İMAAT ZAMANARI HESABI Bilimi gereği olrk lş kldırm işlemi, ekik ve ekoomik koşllr bğlı olrk gerçekleşirilmekedir. Tekik koşllr, prçy, resim üerideki ögörüle işleme kliesi çerçeveside şekil vermek içi ygl işleme yöemlerii ve b yöemlere i fkörleri kpsr. Prçı mliyeii ve b bğlı olrk işleme mliyeii belirleye ekoomik koşllr, işleme mı ve b bğlı fkörlerde olşr. Prçlrı işleme mı e kdr olrs vey bşk bir deyişle birim md e kdr çok prç işleirse, işleme mliyei o kdr lır. İşleme mıı rif emek içi birçok yöem olmkl berber, brd REFA sisemie dy bir yöem verilecekir. B göre, oplm işleme mı(iml mı), T; doım mı(ırlık mı) T R, prç mı s olmk üere ikiye yrılır. T R T Hırlık (oım) Zmı T R : Prç syısı bğlı olmy resimleri ve ekolojik pllrı icelemesi, işyerii ırlmsı, eg ve kımlrı yrlmsı gibi üm ırlık mlrıı oplmıdır. Hırlık mı, emel doım mı( rg ) ve yrdımcı doım mıd( rv ) meyd gelir. Temel doım mı, lş kldırm işlemii ekiği ile ilgili olmy doım mlrıı, yrdımcı doım mı ise işi ekiği ile ilgili olmy fk o orgisyo yöüde yrdım ede (Ör: işyerii ırlmsı, kımlrı ve ölçü lelerii belirli bir sıry kolmsı gibi) doım mlrıı kpsr. Geellikle yrdımcı doım mı(kyıp doım mı), emel doım mıı %0 olrk kbl edilir. Prç Zmı s : Prç syısı bğlı ol ve prçyı işlemek içi rc mdır. Prç mı, efekif işleme mı( g ) (efekif prç mı) ve kyıp m () v ; efekif prç mı ise ess işleme mı(mkie mı) () ve yrdımcı(y) md () olşr. s TOPAM İMAAT(İŞEME) ZAMANI ONATIM ZAMANI PARÇA ZAMANI Temel oım Zmı Yrdımcı(kyıp) oım Zmı Efekif İşleme Zmı Kyıp Zm Mkie Zmı Yrdımcı(Y) Zm
Efekif İşleme Zmı g : Bir prçı işlemesi içi rc efekif mı ifde eder. B mı olşr mkie mı, operörü direk olrk kkısı blmd, egı kiemik sisemde ldığı rekeler, kımı lş kldırmk içi rcdığı mdır. Y m ise iş prçsıı eg bğlmk ve çömek, egı çlışırmk ve drdrmk, kımı işi bşlm oksı geirmek, şı kımlrı değişirmek ve yrlmk içi srf edile mlrı oplmıdır. Kyıp mlr ise işleme fliyei ile direk ilgili olmy, işi gelmesii beklemek, işçii dilemesii ve kişisel gereksiimlerii gidermek içi gereke mlrı kpsr. Kyıp m, efekif işleme mıı yklşık %5 ii olşrr. Ykrıdki çıklmlr göre oplm işleme mı, bir prçy vey priye(yı ırlık döemide işlee prç syısı) göre ifde edilebilir. Priyi olşr prç syısı ise oplm iml mı: T T. R s Bir kere ekrr edile mlr T rg rv v T T R rg rv : İml mı : oım mı : Temel doım mı : Kyıp doım mı : Mkie mı : Y mlr : Kyıp mlr v kere ekrr edile mlr Toplm işleme mıı olşr mlrd sdece mkie mı(ess işleme mı) esplbilir. iğerleri ecrübe vey ölçme yolyl belirleerek oplm işleme mı vey ess işleme mı göre yüde(%) olrk verilir. B yüdeler, egı öelliğie(kovsiyoel, oom, NC, rsfer ı) ve lş kldırm işlemii bilimsel verilere göre ypılıp ypılmdığı bğlıdır. ONATIM ZAMANINA AHİ EİECEK İŞEMER. Sipriş Alımsı(işçi rfıd). Tekik resimleri vey meleri emi edilmesi 3. Siprişi s ile icelemesi 4. Resim vey iş erip vey düeleme emirlerii ekik edilmesi 5. Tkımlrı, eribı, modelleri emi emek ve idesi 6. Teribı bğlmsı ve çöülmesi 7. Hmmdde, mleme vey prçı iş yerie geirilmesi 8. Prç vey kımı öcede ısıılmsı, sobı ykılmsı vs. 9. Mkie, kım ve iş yerii lşlrd emilemesi 0. Prov ypıl iş prçsıı iml ve korolü(seri iml). Yie prov prçsıı s ve myee eksperi rfıd kblü(klie korol). Mkie ve işyerii orml drm geirilmesi 3. Akor krı gerekli işleri ypılmsı ve geri verilmesi
