TLD ile DOZ. KARŞıLAŞTıRMA PROGRAMLARIND~ lfr': - YENI BIR. TLD TUTUCUSU ÖNERiSi. URKIYEAlOM ENERJISI KURUMU



Benzer belgeler
REFERANS STANDART DOZİMETRE SİSTEMLERİNİN İZLENEBİLİRLİĞİ*

REFERANS STANDART DOZİMETRE SİSTEMLERİNİN İZLENEBİLİRLİĞİ

AAPM NĠN TG-51 KLĠNĠK REFERANS DOZĠMETRĠ PROTOKOLÜ VE UYGULAMALARI

IAEA-TRS 398 Foton Dozimetrisi

İYON ODALARI VE DOZİMETRE KALİBRASYONLARI

Doç.Dr.Bahar DİRİCAN Gülhane Askeri Tıp Akademisi Radyasyon Onkolojisi AD 10 Nisan ANKARA

Farkl protokollerdeki durdurma gücü oranlar n n %DD e risine etkisi

Farkl foton enerjilerinin absorbe doz ölçümlerinin UAEA protokolleri TRS 277 ve TRS 398 e göre karfl laflt r lmas

RADYOTERAPİ TEDAVİSİNDE ÖLÇÜMÜN YERİ

Radyoterapide Kalite Güvenilirliği (QA)

KLİNİK ÇALIŞMA ORIGINAL ARTICLE

Medikal Lineer Hızlandırıcılarda Foton Dozimetrisi

METRİ HIZLANDIRICILAR. Mehmet YÜKSELY ÇÜ FBE Fizik ABD.

TRS 398 VE YÜKSEK ENERJİLİ FOTONLARDA DOZ KALİBRASYONU

Doğukan Akçay¹, Fadime Akman², Zafer Karagüler², Kadir Akgüngör³. XIV. Ulusal Medikal Fizik Kongresi Antalya, 2013

MLC LERİN IMRT GAMMA ANALİZİNE ETKİSİ: Tongue and Groove, Hız ve Pozisyon Hatalarının Kliniğe Etkisi

Radyoterapi Işınlarının Kalite Kontrolünde Yarı İletken Diyot ve Silindirik İyon Odası Performanslarının Karşılaştırılması

SANAEM İKİNCİL STANDART DOZİMETRİ LABORATUVARI

(1) MESİ MEDİKAL A.Ş.- Akdeniz Üniversitesi Doktora Programı (2) ANTAKYA ÖZEL DEFNE HASTANESİ - Çukurova Üniversitesi Doktora Programı

Mehmet Kabadayı, Murat Köylü, Nezahat Olacak, Yavuz Anacak. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı

LiF termolüminesans dozimetrelerin gama ışınları ile kalibrasyonu

İntrakranyal Yerleşimli Tümörlerin CyberKnife ile Tedavisinde Göz Lensi ve Tiroid Dozlarının Araştırılması

TIPTA TEDAVİ AMACIYLA KULLANILAN İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARINI İÇEREN TESİSLERE LİSANS VERME YÖNETMELİĞİ

YÜKSEK ENERJİLİ X- IŞINLARIYLA YAPILAN TEDAVİLERDE KARBON FİBER MASANIN CİLT VE İZOMERKEZ DOZUNA ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Baş-boyun kanserlerinde giriş ve çıkış dozlarının in vivo dozimetri kullanılarak ölçülmesi ve tedavi planlama dozlarıyla karşılaştırılması

Sayı Editöründen Editorials. Temel Radyasyon Fiziği Basic Radiation Physics

LiF:Mg,Ti (TD-100) TERMOLÜMİNESANS DOZİMETRESİNİN VE XR-QA2 RADYOKROMİK FİLM DOZİMETRESİNİN DOZİMETRİK ÖZELLİKLERİ *

IMRT PROGRAMININ OLUŞTURULMASI VE UYGULANMASI KALİTE KONTROL AÇISINDAN DEĞERLENDİRME

KHDAK IMRT sinde Tedavi Planlama Sistemlerinin Monte Carlo Yöntemi ile Karşılaştırılması

Doğal Gypsum (CaSO 4.2H 2 O) Kristallerinin Termolüminesans (TL) Tekniği ile Tarihlendirilmesi. Canan AYDAŞ, Birol ENGİN, Talat AYDIN TAEK

Tedavi planlama sisteminde hesaplanan doz dağılımlarının dozimetrik kontrolü

Yücel AKDENİZ. MLC nin kurulum ölçümleri: Dosimetric leaf gap nasıl hesaplanır? MLC transmission nasıl ölçülür? Medikal Fizik Uzmanı

FARKLI IN-VIVO DOZİMETRİ TEKNİKLERİ İLE FARKLI IMRT TEKNİKLERİNDE İNTEGRAL DOZ TAYİNİ

IMRT de Hasta Bazlı Kalite Kontrol: Niçin ve Nasıl?

