SAYI: 2010/3 HAZİRAN 2010 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ

SAYI: 2010/3 HAZİRAN 2010 TÜRK BANKACILIK SEKTÖRÜ GENEL GÖRÜNÜMÜ 06 Ağustos 2010

Yönetici Özeti Türk Bankacılık Sektörünün 1 personel artışı ve şubeleşme hızı küresel krizin etkileriyle 2008 yılının son çeyreğinden itibaren yaklaşık bir yıl süresince kesintiye uğramıştır. 2010 yılının ilk çeyreğinde şube sayısında önemli bir artış görülmezken, ikinci çeyreğinde şubeleşme hızı artmıştır. Personel sayısı ilk çeyrekte küresel krizin başlangıcından itibaren en yüksek artışını gösterirken, ikinci çeyrekte de ilk çeyrekteki artışına yakın bir performans sergilemiştir. Sektörün personel sayısı 2010 yılının ilk yarısında 4.489 kişi artarak 188.694 kişiye; şube sayısı ise 147 adet artarak 9.728 e yükselmiştir. Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2009 yılsonuna göre %8,9 oranında artarak Haziran 2010 itibarıyla 908,6 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. 2010 yılının ilk çeyreğinde %3,2 oranında büyüyen bankacılık sektörü toplam aktifleri ikinci çeyrekte %5,6 oranında büyümüştür. 2010 yılının ilk altı aylık döneminde sektörün Türk Parası (TP) aktifleri %9,6, Yabancı Para (YP) aktifleri ise %7,1 oranında artmıştır. 2010 yılının ilk yarısında sektörün kredileri %15,8 oranında artarken, menkul değerler portföyündeki artış %5,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Buna bağlı olarak, kredilerin toplam aktif içindeki payı Aralık 2009 daki %47,1 düzeyinden %50,1 düzeyine yükselirken, menkul değerler portföyünün toplam aktif içindeki payı ise %31,5 seviyesinden %30,6 seviyesine gerilemiştir. Ekonomik aktivitede görülen toparlanma, düşük düzeyde seyreden faiz oranları, ertelenmiş tüketim talebindeki artış ve bankalar arası artan rekabet neticesinde 2010 yılının ilk yarısında kredilerde 62,2 milyar TL ile önemli düzeyde artış gerçekleşmiştir. 2010 yılının ilk yarısında Türk Lirası krediler %15,7, döviz cinsinden kullandırılan krediler USD bazında %9,9 artış sergilemiştir. Yılın ilk yarısında meydana gelen artışın %43 ü kurumsal/ticari krediler, %29,1 i bireysel krediler ve %27,9 u KOBİ lere kullandırılan kredilerden kaynaklanmıştır. KOBİ kredileri 2010 yılının her iki çeyreğinde de en hızlı artan kredi türüdür. Bireysel krediler içinde ise konut ve ihtiyaç kredileri yüksek düzeyde artış gösteren kredi türleri olmuştur. Banka grupları bazında oransal olarak en yüksek kredi artışı %17,4 ile özel bankalar ve %16,9 ile kamu bankalarında gerçekleşmiştir. 1 Bu çalışmada yer alan veriler, 3 Ağustos 2010 tarihi itibarıyla bankaların Kurumumuz veri tabanına göndermiş oldukları kesinleşmemiş geçici bilgilerden derlenmiştir. 1

Takipteki alacaklarda (brüt) 2010 yılının ilk yarısında %3,9 oranında (859 milyon TL) azalış gerçekleşmiştir. 2008 yılsonunda %3,7 düzeyinde olan toplam kredilerin takibe dönüşüm oranı, Ekim 2009 da %5,4 e kadar yükselmiş, Aralık 2009 da %5,3 seviyesinde gerçekleşen oran, Haziran 2010 itibarıyla %4,4 seviyesine gerilemiştir. Kredilerdeki artış, takipteki alacaklarda kaydedilen tahsilâtlar ile aktiften silme ya da satış yoluyla portföyden çıkarılan sorunlu alacaklar sonucu aktif kalitesinde görülen iyileşme takibe dönüşüm oranının 2009 yıl sonuna göre 0,9 puan iyileşmesini sağlamıştır. 2010 yılında tüm kredi türlerinin takibe dönüşüm oranında düşüş eğilimi görülmekte olup, KOBİ kredileri takibe dönüşüm oranı en hızlı düşüş gösteren kredi türüdür. Sektörün 2009 yılsonu itibarıyla 262,9 milyar TL seviyesinde olan menkul değerler portföyü 2010 yılının ilk yarısında, %5,9 ile toplam aktiflerdeki büyüme oranının altında büyüyerek 278,3 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Yılın ilk çeyreğinde %4,8 oranında artan menkul değerlerdeki ikinci çeyrek artışı %1 ile sınırlı kalmıştır. Küresel krizin etkisiyle kredilerdeki büyümenin duraklaması sonrasında, toplam menkul değerlerin bankacılık sektörü toplam aktifleri içerisindeki payı 2008 yılsonunda %26,5 iken, Ocak 2010 da %32,7 ile en yüksek seviyeye ulaşmış, ancak izleyen aylarda azalış eğilimine girerek Haziran 2010 da %30,6 olarak gerçekleşmiştir. Bankacılık sektörünün en önemli fon kaynağı konumundaki mevduat, kredilerin artış hızının gerisinde kalmakla birlikte 2010 yılının ilk yarısında %9,7 oranında (49,9 milyar TL) artarak 564,5 milyar TL ye yükselmiştir. 2010 yılının ilk yarısında banka gruplarının tamamının TP mevduatında artış, YP mevduatında azalış gerçekleşmiştir. İncelenen dönemde banka grupları bazında en yüksek mevduat artışı %11 ile özel bankalarda gerçekleşmiştir. Haziran 2010 itibarıyla toplam mevduatın %92 sinin vadesiz ve 3 aya kadar vadede toplanması, sektördeki aktif/pasif vade uyumsuzluğunun temel sebebidir. Sektörün yurtdışından temin ettiği sendikasyon ve seküritizasyon kredilerinin toplam tutarı, Eylül 2008 de 26,3 milyar USD iken, Aralık 2009 da 18,1 milyar USD ye gerilemiş, 2010 yılının ilk yarısında ise 19,7 milyar USD ye yükselmiştir. 2010 yılının ilk yarısında 2,1 milyar USD sendikasyon kredisi geri ödemesi yapılırken, 4,9 milyar USD yeni sendikasyon kredisi temin edilmiştir. 2010 yılının ilk çeyreğinde %5,3 oranında artarak Mart 2010 da 116,8 milyar TL olan bankacılık sektörü özkaynakları, 2010 yılının ikinci çeyreğinde %2,1 oranında artarak 119,3 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Söz konusu artışta geçmiş yıl kârlarının önemli bir kısmının bünyede bırakılmış olması ve yılın ilk yarısında elde edilen dönem net kârı etkili 2

olmuştur. Sektörün sermaye yeterliliği rasyosu Haziran 2010 itibarıyla %19,2 düzeyinde gerçekleşmiştir. Haziran 2010 itibarıyla bankacılık sektörü dönem net kârı, geçen yılın aynı dönemine kıyasla 1,1 milyar TL (%10,1) artarak 12,1 milyar TL düzeyinde oluşmuştur. Sermaye piyasası işlem karlarının türev işlem zararları nedeniyle negatife dönmesine ve net faiz gelirlerindeki azalışa karşın, takipteki alacaklar özel provizyonundaki azalış ile temelde önceki yıllarda ayrılan karşılıkların iptallerine bağlı olarak iyileşen faiz dışı gelir/gider dengesi bir yıllık dönemde kar artışındaki temel etkenler olarak değerlendirilmektedir. Bankacılık sektörü karının %56,7 si özel bankalar, %28,7 si kamu bankaları, %7,7 si yabancı bankalar, %3,6 sı kalkınma ve yatırım bankaları ve %3,1 i katılım bankaları tarafından elde edilmiştir. Sonuç olarak, Türk Bankacılık Sektörü temel göstergelerinin 2010 yılının ilk yarısı itibarıyla olumlu yönde seyrini devam ettirdiği gözlenmektedir. Bunun yanı sıra yılın ilk yarısı, sektör genelinde büyümenin, beklentiler paralelinde faiz marjındaki azalma ile bankalar arası rekabette artışın gözlendiği bir dönem olmuştur. Özellikle, krediler yılın ilk yarısında önemli düzeyde artış göstermiştir. Bu gelişmeler doğrultusunda bankaların risk yönetim sistemlerinin etkinliği ile operasyonlarında verimliliğin sağlanması, sektörün sağlıklı şekilde faaliyetlerine devamında büyük önem arz etmektedir. 3