ESAS ZAMAN(MAKİNE ZAMANI) : Temel m sipriş bkımıd prçy doğrd doğry bir ilerleme kydedildiği bir kısımdır. Öreği; lş kldırmk sreiyle şekil verme slleride mlemei işlediği büü mlr ess mdır. YAN ZAMAN : Temel mı sipriş bkımıd prçd ck vsılı olrk bir ilerleme kydedildiği mdır. Öreği, prçı bğlıp sökülmesi, klemi yrlmsı, şl rekeleri vs. KAYIP ZAMAN v : oğrd doğry bir iş siprişi içi ilgisi blmy fliyeler içi geçe mlrdır. Blr ikiye yrılır:. Objekif Ollr - Mkiei yğlmsı içi geçe m - İşbşı mıd mkiei rekee geçirilmesi - Mkiei emilemesi - Mkie eçi ve rik sisemleride espi edile küçük rılr - Pydos lide mkiei drdrlmsı - Her m kllılck kımlrı çıkrılmsı - Ömrü bie kımlrı kililemesi(sklmsı), bileme mı. Şsi ol mlr - Amirlerle ypıl görüşmeler - Hmmdde ve yrdımcı mleme lımsı içi mkb lıp verme - Yemek ısıılmsı - Isım ve vldırm yrı içi geçe m - Tvle mlrı 3. Öel ller içi kbl edile kyıp mlr, işleme rılrı ve öel belirleme lleri 4. Kbl edilmeye kyıp mlr - İşçii işe geç gelmesi - Sebepsi yere işi erk - İş mlrıd iş elbisesii çıkrmsı ve orml elbise giyilmesi - Arkdşlrıı çlışmsı egel olmsı ÖRNEK: Hergi bir işe emel doım mı :5dk, kyıp orı: %, mkie mı :8 dk. espl blyor. 30 de prç iml edilmesi lide gereke iml mıı bl. ( 5dk ) T () rg rv v %. 0,.5,8dk rv rg ().0,(8 5).0,, 76 dk. v T30 5,8 30(8 5, 76) 6,8 30(5, 76) T30 94 dk. rg 3
MAKİNE ZAMANARININ HESABI EKSENE TORNAAMA İŞEMİNE(IŞ SİİNİRİK) MAKİNE ZAMANININ HESAPANMASI : prçı boy(mm) s s : ilerleme ıı(mm/dk) i d i d : Tor klemii işleme boy(şl yol)(mm) : Klemi rekee bşlgıç yol(mm) : Klem çıkış yol(kımı ek yol)(mm) : İş prçsıı bimiş boy(mm) : Tek rf iş prçsıı mleme fllığı i : Pso syısı(kesme syısı) s : ilerleme ıı(mm/dk) Torlm işlemide; s s. s : İlerleme değeri(mm), (mm/dk) : evir syısı(dev/dk) i.() dk s... ( m /) dk 000.000... i. s..000 4
ÖRNEK: Bir iş prçsı şğıd verile değerlere göre ve belirile şrlr göre işlemekedir. B işlem içi mkie mıı bl. 50 m / dk 0mm d 0mm s 0,6 mm / dev? 300mm 7mm 3mm, 5mm 5mm Tegâı devir rlıklrı 3 4 5 6 7 8 4 56 0 50 300 550 780 00 d 0 0 i 4., 5.000 50.000. 3,4.0 398 dev / dk 7.3 300 5 38mm i. 4.38 0,38dk s. 0,6.330 AIN TORNAAMAA MAKİNE ZAMANININ HESAPANMASI. evir syısıı yrlmdığı dü lı orlmd mkie mı esbı Mkie mı ye ekseel orlmdki formüller yrdımıyl esplır. Giriş yol dikke lımksıı olr. i. s. ı. i l s..000 i s.. 000.. Hkike şf yol dim ekleriyle birlike düşümek gerekir. B sebeple ykrıdki deklemler kribi esplr içi kllılır. 5
6 İş prçsıı merkeie doğr sbi devir syılrıd kesme ıı düşmekedir. B bkımd imkâ oldğ kdirde eksee doğr kesme ıı ırılır. (ilk kesme ıı s lckır). B srele espl mkie mı kıslılır. B drm kribi olrk, 3 yrl ı yrsı şeklidedir. Brç şeklide deliği ol bir prçyı ele llım: d i i
. evir Syılrıı Ayrlmsı Hlide ü Alı Torlmd Mkie Zmı Hesbı Ayrlıd m kcı: %46,8 y r l ı ı y r s ı yrl Kesme Hıı V Kesme ıı sbi yrlı %46,8 m kcı(yrlıd) yrsı ü lı orlmd orlm çpı sıfır doğr ldıkç kdemesi devir syısı yrıyl çlışılmsı yg olr. B drmd işlee lı yüeyi kesme ııı sbi klrk işlediği lı yüük yüeyi(prç brç şeklide düşüülüyor) ve kesme ııı lrk işlediği so lı yüeyi olmk üere iki kısm bölüür. Çükü şekildeki çpı, sıfır doğr küçüldükçe kesme ııı brd sbi bilmek içi devir syısıı sos olrk büyümek gerekecekir. B ise imkâsıdır. Şekilde görüldüğü üere iş prçsıı çpıd çpı kdr devir syısı yrlı olrk lı or edilmeside iş prçsıı ypcğı devir syısı; s olmkdır. Alı yüük yüeyii çpıd çpı kdr işlemesideki orlm devir syısı b iki çp rsıdki orlm çp ygl devir syısıdır. (Yi m ) m B göre lı yüük yüeyii de e kdr orlmsıdki mkie mı; m...000....000 s 7