Soru 1 (20) 2 (20) 3 (30) 4 (30) Toplam Puan Radyasyon Fiziği Final Sınavı

Jinekolojik Kanserli Hastaların Tedavisinde, Farklı Planlama Tekniklerinin Dozimetrik ve Radyobiyolojik Karşılaştırması

OPERE PROSTAT KANSERLİ HASTALARIN RİSK ALTINDAKİ ORGAN DOZLARININ PLANLAMA VE CONE BEAM BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİ DOZ HESAPLAMALARIYLA KARŞILAŞTIRILMASI

Akciğer SBRT Planlama Ve Plan Değerlendirme. Fiz.Müh.Yağız Yedekçi Hacettepe Üniversitesi Radyasyon Onkolojisi A.D

YOĞUNLUK AYARLI RADYOTERAPİ(YART) TEKNİĞİNDE YAPRAK HAREKETLERİNİN TEKRARLANABİLİRLİGİNİN DAVID İN-VİVO DOZİMETRİK SİSTEMİ İLE İNCELENMESİ

MEDİKAL FİZİĞİN GÜNCEL DURUMU VE ÖZLÜK HAKLARI RADYOLOJİ GÖRÜŞÜ

Prowess panther tedavi planlama sisteminin dozimetrik verifikasyonu ve klinik kabulün değerlendirilmesi

RETROSPEKTİF DOZİMETRE UYGULAMA LABORATUARI BİREYSEL DOZİMETRİ DENEY FÖYÜ

ARAŞTIRMALAR (Research Reports)

Dr. Fiz. Nezahat OLACAK

Murat Köylü(1), Burcu Gökçe(2), Yusuf Ziya Hazeral(1), Serra Kamer(1), Nezahat Olacak(1), Yavuz Anacak(1)

Konvansiyonel Baş-Boyun Radyoterapisinde Dozimetrik Sürecin Termolüminisans Dozimetre ile Kontrolü

İŞYERLERİNDE İYONLAŞTIRICI RADYASYONDAN KORUNMA

Kişisel dozimetre nedir?

IMRT VE KONFORMAL RADYOTERAPİ UYGULANAN MEME KANSERİ RADYOTERAPİ UYGULAMALARINDA DOZ DAĞILIMININ FİLM DOZİMETRESİ İLE BELİRLENMESİ

Radyolojik incelemelerde fetus dozu değerlendirmesi

YÖNTEM. Hesaplama (Radyografi) YÖNTEMLER RADYOLOJİDE DOZ HESAPLAMALARI (UYGULAMA) 11/11/2013. Tolga İNAL(M.Sc.) Uzman Medikal Fizikçi

Prostat Kanserinde Prostat Spesifik Membran Antijen 177. Lu-DKFZ-617 ( 177 Lu-PSMA) Tedavisinde Organ ve Tümör Dozimetrisi: ilk sonuçlar

CROSS KALİBRASYON NEDİR, NİÇİN UYGULANIR?

Türkiye de Kişisel Dozimetri Hizmeti

RADYOLOJİDE KALİTE KONTROL VE KALİBRASYONUN ÖNEMİ ÖĞR. GÖR. GÜRDOĞAN AYDIN İLKE EĞİTİM VE SAĞLIK VAKFI KAPADOKYA MYO TIBBİ GÖRÜNTÜLEME PRG.

ALİ HİKMET ERİŞ TIBBİ RADYOFİZİK UZM. BEZMİALEM VAKIF ÜNİV.TIP FAK

Epsilon Landauer Hakkında. OSL Nedir? Neden OSL? Kişisel Dozimetre Sistemi Kullanım. Kişisel Dozimetre Değerlendirme ve Doz Raporu.

Selma CİLBAN TAŞTAN Cep Tel E-posta Adresi. Evli, 1 çocuk. Sağlık Fizikçisi. Güneydoğu Sağlık Hizmetleri A.Ş Diyarbakır Pozisyon

Dijital Görüntülemede Grid Kullanımı ile Radyasyon Dozunun ve Görüntü Kalitesinin Değişimi

Radyoterapide Zırhlama Hesapları (NCRP 151) Medikal Fizik Uzmanı Güngör ARSLAN

Lineer Hızlandırıcı Tabanlı SRS/SRBT Uygulamalarında QA. Dr. Bahar Dirican GATA Radyasyon Onkolojisi AD

Cumhuriyet Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi A.D., Sivas 2

ARAŞTIRMALAR (Research Reports)

Bir medikal lineer hızlandırıcıda sanal elektron enerjilerinin dozimetrisi

6 MV-X filtreli ve filtresiz ışınlarda, küçük alan output düzeltme faktörünün Monte Carlo yöntemi ile hesaplanması

IMRT Hastalarının n Kalite Kontrolü: : 2D-Array Deneyimi

LCD 4 Fantomu Üzerinde Sayım ve Görüntüleme Dedektörleri Kullanılarak Yapılan Kontrast Ölçümlerinin Karşılaştırılması

X IŞINLARININ NİTELİĞİ VE MİKTARI

T.C. EGE ÜNİVERSİTESİ DOZLARIYLA KARŞILAŞTIRILMASI. Yüksek Lisans Tezi. Radyasyon Onkolojisi Anabilim Dalı Tıbbi Radyofizik Programı.

ARAŞTIRMA (Research Report)

GIDA IŞINLAMASINDA DOZİMETRİ VE İŞLEM KONTROLÜ

Sol Meme Radyoterapisinde Kaynak-Cilt Mesafeli Yöntemle Elde Edilen Dozların Tedavi Planlama Sistemi ile Dozimetrik Olarak Karşılaştırılması

TÜM VÜCUT IŞINLAMALARINDA 10 MV VE 6 MV FOTON ENERJİLERİ İLE DEĞİŞİK TEDAVİ POZİSYONLARINDA DOZ DAĞILIMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI.