a) Personel ve Şube Sayısı Türk Bankacılık Sektörünün personel artışı ve şubeleşme hızı küresel krizin etkileriyle 2008 yılının son çeyreğinden itibaren yaklaşık bir yıl süresince kesintiye uğramıştır. 2010 yılının ilk çeyreğinde şube sayısında önemli bir artış görülmezken, ikinci çeyreğinde şubeleşme hızı artmıştır. Personel sayısı ilk çeyrekte küresel krizin başlangıcından itibaren en yüksek artışını gösterirken, ikinci çeyrekte de ilk çeyrekteki artışına yakın bir performans sergilemiştir. Sektörün personel sayısı 2010 yılının ilk yarısında 4.489 kişi artarak 184.205 kişiden 188.694 kişiye; şube sayısı ise 147 adet artarak 9.581 den 9.728 e yükselmiştir. Haziran 2010 itibarıyla sektörde istihdam edilen personel sayısı tarihinin en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Personel sayısındaki artışın 2009 yılının son çeyreğindeki eğilimin devamı niteliğinde olduğu değerlendirilirken, şube sayısındaki artış da 2009 yılının son çeyreğindeki artışı hemen hemen yakalamıştır. Personel ve Şube Sayısının Gelişimi 195.000 10.000 Personel Sayısı-Kişi 190.000 185.000 180.000 175.000 170.000 165.000 160.000 9.500 9.000 8.500 8.000 7.500 Şube Sayısı-Adet 155.000 7.000 Ara.07 Mar.08 Haz.08 Eyl.08 Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Personel Sayısı Şube Sayısı (Sağ Eksen) Personel sayısında 2010 yılının ikinci çeyreğindeki değişim banka grupları bazında incelendiğinde, kalkınma ve yatırım bankalarının personel sayısının 9 kişi azaldığı, kamu bankalarının 514, özel bankaların 839, yabancı bankaların 528 ve katılım bankalarının 204 kişiye yeni istihdam sağladığı görülmektedir. 4

Personel sayısında son bir yıllık dönemdeki artışa bakıldığında ise en fazla yeni istihdamın 2.531 kişi ile kamu bankalarında gerçekleştiği görülmektedir. Diğer taraftan, Aralık 2009-Haziran 2010 döneminde en fazla personel artışı 1.666 kişi ile özel bankalarda gerçekleşmiştir. Sektörün Personel Sayısının Banka Grupları Bazında Dağılımı (Kişi) Banka Grupları Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Haziran 09 Aralık 09 Haziran 10 Haziran 10 Kamu Bankaları 43.689 44.856 45.706 46.220 2.531 1.364 Özel Bankalar 82.080 82.270 83.097 83.936 1.856 1.666 Yabancı Bankalar 39.922 39.676 40.059 40.587 665 911 Katılım Bankaları 11.215 11.802 12.125 12.329 1.114 527 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 5.296 5.340 5.377 5.368 72 28 TMSF Bankası 266 261 256 254-12 -7 BANKACILIK SEKTÖRÜ 182.468 184.205 186.620 188.694 6.226 4.489 Şube sayısında 2010 yılının ikinci çeyreğindeki artış temelde özel bankalar ve kamu bankalarından kaynaklanmıştır. Bu dönemde özel bankaların, kamu, katılım ve kalkınma ve yatırım bankalarının şube sayılarında sırasıyla 67, 56, 5 ve 1 adet artış, yabancı bankaların şube sayısında ise 2 adet azalış olduğu görülmektedir. Ayrıca, 2010 yılının ikinci çeyreğinde kamu bankaları 3 ve katılım bankaları 1 yeni yurt dışı 2 şube açmıştır. Son bir yıllık dönemde, kalkınma ve yatırım bankaları hariç tüm banka gruplarının şube sayılarında artış gerçekleşirken, 2010 yılının ilk yarısında kalkınma ve yatırım bankalarında 1, yabancı bankalarda 23 adet şube azalışı görülmüştür. 2010 yılının ilk yarısında kredi kuruluşları (mevduat ve katılım bankaları) tarafından açılan 171 adet şubenin 160 adeti büyük ölçekli 3 ve 11 adeti küçük ölçekli bankalar tarafından açılmıştır. Diğer taraftan, 2010 yılının ilk yarısında orta ölçekli bankaların toplam şube sayısı 23 adet azalmıştır. Değişim (Kişi) Sektörün Şube Sayısının Banka Grupları Bazında Dağılımı (Adet) Değişim (Adet) Banka Grupları Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Haziran 09 Aralık 09 Haziran 10 Haziran 10 Kamu Bankaları 2.443 2.516 2.570 2.626 183 110 Özel Bankalar 4.309 4.390 4.375 4.442 133 52 Yabancı Bankalar 2.030 2.061 2.040 2.038 8-23 Katılım Bankaları 541 569 573 578 37 9 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 50 44 42 43-7 -1 TMSF Bankası 1 1 1 1 0 0 BANKACILIK SEKTÖRÜ 9.374 9.581 9.601 9.728 354 147 2 Yurt dışında Almanya da 1 adet, KKTC de 2 adet ve Bulgaristan da 1 adet yeni şube açılmıştır. 3 Aktif büyüklüğü bakımından sektör toplamı içindeki payı %5 in üzerinde olan bankalar büyük, %1-5 arasında olanlar orta ve %1 in altında olanlar küçük ölçekli banka olarak sınıflandırılmıştır. 5

Teknolojik gelişmişlik düzeyi yüksek olan Türk Bankacılık Sektöründe istihdam edilen personelin eğitim düzeyi olumlu bir görünüm arz etmektedir. 2010 yılının ilk çeyreğinde lisans düzeyi ve üzeri eğitime sahip personelin toplam personel içindeki payı Aralık 2009 dönemine göre 0,7 puan artarak %66,1 düzeyinde, ikinci çeyrekte ise 1,3 puan artarak %66,7 olarak gerçekleşmiştir. Personelin Eğitim Durumunun Dağılımı-Haziran 2010 Yüksek Lisans 5,11% Doktora 0,10% İlk Öğrenim 1,31% Lise 20,43% Yüksek Öğrenim 11,59% Lisans Eğitimi 61,46% b) Aktif/Pasif Gelişimi Bankacılık sektöründe 2010 yılının ilk altı aylık döneminde mevduat başta olmak üzere, bankalara borçlar ve özkaynak artışıyla sağlanan fonların; krediler ve menkul değerler kalemlerine plase edildiği gözlenmektedir. Bankacılık sektörünün aktif toplamı 2009 yılsonuna göre %8,9 oranında artarak Haziran 2010 itibarıyla 908,6 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. 2010 yılının ilk çeyreğinde %3,2 oranında büyüyen bankacılık sektörü aktif büyüklüğü ikinci çeyrekte %5,6 oranında büyümüştür. 2010 yılının ilk altı aylık döneminde sektörün TP aktifleri %9,6, YP aktifleri ise %7,1 oranında artmıştır. İlk altı aylık dönemde sektörün likit aktifleri ağırlıklı olarak YP bankalardan alacaklar ve TP para piyasalarından alacaklardaki azalışlara bağlı olarak %4 oranında (4,5 milyar TL) azalmıştır. Aynı dönemde sektörün kredileri %15,8 oranında artarken, menkul değerler portföyündeki artış %5,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Buna bağlı olarak, kredilerin toplam aktif içindeki payı Aralık 2009 daki %47,1 düzeyinden %50,1 düzeyine yükselmiş, menkul değerler portföyünün toplam aktif içindeki payı ise %31,5 seviyesinden %30,6 seviyesine gerilemiştir. Menkul değerler cüzdanının toplam aktif içerisindeki payı Ocak 2010 döneminde 6

