunda, bozukluk bir kutupta, depresyon diğer uçtadır ve bu iki uç arasında klinik görünüm olarak tanımlayıcı yöntemlerin tanı koymakta zorlandığı hastalar bulunur. Tanımlayıcı modelde hipomani varsa, bipolar tip-ii, yoksa major depresyon tanısı konurken, spektrum modelinde doğal kesme noktaları bulunmaksızın değişik derecelerde bipolarite vardır. Pek de yeni sayılmayan bu modeli, yani DSM kategorik sistemine göre sınıflanamayan ara formları, Akiskal ve Mallya silik (soft) bipolar olarak tarif etmişti (1987). A B C E DSM-IV ün bipolar tip-ii bozukluğu net olarak tanımlama çabası, uygulamada da epey eleştiri almaktaydı. Bu eleştirilere bakacak olursak, bipolar tip-i ve tip-ii bozukluk ayırımını mani ya da hipomani varlığına göre belirlemektedir. Burada mani ve hipomaniyi ayıran noktalar: a) mani belirtilerini en az 7, hipomaninin 4 gün devam etmesi b) manide işlevselliğin belirgin olarak bozulması, hipomanide bozulmaması c) psikotik belirtilerin manide zorunlu olmasa da bulunması ama hipomanide bulunmaması d) sürenin yeterli olmaması halinde hastane yatışı gerekiyorsa, psikotik belirtiler varsa ve işlevsellik bozuluyorsa hipomani yerine mani tanısı konuluyor olmasıdır. 2
Görüldüğü gibi psikotik belirtiler yoksa, mani ve hipomani ayırımını belirtilerin süresi, işlevsellikte bozulma ve hastane yatışı belirler. Ama bu noktalar da bütün olgularda net olmayabilir. Burada işlevselliğin kişinin sosyoekonomik durumuna ve yakınmasına göre değiştiği düşünülürse, yine tanı karmaşası yaşanır. Ayrıca hipomaninin geriye dönük olarak sorgulanmasının güçlüğü de tanı koymayı epey zorlaştıracaktır. Çeşitli çalışmalarda, 1-3 gün süren ve süre ölçütü dışında DSM-IV hipomani ölçütlerini karşılayan özellikteki duygudurum dalgalanmalarının, hipomani dönemleri ile benzer özellikler taşıdığı bildirilmiştir (Angst ve ark. 2003; Benazzi ve Akiskal, 2006; Tully ve Parker, 2007). Bu tartışmalara rağmen, DSM-IV, bipolar tip-ii bozukluğu yeni bir tanı kategorisi olarak kabul ederek bu alanda önemli bir değişiklik getirmiştir. Bipolar tip-ii bozukluğun DSM-IV tanı kategorisinde yer alması, unipolar depresyon ve bipolar bozukluk spektrumu arasındaki oranın (1/6), bipolar bozukluk lehinde artması (1/3) ile sonuçlanmıştır. Daha fazla bipolar bozukluk tanılı hasta ortaya çıkması, daha fazla duygudurum dengeleyicisi kullanan hasta sayısını da beraberinde getirmiştir. Bu noktada atipik antipsikotiklerin ve duygudurum dengeleyicilerin pazarda artan yer alma çabalarının etkisi de görülmektedir. Bir çalışmada fazladan tanı konan bipolar hastaların sayısının, tanısı atlanan bipolar hastalardan 3 kat daha fazla olduğu saptanmıştır (Zimmerman ve ark.2010 ). DSM-5 öncesi çalışma grubunda hipomani eşiğini düşürmek için 2 yol önerildi; 1. En az 4 gün olan sürenin 2 güne çekilmesi 2. Öforik ya da iritabl duygudurum zorunlu olmadan, yükselmiş enerjinin ölçüt olarak yeterli kabul edilmesi. Bu değişiklik daha fazla tanı koymaya neden olacak ve olasılıkla eşik altı hipomani belirtileri bulunan major depresyonu olan hastalarda daha çok atipik antipsikotik ve duygudurum dengeleyici tedavisi uygulanabilecekti. Oysa, şu ana kadar eşikaltı hipomani belirtileri olan major depresyon hastalarının, hangi tedaviye daha iyi yanıt verdiğine dair kanıta literatürde rastlanmadığı iddia edilmektedir (Strakowski ve ark. 2011; Frances ve Jones 2012). Bu gibi tartışmalar ve çekinceler sonrasında DSM-5 te, hipomani dönemi süre ölçütü olan en az 4 gün ifadesi değişmedi, fakat aktivite