KLİNİK ÇALIŞMA ORIGINAL ARTICLE

İÜ ONKOLOJİ ENSTİTÜSÜ RADYASYON GÜVENLİĞİ PROSEDÜRÜ

THE USAGE OF METHODS THAT ARE USED FOR THE DETERMINATION OF THE RECTANGULAR ELECTRON FIELDS OUT-PUT FACTORS FOR DIFFERENT ELECTRON ENERGIES

SATIN ALMA VE İHALE SÜRECİNDE YAŞANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM YOLLARI

ITS-90 ULUSLARARASI SICAKLIK ÖLÇEĞİNE UYGUN OLARAK - 40 C / 420 C SICAKLIK ARALIĞINDA Pt-100 DİRENÇ TERMOMETRE KALİBRASYONU KARŞILAŞTIRMASI

İŞYERLERİNDE İYONLAŞTIRICI RADYASYONDAN KORUNMA

Yüksek enerjili fotonlarda yüzey ve maksimum doz bölgesinin doz karakteristikleri

DÜNDEN BUGÜNE BT SİSTEMLERİ VE TÜRKİYEDEKİ DURUM

IMRT - VMAT HANGİ QA YÜCEL SAĞLAM MEDİKAL FİZİK UZMANI

Kemik metastazlarında reirradiasyon

TANISAL ve GİRİŞİMSEL RADYOLOJİDE RADYASYONDAN KORUNMA

MONTE CARLO. Prof. Dr. Niyazi MERİÇ. Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü Enstitü Müdürü

İYONLAŞTIRICI RADYASYON BULUNAN İŞYERLERİNDE RİSK DEĞERLENDİRMESİ

RADYOTERAPİ TEKNİKERLERİNİN GÖREV VE SORUMLULUKLARI

DİYARBAKIR MERMER TOZ ARTIKLARININ TAŞ MASTİK ASFALT YAPIMINDA KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI

UME-EM AKIM TRANSFORMATÖRÜ KARŞILAŞTIRMASI RAPORU

RADYASYON ÖLÇME SİSTEMLERİ

Radyasyon Uygulamalarının Fizik Mühendisliği ve Eğitiminden Beklentileri. Dr. Abdullah ZARARSIZ Fizik Mühendisleri Odası

CsI ve GOS Sintilatörlü İnce Panel Dijital Radyografi Sistemlerinin Kontrast-Ayrıntı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ'NE

ĐÇĐNDEKĐLER. UME-G3SI Direnç Termometre Karşılaştırması Teknik Protokolü 1/13

Ulusal Metroloji Enstitüsü GENEL METROLOJİ

Lineer hızlandırıcı radyoterapi cihazının yapısında bulunan monitör iyon odasının kalite kontrol testlerinin uygunluğunun belirlenmesi

T.C ÇANAKKALE ONSEKİZMART ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA HASTANESİ AMELİYATHANE HASTA GÜVENLİĞİ

Akreditasyon Sertifikası Eki (Sayfa 1/7) Akreditasyon Kapsamı

SERAMİK/METAL OKSİT SENSÖRLÜ ÇİY-NOKTASI ÖLÇER KALİBRASYON SİSTEMİ

Transkript:

i TLD ile DOZ KARŞıLAŞTıRMA PROGRAMLARIND~ lfr': - YENI BIR TLD TUTUCUSU ÖNERiSi URKIYEAlOM ENERJISI KURUMU

TÜRKiYE ATOM ENERJiSi KURUMU TEKNiK RAPOR TLD ile DOZ KARŞıLAŞTıRMA PROGRAMLARıNDA KULLANıLMAK ÜZERE YENi BiR TLD TUTUCU SU ÖNERisi 2011

TÜRKiYE ATOM ENERJiSi KURUMU 2690 sayılı kanun ile kurulmuş olan Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun ana görevi; atom enerjisinin barışçıl amaçlarla ülke yararına kullanılmasında izlenecek ulusal politikanın esaslarını ve bu konudaki plan ve programları belirlemek; ülkenin bilimsel, teknik ve ekonomik kalkınmasında atom enerjisinden yararlanılmasını mümkün kılacak her türlü araştırma, geliştirme, inceleme ve çalışmayı yapmak ve yaptırmak, bu alanda yapılacak çalışmaları koordine ve teşvik etmektir. Bu çalışma TAEK personeli tarafından gerçekleşti ri Imiş araştı rma, geliştirme ve inceleme sonuçlarının paylaşımı amacıyla Teknik Rapor olarak hazırlanmış ve basılmıştır. Teknik Rapor 2011 /05 Tü rkiye Atom En erjisi Kurumu yay ını d ı r. izin alınm aks ı z ın çoğa ltıl a bili r. Referans verilerek kull a nıl ab ili r. TÜRKiYE ATOM ENERJiSi KURUMU Adres: E s ki şehi r Yolu 9. km 06530 AnkarafTürkiye Tel : +90 (312) 295 87 00 Fax: +90 (312) 287 87 61 Web : www.taek.gov.tr

