Editörden Hoþ geldin.. Biliþim kelimesi artýk hayatýn hemen hemen her alanýnda karþýmýza çýkýyor. Kolay kolay deðiþmeyen disiplinlerden biri olan hukuk da epeyce bir süredir bu kavramý tartýþa duruyor. Bundan da öte artýk biliþimle ilgili davalarýn sayýsý da her geçen gün hýzla artýyor. Bu hýzlý geliþim süreci doðrultusunda da Ankara Barosu Biliþim Kurulu olarak son iki yýl içerisinde teknolojinin tüm imkânlarýný avukatlarla ve hukukçularla birleþtirmek için uðraþ veriyoruz. Bu süre içerisinde Ankara Barosu Bilgi Ýþlem Merkezini de kurarak Baromuzca yürütülen biliþim hizmetlerinin süreklileþtirilmesini ve kurumsallaþtýrýlmasýný saðladýk. Merkez ve ilçe adliyelere konulan Plazmalar, kiosklar ve duruþma tutanaklarýný izlemek için mahkeme salonlarýna konulan LCD monitörler gibi bir çok donanýmýn avukatlarýn kullanýmýna sunulmasý için projeler üreten ve hayata geçiren kurulumuzca faaliyetlerimizin bir kýsmýný da yayýncýlýk konusunda geniþletmeyi uygun gördük. Bu baðlamda Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý ile UYAP e-takip kitapçýðýný, Türkiye Biliþim Derneði ile elektronik imza kitapçýðýný ve son olarak da Ýnternet ve Hukuk Platformu ile Siber Suçlar sözleþmesinin Türkçe çevirisini içeren kitabý hukukçularýn kullanýmýna sunduk. Bu yayýnlarýmýzýn ikinci baskýlarý þimdiden tükendi bile. Bu yayýnlarýn yaný sýra baromuzun tanýtým filmini ve bu filmin içerisinde yer aldýðý þýk tasarýmlý cd-romlarý da projelendirdik ve üretimine katkýda bulunduk. Bununla birlikte artýk UYAP la ilgili her türlü dokümaný ve programý bulabileceðimiz cd-romlarý da þýk bir tasarýmla meslektaþlarýmýzýn kullanýmýna sunmuþ bulunuyoruz. Biz çalýþmalarýmýzý bu yönlerde geliþtiredururken hukuk artýk basma kalýp dergilerde deðil modern, þýk tasarýmlý ve resimlerle zenginleþtirilmiþ renkli dergilerde de yerini almaya baþladý. Bu geliþmeler bizleri adlý bir derginin çýkartýlmasý için heveslendirdi. Önceleri biliþimle ilgili olduðu için bu derginin elektronik ortamda yayýnlanacak e-dergi olup olmamasý konusunda kendi aramýzda bayaðý tartýþtýk. Daha sonra böyle bir derginin internet kullanan hukukçulardan ziyade interneti çokça kullanmayan halen öncelikli olarak basýlý yayýmlarý takip eden meslektaþlarýmýza faydalý olabileceði düþüncesiyle klasik olarak basýlý ortamda yayýmlama kararý aldýk. Ýþte bu düþüncemizin devamý olarak þu anda elinizde bulunan dergiyi hazýrlamaya koyulduk. Elbette ki eksiklerimiz, hatalarýmýz olabilir. Bu konudaki ilk deneyimimiz. Ancak þu da bir gerçek ki Baromuzca yayýnlan bu