ve enerji yükselmesi ifadesi A ölçütünde yükselmiş duygudurumun yanına ilave edildi. Bipolar bozuklukta, karma dönemin kaldırılarak, mani, hipomani ve major depresyon dönemleri için karma özelliklerin gidiş belirleyicisi olarak yer alması da DSM-5 teki bipolar bozukluğun yeni özelliği oldu. Karma özelliklerle giden hipomani kavramı bu sayede daha sık tarif edilecek. Yukarıda bahsedilen bu tanı koyma güçlüklerine karşı, tarama amaçlı kullanılan testler yararlı olabilir. Bunlardan en sık kullanılanlar, Duygudurum Bozuklukları Anketi (Mood Disorders Questionnaire = MDQ) (Hirchfield ve ark. 2000, Konuk ve ark. 2007) ile Hipomani Soru Listesi dir (Hypomania Check List 3
= HCL-32) (Angst ve ark. 2005). Bu testler major depresyon hastalarına verildiğinde, bipolar özellikleri yakalama konusunda katkı sağlayabilirler. Sonuç olarak, bipolar bozukluk tip-ii, geçerli bir tanı olmakla birlikte, hipomani tanısı sırasında aşırı tanı konulan ya da tanısı atlanan olgular bulunmaktadır. Bu nedenle tanımlayıcı sınıflandırmalar bu tür olgular için yeterli olmamakta, boyutsal yaklaşım ve bipolar spektrum kavramlarını kullanmak bu olguları daha iyi anlamamıza neden olacaktır. Bipolar bozukluk tip-ii vakalarının nörobiyolojisini açıklamaya yönelik araştırmalar da, şüphesiz tanı ve tanımlamada en çok katkı sağlayacak gelecek hedefleri olacaktır. Kaynaklar Akiskal HS ve Mallya G. (1987) Criteria for the soft bipolar spectrum: treatment implications. Psychopharmacol Bull, 23(1):68-73. American Psychiatric Association (1980). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disor-ders, 3rd edn. Washington, DC:APA. Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Köroğlu E.(çev) Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı (DSM-5), Hekimler Yayın Birliği, Ankara Angst, J., Gamma, A., Benazzi, F.,ve ark.(2003) Toward a re- definition of subthreshold bipo-larity: epidemiology and proposed criteria for bipolar-ii, minor bipolar disorders and hypoma-nia. J Affect Disord,, 73, 133 146. Angst J, Adolfsson R, Benazzi F ve ark. (2005). The HCL-32: towards a self-assessment tool for hypomanic symptoms in outpatients. J Affect Disord, 88(2):217-33. Benazzi, F.,ve Akiskal, H.,(2006). The duration of hypomania in bipolar II disorder in private practice: methodology and validation. J Affect Disord,, 96, 189 196. Falret, J.P.(1864). Des Maladies Mentales. Paris:Bailliere. Frances A ve Jones KD. (2012). Bipolar disorder type II revisited. Bipolar Disord, 14: 474-77. Hirschfield RM, Williams JB, Spitzer RL ve ark. (2000). Development and validation of a screening instrument for bipolar spectrum disorder: the Mood Disorder Questionnaire. Ameri-can Journal of Psychiatry, 157(11):1873 1875. Ghaemi SN, Hsu DJ, Ko JY. ve ark. (2004) Bipolar spectrum disorder: a pilot study. Psychopathology, 37(5):222-6. Kahlbaum, K. (1882). Über cyklisches Irresein. Der Irrenfreund, 24,145-157. Kleist, K. (1928) Übe zykloide, paranoid und epileptoide psychosen und über die Frage der Degenerationspsyhosen. Schweizer Archiv für Neurologie und Psychiatrie, 23,3-37. Konuk N, Kiran S, Tamam L. ve ark. (2007) Validation of the Turkish version of the mood disorder questionnaire for screening bipolar disorders. Turk Psikiyatri Derg,, 18(2):147-54. Kraepelin, E. (1904). Psychiatrie:ein Lehrbuch, 7th edn, Vol.2.Leipzig: Barth. Leonhard, K.(1957). Aufteilung der Endogenen Psychosen. Berlin:Akademie-Verlag. Mendel, E. (1881). Die Mannie. Vienna: Urban. 4