ÖNSÖZ Bu çalışma, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), Dosimetry and Medical Radiation Physics Section, Division of Human Health, IAEA/ WHO SSDL Network Secretariat tarafından SSDL ve radyoterapi merkezleri arasında her yıl Co- 60 ve yüksek enerjili foton enerjilerinde TLD kullanılarak "Posta ile suda absorblanan doz karşılaştırma programı" organize edilmektedir. Bu programın amacı SSDL ve radyoterapi merkezlerinde kullanılan SSDL dozimetrelerinin ± 3.5, radyoterapi dozimetrelerinin ± 5 hata ile doğruluğunu teyit etmektir. Olası hatalar dozimetrik ve geometrik etkenlerden kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda, TLD ışınlaması esnasında olası geometrik hataları en aza indirmek amacıyla yeni bir TLD tutucu geliştirilmiştir. Bu çalışmada, geliştirilen TLD tutucusu ve katı fantom kullanılarak ışınlanan TLD sonuçları ile su fantomunda ışınlanan TLD sonuçlarının bir karşılaştırması yapılmaktadır. "

içindekiler Tablolar Dizini.... i Ş e k ii i er D.. ızınl.... 11 Yönetici Ozeti... iii Executive Summary... iv Kı saltmalar.... v 1. GiRiş... 1 2. MALZEME ve yöntem... 3 3. TARTıŞMA... 6 4. SONUÇ... 7 5. KA YNAKÇA... 8

TABLOLAR DiziNi Tablo 1. Su Fantomu ve Plastik Fantomda Işınlanan TLD'lerin Absorblanan Doz Değerleri. o 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 o 00 00 09

ŞEKiLLER DiziNi Şekil 1. Radyoterapi Merkezlerinde Kullanılan TLD Işınlama Düzeneği.... 10 Şekil 2. Standart IAEA Su Fantomunda TLD Işınlama Düzeneği.... 11 Şekil 3. Farmer Tip iyon Odası Ölçülerinde imal Edilen TLD Işınlama Tutucusu... 12 Şekil 4. Radyoterapi Merkezinde iyon Odası Doz Ölçümünde ve TLD lşınlamalarında Kullanılan Plastik Fantom PM MA, RW3, Polystyrene) Gösterimi.... 13 II

YÖNETici ÖZETi Katı fantomiarda kullanılmak üzere yeni bir TLD tutucu geliştiriidi. Dizayn edilen TLD tutucusunun radyoterapi merkezlerinde TLD ışınlamalarında kullanılabilirliğini ortaya koymak bu çalışmanın hedefini oluşturmaktadır. Deneysel çalışmada toz formundaki TLD- 100 kullanıldı. Toz TLD ile doldurulan kapsüller standart IAEA su fantomunda ve geliştirilen TLD tutucusu ile birlikte RW3 katı fantomda ışınlandı. Toz TLD degerlendirmeleri 4500 model Harshaw TLD okuyucusunda sağlandı. Su fantomunda ışınlanan TLD'lerden elde edilen ortalama absorblanan doz 2.023±0.023 Gy, plastik fantomda ışınlanan TLD'lerden elde edilen ortalama absorblanan doz ise 2.021 ±0.023 Gy. Ortalama ölçüm değerleri arasındaki fark %0.3'dür. Bu ise deneysel sonuçlar arasında uyumun olduğunu göstermektedir. Her iki deneysel çalışmadan elde edilen veriler radyoterapi merkezlerinin katılmış olduğu TLD ile kalite denetimlerinde yeni TLD tutucusunun güvenilir bir şekilde kullanılabileceğini göstermektedir. III

EXECUTIVE SUMMARY A new TLD holder was design ed for the use in solid phantoms. The purpose of this study is to demonstrate the usability of designed holder for TLD irradiation in radiotherapy center. This study presents experimental results of termoluminescence dosimetry (TLDs) irradiated with a special TLD holder that is designed to simulate the shape of the 0.6 cc ionization chamber. The TLD-100 powder was used in the experimental study. The powder TLD filled capsules were irradiated in standard IAEA water phantom and RW3 type solid phantom with above mentioned holder. Powder TLD reading were performed by Harshaw 4500 model TLD reader. Average absorbed dose is 2.023±0.023 Gy for the irradiations in water phantom and is 2.021 ±0.023 Gy for the irradiations in RW3 plastic phantom. The differences between measured values are 0.3 %. This shows the good agreement between the experimental results. Absorbed dose values obtained from irradiated TLDs in IAEA standard phantom and in plastic phantom with new holder were compared. The results are highly satisfactory and it is shown that the new holder can confidently be used for TLD quality audits in radiotherapy centers. IV

KISAL TMALAR IAEA : International Atomie Energy Ageney SSDL : Seeondary Standard Dosimetry Laboratory TLD : Termoluminesans Dozimetre v