. i. s..4000 çpıd sıfır çp kdr oplm lı yüeyi içi mkie mı b iki formülü( e kdr 4 yrlı mkie mı formülü ile, orml yrsı lı orlm deklemi) oplmsıyl blr. (). i. i. s..4000 s..000.() i. s..4000 İçi dol bir mlemei devir syısı yrlı lı orlm deklemi KONİK TORNAAMAA MAKİNE ZAMANI HESABI m m x şeklide yılırs (klem giriş ve çıkış fllıklrı, mleme fllıklrı ye eklememişir, yok fredilmişir.) x m 4().. i. s ı..000. i yrs s..000. 4() ı () i yrl s..4000 m. 4() 8
VİA AÇMAA MAKİNE ZAMANININ HESABI Tor egıd vid çılmsı, ess iibriyle or klemi olrk, çılmsı isee profile yg bir vid klemii kllıldığı ekseel orlm işidir. B işlemde iş prçsı belirli bir devirde dömeke ve vid klemi de ekseel olrk vid vesie yg(eşi) bir ilerleme değeriyle reke emekedir. B edele mkie mıı esplmsıd orlmdki formüller geçerlidir. Ack b drmd ilerleme değerii yerie vidı dımıı koymk gerekir. i... s vid i () s. : vid ğı syısı : ve k: Vid yüksekliği i 40.. i....000 9
MATKAPAMA İŞEMERİNE MAKİNA ZAMANI HESABI i s... i s..000.. 000. 000. Z 0.5 co g Helisel mkbı çpı[mm] s Mkbı bir devir ypmsı lide delik yold lmış oldğ yol [mm/devir] Helisel mkbı çpı [mm] Kesme ıı [m/dk] Tkımı rekee bşlgıç yol Z iş prçsıı ilk boy ile işledike sorki boy rsıdki frk s 0.0 lımsı yg bir değerdir. 8 Çelik içi 40 C, Al ve Si işlemleride, MS63 mlemelerii işlemeleride, 30 Piriç dökümde 00 Elekro mlemeside ÖRNEK: Klılığı 60mm ol bir k ysı çpı 80mm ol elisel bir mkpl delimekedir. Helisel mkbı ç çısı 06 olrk verilmişir. B ç çısı içi giriş yol ve mkbı şf yol esplyıı. 06 0, 5 co g 0, 5.80.co g 30,4 mm. Z 30,4 60 90 mm. Z 0 lıır... i i, 80mm, s 0, 0. 0, 0.80 0,8mm s..000 8 m / dk seçildi. 0
80..90. dk 0,8.8.000 PANYAAMA A : kesme ıı(m/dk) R : geri döüş ıı(m/dk) : prç boy(mm) b : prç ei(mm) : kımı prçy giriş klığı(boy) : çıkış mesfesi(boy) b : çıkış mesfesi(e) b : giriş klığı(e) q. R A s : mm çifsrok Yy Plylm: B.. i 000. s A R B b b b q M A q B.. i i 000. s M q : kesme ıı M : orlm ı (m/dk)
ikey Plylm: : devir çifsrok dk b i (pso syısı) b km deriliği b km geişliği b kım geişliği göbek deriliği PANYAAMAA ŞAT YOU Şl Yol: : klem giriş yol : ek rf mleme fllığı : iş prçsıı ilk boy ile işledike sorki boy rsıdki frk[mm] : kımı çıkış yol(mm) B b b b b : iş prçsı geişliği : Ply işlemide dkikdki çif syısı 000. M [çif srok/dk] Ess Mkie Zmı: B i. s.. B. i s..000 M R q A B. A i. s. A.000 R B. q i.. s. A.000 q s prçı çif srok bşı ilerlemesi[mm/çif srok]
ik Ply İşlemi R ik plylmd kesme ve döüş ılrı yıdır. A R ve lıır. Hesplmd kesme ve döüş ııı orlmsı. b. i. s..000 M M i kesiş syısı b ply edilecek kısmı oplmı(mm) oplm gidiş yol s çif srok bşı pso(mm) orlm ı M b i b lıır. B göre; A ÖRNEK: Bir dişli çrk göbeğii yüksekliği 00mm dir. Brd 8mm geişliğide ve 8mm deriliğidedir. Krs boy 40mm lıırs orlm kesme ıı 6m/dk ve iye çif krs bşı pso 0,5mm ise iş süresi edir? Klemi ğı geişliği b 6mm dir. B göre; b 8 i,75 b 6 8mm 40mm s 0,5mm 6 m / dk M...8.40 i..,dk s..000 0, 5.6.000 FREZEEME İŞEMERİNE MAKİNE ZAMANI HESABI A. YATAY FREZEEME Vls freelemede kb ve ice lş ve diresel(disk freelemede) kb lş reke yol esbıd; e mm mm kbl edilir. ()() e e 3