%32,7 ye kadar yükseldikten sonra kredilerde özellikle yılın ikinci çeyreğinde görülen yüksek artışların etkisiyle gerilemeye başlamıştır. Menkul değerler portföyü yılın ilk çeyreğinde 12,7 milyar TL (%4,8 oranında) artarken, yılın ikinci çeyreğinde sadece 2,8 milyar TL (%1 oranında) artmış, kredilerde ise ilk çeyrekte 24,2 milyar TL (%6,2 oranında), ikinci çeyrekte ise 38 milyar TL (%9,1 oranında) artış gerçekleşmiştir. Kredilerde yılın ilk yarısında gerçekleşen artışın %29,1 i tüketici kredileri ve kredi kartı alacaklarından oluşan bireysel kredilerdeki artıştan kaynaklanmaktadır. 2010 yılının ilk yarısında tüketici kredileri başta konut ve ihtiyaç kredileri kaynaklı olarak 15,2 milyar TL artarken, kredi kartı alacaklarındaki artış 2,9 milyar TL olmuştur. Takipteki alacaklarda 2009 yılının ilk yarısında %33,7 oranında (4.738 milyon TL) artış görülürken, 2010 yılının ilk yarısında %3,9 oranında (859 milyon TL) azalış gerçekleşmiştir. Söz konusu gelişmede, 2010 yılının ilk altı aylık döneminde sorunlu kredilerin 4 varlık yönetim şirketlerine satılması ve bu nitelikteki kredilerin banka aktiflerinden silinmesinin yanı sıra bu kredilerin tahsilat performansındaki gelişmeler ile takibe intikallerdeki azalma etkili olmuştur. Seçilmiş Bilanço Kalemleri BANKACILIK SEKTÖRÜ DEĞİŞİM (Milyon TL) Haziran 09 Aralık 09 Mart 10 Haziran 10 Aralık 09 - Haziran 10 Haziran 09 - Haziran 10 Tutar (%) Tutar (%) AKTİF TOPLAMI 768.230 834.014 860.431 908.565 74.551 8,9 140.335 18,3 LİKİT AKTİFLER (*) 113.565 111.329 102.402 106.874-4.455-4,0-6.691-5,9 KREDİLER 368.150 392.621 416.817 454.846 62.226 15,8 86.696 23,5 TAKİPTEKİ ALACAKLAR (BRÜT) 18.790 21.853 21.433 20.994-859 -3,9 2.203 11,7 BİREYSEL KREDİLER 120.651 129.915 136.577 148.024 18.109 13,9 27.373 22,7 MENKUL DEĞERLER 221.778 262.874 275.551 278.335 15.461 5,9 56.557 25,5 MEVDUAT 467.613 514.620 534.286 564.508 49.888 9,7 96.895 20,7 SENDİKASYON VE SEKÜRİTİZASYON KREDİLERİ (**) 21.956 18.239 19.443 19.741 1.502 8,2-2.215-10,1 REPO İŞLEMLERİNDEN SAĞLANAN FONLAR 49.365 60.711 53.046 55.962-4.749-7,8 6.597 13,4 ÖZKAYNAKLAR 97.817 110.887 116.771 119.254 8.367 7,5 21.438 21,9 DÖNEM KAR/ZARARI (***) 11.018 20.182 6.299 12.133 1.115 10,1 1.115 10,1 TÜREV ÜRÜNLER (****) 121.501 127.925 154.158 191.469 63.545 49,7 69.968 57,6 (*) Nakit Değerler, Merkez Bankasından Alacaklar, Para Piyasalarından Alacaklar, Bankalardan Alacaklar ve Zorunlu Karşılıklar toplamından oluşmaktadır. (**) Milyon USD. (***) Karşılaştırma için önceki yılın aynı dönemi kullanılmıştır. (****) Türev işlemler tek bacaklı olarak verilmiştir. Haziran 2010 itibarıyla toplam pasifin %62,1 ini mevduat, %11 ini bankalara borçlar ve %6,2 sini repo yoluyla sağlanan fonlar oluşturmaktadır. 2010 yılının ilk altı aylık döneminde en önemli fon kaynağı olma niteliğini koruyan mevduat 2009 yılsonuna göre %9,7 oranında artmıştır. 2010 yılı genelinde mevduatın artış hızı kredilerin artış hızının gerisinde kalmıştır. Repo işlemlerinden sağlanan fonlar 2009 yılsonuna göre %7,8 oranında 4 2010 yılının ilk yarısında varlık yönetim şirketlerine satışı yapılan sorunlu kredilerin yaklaşık %45 ini bireysel kredilere ilişkin sorunlu alacaklar teşkil etmektedir. 7

(4,7 milyar TL) azalmakla birlikte, çoğunluğunu yurtdışı bankalarla yapılan işlemlerin teşkil ettiği YP repo işlemlerinden sağlanan fonların bu dönemde %61 oranında (3,5 milyar USD) arttığı görülmektedir. Yılın ilk altı aylık döneminde %7,5 oranında artan toplam özkaynaklar Aralık 2009 itibarıyla toplam pasifin %13,3 ünü oluştururken, Haziran 2010 itibarıyla aynı oran %13,1 e gerilemiştir. Banka Grupları Bazında Toplam Aktiflerin Gelişimi Sektör İçindeki Payı (%) Aralık 2009 - Haziran 2010 Değişim (Milyon TL) Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Haziran 2009 Haziran 2010 Tutar (%) Kamu Bankaları 231.444 250.658 259.821 272.419 30,1 30,0 21.760 8,7 Özel Bankalar 378.246 413.967 425.253 451.184 49,2 49,7 37.217 9,0 Yabancı Bankalar 103.081 107.910 112.028 118.335 13,4 13,0 10.425 9,7 Katılım Bankaları 29.636 33.628 34.608 37.012 3,9 4,1 3.384 10,1 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 25.032 27.029 27.895 28.840 3,3 3,2 1.811 6,7 TMSF Bankası 791 821 826 775 0,1 0,1-46 -5,6 SEKTÖR TOPLAMI 768.230 834.014 860.431 908.565 100,0 100,0 74.551 8,9 Banka grupları itibarıyla aktiflerin gelişimi incelendiğinde, 2009 yılsonuna göre en yüksek oranlı artışın %10,1 ile katılım bankaları grubunda olduğu görülmektedir. Söz konusu grubu, %9,7 ile yabancı bankalar ve %9,0 ile özel bankalar grupları takip etmektedir. Toplam aktiflere sektör payları itibarıyla bakıldığında, Haziran 2009 dönemine göre özel bankaların payının 0,5 puan ve katılım bankalarının payının ise 0,2 puan arttığı, diğer grupların paylarının ise azaldığı görülmektedir. Seçilmiş Rasyolar (%) Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranı (*) 4,8 5,3 4,9 4,4 Sermaye Yeterliliği Rasyosu 19,2 20,6 19,9 19,2 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı (*) 82,9 80,6 82,1 84,4 Aktif Karlılığı- ROA (Dönem Net Karı/Ortalama Aktifler) 1,5 2,6 0,7 1,4 Özkaynak Karlılığı- ROE (Dönem Net Karı/Ortalama Özkaynaklar) 12,7 22,9 5,7 11,1 Serbest Sermaye/Toplam Aktifler 9,0 9,6 9,9 9,6 Toplam Aktifler / GSYİH 82,2 87,4 87,1 (*) Finansal Kiralama Alacakları ve Brüt Takipteki Alacaklar kalemleri kredi bakiyesine dahildir. 2009 yılsonunda %5,3 olarak gerçekleşen kredilerin takibe dönüşüm oranı Mart 2010 itibarıyla 0,4 puan azalarak %4,9 a gerilemiş, yılın ikinci çeyreğinde de 0,5 puan azalarak Haziran 2010 itibarıyla %4,4 olarak gerçekleşmiştir. Sektörün yüksek kârlılık performansına bağlı olarak yasal özkaynakta gözlenen artış dolayısıyla 2009 sonunda %20,6 olarak gerçekleşen sermaye yeterliliği rasyosu, temelde kredi hacminde süregelen artış sonucu Haziran 2010 itibarıyla %19,2 ye gerilemiştir. 8