1. GiRiş Dünya sağlık örgütü ile Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı işbirliği ile 1969 yılında gelişmekte olan ülkelerde radyoterapi ışın demetinin kalibrasyonunu tetkik etmek üzere IAEA/WHO posta ile TLD absorblanan doz programını oluşturdu [1,4,7]. Bu programın esas amacı transfer dozimetre olarak termoluminesans dozimetre (TLD) kullanarak radyoterapi tedavi cihazları tarafından sağlanan radyasyon dozunun bağımsız bir denetimini sağlamaktır. IAEA/WHO TLD ile doz kalite denetimini 1981 yılından itibaren tedavi dozunda Sekonder Standart Dozimetri Laboratuvarıarının (SSDL) performansını izlemektedir. TLD ile absorblanan doz programı ilk olarak Co-60 enerjisi için uygulandı ve 1991 yılından itibaren klinik hızlandırıcılarla (LiNAC) elde edilen yüksek enerjili foton demetlerine genişletildi [7]. TLD doz karşılaştırma programına katılan hastane personeli standart olmayan şartlarda TLD kapsüllerini ışınlamak zorundalar. Standart su fantomu (IAEA su fantom v.b.) yerine sıradan su kaplarında düşeyolarak TLD'leri ışınlamak zorunda kalmaktalar. Şekil 1 'de verilen su dolu plastik kova veya benzeri su kapları kullanılmaktadı r. Yöntem plastik kova içerisine TLD kapsülü iliştiriimiş standart IAEA TLD tutucusunu yerleştirmekle başlamaktadı r. TLD kapsülü dikeyekseni ile su yüzeyinden 5 cm derinlikte radyasyon demetinin tam merkezine yerleştirilmesi gerekmektedir. Bu şartlarda Işınlama düzeneğinin hazırlanması pratik olmamaktadır. Söz konusu ışınlama düzeneği ile yapılacak TLD ışınlamaları için geometrik hata kaçınılmazdır. Bundan başka, radyoterapi merkezleri halihazırda yüksek düzeyli bir kapasite ile hastalara hizmet götürmekte ve bu şartlarda kısa süre içerisinde TLD ışınlamaya çalışmaktadırlar. Ayrıca, TLD ışınlamasında kullanılan fantomdaki su sıcaklığı ile ışınlama odasının sıcaklığı dengeye gelememektedir. Bu etkenler IAEA/ WHO TLD izleme kriterleri olarak SSDL'ler için % ±3.5 kanser tedavi merkezleri için % ±5 düzeylerinin dışında TLD ışınlamalarına sebep olabilmektedir. TLD ışınlamalarında gerek geometriden kaynaklanan ve gerekse hesaplamadan kaynaklanan hataların yapıldığı gözlenmiş ve rapor edilmiştir [4]. TLD ile dış denetimlerde geometrik hataların ortadan kaldırılması mümkündür. Bu bağlamda, plastik fantomiarda TLD kapsüllerinin

ışınlanmasını sağlayabilecek ve 0.6 cc Farmer tip iyon odası ölçülerinde özel bir TLD tutucu su tasarlanarak imal edilmiştir. Bu çalışma ile TLD tutucusunun radyoterapi merkezleri için TLD ile yapılan dış denetimlerde kullanılmasının uygun olup olamayacağını deneysel verilerle ortaya koymaktadır. 2

2. MALZEME ve VÖNlEM 2.1 TLD Sistemi Bu çalışmada TLD malzemesi olarak toz formundaki lityum floride kullanılmıştır. Etkin atom numarası (Zeıı.: 8.14) doku eşdeğerine (Zell.lissue: 7.42) yakındır. Malzeme tane boyutu 80 ile 200 IJm arasındadır. Doz ölçümlerinde kullanmadan önce toz hassasiyetinin daha kararlı olmasını sağlamak ve özelliklerini daha mükemmel hale getirmek için toz TLD termal muameleye tabi tutulmaktadır. Bu amaçla 400 oc de 1 saat süreyle termal muamelenin ardından hızlı soğutularak 2 saat boyunca 100 oc fırınlanmaktadır [4,7]. Toz TLD 1 mm et kalınlığı 3 mm iç çapı ve 19 mm iç uzunluğu olan siyah polietilen kapsüilere dolduruldu. Kapsulün kapağı dahil dış uzunluğu 28 mm'dir. Her kapsül 160 mg toz TLD içermekte olup, dispenser ile yaklaşık 8 okuma yapılabilmektedir. TLD okumalarında Harshaw 4500 model TLD okuyucusu kullanıldı. Okuyucunun kalibrasyon faktörünü (RCF) saptamak için referans TLD kapsülleri SSDL de kurulu bulunan Co-60 ışınlama sisteminde 2 Gy doz ile ışınlandı. TLD ışınlamaları Şekil 2'de gösterildiği üzere IAEA su fantomunda (30 cmx30 cmx30 cm) standart IAEA TLD tutucusu kullanılarak referans şartlarda gerçekleştirildi. Absorblanan doz IAEA TRS-398 (Technical Reports Series No-398) protokolüne göre SSDL çalışma standardı kullanılarak ölçümleri yaplldl[2]. TLD kapsülleri 5 cm su derinliğinde SDD, (Source Dosimeter Distance) 100 cm ve 10 cmx1 O cm radyasyon alanı içinde olacak şekilde yerleştirildi. Işınlanan TLD lerden suda absorblanan dozun hesaplanması için öncelikle TLD sistem kalibrasyonu yapılması zorunludur. Bu çerçevede birkaç düzeltme faktörleri; Enerji düzeltme faktörü, doz-cevap faktörü (non-linearity), atmosferik şartlardan dolayı TLD zayıflama faktörü (fading), TLD tutucu düzeltme faktörü saptanması gerekmektedir. TLD pozisyonunda suda absorblanan doz (Dw) aşağıda verilen formül ile hesaplanmaktadır. 3