iresel(disk) freelemede ice lş reke yol esbıd; e mm kbl edilir. ()() e e Kb ve ice işleme içi yı deklem geçerlidir.(vls freeleme ve diresel freelemede yı. Ack diresel freelemede olck.) Vls freelemede; ice ve kl ı verildiğide ice ve klı lş içi yrı yrı blp ikisi oplır. iresel freelemede de b böyledir. Ack kbd, icede lıır. s : freelemede diş bşı ilerleme s : bir devir bşı ilerleme değeri s : ilerleme ıı : free çkısıı kesici ğı syısı s. s i. s s s.. s. ÖRNEK: Şekilde göserildiği gibi bir iş prçsı vls freeleme ile kb işleme bi lmkdır. Ölçü değerleri, şğıd belirildiği gibidir: 00mm 3mm 4mm 75 (vls freei çpı) Şl yol bl.? mm 9 3 00 3 ()() e 75(4 e)(4 ) 9 mm 6mm Ayı iş prçsıı ice işlemesi lide kımı reke yol bl. Kb ve ice işlemede değeri değişmediğie göre dr. Ack bi şöyle bir drm ele llım:(vls freelemede değil, kb ve ice işlemede mm dir.) mm ols. 4
75( )( ) 3 00 3 9mm mm Verile değerlerle diresel freelemede kb ve ice freelemede reke yol esbı: iresel freelemede reke yol esbı vls freelemede kb işlemdekii yısıdır. O lde 6mm olr. İce işlemede ise reke yol esbıd vls freelemede frklı olrk lıır. Brd mm ve oldğd mm dir. 3 00 3 30mm MOÜ FREZE ÇAKISI İE ÜZ İŞİ ÇARK AÇIMASI ol reke: Modül free çkısıı döel kesme rekei ol reke: İş prçsıı doğrsl ilerleme rekei 3 ol reke: işli çrk çılck prçyı bir diş kdr dödürecek reke : iş yüksekliği(freeleme deriliği) b: işli çrkı geişliği(mm) : Free çpı Ykrıdki çıklmy göre modül free çkısı ile dü dişli çrk çılmsı ess iibriyle bir diresel freeleme olmkdır. B edele d öcede freeleme içi verile mkie mı formülü geçerlidir. i.. s : dişli çrkı diş syısı 5
ÖRNEK: Çelik bir mlemede dü dişli bir çrk çmk isiyor. Prçlr or egıd gerekli çp ve geişlike orlmış ve mlf üerie espi edilmiş drmddır. B dişli çrkı modülü 4mm, diş syısı 85, geişliği 8mm.dir. Uygl kesme ıı 4m/dk, ilerleme ıı d 48mm/dk olmkdır. iş yüksekliğii 6/7 sii bir lş(kb lş) ve /7 sii.lş(ice lş) lıyor. Klldığımı modül çkısıı diş syısı 5 ve çpı 80mm. Oldğ göre bir dişli çrkı çılmsı içi gerekli ol mkie mıı bl. Çif rf mleme fllığı mm.dir. m 4 85 (dişli çrk içi) b 8mm 5 (Free çkısı içi) f 4 m / dk s 48 mm / dk mm 3. m,66. m 6,66.4 8, 66mm 6 6 k..8,66 7,4mm 7 7 i..8,66,4mm 7 7 b 8mm ()() e e Kb lş e, İce lş e, k i k i 80(7, 4 )(7, 4 ) 4,8 80(, 4 )(, 4 ) 3, 4 4,8 8 55,8mm 3, 4 8 3, 4 56,8mm mm mm () k i (55,8 56,8) i.. i...85 00dk s s 48 Eğer yı ölçülerdeki dişli çrklrd 4 esii birde işlersek dişli bşı kcımı e olr? 4() Kç, ve 4 er def yerie bir def olmsıdır. i.. s 4() 4,8 4(8 ) 45,8 k k mm 6
4() 3, 4 4( 8) 3, 4 46,8 i i mm k i (45,8 46,8).85 58dk ( 4 esi içi ) 48 48 k i Kb ve ice işlemede s frklı ise.,. k s şeklide yrı yrı blp oplır. i s Bir prçı işlemesi içi gereke m : 58 9,5 30dk 4 Bir prç içi kç: 00 30 70dk B. ÜŞEY(AIN) FREZEEME Alı freeleme ile kb işlemede reke (şl) yol;,5mm,5 0,5 b Free ve iş prçsı eksei iki şekilde de çkışmış drmddır. ŞEKİ Alı freelemede ice işlemede reke yol esbıd ;,5mm,5 ŞEKİ 7
ŞEKİ : x b AB AM BM ( x,5) AB x,5 x 0,5 b,5 0,5 b ÖRNEK: 50mm ol bir lı free ile yüey ölçüsü 500x00mm ol iş prçsıı kb lş işlemi ypılıyor. B işlemdeki şl yol bl. 3mm,5 0,5 b 50,5mm,5 0,5 50 00 0, 6,5 3 500 3 0, 6 58,mm mm Ykrıd verile yglmdki değerlerle iş prçsıı kb işlemeside sor bir ice işlemeye bi lmsı lide şl yol bl.,5mm,5,5 50 5,5mm,5 3 500 3 5,5 659mm AIN FREZEEMEE FREZE TAKIMININ EKSENİ, İŞ PARÇASI EKSENİNİN IŞINA İSE Kb İşlemede:,5,5 İce işlemede:,5,5 8