2009 yılsonuna göre kredilerdeki artışın mevduattaki artıştan daha fazla olmasından dolayı Haziran 2010 döneminde mevduatın krediye dönüşüm oranında artış gözlenmektedir. Diğer taraftan, söz konusu oran TP ve YP ayrımında incelendiğinde, TP cinsinden oran yılsonuna göre 0,5 puan azalarak %90,3 e gerilemiştir. YP cinsinden oran ise YP mevduattaki azalışa karşın YP kredilerde görülen artışa bağlı olarak 10,3 puan artarak %70,9 seviyesine yükselmiştir. Buna paralel olarak şirketler kesimine kullandırılan YP kredilerin yine şirketler kesimine ait YP mevduatla finanse edilme oranı %157 den %174 e yükselmiştir. Aktif kârlılığı önceki yılın aynı dönemine kıyasla Haziran 2010 döneminde 0,1 puan, özkaynak kârlılığı ise 1,7 puan azalmıştır. Özkaynak kârlılığındaki azalış, toplam özkaynaklardaki artışın dönem net kârındaki artıştan daha fazla olmasından kaynaklanmıştır. Bankacılık sektörünün serbest sermayesinin toplam aktiflere oranında yılın ikinci çeyreğinde 0,3 puan azalış gerçekleşirken, 2010 yılının ilk çeyreğinde GSYİH büyüme hızı %11,7 düzeyinde olmuş ve sektör aktiflerinin GSYİH ye oranı %87,1 düzeyinde gerçekleşmiştir. b.1) Krediler Sektörün en önemli plasman kalemi olma özelliğini koruyan ve 2009 yılsonuna göre aktif payı 3 puan artan krediler, Haziran 2010 itibarıyla bankacılık sektörünün toplam aktifleri içerisinde %50,1 paya sahip bulunmaktadır. (Milyon TL) 500.000 450.000 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 367.445 366.239 368.150 375.731 1,7% Toplam Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) -0,3% 0,5% 2,1% 392.621 4,5% 416.817 6,2% 454.846 Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 9,1% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% Toplam Krediler Artış Oranı (%) Toplam krediler 2009 yılsonuna göre 62,2 milyar TL artarak Haziran 2010 itibarıyla 454,8 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Ekonomik krizin etkisi ile 2009 yılının ilk yarısında duraklama sergileyen kredi hacmi, ekonomide yaşanan toparlanmaya bağlı artan kredi talebi ve piyasa faizlerindeki olumlu gelişmelerin etkisiyle 2009 yılının ikinci yarısından itibaren 9

artmaya başlamış, 2010 yılının ilk çeyreğinde (%6,2) ve özellikle 2010 yılının ikinci çeyreğinde (%9,1) yüksek oranlı artışlar sergilemiştir. Banka Grupları Bazında Kredilerin Gelişimi DEĞİŞİM Aralık 2009- Haziran 2010 Aralık 2009 Haziran 2010 Tutar (%) TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM TP YP TOPLAM (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) (Mio TL) (Mio USD) (Mio TL) Kamu Bankaları 79.987 14.271 101.213 92.459 16.422 118.302 12.471 2.151 17.089 15,6 15,1 16,9 Özel Bankalar 125.313 44.489 191.482 148.252 48.682 224.862 22.939 4.192 33.381 18,3 9,4 17,4 Yabancı Bankalar 52.189 6.993 62.590 58.976 7.920 71.440 6.788 926 8.850 13,0 13,2 14,1 Katılım Bankaları 21.638 1.346 23.641 24.744 918 26.189 3.106-428 2.548 14,4-31,8 10,8 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 9.080 3.103 13.695 9.043 3.183 14.052-37 80 358-0,4 2,6 2,6 TMSF Bankası 1 0 1 1 0 1 0 0 0 5,4-5,4 BANKACILIK SEKTÖRÜ 288.208 70.203 392.621 333.476 77.124 454.846 45.268 6.921 62.226 15,7 9,9 15,8 2010 yılının ilk yarısında özel bankalar ve kamu bankalarının kredilerinde meydana gelen sırasıyla %17,4 ve %16,9 luk artışlar, sektör ortalamasının üzerinde gerçekleşmiştir. Katılım bankaları ise 2009 yılının genelinde diğer banka gruplarına göre oransal olarak daha hızlı kredi büyümesi gösterirken, 2010 yılında kalkınma ve yatırım bankaları hariç diğer banka gruplarının gerisinde kalmıştır. 2009 yılsonu ile karşılaştırıldığında toplam kredilerde %15,8 e ulaşan bir artış gerçekleşirken, TP kredilerde %15,7 (45,3 milyar TL), YP kredilerde ise USD bazında %9,9 (6,9 milyar USD) artış yaşanmıştır. Türk Lirası bazında bakıldığında, yılın ilk yarısında yaşanan toplam kredi artışının %72,7 si TL cinsinden kullandırılan kredilerden kaynaklanmaktadır. Haziran 2010 itibarıyla bankacılık sektörü toplam kredilerinin %45,3 ü kurumsal/ticari kredilerden, %32,5 i bireysel kredilerden, %22,1 i ise KOBİ kredilerinden oluşmaktadır. 2009 yılsonu ile karşılaştırıldığında KOBİ kredilerinin toplam krediler içindeki payında artış; kurumsal/ticari krediler ile bireysel kredilerin paylarında ise azalış gözlenmektedir. 10

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Kredilerin Türleri İtibarıyla Dağılımı 33,1% 21,2% 22,1% 45,7% 45,3% Ara.06 Oca.07 Şub.07 Mar.07 Nis.07 May.07 Haz.07 Tem.07 Ağu.07 Eyl.07 Eki.07 Kas.07 Ara.07 Oca.08 Şub.08 Mar.08 Nis.08 May.08 Haz.08 Tem.08 Ağu.08 Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 32,5% Bireysel Krediler KOBİ Kredileri Kurumsal/Ticari Krediler 2009 yılsonu ile karşılaştırıldığında toplam krediler %15,8 büyürken; kurumsal/ticari krediler %14,9, bireysel krediler %13,9 oranında artmış, KOBİ kredilerindeki artış oranı ise %20,9 a ulaşmıştır. Türleri İtibarıyla Krediler DEĞİŞİM (%) (Milyon TL) Haziran '09 Aralık '09 Mart '10 Haziran '10 Ara'09- Haz'10 Mart'10- Haz'10 TOPLAM 368.150 392.621 416.817 454.846 15,8 9,1 Kurumsal/Ticari Krediler 168.076 179.434 190.587 206.187 14,9 8,2 KOBİ Kredileri 79.423 83.271 89.652 100.635 20,9 12,3 Bireysel Krediler 120.651 129.915 136.577 148.024 13,9 8,4 Kredi Kartları 35.011 36.576 37.061 39.503 8,0 6,6 Tüketici Kredileri 85.640 93.339 99.516 108.520 16,3 9,0 Konut 40.436 44.888 47.892 51.965 15,8 8,5 Taşıt 4.824 4.423 4.225 4.406-0,4 4,3 İhtiyaç 35.226 38.390 40.667 44.270 15,3 8,9 Diğer 5.153 5.639 6.732 7.880 39,8 17,1 Kredilerde 2009 yılsonundan itibaren başlayan yükseliş eğiliminin 2010 yılında da tüm kredi türlerinde artarak devam ettiği görülmektedir. 2010 yılının ilk yarısında kredi hacminde yaşanan toplam 62,2 milyar TL lik artışın 26,8 milyar TL si (%43) kurumsal/ticari kredilerden, 18,1 milyar TL si (%29,1) bireysel kredilerden, 17,4 milyar TL si (%27,9) ise KOBİ lere kullandırılan kredilerden kaynaklanmaktadır. İzleyen grafikten de görüldüğü üzere, KOBİ kredileri 2010 yılının her iki çeyreğinde de en hızlı artan kredi türüdür. 11