Burada M TLD okuması, N TLD sisteminin kalibrasyon katsayısı, f ıın doz cevap düzeltme faktör, f engy enerji düzeltme faktörü, f'ad zayıflama (fading) düzeltme faktörü ve f haı standart TLD tutucu düzeltme faktörüdür [6,8]. 2.2 Yeni TLD Tutucu Ulusal ve uluslararası kalite güvence ağı dünya genelinde faaliyette bulunan radyoterapi merkezleri arasında doz karşılaştırma çalışmasını uygulamaktadır [1,4,6,7,9,10]. TLD ile bağımsız denetime katılan radyoterapi merkezleri uygun dozimetre sistemlerine sahiptirler. Izewska tarafından yapılan bir araştırmada IAEAlWHO TLD doz karşılaştırma çalışmasına katılan radyoterapi merkezlerinin %73 farmer tip 0.6 cc iyon odası kullandıklarını ifade etmektedir[4]. Prosedür gereği her TLD kapsülünü 2 Gy lik doz ile ışınlanabilmesi için öncelikle dozimetre sistemi ile su fantomu veya katı fantom kullanılarak 5 cm derinlikteki doz hızının ölçülmesi gerekmektedir. Daha sonra uygun bir kova içerisine IAEA standart TLD tutucu ile birlikte TLD kapsülü yerleştirilerek dikey olarak üstten ışınlama yapmaktadırlar. Hasta yoğunluğu bulunan merkezler için iki farklı uygulama yapmak zorunda kalmaları zaman kaybı olarak görülmekte, dolayısıyla TLD ışınlama sürelerinin çoğunlukla daha önceden alınan ölçümlerden gerekli düzeltmeler yapılarak elde edilmektedir. Bu uygulama ise TLD ışınlamalarındaki belirsizliği yükseltmektedir. TLD ile doz ölçümlerinde birleşik bağıı belirsizlik Co- 60 enerjisi için % 1.2, yüksek enerjili X ışını enerjilerinde %1.6 olarak tahmin edilmektedir [5]. TLD ile doz ölçüm belirsizliğini düşürmeye yönelik ve TLD ile doz karşılaştırma çalışmasına katılan radyoterapi merkezlerinin iş yükünü azaltabilecek yeni bir TLD tutucu geliştiriidi ve kullanılması önerilmektedir. Yeni TLD tutucu 0.6 cc hacmindeki iyon odası boyutlarında ve plesiglastan üretildi. Farmer tip iyon odası ve üretilen yeni TLD tutucu Şekil 3'te verilmektedir. TLD kapsülü dış uzunluğu 23 mm, iç çapı 5 mm ve malzeme et kalınlığı 1 mm olan hazneye yerleştirilmektedir. Geliştirilen yeni TLD tutucu su 0.6 cc iyon odası boyutunda olması nedeniyle katı fantomiarda rahatlıkla kullanılmaktadır. Ayrıca TLD kapsülü ile fantom arası aynı malzeme olması nedeniyle ortam farklılığı yaratmamaktadır. 4

2.3 TLD Işınlama Şartları Bu çalışmada ışınlamaların tamamı SSDl de kurulu bulunan Picker marka C-9 model Co-60 ışınlama sistemi kullanılarak yapıldı. Ölçümler ve TlD ışınlamaları 5 cm su fantomu ve fantom derinliğinde, kaynak iyon odasl/tld mesafesi 100 cm ve 10 cmx10 cm radyasyon alanı geometrisinde gerçekleştirildi. Suda absorblanan doz ölçümlerinde IAEA TRS-398 protokolü uygulandı [4]. Doz hızı ölçümunde PTW Unidos elektrometre ve 0.6 cc farmer tip iyon odası kullanıldı. Ölçüm sonucu elde edilen doz hızı yardımıyla 2 Gy doz için ışınlama süresi hesaplandı, birinci grup TlD kapsülleri su fantomunda aynı geometri şartlarında ışınlandı. Bununla birlikte, 1 cm kalınlığa sahip plaka formundaki RW3 plastik fantomiarda (30 cmx30 cmx30 cm) yukarıda sözü edilen geometrik şartlarda PTW Unidos elektrometre ve 0.6 cc farmer tip iyon odası ile doz hızı ölçümleri gerçekleştirildi. ikinci grup TlD kapsülleri Şekil 4'de gösterildiği üzere ışınlama süresi hesaplamaları yapılarak 2 Gy doz ile ışınlandı [3]. 5