MAKİNE ZAMANININ KISATIMASI Şekilde görüldüğü gibi çl şeklide rk rky düelemiş iş prçlrı diisi vls free bıçğı ile işlemekedir.. Ark rky diilmiş de iş prçsı içi şl yol esplmsı.( ) b. Bir prç içi şl yol esbı ise elde edilir. MUKAYESE: içi mkie mı ile göserilirse( de prç içi) içi ( de prç içi) mkie mı ise mlr rsı mkyese: i. s i. s ÖRNEK: Çl şeklide rk rky düelemiş iş prçlrı bir vls freesiyle işlemekedir. 4mm, 80mm ve b 40mm dir. İş prçsıı boy 0mm ve geişliği b 45mm dir. 0 de iş prçsı mevc. İki prç rsıdki mesfe 5mm dir. evir 50 devir / dk, s mm / dev, olrk veriliyor.(prçlr iki kb lş ve sor bir ice lş verilerek işlemekedir). Prçlr ek ek işlemeye b şekilde işlemeside sor iml mıd kç e olr? B işler içi gerekli emel doım mı 6dk, y mlr oplmı 4dk. Olrk espi edilmişir. Kyıp mlr %5 ir. Prç 3 kb lş verilerek işlemekedir. Freei geişliği, iş prçsıı geişliğide oldğ içi bir defd lş lımıyor, yi bir seferde iş prçsıı mmı geçilemiyor.(öce 40mm, sor 5mm geçiliyor.) O lde; 9
i 3 3 3 kb lş 3 def 5 er mm i 6 elde edilir. Vls freelemede kb ve ice lş e mm, mm oldğ kbl edilir. ()() e 80,5(6 e ) 9,6 mm 0 dedii bğldığımıd;.( ) 9,6 0.0 9.5 65,6 mm dedii bğldığımıd; 9,6 0 30,6mm Her iki işlemde de i 6 i. 0 60, 6 6. 9,87dk 0 s x50 30, 6 i. 6. 3, 67dk s x50 T () rv rg rv v 0 0 6.0,5 0,9dk ()0,5(9,87 4)0,5 3,58 dk T T v 6 0,9 (9,87 4 3,58) 34,35dk Eğer prçlrı ek ek bğlsydık; 6.0,5 0,9dk rv ()0,5(3, 67 4).0,5,5 dk v T0 6 0,9 0(3, 67 4, 0,5) 06, 6dk 0 prç ek ek bğlrk işleiyor. Zm kcı= T 0 T 0 06, 6 34,35 7, 5dk 0
ÖNER TABA FREZE TEZGAHINA İŞ PARÇAARININ İŞENMESİ : döer bl b: iş prçlrı c: kb işlem freesi d: ice işlem freesi : freeleme çpı ÖRNEK: b döküm plklrıı er biri 350mm lğddır. Her yü kb ve ice olrk işleecekir. Her bir free bıçğıı çpı 50mm olp freeleme çpı 900mm.dir. b işlemde ygl ilerleme ıı 00 mm / dk dır. İşlee iş prçsı syısı(bir seferde) 6 oldğ göre 8 se işleecek iş prçsı syısıı bl. 8 se iş prçsıı yol: 60x8x00 mm / dk 96000mm 6 iş prçsı içi iş blsıı üerideki yol=..900mm iş prçsı içi iş blsıı üerideki yol=.900 5 mm 6 8 se işleecek prç syısı=8 slik iş prçsı yol de prç içi bl yol 96000 03 e 5 PARMAK FREZE İE KAMA YUVASI İŞEMİNE MAKİNE ZAMANININ BUUNMASI:
() s. c c i c: Free girişi ve çıkışı içi sbi bir değer c: 0,3 / 0,5 ÖRNEK: Ykrıdki şekilde görüldüğü gibi C45 klieside mleme üeride şğıdki ölçülerdeki prmk free ile kl çılckır. 0mm 60mm 6mm s 30 mm / dk 0, mm / srok c 0,5mm? (60 0)(6 0,5). 30 0, 7,06dk UYGUAMAAR ÖRNEK : Bir orlm işlemide çbk lideki prç 80mm çp 50mm çp or ediliyor. Torlm boy 54mm dir. Kesme ıı 50m/dk, ilerleme değeri 0,8mm/dev, lş deriliği =5mm dir. Prç orldık sor 50mm boyd kesiliyor. Kllıl keski klemii ç geişliği 4 mm dir. Klem giriş yol, ekseel ve rdyl orlm içi 3mm dir. Klem çıkış yol ve mleme fllığı yokr. B prçd 50 e ypılmsı içi gerekli oplm iml mıı esplyıı. Temel doım mı 5dk, y mlr 8dk. dır. İlveler %0 olrk lıckır. ıplr 80mm Ekseel Torlm: 50mm 54mm i. i s. 50 m / dk 000. 80 50 i 3 s 0,8 mm / dev..5 5mm 000.50 98,9 dev / dk 3mm.80 50de rg ky 5dk 8dk : %0 3 0 54 0 57mm 3.57 4,84dk 0,8.98,9
Rdyl Torlm: 50 3 8 mm.8 0,7dk 0,8.98,9 0,7 4,84 5, 0dk T () rg rv v T 50 T 50 5 3 50(5, 0 8,59) 798,5dk r v v 0, 0.5 3dk 0,0.(5,0 8),6dk ÖRNEK : 5cm boyd, 50mm geişliğide dökme demir bir prç, kesici ğı syısı ol ve 80mm çpıd, 60mm geişliğide bir vls free çkısı ile 5mm lik lş deriliği verilerek iki lş(psod) işleiyor. Uygl kesme ıı 30m/dk., ve diş bşı ilerleme 0,05mm/diş oldğ göre, b iş içi gerekli mkie mıı esplyıı. Toplm mleme fllığı mm dir. 5cm 50mm b 50mm 80mm b 60mm s 5mm i 30 m / dk 0, 05 mm / di ş mm Vls freelemede kb işlemde: ()() e 50(5 )(5 e ),35 mm,35mm, e mm, mm,35 50 74,35mm 000. 000.30 9,3 dev / dk..80 74,35 i. s.. 0, 05.9,3. 9,74dk ÖRNEK 3: 0cm lğd ve 0cm geişliğide çelik bir prç, 3mm lik bir lş deriliği verilerek, bir lş(pso) ply ediliyor. Ulk iibriyle klem giriş yol 5mm, çıkış yol 5mm; geişlik iibriyle klem giriş yol 3mm, çıkış yol 3mm dir. Klem ıı 5m/dk, geri döüş ıı 35m/dk oldğ göre 0 de prçı işlemesi içi gerekli oplm iml mıı esplyıı. B mksl emel doım mı 30dk, y mlr oplmı 5dk lıck ve %0 ilve kbl edilecekir. İlerleme değeri 0,5cm/çif srok lıckır. 3