dergi Türkiye nin biliþim hukukunu konu olan ilk ve tek dergisi. Þüphesiz aslýnda bu derginin gerçek sahibi hiçbir telif ücreti almaksýzýn bu dergide yer almasý için yazýlarýný gönderen arkadaþlarýmýz. Kendilerine buradan Türkiye nin ilk ve tek biliþim hukuku dergisinin oluþumuna katkýda bulunduklarý için teþekkürlerimizi sunuyoruz. Bu vesileyle derginin çýkmasýnda emeði geçen Biliþim Kurulu Baþkan Yardýmcýsý Avukat Çaðatay Cengiz ve derginin düzeltmelerini yapan Stajyer Avukat Gülþah Deniz baþta olmak üzere dergi yayýn kurulumuza ve biliþime desteklerini esirgemeyen Baro Baþkanýmýz ile yönetim kurulu üyelerimize teþekkür eder dergimizin tüm hukuk camiasýna faydalý olmasýný dileriz. Av.Özgür Eralp Ankara Barosu Dergisi Genel Yayýn Yönetmeni 1
Ankara Barosu Bilgi Ýþlem Merkezi Yayýnlarý Ankara 2006 Dergisi üç ayda bir yayýmlanýr. Sahibi Ankara Barosu Adýna Av. V. Ahsen COÞAR Ankara Barosu Baþkaný Sorumlu Müdür Av. Fahrettin KAYHAN Ankara Barosu Yönetim Kurulu Üyesi Editör Av. Özgür ERALP Yayýn Kurulu Baþkaný Yayýn Kurulu Av. Özgür ERALP, Av. H. Çaðlar CENGÝZ, Stj. Av. Gülþah DENÝZ, Stj. Av. Damla GÜLER, Stj. Av. Aslý TATLIDÝL Ýletiþim Adresi: Ankara Barosu Baþkanlýðý Ankara Adalet Sarayý Kat: 5 (06100) Sýhhiye / Ankara Tel : + 90 (312) 310 55 26 Faks : + 90 (312) 309 22 37 E-Posta : ankarabarosu@ankarabarosu.org.tr Web : www.ankarabarosu.org.tr Dizgi Tasarým ve Kapak Fabrica Desingn - Tacettin USTA Baský : Ustaoðlu Basým Yayýn Ltd. Þti. Tel : + 90 (312) 229 64 81 Dergide ileri sürülen görüþler yalnýzca yazarlarýna aittir. Dergimizi baðlamaz 2
Ý Ç Ý N D E K Ý L E R ÖZEL DOSYA/UY A/UYAPAP UYAP TA AVUKATLIK PORTALI VE E-TAKÝP 6 Özel Züriyet - Kutlugün Ethem ULUSAL YARGI AÐI PROJESÝ (UYAP) CUMHURÝYET BAÞSAVCILIÐI ALT SÝSTEMLERÝ 8 Hakan Atasoy UYAP MEZUAT BÝLGÝ BANKASI 11 Ali Kanmaz HUKUK MAHKEMELERÝ DAVA TEVZÝ ÝÞLEMLERÝ 12 Ömer Uzunca BÝLGÝ GÜVENLÝÐÝ POLÝTÝKASI VE BÝLGÝ GÜVENLÝK YAPISI 13 Üveyiz Zaim Ünal UYAP UZAKTAN EÐÝTÝM PROJESÝ 15 Hakan Atasoy ADALET BAKANLIÐI BÝLGÝ ÝÞLEM DAÝRESÝ BAÞKANLIÐI UYAP YARDIM MASASI 16 Þengül Demir - Feyza Karakaya ADALET BAKANLIÐI WEB SAYFALARININ HAZIRLANMASI 17 Hekime Koç ALINAN E-POSTA ÝLETÝLERÝNÝN KAYNAÐINI ARAÞTIRMA 19 Halil Keleþ KAMU KAYNAKLARI VE UYAP 22 Servet Yetim ORACLE NEDÝR? 27 Cengizhan Turgutlu MAKALELER ALELER AB DE VERÝ TABANLARININ KORUNMASI ON YILLIK DENEYÝM 30 Sevcan Kýreker SOSYAL GUVENLÝK AÐLARI VE E-BÝLDÝRGE 32 Dr. Derya Tellan BÝLÝÞÝM SUÇLARININ TESPÝTÝNDE KABLOSUZ ÝNTERNET ENGELÝ 34 Çýðýr Ýlbaþ ULUSLARARASI NÝTELÝKLÝ ELEKTRONÝK SÖZLEÞMEYE UYGULANACAK HUKUKUN BELÝRLENMESÝ 35 Stj. Av. Sezercan Bektaþ YENÝ TÜRK CEZA KANUNU NUNDA BANKA VE KREDÝ KARTLARININ KÖTÜYE KULLANIMI 37 Av. Onur Tatar SÝBER TERÖRÝZM... TEHLÝKENÝN NE KADAR FARKINDAYIZ? 