3. TARTIŞMA Türkiye genelinde kurulu bulunan radyoterapi merkezleri arasında 1989 yılından beri Co-60 enerjisinde TLD ile doz karşılaştırma çalışması organize edilmektedir. 1989 ile 2009 yılları arasında organize edilmiş olan karşılaştırmaların sonuçlarına göre geometriden kaynaklanabilen hata toplam hatanın önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu çalışmada, yeni geliştirilen TLD tutucu kullanılarak plastik fantomda ışınlanan TLD doz sonuçları ile IAEA standart su fantomunda ışınlanan TLD doz sonuçları karşılaştırıldı. ilk aşamada, TLD ışınlama süresinin hesaplanabilmesi için IAEA standart su fantomunda kaynak-iyon odası mesafesi olarak 100 cm mesafeye dozimetre sistemi yerleştirildi ve okumalar alındı. Söz konusu mesafedeki absorblanan doz hesaplandı. Aynı noktaya IAEA standart TLD tutucu yerleştirilerek 6 adet TLD kapsülü sırayla 2 Gy doz verebilecek şekilde ışınlandı Şekil 2. Işınlanan TLD kapsüllerin her birinden yaklaşık 8 okuma değeri elde edilerek ortalama değerleri hesaplandı. TLD kapsüllerinden elde edilen değerler 1,994 ile 2,050 Gy ve standart sapması aralığı 0,020 ile 0,069 arasında bulunarak Tablo 1 'de verilmektedir. ikinci aşamada, IAEA standart su fantomu yerine RW3 tip katı fantom kullanıldı. Katı plastik fantomun 1 cm kalınlığındaki plakalardan 30 cmx30 cmx30 cm boyutlu ışınlama fantomu oluşturuldu Şekil 4. Standart dozimetre kullanılarak öncelikle absorblanan doz ölçüldü. Elde edilen absorblanan doz değerinden hareketle TLD ışınlama süresi hesaplandı. Yeni TLD tutucuyu plastik fantomda kullanarak 6 adet TLD kapsülü sı rayla ışınlandı. Işınlanan TLD kapsüllerinin her birinden 8 okuma elde edildi ve ortalamaları hesaplandı. Kapsülokuma değerleri 1,994 ile 2,036 Gy aralığında ve standart sapması 0,039 ile 0,056 aralığında elde edilerek Tablo 1 'de verilmektedir. 6

4. SONUÇ Radyoterapi merkezlerinden su fantomunun 5 cm derinliğinde TLD kapsüllerinin ışınlanması talep edilmektedir. Radyoterapi merkezlerinde alışılmış uygulamaya bağlı olarak ya kaynak-cilt mesafesini kullanarak veya izosentrik (SAD) olarak hasta tedavisi yapılmaktadır. TLD kapsüllerine verilecek doz medikal fizikçi tarafından hasta tedavisinde uygulandığı şekilde hesaplanarak ışınlamalar gerçekleştirilmektedir. Bununla birlikte, TLD ışınlamaları uygun olmayan şartlarda yapılması durumunda birçok faktör olumsuz yönde etkilemektedir. Bunlar esas itibariyle dozimetrik ve geometrik faktörlerdir. Medikal fizikçi doz ışınlama sisteminin doz çıkış verimini çok dikkatli biçimde ölçmek zorundadır. Bunu sağlamak için kararlı okuma yapabilen ve kalibrasyonu yapılmış uygun bir dozimetre sistemi kullanılmalıdır. Bundan başka kullanıcı şartlarından dolayı ortaya çıkabilecek geometrik hataları ortadan kaldırmaya yönelik, dozimetrik ölçümleri ve TLD ışınlamalarını aynı malzemeden oluşan fantom içerisinde ve aynı geometride gerçekleştirilmelidir. Mevcut uygulamalarda doz ölçümleri genelolarak katı fantomda yapılmakta, TLD ışınlamaları ise kova içerisindeki TLD düzeneğinde yapılmaktadır. Bu tür uygulamalarda ister istemez ise geometrik hata yapılmasının önüne geçilememektedir. Bu çalışmada önerilen TLD tutucu su aynı fantom malzemesi içerisinde ve aynı geometri şartlarında hem dozimetrik ölçümlerin yapılmasını ve hemde TLD kapsüllerinin ışınlanmasını sağlayacağı için geometriden kaynaklanabilecek hataları ortadan kaldıracaktır. 7

5. KAYNAKÇA 1- Hansson U, Johansson K.A. Quality audit of radiotherapy with EORTC mailed in water TL-dosimetry. Radiation and Oncology. 1991 ;20: 191-196. 2- International Atomic Energy Ageney. Absorbed dose determination in external beam radiotherapy. An International Code of Practice for Dosimetry based on standards of absorbed dose to water, Tech, Rep. Series No. 398, IAEA, Vienna, 2000. 3- International Atomic Energy Ageney. Absorbed dose determination in photon and electron beams. An International Code of Practice. Tech, Rep. Series No. 277, IAEA, Vienna, 1997. 4- Izewska J, Andreo P. The IAEAlWHO TLD postal programme for radiotherapy hospitals. Radiation and Oncology. 2000;54:65-72. 5- Izewska J, Hultqvist M, Bera P. Analysis of uncertainties in The IAEAlWHO TLD postal dose audit system. Radiation Measurements. 2008;43:959-963. 6- Izewska J, Novotny J, Van Dam J, Dutreix A, van der Scheren E. The influence of the IAEA standard holder on dose evaluated from TLD samples. Phys. Med. Biol. 1996;41 :465-473. 7- Izewska J, Andreo P, Vatnitsky S, Short K.R. The IAEA/WHO TLD postal dose quality audits for radiotherapy: A perspective of dosimetry practices at hospitals in developing countries. Radiation and Oncology. 2003;69:91-97. 8- Kroutilikova D, Novotny J, Judas L. Thermoluminescent dosimeters (TLD) quality assurance network in the Czech Republic. Radiation and Oncology. 2003;66:235-244. 9- Rostkowska J, Kania M, Gwiazdowska B, BulskiW, Ulkowski P. Dosimetry quality audit for Co-60 Units in teletherapy centres in poland. Polish J. Med.Phys and Eng. 2001 ;7:279-289. 10-Swinnen A, Verstraete J, Huyskens D, P. The use of multipurpose phantom for mailed dosimetry checks of therapeutic photon beams: OPERA (operational phantom for external radiotherapy audit). Radiation and Oncology. 2002;64:317-326. 8