00mm b 00mm 3mm 5mm 5mm b 3mm b 3mm 5 m / dk A 35 m / dk R rg 30dk 5dk İlveler: %0 s 5 mm / çif srok? B b b b b 3 00 3 06mm 5 00 5 0mm r v v v T i. B. A s. A.000 R.06.0 5 5.5.000 35 0,3dk 30.0, 6dk (0,3 5).0, 0 3,06dk 0 0 30 6 0.(0,3 5 3,06) T 6,7s 403, dk ÖRNEK 4: 3mm çpıd, 6 kesici ğ sip bir prmk free çkısı kllılrk, 30mm geişliğide ve 00mm lğdki prçı üs yüeyi lı freeleiyor. (Free eksei ile prç eksei yı) Kb lş kesme deriliği 4mm, kesme ıı 4m/dk, diş bşı ilerleme 0,08mm/diş. İce lş kesme deriliği mm., kesme ıı 0m/dk, diş bşı ilerleme 0,04mm/diş. sor prç iki cd 8mm çpıdki elisel mkpl deliiyor. Mkbı ç çısı 8, kesme ıı 5m/dk, ilerleme değeri 0,mm/dev ve 0 verilmekedir. B işler içi gerekli oplm mkie mıı bl. Prçı klılığı 0mm dir. ş 3mm Alı freelemede kb işlemde; 6,5 0,5 b,,5mm b 30mm 00mm 3,5 0,5 3 30,93mm 0mm K,93,5 0 00 K 4mm K 3, 43mm K 4 m / dk i. 000.4 s 0,08 mm / di K k 39, dev / dk s...3 i mm 3, 43 i 0 m / dk k,69dk 0, 05.6.39, s 0,04 mm / di i Mkplmd; İce işlemde;,5,5 3 33,5mm 33,5,5 0 00 i 35mm i 000.0 98,9 dev / dk.3.35 i,8dk 0, 04.6.98,9 4
8mm i 8 5 m / dk s 0, mm / dev 0? Mkplm; 8 0,5..co g 0,5.8.co g,4mm, 4 0(0 5) 7, 4 mm 000.5.8 994, 7 dev / dk 7,4. 0,7dk 0,.994,,69,8 0,7 4,68dk m ÖRNEK 5: Brç şeklideki bir prçı, dış çpı 90mm, iç çpı ise 60mm ve 0mm dir. B prçı delik çpı 70mm ye çıkrmk içi iç silidirik orlm işlemi ypılıyor. B işlemde mm, 00 mm / dk, ek rf mleme fllığı mm, klem giriş ve çıkış yol eşi ve er biri mm dir. s 0, mm / dev dir. Gerekli mkie mıı esplyıı. 0mm mm 00 m / dk mm mm s 0, mm / dev? i. s... 000.000. 00.000 530, 78 dev / dk.60 = 0 6mm d d i 70 60 i,5. i 3 5
i. s. 6 3. 3,56dk 530,78.0, 3,56dk ÖRNEK 6: 00mm 50mm i s 0, mm / dev 50 m / dk 50mm,5mm Ykrıd şekli ve işlemesi içi gerekli bilgileri verilmiş iş prçsıı, ) evir syısıı yrlmdığı mdki mkie mıı, b) evir syısıı yrldığı mki mkie mıı esplyıı. ) evir syısıı yrlmdığı mdki mkie mı:. i.. 4.() s..000 00. i. 4.50(00 50) 0,.50.000,59dk b) evir syısıı yrldığı mdki mkie mı:.() (00 50) i. 4(). i.304,38 s..4000 0,.50.4000,94dk ÖRNEK 7: 80mm çpıdki silidirik bir prç, or egıd 40m/dk lık bir kesme ıı ve 0,5mm/dev lik bir ilerleme ile 0,5cm lik bir lş deriliği verilerek or ediliyor. Sdece bir ç mm lik mleme fllığı vrdır. Torlm çpı 60mm., orlm boy 50mm. dir. Ekseel orlmd sor, lı yüeyide bir pso d lı orlm ypılıp(=mm) ç iibre 300mm boyd prç lğ elde emek üere keski klemi ile prç kesiliyor. Gerekli mkie mıı esplyıı. 6
NOT: Kesme işlemide de orlm formülleri geçerlidir. Büü işlemlerde klem giriş yol 3mm dir. Çıkış yol yokr. Alı orlm ve kesme işlemide devir syısı ve ilerlemeler değişirilmiyor. 3 80mm 40 m / dk s 0,5 mm / dev 5mm mm 60mm 50mm mm 300mm 3mm 0 i s..000 40.000 59, dev / dk..80 80 60 i.5 3 50 0 0 55mm 55 6,4dk 59,.0,5 6,4dk Alı orlm: 3 30 33mm 33. 0, 445dk 0,5.59, 7