(milyon TL) 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 2,2% -3,9% -1,3% -0,8% -2,3% 4,4% Türleri İtibarıyla Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) 1,3% 3,4% 2,2% Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Kurumsal/Ticari Krediler KOBİ Kredileri Bireysel Krediler Kurumsal/Ticari Krediler Değişim (%) KOBİ Kredileri Değişim (%) Bireysel Krediler Değişim (%) 6,8% 4,8% 7,7% 6,2% 7,7% 5,1% 12,3% 8,2% 8,4% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% Haziran 2010 itibarıyla toplam 148 milyar TL seviyesine ulaşan bireysel kredilerin %26,7 si kredi kartı alacaklarından, %73,3 ü ise tüketici kredilerinden oluşmaktadır. Tüketici kredileri içinde ise en fazla paya %47,9 ile konut kredileri sahiptir. Bunu %40,8 ile ihtiyaç kredileri izlemektedir. Sektördeki rekabete bağlı olarak konut kredisi faiz oranlarının özellikle 2009 Ağustos ayından itibaren düşüşe geçmesinin konut kredileri artışında etkili olduğu değerlendirilmektedir. Sektör uygulamasında konut kredilerinin, konut değerinin %75 ve daha düşük bir oranında kullandırılması, ekonomide oluşabilecek olumsuzluklara karşı bankalara koruma sağlamaktadır. Seçilmiş Bireysel Kredilerin Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim(*)) (milyon TL) 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 0,3 0,1 6,0 5,1 3,8 3,4 3,3 1,2 7,5 5,4 3,2 6,7 5,9 1,3 8,9 8,5 6,6 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 % 10.000-2,8-2,0 0 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10-4,0 Konut Kredileri İhtiyaç Kredileri Bireysel Kredi Kartları Konut Kredilerindeki Değişim (%) İhtiyaç Kredilerindeki Değişim (%) Bireysel Kredi Kartlarındaki Değişim (%) (*)Taşıt ve diğer kredilerdeki tutarların bireysel krediler içindeki payı düşük olduğu için söz konusu kerdilere grafikte yer verilmemiştir. Bireysel krediler içinde konut ve ihtiyaç kredileri yılsonuna göre en fazla artan kredi türü olurken, 2009 yılsonuna göre kredi kartlarındaki artışın tüketici kredilerine kıyasla daha 12

yavaş olduğu gözlenmektedir. Taşıt kredilerindeki azalış eğilimi ise 2010 yılının ikinci çeyreğinden itibaren artışa dönmüştür. Diğer taraftan, sektör tarafından diğer tüketici kredileri segmenti içinde izlenen kredili mevduat hesaplarının bakiyesi 2008 yılsonunda 2.678 milyon TL iken, 2009 yılsonunda 2.652 milyon TL ye gerilemiş, Haziran 2010 itibarıyla ise 2.731 milyon TL ye yükselmiştir. Sektör genelinde 2009 yılında kredi kartı faiz oranlarının azalma eğilimine girmesi ile kredili mevduat hesaplarına uygulanan faiz oranlarının artmaya başlandığı gözlenmiştir. Kredi Türleri ve Banka Grupları İtibarıyla Kredilerin Gelişimi Aralık 2009 Haziran 2010 DEĞİŞİM (tutar) (milyon TL) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kamu Bankaları 48.822 18.154 34.238 101.213 57.047 20.578 40.678 118.302 8.225 2.424 6.440 17.089 Özel Bankalar 84.707 42.777 63.998 191.482 98.004 54.125 72.734 224.862 13.297 11.348 8.736 33.381 Yabancı Bankalar 20.648 13.709 28.233 62.590 25.474 15.465 30.501 71.440 4.826 1.756 2.268 8.850 Katılım Bankaları 13.439 7.008 3.194 23.641 13.758 8.572 3.859 26.189 319 1.565 665 2.548 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 11.819 1.624 251 13.695 11.905 1.895 252 14.052 87 271 0 358 TMSF Bankası 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 0 0 BANKACILIK SEKTÖRÜ 179.434 83.271 129.915 392.621 206.187 100.635 148.024 454.846 26.753 17.364 18.109 62.226 Banka grupları itibarıyla bakıldığında ise, toplam kredilerde özel bankaların ve kamu bankalarının 2009 yılsonuna göre piyasa paylarını arttırdığı gözlenmektedir. Anılan dönemde kamu bankaları kurumsal ve bireysel kredilerde; özel bankalar KOBİ kredilerinde ve kurumsal kredilerde; yabancı bankalar kurumsal kredilerde; katılım bankaları ise KOBİ kredilerinde ve bireysel kredilerde piyasa paylarını arttırmışlardır. Bu kapsamda en önemli değişim, özel bankaların KOBİ kredilerindeki paylarını 2,4 puan arttırmasıdır. Kredi Türleri İtibarıyla Banka Gruplarının Payları Aralık 2009 Haziran 2010 DEĞİŞİM (puan) (%) Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kurumsal KOBİ Bireysel TOPLAM Kamu Bankaları 27,2 21,8 26,4 25,8 27,7 20,4 27,5 26,0 0,5-1,4 1,1 0,2 Özel Bankalar 47,2 51,4 49,3 48,8 47,5 53,8 49,1 49,4 0,3 2,4-0,1 0,7 Yabancı Bankalar 11,5 16,5 21,7 15,9 12,4 15,4 20,6 15,7 0,8-1,1-1,1-0,2 Katılım Bankaları 7,5 8,4 2,5 6,0 6,7 8,5 2,6 5,8-0,8 0,1 0,1-0,3 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 6,6 2,0 0,2 3,5 5,8 1,9 0,2 3,1-0,8-0,1 0,0-0,4 TMSF Bankası 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 BANKACILIK SEKTÖRÜ 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Bankacılık sektörünün toplam kredilerinin TP-YP ayrımı incelendiğinde ise, YP kredilerin toplam krediler içindeki payının 2009 yılsonuna göre yaklaşık aynı kalarak, Haziran 2010 itibarıyla %26,7 düzeyinde gerçekleştiği görülmektedir. 13

Haziran 2010 itibarıyla toplam 77,1 milyar USD seviyesinde olan YP kredilerin 31,9 milyar USD lik (%41,3) kısmı bankaların yurtdışı şubelerinden kullandırılan kredilerden; yurtdışı şubelerden kullandırılan söz konusu tutarın da 25,5 milyar USD lik bölümü off-shore şubelerden kullandırılan kredilerden oluşmaktadır. 2009 yılsonu ile karşılaştırıldığında toplam YP krediler USD bazında %9,9 artarken; yurtdışı şubelerden kullandırılan YP kredilerin %16,6 oranında azaldığı gözlenmektedir. Sektörde YP cinsinden kredi kullandırımlarında ağırlık yurtiçi şubelere kaymış olup, söz konusu eğilim devam etmektedir. Anılan gelişmede 16 Haziran 2009 tarihinde yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar da yapılan değişikliğin etkili olduğu değerlendirilmektedir. Bahse konu Kararla, bankaların ihracatın ve döviz kazandırıcı faaliyetlerin finansmanı için Türkiye'de yerleşik kişilere açacağı döviz kredilerinde vade şartı aranmaması; ortalama vadesinin bir yıldan uzun ve 5 milyon ABD Doları üzerinde olması şartıyla Türkiye'de yerleşik kişilere döviz kredisi kullandırılabilmesi; Türkiye'de yerleşik kişilere ticari veya mesleki amaçlı olmak üzere dövize endeksli kredi kullandırılabilmesi ve Türkiye'de yerleşik gerçek kişilerce, 32 sayılı Kararın 17. maddesinin (b) ve (e) fıkraları ve Bakanlıkça belirlenecek haller dışında, yurt içinden ve yurt dışından döviz veya dövize endeksli kredi kullanılamayacağı hususları hüküm altına alınmıştır. Toplam kredilerin %5,1 ini oluşturan dövize endeksli krediler Haziran 2010 itibarıyla 24,4 milyar TL (15,5 milyar USD) seviyesindedir. Toplam dövize endeksli kredilerin 2,6 milyar TL lik (%10,7) kısmı ise bireysel kredilerden oluşmaktadır. Toplam dövize endeksli 14