39 Av. Korcan Derecioðlu ÞU MOBESE DEDÝKLERÝ 40 Av. Özður Eralp AVRUPA BÝRLÝÐÝ VE TÜRKÝYE DE VERÝ KORUNMASI HUKUKU BAKIMINDAN ELEKTRONÝK POSTA 42 Tamer Soysal BÝLÝMSEL ARAÞTIRMALAR ELEKTRONÝK POSTA YOLUYLA KÝÞÝLÝK HAKLARINA MÜDAHALEDEN DOÐAN HUKUKÝ SORUMLULUK 46 Tamer Soysal SÝBER SUÇ SÖZLEÞMESÝ VE 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU BÝLÝÞÝM SUÇLARI 65 Ýnci Biçkin TELEKOMÜNÝKASYON SEKTÖRÜNDE ALTERNATÝF UZLAÞTIRMA YÖNTEMLERÝ 75 Bilge Göktaylar MAHKEME KARARLARI Rekabet Kurulu Kararý 86 Yargýtay Kararlarý 90 TBB Disiplin Kurulu Kararlarý 92 Kamu Ýhale Kurulu Kararlarý 94 Yayýna Hazýrlayan : Av. Özður Eralp MEVZUAT 97 Yayýna Hazýrlayan : Av. Özður Eralp UYAP BÝLGÝ SÝSTEMÝNDE ÝCRA DAÝRELERÝNDE KASA ÝÞLEMLERÝ 28 Sevcan Kýreker SÝTE ÝNCELEMESÝ Türk Hukuk Sitesi102 111 Yayýna Hazýrlayan : Av. Özður Eralp 3
BAÞKANIN KÖÞESÝ 4 Sevgili Meslektaþlarým, Bilginin dönüþümü için kullanýlan yöntemleri ve bu dönüþümü gerçekleþtirmek için uygulanýlan mekanizmalarý inceleyen bir disiplin olan bilgi-iþlemin geliþmesi ve yaygýnlaþmasý, enformatik olarak da bilinen biliþim kavramýný ortaya çýkardý. Bilme edimini oluþturan sürecin adý olan ve ayýrtýnda olma ile yargý yetilerini kapsayan biliþ sözcüðünden türetilen biliþim kavramý, bilgiye eriþilmesini, bilginin daðýtýlmasýný, iletilmesini, iþlenmesini, yani saklanmasýný, denetlenmesini ve yeniden elde edilmesini konu alan akademik ve mesleki disiplinin adýdýr. Geliþtirilen yeni teknolojilerle birlikte, bilgiye eriþilmesi, çok fazla sayýda bilginin daðýtýlmasý, iletilmesi, iþlenmesi, pek çok hukuki sorunu da beraberinde getirdi. Bu hukuki sorunlarýn en baþýnda, bilgisayar aðlarýna, bilgisayar veri ve sistemlerine, elektronik bilgilerin gizliliðine, doðruluðuna ve ulaþýlabilirliðine zarar verici faaliyetler, bu baðlamda bilgisayar üç kaðýtçýlýðý ile siberpunk gibi anti-kültürel pratikler geliyor. Siber ortamdaki kiþisel verilerin korunmasý ile bilgi güvenliðinin ve özgürlüðünün tehlikeye girmesi, bütün bu konularda hukuki düzenleme yapma gereksinimini zorunlu kýldý. Bu baðlamda, 01.06.2005 tarihinde yürürlüðe giren 5237 sayýlý yeni Türk Ceza Yasasý nda, biliþim suçlarý ile ilgili düzenlemelere yer verildi. Ulusal düzeydeki bu hukuksal düzenlemelere, Avrupa Birliði Siber Suç Uzmanlarý Komitesi tarafýndan hazýrlanan ve yine Avrupa