Kesme işlemi: 3 40 43mm 43. 0,54dk 3 0,5.59, 6, 4 0, 445 0,54 3 7,3545dk ÖRNEK 8: 60mm çpıdki bir çelik çbk, or egı bğlrk lı yüeyide bir lş orldık sor, yı klemde,5mm lik bir lş deriliği verilerek 53mm boyd ekseel olrk or ediliyor ve 3mm geişliğideki or klemi ile kesiliyor. Uygl kesme ıı 50m/dk, ilerleme değeri 0,08cm/dev. olmk ve işlemler essıd değişirilmemekedir. Büü işlemlerde klem giriş yol eşiir ve mm. dir. Klem çıkış yol ve mleme fllığı yokr. B işlemler içi gerekli emel doım mı 8dk, y mlr oplmı 8dk. olrk espi edilmişir. 5 de prçı işlemesi içi gerekli oplm iml mıı esplyıı. İlveler %0 olrk lıckır. 60mm,5mm 53mm 50 m / dk s 0, 08 cm / dev 0,8 mm / dev rg mm 8dk 8dk 5de İlveler %0 Alı orlm: 30 3mm.. 000.000 50.000..60 65 dev / dk 3 s. 0,8.65 0,5dk Ekseel orlm: 53 55mm 55 0,73dk 0,8.65 8
Kesme orlm: (lı orlm gibi) 55 7,5mm 7,5 9,5mm 9,5 0,39 3 s. 0,8.65 0,39dk 3 3 0,5 0, 73 0,39, 09dk T () rg rv v rv 0,0.8 3,6dk ()0, 0(, 09 8)0, 0,8 dk v T 8 3,6 5(,09 8,8) T5 9,075dk ÖRNEK 9: öküm mlemede ypılmış bir iş prçsı 4800mm lğd ve 00mm geişliğideki ölçülerde 5mm kesme deriliği ile işlemekedir. Vrgel egıı srok lğ 5000mm. ilerleme değeri,6(mm/çif srok), A 5 m / dk (kesme ıı), R 60 m / dk (geri döme ıı)dır. B işlemde mm (lıck lş yüksekliği)dir. Gerekli mkie mıı bl. 4800mm b B 00mm 5mm 5000mm s, 6 mm / çif srok 5 m / dk A 60 m / dk R mm i 3 5 A. R 5.60 M A R 5 60 35, 9 m / dk M. B. i s..000 B.00.5000 = 3.,6.35,9.000 96, 6dk 9
.Çöüm: R 60 K,4 A 5 K i. B. K 3.00.5000(, 47) 5..000,6.5.000 A 06, 75dk ÖRNEK 0: Çl şeklide rk rky düelemiş iş prçlrı bir vls freesi ile işlemekedir. 4mm, free çpı 80mm, geişliği 40mm dir. İş prçsıı boy 0mm ve geişliği b 45mm dir. İş prçsı 0 de, iki prç rsıdki mesfe 5mm dir. 50 dev / dk, s mm prç iki kb lş ve sor bir ice lş verilerek işlemekedir. Prçlr, ek ek işlemeyip b şekilde işlemeside sor iml mıd kcımı %kç olr? B işler içi gerekli emel doım mı 6dk, y mlr oplmı 4dk olrk espi edilmişir. Kyıp mlr %5 ir. 4mm 80mm b free 40mm 0mm b 45mm 0de 5mm 50 dev / dk s mm i r g kb 6dk icel 4dk Kyıp m %5 ş 0 dedii birde bğldığımıd;.( ) 0 0 9, 6 0.0 9.5 65, 6mm dedii bğldığımıd; 9,6 0 30,6dk 0 i i 6 de s. 65, 6 6. 9,87dk (0 de içi) 0.50 30,6 6. 3, 67dk.50 30
0 birde bğldığı m: T () rg rv v rv 6.0,5 0,9dk ().0,5(9,87 4).0,5 v v 3,58dk T () rg rv v 6 0,9 (9,87 4 3,58) T0 34,35 Tek prç bğldığıd: rv rv rg.0,5 6.0,5 0,9dk ()0,5(3,67 4)0,5,5 dk v T () rg rv v 6 0,9 0(3, 67 4,5) T 06,6dk Zm kcı=06,6 34,35 7,5dk ÖRNEK : 30mm çpıd bir çelik çbk or egâı bğlrk lı yüeyide bir lş orldık sor mm lik bir lş deriliği verilerek 05mm boyd ekseel olrk or ediliyor. (Çp, vidı diş üsü çpı kdr düşürülüyor.) sor or egâı üeride, vid klemi kllrk 00mm boyd M0 x 5 lik diş vid çılıyor. (iş üsü çpı 0mm, =,5 diş deriliği =mm) Ekseel ve lı orlmd kesme ıı 50m/dk, ilerleme değeri 0,08cm/dev vid çm işlemide kesme ıı 0 m / dk dır. Büü işlemlerde kl klem giriş yol eşiir ve mm dir. Klem çıkış yol ve mleme fllığı yokr. B işlemler içi gerekli emel doım mı 8dk, y mlr oplmı 8dk olrk espi edilmişir. 5 de prçı işlemesi içi gerekli oplm iml mıı esplyıı. İlveler %0 olrk lıckır. 30mm mm 05mm 00mm 0mm s,5mm mm 50 m / dk s 0, 08 cm / dev 0,8 mm / dev vid 0 m / dk mm Alı orlm: 30 7mm i....30.7 000.. s 000.50.0,8 0,04dk Ekseel orlm: i... 000.. s 05 07mm d 30 0 0 i,5 3. 4 3