kredilere USD bazında bakıldığında 2009 yılsonuna göre yaşanan %0,2 lik azalışta, yukarıda açıklanan mevzuat değişikliği çerçevesinde dövize endeksli bireysel kredi kullandırımının istisnai haller dışında kısıtlanması neticesinde dövize endeksli bireysel kredilerde yaşanan azalış etkili olmuştur. Ekonomik canlanmaya paralel olarak bankacılık sektörünün kredi hacminde yaşanan hızlı yükselişlerin yanında; takipteki alacaklar tarafında da ekonomik kriz sürecinde gözlenen artışların gerek toplam tutarlar gerekse takibe dönüşüm oranları itibarıyla yerini düşüş eğilimine bıraktığı gözlenmektedir. Takipteki alacaklarda 2010 yılında gözlenen %3,9 luk azalışta aktiften silinen/satılan takipteki alacaklar da etkili olmakla birlikte, bu tutarlar hariç tutulduğunda dahi bankacılık sektörünün takipteki alacak oluşumunun yavaşladığı gözlenmektedir. (milyon TL) 24.000 22.000 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 Takipteki Alacakların Gelişimi Ara.06 Oca.07 Şub.07 Mar.07 Nis.07 May.07 Haz.07 Tem.07 Ağu.07 Eyl.07 Eki.07 Kas.07 Ara.07 Oca.08 Şub.08 Mar.08 Nis.08 May.08 Haz.08 Tem.08 Ağu.08 Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0% -6,0% Takipteki Alacaklar (Brüt) Önceki Döneme Göre Değişim-Sağ Eks. 2008 yılsonunda %3,7 düzeyinde olan toplam kredilerin takibe dönüşüm oranı, Ekim 2009 da %5,4 e kadar yükselmiş ve Aralık 2009 da %5,3 seviyesinde gerçekleşen oran, Haziran 2010 itibarıyla %4,4 seviyesine gerilemiştir. Kredilerdeki artış, takipteki alacaklarda kaydedilen tahsilâtlar ile aktiften silme ya da satış yoluyla portföyden çıkarılan sorunlu alacaklar sonucu aktif kalitesinde görülen iyileşme, takibe dönüşüm oranının 2009 yılsonuna göre 0,9 puan iyileşmesini sağlamıştır. Kredi türleri itibarıyla en yüksek takibe dönüşüm oranı %5,9 ile KOBİ kredilerinde olup, Haziran 2010 itibarıyla bireysel kredilerin takibe dönüşüm oranı %5,1, kurumsal/ticari kredilerin takibe dönüşüm oranı ise %3,2 seviyesindedir. İzleyen grafikten de görüldüğü üzere, 2010 yılında tüm kredi türlerinin takibe dönüşüm oranında düşüş eğilimi görülmekte olup, KOBİ kredileri takibe dönüşüm oranı en hızlı düşüş gösteren kredi türüdür. 15

8,0% 7,0% 6,0% Türleri İtibarıyla Kredilerin Takibe Dönüşüm Oranı (%) 7,6% 7,7% 6,1% 6,0% 6,8% 5,9% 5,5% 5,1% 5,0% 4,0% 5,3% 5,3% 4,9% 4,4% 3,0% 2,0% 3,7% 3,6% 3,5% 3,2% 1,0% 0,0% TDO-Toplam Krediler TDO-KOBİ TDO-Bireysel TDO-Kurumsal Bireysel kredilerin segmentleri itibarıyla takibe dönüşüm oranları incelendiğinde yılın ilk yarısında, kredi kartı alacaklarının takibe dönüşüm oranının %10,4 ten %9,4 e, konut kredilerinin takibe dönüşüm oranının %2,1 den %1,8 e, taşıt kredilerinin takibe dönüşüm oranının %10,3 ten %8,7 ye, ihtiyaç kredilerinin takibe dönüşüm oranının %4,5 ten %3,9 a ve daha düşük montanlı olan diğer kategorisindeki bireysel kredilerin takibe dönüşüm oranının ise %12,1 den %8,7 ye gerilediği gözlenmektedir. Söz konusu değişimlerden de görüldüğü üzere, ekonomik krizin hane halkının harcama eğilimi, kredi talebi ve kredi geri ödeme performansı üzerindeki olumsuz etkisinin azaldığı değerlendirilmektedir. Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu nda 24 Haziran 2009 tarihinde yapılan değişiklikle banka ve varlık yönetimi şirketlerinin 31.05.2009 tarihi itibarıyla portföylerindeki sorunlu hale gelmiş kredi kartları alacaklarına uygun faiz ve vadelerde 7 Temmuz- 5 Eylül 2009 tarihleri arasında yeniden yapılandırılması imkanı getirilmiş olup, bu tarihten sonra da bankalarca ihtiyari olarak bir süre daha uygulama devam ettirilmiştir. Bu çerçevede kredi kartı alacaklarının ödeme planına bağlanması sonucunda oluşan 1.750 milyon TL lik alacağın, 2010 yılının ilk beş ayında toplam 270 milyon TL lik kısmı tahsil edilmiştir. Banka grupları itibarıyla, Haziran 2010 döneminde kredilerin takibe dönüşüm oranı yabancı bankalar grubunda %6,8, katılım bankaları grubunda %4,5, özel bankalar ve kamu bankaları gruplarında %4, kalkınma ve yatırım bankaları grubunda ise %2,3 düzeyinde olup, bankacılık sektöründeki eğilime paralel olarak tüm banka gruplarında takibe dönüşüm oranlarının gerilediği gözlenmektedir. 16

Sektörün takipte izlenen kredilere karşılık ayırma oranının Haziran 2010 itibarıyla %84 gibi yüksek bir seviyede olması, sektörün aktif kalitesi açısından olumlu olarak değerlendirilmektedir. Diğer taraftan, Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar İçin Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik te 23.01.2009 ve 06.03.2010 tarihlerinde yapılan değişiklikler çerçevesinde, yeni sözleşme koşullarına bağlanan, yeniden yapılandırılan ya da yeni itfa planına bağlanan krediler toplamı Haziran 2010 itibarıyla 11,9 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Aynı kapsamda kredisi yeni sözleşme koşuluna bağlanan, yeniden yapılandırılan ya da yeni itfa planına bağlanan toplam müşteri sayısı ise 950.799 kişidir. Karşılık Yönetmeliği Değişikliği Kapsamında Sınıflandırılan Krediler Haziran 2010 (milyon TL) Tutar Müşteri Adedi Yeniden Yapılandırılan / Yeni İtfa Planına Bağlanan Krediler 11.401 881.193 Canlı Kredilerden (*) 9.547 531.608 Takipteki Kredilerden (**) 1.854 349.585 "Yenilenen ve İtfa Planına Bağlanan Krediler Hesabı"na Aktarılan Krediler (***) 504 69.606 Yeni Sözl. Koşullarına Bağlanan, Yeniden Yapılandırılan ya da Yeni İtfa Planına Bağlanan Toplam Kredi 11.905 950.799 (*) Geçici madde 3.(1).a kapsamında (**) Geçici madde 3.(1).b kapsamında (***) Geçici madde 3.(1).ç kapsamında Yeniden yapılandırılan ya da yeni itfa planına bağlanan kredilerin 9,5 milyar TL si canlı kredilerden; 1,9 milyar TL si ise takipteki kredilerden yeniden yapılandırılmaya konu edilmiştir. b.2) Menkul Değerler Portföyü Menkul Değerler Haziran 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 (Milyon TL) Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Pay* Tutar % Tutar % Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar/Zarara Yansıtılan Men.Değ. 5.366 2,4 5.518 2,1 6.623 2,4 8.717 3,1 3.351 62,5 3.199 58,0 Satılmaya Hazır Menkul Değerler 99.536 44,9 142.068 54,0 160.743 58,3 161.733 58,1 62.197 62,5 19.666 13,8 Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler 116.876 52,7 115.288 43,9 108.185 39,3 107.885 38,8-8.991-7,7-7.403-6,4 Menkul Değerler Toplamı 221.778 100 262.874 100 275.551 100 278.335 100 56.557 25,5 15.461 5,9 Toplam Aktif 768.230 28,9 834.014 31,5 860.431 32,0 908.565 30,6 140.335 18,3 74.551 8,9 (*) Her bir menkul kıymet grubunun menkul değerler içerisindeki payları ile MDC'nin aktif toplamı içerisindeki paylarını göstermektedir. Haziran 09 Haziran 10 Sektörün 2009 yılsonu itibarıyla 262,9 milyar TL seviyesinde olan menkul değerler portföyü 2010 yılının ilk yarısında, toplam aktiflerdeki büyüme oranının altında %5,9 büyüyerek 278,3 milyar TL seviyesine yükselmiştir. Yılın ilk çeyreğinde %4,8 oranında artan menkul değerlerdeki ikinci çeyrek artışı %1 ile sınırlı kalmıştır. 2010 yılının ilk yarısında menkul değerlerin sınıflandıkları gruplar itibarıyla en yüksek artış oransal olarak %58 ile gerçeğe uygun değer farkı kar/zarara yansıtılan menkul değerlerde, tutar olarak ise 19,7 Değişim Aralık 09 Haziran 10 17