Neele, E.(1949). Die phasischen Psychosen nach ihrem Erscheinungs-und Erbbild. Leip-zig:Barth. Perris (1966). A study of bipolar (manic-depressive) and unipolar recurrent depressive psychoses. Acta Psychiatrica Scandinavica, 42 (Suppl.194), S1-S189. Spitzer, R., Endicott, J.and Robins, E. (1978) Research Diagnostic Criteria. Archieves of General Psychiatry, 35,773-782. Strakowski SM, Fleck DE, Maj M.(2011). Broadening the diagnosis of bipolar disorder: benefits vs. risks. World Psychiatry, 10: 181 186. Taylor, M. ve Abrams, R. (1980). Reassessing the bipolar-unipolar dichotomy. J Affect Disord,, 2,195-217. Tully, L., ve Parker, G., (2007). How low do we go? Is duration of a high integral to the definition of bipolar disorder?. Acta Psychiatrica Neuropsychiatrica, 19, 38 44. Zimmerman M. (2010). Is underdiagnosis the main pitfall in diagnosing bipolar disorder? BMJ, 340: c855. 5
Bipolar bozukluk yeti yitimine neden olan önemli hastalıklardan birisidir. Özellikle hakkında daha az bilgi sahibi olunan bipolar tip-ii, daha çok depresyonla seyrettiği için kolaylıkla atlanabilen, uygun tedavi şansı elde edemediği için de yeti yitimi olasılığının daha fazla olduğu alt tipi oluşturmaktadır. Öte yandan, bu konuda yazılmış çok az sayıda kaynak kitap bulunmaktadır. Yalnızca yeterince tanınamıyor olması değil, kronik gidişi, tedavide kendine has özellikleri, kişilik bozukluklardan ayırıcı tanısının güçlüğü de bipolar tip II nin bağımsız biçimde ve ayrıntılı olarak incelenmesini gerektirmektedir. Türkiye Psikiyatri Derneği Duygudurum Bozuklukları Çalışma Birimi tarafından hazırlanan bu kitap Türkçe yayınlanmış ilk telif kaynaktır. Kitapta, bipolar bozukluk tip-ii nin tanımı ve tanı konulma sürecinden başlayarak, sıklığı ve yaygınlığı, klinik gidişi, işlevselliğe olan etkisi, eştanısı, nörobiyolojisi, tedavi süreci, psikososyal tedavisi ve nihayet bilişsel davranışçı tedavisi hakkında ayrıntılı ve en yeni bilgileri bulabileceksiniz. Ali Bozkurt GATA Askeri Tıp Fakültesinden 1989 yılında mezun olmuș, 1992-1996 yılları arasında uzmanlık öğrenciliği sonrası uzman olarak Çanakkale Deniz hastanesinde calıșmıș, 2000-2001 yılları arasında Yale Üniversitesinde nöroreseptör görüntüleme alanında post-doc fellow olarak çalışmıștır. 2001 yılında yardımcı doçent, 2007 yılında docent, 2012 de profesör olmuștur. Halen Ankara Liv Hospital da tam zamanlı ve Kıbrıs Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı nda kısmi zamanlı öğretim üyesi olarak çalıșmaktadır. 30 u uluslararası indekslerde yer alan 50 den fazla yayını ve 7 kitap çevirisi mevcuttur. E. Timuçin Oral Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesinden 1984 yılında mezun olmuș, Artvin Şavşat ve Arhavi de iki yıl zorunlu hizmetin ardından, 1986-1990 yılları arasında Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesinde çalışarak uzman olmuştur. Daha sonra aynı hastanede başasistan olarak görev yapmaktayken 1995 yılında doçent olmuştur. 2003 yılında Duygudurum Merkezini kurmuş, 2005-2008 yılları arasında klinik șefliği yapmıș ve 2009 yılında emekli olmuştur. 2010 yılında İstanbul Ticaret Üniversitesi Psikoloji Bölümünde ders vermeye başlamış 2013 de profesörlüğe yükseltilmiştir. Kurucusu olduğu Türkiye Psikiyatri Derneğinde Merkez yönetim, Denetim ve Yeterlik kurulu üyeliği, İstanbul Şubesi ve Bilimsel Toplantılar Düzenleme Kurulu Bașkanlığı yapmıștır. Yetmișin üzerinde makalesi, kitap bölümleri, editörlüğü ve eș yazarı olduğu bir telif kitabı vardır. ISBN 978-605-65673-0-8