3..30.07 0,755dk 000.50.0,8 Vid Çekmede: 0 0,8 40 40 i 7,89 0,8 i 8 s,5 mm / dev 00 0mm Ağı syısı... 8...0.0 i 7,686dk 3 000.. s 000.0.,5 T () rg rv v rg 8dk 8,48dk 8dk 5 0,0. 0,0.8 3,6dk rv rg ().0,0(8,48 8).0,0 v v 3, 96dk T T 5 5 8 3, 6 5(8, 48 8 3,3) 56,5dk ÖRNEK : 300mm. geişliğide, 500mm. lğd ve 30mm klılığıd bir iş prçsıı üeride 5mm lik bir lş deriliği verilerek bir ply egı üeride işleiyor. Geişlik ve lmsı 0 r mm lik klem giriş ve çıkış yol kbl ediliyor. Kllıl ply egıd kesme ıı 30m/dk, q,5, s mm / çif srok r. Ply işlemide sor çpı 80mm ol elisel bir mkpl prç ord ve er köşeside deliiyor. Helisel mkbı ç çısı 06, devri 90dev/dk ve ilerleme değeri 0,5mm/dev, 0 olrk verilmekedir. Toplm mkie mıı esplyıı. b 300mm 500mm 5mm 0mm 0mm 30 m / dk A q,5 s,0 mm / çifsrok? 0 0 500 0 0 50mm 50mm B b b b 0 0 300 0 0 30mm B 30mm q i. B. q s..000 A,5.30.50.,5 9,4dk.30.000 3
.Çöüm: R q,5 A,5.30 45 m / dk R A. R M A R 30.45 M 30 45 36 m / dk M. B...30.50 i 9,4dk s..000.30.000 M 80mm i 5 06 90 dev / dk s 0,5 mm / dev 0 30 5 5mm 0,5..co g 06 0,5.80. 30,4mm 5 30,4mm 55,4mm i. 55,4 5, 5dk s. 0, 5.90 9,4,5,49dk ÖRNEK 3: Bir üiversl free egıd modül çkısı kllılrk çelik mlemede dü dişli çrklr çıyor. işli çrk slklrı orlmış ve mlfy çkılmış olrk ır viyeedir. Açılck dişli çrkı diş syısı 60, modülü 4mm ve geişliği 5mm dir. Kllıl modül çkısıı çpı 80mm ve kesici ğı syısı 0 dr. Uygl kesme ıı 30m/dk, ilerleme ıı 4,5cm/dk dır. işli çrklrı lş çıyor. Birici lş (kb lş) çılck 90mm lik diş yüksekliğii 4/5 i ve ikici lş (ice lş) d /5 i lııyor. işli çrk slğıı y yüleride er mm mleme fllığı vrdır. ) Bir de dişli çrkı çılmsı içi gerekli mkie mıı esplyıı. b) Beş de dişli çrk bir mlf üeride berberce yı d işleirse dişli çrk bşı mkie mı olrk kcımı e olr? c) B işler içi gerekli emel doım mı 6 dk, y mlr oplmı 4dk. olrk espi edilmişir. Kyıp mlr %5 ir. Prçlr ek ek işlemeyip beşii birde işlemeside dolyı iml mı bkımıd kcımı % kç olr? 60di ş ()() e e m 4mm = 80(7, )(7, ) b 5mm 80mm 80(8, ) 50,84 30 m / dk 4,6mm K s 4,5 cm / dk 45 mm / dk 33
9mm 4 K 9. mm 7,mm 5 i 9. mm,8mm 5 mm? mm i i 80(,8 )(,8 ) 4,89mm Kb işlemede; ( mm ) K K =5 4, 6 5, 6mm 5,6mm İce işlemede; () i i =5 4,89 4,89 56,78mm. (). i K 5,6 56,78 i..60 s s 45 45,84dk 5()() kb kb 5(5 )(4,6 ) 60,6mm 5()() () ice i i i i ice ice 5(5 )(4,89 4,89) 64,78mm 60,6 64,78 K i i...60 433,83dk s 45 işli çrk bşı m kcımı: 433,83 5 45,84 59, 074 5 5 Kcımı 59,074dk dişli çrk bşı %40 Tek ek işlediğide: ıp m: %5 6dk r g 5 4dk ky 45,84dk 34
T () rg rv v rv 6.0,5 0,9dk ().0,5 v v (45,84 4).0,5, 476dk T5 6 0,9 5(45,84 4, 476) 6,9(7,36).5 T 868, 48dk Toplm iml eiğimide; 5 ii oplm imli; 58,88dk rv rg 0,9dk 6dk 4dk Kç: T T T 868, 48 50, 4 358, 44dk % kç: ÖRNEK 4: op ek 358, 44 0,4 868,48 %4 v v.0,5 = 433,83 4.0,5 65,67 T 6 0,9 (433,83 4 65, 67) T 50, 04dk 40 Şekilde görüle prç, boylrı 70x55x00 mm ol S37 bir mlemede freelemek sreiyle iml ediliyor. Gerekli mkie mıı bl. KUANIAN TAKIMAR: ) 80mm çpıd ve 40mm geişliğide kesici ğ sip vls free, ) 00mm. çpıd, 45mm geişliğide, 0 kesici ğ sip ve kesici ğı çısı 90 ol çılı free, 3) 80mm çpıd ve 5mm geişliğide, 5 kesici ğ sip kl free çkısı İŞEME ŞARTARI: Kesme deriliği:,5mm, kesme ıı 5m/dk, diş bşı ilerleme 0,05mm/diş, ek rf mleme mm dir. Vls Freeleme 35
ş 80mm b 40mm,5 m / dk 5 m / dk s 0,08 mm / di mm 55 50 5mm 5 b 70 i, i.5 b 40 i i. i 4 4 de lki kl i 8 Vls freelemede e, mm ()() e 80(,5 e )(,5 ) 6,56 mm 000. 000.5 99, 47 dev / dk..80 6,56 00 9,57mm 9,57 8 0,08..99,47 0dk V kl içi:,5 i 9 pso,5 00(,5 )(,5 ) 8,56 mm 8,56 00,56mm 000 000.5 79,58 dev / dk..00,56 i. 9. 8,59dk s.. 0,08.0.79,58 Kl freeleme: 8 i 4 pso.5 6,57 (vls free ile yı) 9,57mm, 99,47 dev / dk 9,57 i. 4., 404dk 3 s.. 0,08.99, 47.5 0 8,59, 404 3 0,994dk 36