milyar TL ile satılmaya hazır menkul değerlerde olmuştur. Vadeye kadar elde tutulacak menkul değerlerde ise aynı dönemde 7,4 milyar TL azalma söz konusudur. Küresel krizin etkisiyle kredilerdeki büyümenin duraklaması ve bankaların plasman tercihlerinin likiditesi yüksek ve karşı taraf riski düşük kamu borçlanma senetlerine kayması sonrasında, toplam menkul değerlerin bankacılık sektörü toplam aktifleri içerisindeki payı artmış, 2008 yılsonunda %26,5 iken, Ocak 2010 da %32,7 ile en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Kriz koşullarının hafiflemeye başlamasıyla söz konusu oran izleyen dönemde yeniden azalma eğilimine girerek Mart 2010 da %32, Haziran 2010 da ise %30,6 olarak gerçekleşmiştir. Haziran 2010 itibarıyla bankaların menkul değer portföyünün %97,3 ü kamu tarafından ihraç edilmiş menkul değerlerden, %1,2 si krediye bağlı tahvillerden ve %1,2 si ise hisse senetleri, yatırım fonları ve yabancı ülke devlet tahvillerinden oluşmaktadır. Buna göre, Haziran 2010 itibarıyla toplam 453,8 milyar TL olan kamu borç stoğunun %59 u bankalarca finanse edilmiştir. Diğer taraftan, bankaların portföylerinde yurtiçinde yerleşik kişilerce ihraç edilen borçlanma senetlerinin payı binde 3 gibi çok düşük bir seviyededir. Haziran 2010 itibarıyla toplam menkul değerlerin %90,3 ü kamu bankaları ve özel bankaların portföyünde bulunmakla birlikte, kamu bankalarının toplam portföy içindeki payı 2010 yılının ilk yarısında %40,4 ten %39,7 ye gerilerken, özel bankaların payı %50,4 ten %50,6 ya yükselmiştir. Ayrıca, yabancı bankaların payı 0,4 puan artarken, diğer grupların sektör payları toplamı %1,9 ile sınırlı kalmıştır. Banka Gruplarına Göre Menkul Değerlerin Dağılımı 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 8,3 8,3 7,4 7,7 7,4 7,1 7,8 46,7 46,7 46,9 47,7 50,4 50,2 50,6 43,6 43,5 43,9 42,8 40,4 40,7 39,7 Aralık 2008 Mart 2009 Haziran 2009 Eylül 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 Kamu Bankaları Özel Bankalar Yabancı Bankalar Kalkınma ve Yatırım B. Katılım Bankaları TMSF Bankası Özellikle 2009 yılının başından itibaren TCMB nin hızlı bir şekilde faizleri indirmeye başlaması ve piyasa faiz oranlarındaki aşağı yönlü trend nedeniyle bankalar, yeni aldıkları 18

menkul değerleri ticari portföyde sınıflandırmışlardır. Bu kapsamda 2008 yılsonunda %59,4 olan vadeye kadar elde tutulacak menkul değerler portföyünün toplam menkul değerler içerisindeki ağırlığı, 2009 yılında 15,5 puan azalarak %43,9 a, Haziran 2010 itibarıyla ise %38,8 e gerilemiştir. Mio TL 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 MENKUL DEĞERLER (SEKTÖR) (Portföy Dağılımı) Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar/Zarara Yansıtılan Menkul Değerler Satılmaya Hazır Menkul Değerler Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler İzleyen grafikte de görüldüğü üzere, 2010 yılının ilk yarısında sektörün menkul değerlerindeki artış esas olarak, özel bankalar ve kamu bankalarının satılmaya hazır menkul değerler portföylerinde gözlenmiştir. Banka Gruplarına Göre Menkul Değerlerin Dağılımı (Milyon TL) 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 2009/12 2010/6 2009/12 2010/6 2009/12 2010/6 2009/12 2010/6 2009/12 2010/6 Kamu B. Özel B. Yabancı B. Kalkınma ve Yat.B. Katılım B. Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar/Zarara Yansıtılan Menkul Değerler Satılmaya Hazır Menkul Değerler Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Değerler Haziran 2010 itibarıyla sektörün menkul değerler portföyünün %20,8 i repo işlemlerine konu edilirken, %12,2 si teminata verilmiş olup, %67 si ise serbest menkul değerlerden oluşmaktadır. Serbest menkul değerler 2009 yılsonuna göre %10 oranında 19

artarken, repo işlemlerinin azalmasının da etkisiyle, söz konusu kıymetlerin toplam menkul değerler içindeki payı 2,5 puan yükselmiştir. Son iki yıl içinde serbest menkul değerlerin toplam menkul değerler içindeki payı en düşük seviyeye Kasım 2008 döneminde %55,5 ile ulaşmıştır. Haziran 2010 itibarıyla serbest olmayan menkul değerlerin %63 ü repoya konu edilmiş menkul değerlerdir. 300.000 Menkul Değerlerin Kullanımına Göre Dağılımı 250.000 200.000 Milyon TL 150.000 100.000 50.000 0 Repo İşlemine Konu Menkul Değerler Teminata Verilen Menkul Değerler Serbest Menkul Değerler İncelenen dönemde, toplam menkul değerler portföyünün %56,4 ü değişken faizli, %42,8 i sabit faizlidir. Menkul değerlerin %0,8 i ise getirisi faize duyarlı olmayan tutarlardan oluşmaktadır. Değişken faizli menkul değerlerin, %68,2 si referans tahvil faizlerine, %25 i TÜFE ye ve %6,6 sı LIBOR a endekslidir. Menkul Değerlerin Faiz Yapısı (%) Aralık 2009 Haziran 2010 Değişken Faizli Sabit Faizli Faizsiz Değişken Faizli Sabit Faizli Faizsiz Kamu Bankaları 66,5 33,3 0,2 68,8 30,7 0,5 Özel Bankalar 47,4 52,4 0,2 49,8 50,0 0,3 Yabancı Bankalar 36,2 63,1 0,7 42,5 56,8 0,7 Kalkınma ve Yatırım B. 37,6 60,3 2,1 39,3 57,9 2,8 Katılım Bankaları 0,0 0,0 100,0 0,0 0,0 100,0 TMSF Bankası 0,0 100,0 0,0 0,0 100,0 0,0 Sektör 53,9 45,4 0,6 56,4 42,8 0,8 Menkul değerlerin ağırlıklı ortalama kalan vadesi, 2010 yılının ilk yarısında portföye yeni giren menkul değerlerin etkisiyle 91 gün artarak yaklaşık 3 yıl 4 ay (1.231 gün) olarak gerçekleşmiştir. Uzun vadeli menkul değerlerin toplam menkul değerler portföyü içindeki payı en fazla olan banka grubu özel bankalardır. 20

Menkul Değer Portföyünün Ortalama Kalan Vadesi (Gün) Aralık 2009 Haziran 2010 Kamu Bankaları 1.179 1.207 Özel Bankalar 1.169 1.277 Yabancı Bankalar 819 1.119 Katılım Bankaları 354 576 Kalkınma ve Yatırım Bankaları 982 1.119 TMSF Bankası 227 420 BANKACILIK SEKTÖRÜ 1.141 1.231 b.3) Mevduat Bankacılık sektörünün en önemli fon kaynağı konumundaki mevduat, 2010 yılının ilk yarısında %9,7 oranında (49,9 milyar TL) artarak 564,5 milyar TL ye yükselmiştir. (milyon TL) 600.000 550.000 500.000 450.000 8,6% 454.599 Toplam Mevduatın Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) 467.130 467.613 2,8% 0,1% 488.945 4,6% 514.620 5,3% 534.286 3,8% 564.508 10% 8% 5,7% 6% 4% 2% 400.000 Ara.08 Mar.09 Haz.09 Eyl.09 Ara.09 Mar.10 Haz.10 Toplam Mevduat Artış Oranı (Önceki Döneme Göre) 0% 2010 yılının ilk çeyreğinde %3,8 (19,7 milyar TL) ile sınırlı kalan toplam mevduattaki artış oranı, ikinci çeyrekte %5,7 ye (30,2 milyar TL) yükselmiştir. Toplam mevduat artışının ikinci çeyrekte hızlanmasında, TP tasarruf mevduatındaki artışın devam etmesinin yanısıra TP ticari mevduattaki artış eğiliminin tekrar ivme kazanması etkili olmuştur. TP mevduat 2010 yılının ilk çeyreğinde %5,8 (19,9 milyar TL) ikinci çeyreğinde %8,7 (31,3 milyar TL) artarken, YP mevduat ilk çeyrekte %1,6 (1,9 milyar USD) ikinci çeyrekte %4,3 (4,9 milyar USD) azalmıştır. TP ve YP mevduat gelişimi 2010 yılının ilk yarısında incelendiğinde, TP mevduatın %15 (51,3 milyar TL) arttığı, YP mevduatın ise %5,8 (6,8 milyar USD) azaldığı görülmektedir. Yılın ilk yarısında TP mevduattaki artışta tasarruf mevduatının yanısıra ticari mevduat etkili olurken, YP mevduattaki azalışın 6,2 milyar USD si (%91,6 sı) tasarruf mevduatı kaynaklıdır. 21