Birliði Avrupa Suç Sorunlarý Komitesinin 50.Genel Kurulunda onaylanan Siber Suçlar Konvansiyon Taslaðý ve Açýklayýcý Memorandumu eþlik etti. Bütün bu geliþmelere baðlý olarak, hem ceza ve hem de özel hukuk boyutu olan ve Biliþim Hukuku olarak adlandýrýlan yeni bir hukuk dalý ortaya çýktý. Bunu göz önüne olan Yönetim Kurulumuz 20.09.2006 tarih ve 36/1 sayýlý kararý ile bir ilki daha gerçekleþtirdi ve Türkiye nin Biliþim Hukukunu konu alan ilk dergisinin Ankara Barosu tarafýndan çýkartýlmasýna karar verdi. adýyla yayýnlanacak olan bu dergi, bilgi teknolojisindeki geliþmelerle ilgili makale ve haberleri, biliþim hukuku ile ilgili bilimsel incelemeleri, emsal yargý kararlarýný kapsayacak. Elinizdeki bu derginin hazýrlanmasýnda emeði ve katkýsý olan herkese, ama daha çok bu derginin hem çýkartýlmasýnýn fikir babalýðýný yapan, hem de dergiyi yayýna hazýr hale getiren Baromuzun Bilgi Ýþlem Merkezi Baþkaný Sayýn Av. Özgür Eralp ile yardýmcýsý Sayýn Av. Çaðatay Cengiz e, Ankara Barosu adýna, Yönetim Kurulu Üyesi arkadaþlarým adýna ve kendi adýma teþekkür eder, derginin hem biliþim ve hem de avukatý, yargýcý, savcýsý, akademisyeni ile tüm hukuk camiasýna yararlý olmasýný dilerim. Av. V. Ahsen COÞAR Ankara Barosu Baþkan
UYAP... ULUSAL YARGI AÐI PROJESÝ ÖZEL DOSYA
UYAP TA AVUKATLIK PORTALI VE e-takip ÖZEL ZÜRÝYET - KUTLUGÜN ETHEM TÜRKER Ýcra Alan Uzmanlarý - Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý Yardým Masasý 6 ÖZET: Günümüz dünyasý, sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiþin temellerinin atýldýðý, deðiþim ve dönüþümlerin inanýlmaz bir hýzla yaþandýðý bir dünya olmuþtur. Bilgi ve iletiþim teknolojilerinin, ekonomide, toplum yaþamýnda ve kültürde kalýcý deðiþiklikler yarattýðý bir süreçten geçiyoruz. Ulusal ekonomik geliþme ve rekabet stratejisini bilgi ekonomisine dayandýran ülkeler, bilim, teknoloji ve biliþim alanýndaki mevcut kurumsal yapýlarýný yeniden düzenlemekte ve bu ekonominin gereklerine uygun yeni kurumsal yapýlar oluþturmaktadýrlar. GÝRÝÞ Bilgi çaðýnýn getirdiði deðiþim; tüm dünyada olduðu gibi bizde de yeniden yapýlanma sürecini hýzlandýrmýþ, Adalet Bakanlýðý e-devlet Programý doðrultusunda e-adalet Projesini hayata geçirerek Ulusal Yargý Aðý Projesi kapsamýnda toplam 62 adet il ve ilçeyi iþletime almýþtýr. Avukatlar hiçbir zaman sistemin dýþýnda tutulmamýþ Ankara Barosu biliþim gurubu avukatlarý da her toplantýya davet edilerek e- takip çalýþmalarý en uygun ve kolay kullanýlabilir hale getirilmiþ, Ankara Adliyesi konferans salonunda tanýtýmlarý