Tablo 1. Su Fantomu ve Plastik Fantomda Işınlanan TLD'lerin Absorblanan Doz Değerleri Radyasyon Enerjisi TLD Kapsül No. Su Fantomu (Gy) Katı Fantom (Gy) 1 2.011 ± 0.036 2.012 ± 0.046 2 1.994 ± 0.046 2.036 ± 0.048 3 2.041 ± 0.034 2.035 ± 0.056 Co-60 4 2.017 ± 0.069 2.032 ± 0.039 5 2.050 ± 0.020 1.994 ± 0.083 6 2.024 ± 0.027 2.008 ± 0.041 Ortalama 2.023 ± 0.022 2.022 ± 0.019 9

SSD TLD 5cm water IAEA TLD holder Şekil 1. Radyoterapi Merkezlerinde Kullanılan TLD Işınlama Düzeneği 10

i.,."............................................. h ==: 111 :::: ==... =.........:::: TLD SSD water -!...! 5cm Şekil 2. Standart IAEA Su Fantomunda TLD Işınlama Düzeneği ıı

26mm... 7 mm i 7 mm 62 mm... &.5 mm &.5 mm - 43 7l mm 12_ 5.1IllIll ı r- i a) PMMA or RW3 TIDb.oldPr ~ 3) PMM.!\ or RW3 TI.DbmdPr b) [o~tio:ıı cb.urıilıeı Şekil 3. Farmer Tip iyon Odası Ölçülerinde imal Edilen TLD Işınlama Tutucusu 12

ın : - SSD / : ~... /"'\ A..J 'J"'......... ~... ~...~ ~' ~ TLD holder (PMMAor RW3) Şekil 4. Radyoterapi Merkezinde iyon Odası Doz Ölçümünde ve TLD lşınlamalarında Kullanılan Plastik Fantom (PMMA, RW3, Polystyrene) Gösterimi l3

Rapor Bilgileri TAEK YAYıN BiLGi FORMU 1.Yayın Yılı/No 2011 /05 2.Rapor Başlığı 3.Yayın Kurulu TLD ile DOZ KARŞıLAŞTıRMA PROGRAMLARıNDA KULLANıLMAK ÜZERE Tarih (Gün /A y/yıl) - No YENi BiR TLD TUTUCU SU ÖNERisi 21.10.2009-5-8 4. Yazarlar 5-Yayın Türü Doğan YAŞAR 6. Çalışmayı Yapan Birimler METROLOJi BiRiMi, SSDL 7. Destekleyen veya Ortak Çalışılan Kuruluşlar - 8. Özet Teknik Rapor Katı fantomlarda kullanılmak üzere yeni bir TLD tutucu geliştiriidi. Çalışmanın amacı dizayn edilen TLD tutucusunun radyoterapi merkezlerinde TLD ışınlamalarında kullanılabilirliğini göstermektir. Deneysel çalışmada toz formundaki TLD-100 kullanıldı. Toz TLD ile doldurulan kapsüller standart IAEA su fantomunda ve geliştirilen TLD tutucusu ile birlikte RW3 katı fantomda ışınlandı. Su fantomunda ışınlanan TLD lerdeki ortalama absorblanan doz 2.023±0.023 Gy, plastik fantomda ışınlanan TLD lerden elde edilen ortalama absorblanan doz ise 2.021 ±0.023 Gy. Ortalama ölçüm değerleri arasındaki fark %0.3'dür. Bu deneysel sonuçlar arasında uyumun olduğunu göstermektedir. Her iki deneysel çalışmadan elde edilen veriler ışığında radyoterapi merkezlerin katılmış olduğu TLD ile kalite denetimlerinde yeni TLD tutucusunun güvenilir bir şekilde kullanılabileceğini göstermektedir. 9. Anahtar Kelimeler 10. Gizlilik Derecesi TLD, Absorblanan Doz, Doz Karşılaştırma Tasnif Dışı GiZLiLiK DERECELERi TASNiF DIŞI (UNCLASSIFIED): içerdiği konu itibarıyla, gizlilik dereceli bilgi taşımayan, ancak devlet hizmetiyle ilgili bilgileri içeren evrak, belge ve mesajlara verilen en düşük gizlilik derecesidir. HizMETE ÖZEL (RESTRICTED): içerdiği konu itibarıyla, gizlilik dereceli konular dışında olan, ancak güvenlik işlemine ihtiyaç gösteren ve devlet hizmetine özel bilgileri içeren evrak, belge ve mesajlara verilen gizlilik derecesidir. ÖZEL (CONFIDENTIAL): içerdiği konu itibarıyla, izinsiz olarak açıklandığı takdirde, milli menfaatleri olumsuz yönde etkileyecek evrak, belge ve mesajlara verilen gizlilik derecesidir. GiZLi (SECRET): izinsiz açıklandığı takdirde, milli güvenliği, milli prestij ve menfaatleri ciddi ve önemli bir şekilde zedeleyecek olan evrak, belge ve mesajlara verilen gizlilik derecesidir.