2010 yılının ilk yarısında banka gruplarının 5 tamamının TP mevduatında artış, YP mevduatında azalış gerçekleşmiştir. Banka Grupları İtibarıyla Mevduatın Gelişimi TP (Milyon TL) Aralık 2009 Haziran 2010 YP Toplam TP YP (Milyon USD) (Milyon TL) (Milyon TL) (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP YP Toplam TP YP Toplam Kamu Bankaları 136.932 29.974 181.562 155.534 28.393 200.133 18.602-1.581 18.571 13,6-5,3 10,2 Özel Bankalar 149.112 64.557 244.935 174.218 62.357 271.756 25.106-2.201 26.821 16,8-3,4 11,0 Yabancı Bankalar 38.537 15.275 61.385 44.197 12.674 64.181 5.659-2.600 2.797 14,7-17,0 4,6 Katılım Bankaları 16.821 6.579 26.711 18.721 6.156 28.411 1.900-423 1.700 11,3-6,4 6,4 TMSF Bankası 11 11 28 11 10 27 0-1 -1-0,4-8,0-2,4 BANKACILIK SEKTÖRÜ 341.414 116.396 514.620 392.681 109.590 564.508 51.267-6.806 49.888 15,0-5,8 9,7 * YP mevduat tutarı hesaplanırken her bankanın ilgili tarihteki USD alış kuru esas alınmıştır. DEĞİŞİM TUTAR % 2010 yılının ilk yarısında tasarruf mevduatının toplam mevduat içindeki payı 2,1 puan, katılım fonlarının payı 0,2 puan azalırken; diğer mevduatın payının 2,1 puan ve ticari mevduatın payının 0,1 puan arttığı görülmektedir. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Mevduatın Türleri İtibarıyla Dağılımı 8,7% 10,8% 5,2% 5,0% 28,7% 28,8% 57,5% 55,4% Ara.06 Oca.07 Şub.07 Mar.07 Nis.07 May.07 Haz.07 Tem.07 Ağu.07 Eyl.07 Eki.07 Kas.07 Ara.07 Oca.08 Şub.08 Mar.08 Nis.08 May.08 Haz.08 Tem.08 Ağu.08 Eyl.08 Eki.08 Kas.08 Ara.08 Oca.09 Şub.09 Mar.09 Nis.09 May.09 Haz.09 Tem.09 Ağu.09 Eyl.09 Eki.09 Kas.09 Ara.09 Oca.10 Şub.10 Mar.10 Nis.10 May.10 Haz.10 Tasarruf Mevduatı Ticari Mevduat Katılım Fonu Diğer Mevduat 2010 yılının başından itibaren hem TP tasarruf mevduatındaki artış eğilimi, hem de YP tasarruf mevduatındaki azalış eğilimi hızlanarak devam etmiştir. 2010 yılının ilk yarısında TP tasarruf mevduatı %10,8 lik artışla 221,3 milyar TL ye yükselirken, YP tasarruf mevduatı %9,7 lik azalışla 58,2 milyar USD ye gerilemiştir. 5 TMSF Bankası hariç. 22

350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 9,3% 10,4% 2,8% -12,6% -3,2% 8,7% 1,2% 1,4% 0,8% Tasarruf Mevduatının Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) 2,0% 8,4% 0,6% 6,0% 3,2% -3,1% 4,8% 5,7% 2,3% -4,5% Aralık 2008 Mart 2009 Haziran 2009 Eylül 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 3,4% -5,4% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP Artış % YP Artış % Toplam Artış % 2010 yılının ilk yarısında TP ticari mevduat %14,2 lik artışla 92,7 milyar TL ye yükselmiştir. Yılın ilk çeyreğinde artış eğilimi yavaşlayan TP ticari mevduatın, yılın ikinci çeyreğinde %10,6 oranında artması TP mevduat artışında etkili olmuştur. 2010 yılının ilk yarısında YP ticari mevduat %0,4 lük azalışla 44,5 milyar USD ye gerilemiştir. Yılın ilk çeyreğinde YP ticari mevduatın %2,6 oranında artması, YP mevduattaki tasarruf mevduatı kaynaklı azalışın etkisini sınırlandırırken, ikinci çeyrekte YP ticari mevduatın da azaldığı görülmektedir. Toplam ticari mevduatın gelişimi geçmiş dönemler itibarıyla incelendiğinde, çeyrek dönemlerin son ayında önemli oranlarda artış göstermesi dikkat çekmektedir. Nitekim, 2010 yılının ikinci çeyreğinde toplam ticari mevduatta görülen 9,4 milyar TL lik artışın 8,7 milyar TL si Haziran ayında gerçekleşmiştir. 180.000 160.000 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 11,1% 1,1% 0,2% 1,1% -2,2% -5,0% Ticari Mevduatın Gelişimi (Çeyrek Dönemlere Göre Değişim) 3,6% 0,5% -2,4% 9,8% 7,7% 6,9% 19,7% 12,5% 3,6% 3,7% 3,3% 2,6% 10,6% Aralık 2008 Mart 2009 Haziran 2009 Eylül 2009 Aralık 2009 Mart 2010 Haziran 2010 6,2% -2,9% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% TP (Milyon TL) YP (Milyon USD) Toplam (Milyon TL) TP Artış % YP Artış % Toplam Artış % 2010 yılının ilk yarısında TP katılım fonları 1,9 milyar TL (%11,3) artarken, YP katılım fonları 423 milyon USD (%6,4) azalmıştır. Yılın ilk yarısında TP katılım 23

fonlarındaki artış oranı, TP mevduat (katılım fonları hariç) artış oranının (%15,2) altında, YP katılım fonlarındaki azalış oranı ise YP mevduat (katılım fonları hariç) azalış oranının (%5,8) üzerindedir. 2009 yılında katılım bankaları grubunun topladığı fonlardaki artış oranı (%40,3) diğer banka gruplarındaki artış oranlarının oldukça üzerinde gerçekleşirken, 2010 yılının ilk yarısında özel bankalar ile kamu bankalarının gerisinde kalmıştır. Haziran 2010 itibarıyla toplam mevduatın %92 sinin vadesiz ve 3 aya kadar vadede toplanması, sektördeki aktif/pasif vade uyumsuzluğunun temel sebebidir. Dönem Yurtdışı şubeler nezdinde toplanan mevduat tutarı, 2009 yılsonunda 33,7 milyar TL iken 2010 yılının ilk yarısında 40,7 milyar TL ye yükselmiştir. Söz konusu yükselişte, yurtdışı şubeler nezdinde toplanan YP mevduatın yılın ikinci çeyreğinde %17 oranında artması belirleyici olmuştur. Haziran 2010 itibarıyla toplam mevduatın %7,2 sini oluşturan yurtdışı şubeler nezdinde toplanan mevduatın %85,7 si Bahreyn ve Malta daki şubelerde toplanmıştır. Yurt Dışı Şubeler Nezdinde Toplanan Mevduat Toplam Değişim** (%) Mevduat TP YP* Toplam İçindeki % TP YP TOPLAM Milyon TL Milyon USD Milyon TL Payı Aralık 2009 16.996 11.256 33.736 6,6 Mart 2010 18.738 10.937 35.316 6,6 10,3-2,8 4,7 Haziran 2010 20.613 12.795 40.748 7,2 10,0 17,0 15,4 * YP mevduat tutarları hesaplanırken ilgili tarihteki TCMB USD alış kuru esas alınmıştır. ** Değişim bir önceki çeyrek döneme göre hesaplanmıştır. Maliyetsiz kaynak olarak değerlendirilen vadesiz mevduatın toplam mevduat içindeki payı 6, 2010 yılının birinci ve ikinci çeyreğinde %14,4 olarak hesaplanmıştır. Söz konusu oran, katılım bankaları ile özel bankalar grubunda sektör ortalamasının üzerinde gerçekleşirken, kamu bankaları ve yabancı bankalar gruplarında ise sektör ortalamasının altında kalmıştır. 6 Vadesiz mevduatın toplam mevduat içindeki payı, çeyrek dönemler itibarıyla günlük olarak bulunan oranın ortalaması alınmak suretiyle hesaplanmıştır. 24