yapýlmýþtýr. Ulusal Yargý Aðý Projesi (UYAP) ile amaçlanan; gerekli tüm teknolojik geliþmeleri kullanarak e-dönüþüm sürecinde hýzlý, güvenilir, adil bir yargýlama mekanizmasý tesis edip e-adalet altyapýsýný oluþturmak amacýyla, adaletin gecikmeksizin yerine getirilmesi, vatandaþlarýn maðduriyetinin engellenmesi, güvenirlilik ve doðruluk esaslarýný koruyarak yargýya hýz kazandýrmak amacýyla kurulan bir bilgi sistemidir. UYAP avukatlar için de bir çok kolaylýk saðlamýþtýr. UYAP Avukat Bilgi Sistemi sayesinde avukatlar, bürolarýndan avukat portalý adý altýnda sisteme güvenli bir þekilde baðlanarak; ilgili olduklarý dosyalar hakkýnda her türlü bilgiyi alabilmektedirler. Avukat portalý ile ilgili test çalýþmalarý Ankara Adliyesinde tamamlanmýþ olup, baþarý ile sonuçlanmýþtýr. Bu nedenle, UYAP ýn iþletimde olduðu birimlerde avukatlarýn bu hizmetlerden yararlanabileceði düþünülmektedir. Bu baðlamda iþletimde bulunan barolara yazý yazýlarak avukatlarýn barolara müracaat ederek, taleplerinin Bakanlýðýmýza iletilmesini müteakip, tahsis edilecek sertifika ile sisteme güvenli bir þekilde baðlanarak bu hizmetlerden faydalanmalarýnýn saðlanacaðý duyurulmuþtur. Avukatlarýn UYAP kapsamýnda test ve pilot birimlerdeki Ýcra Dairelerinde iþlemlerini hýzlý bir þekilde yapabilmeleri için, çevrimdýþý (off-line) e- Takip Talebi hazýrlayabilmelerini saðlayan uygulama 28.07.2005 tarihi itibariyle güncellenmiþtir. http://www.adalet.gov.tr/programs/hukuk_programlari. html - linkine týkladýðýnýzda aþaðýdaki bilgilere ulaþabilirsiniz. (Kaynak) Ýllere Göre Ýcra Müdürlüklerine Gelen e-takip Oranlarý Ýllere Göre Ýcra Müdürlüklerinin UYAP ta açtýklarý Esas Sayýlarý Oraný Ankara Ýcra Müdürlüklerinin e-takip Oranlarý Ýstanbul Ýcra Müdürlüklerinin e-takip Oranlarý Ýzmir Ýcra Müdürlüklerinin e-takip Oranlarý Ankara Ýcra Müdürlüklerinin Dosya Sayýsý (2000 lik Kota Uygulanmaktadýr) Ýstanbul Ýcra Müdürlüklerinin Dosya Sayýsý (Seçenekli Kota Uygulanmaktadýr) Ýzmir Ýcra Müdürlüklerinin Dosya Sayýsý (400 lük Kota Uygulanmaktadýr) Ýcra Takiplerini e-takip Olarak Açan Kurumlar 500 Dosyadan Fazla Ýcra Takibini e-takip Olarak Açan Avukatlar Ýcra Müdürlüklerine açýlan e-takip dosyalarý hakkýndaki sayýsal bilgiler Yukarýda belirtilen link aracýlýðýyla, Bilgisayarýnda Java Kurulu Olmayanlar Ýçin Java Çalýþtýrma Ortamý Java programýnýn kurulumunu gösteren görsel sunum - e- Takip Talebinin Hazýrlanabilmesi Saðlayan Programýn Bilgisayara Kurulumu ve bilgi giriþleri görsel sunumlarla anlatýlmýþtýr.
E-Takip talebinin hazýrlanabilmesini saðlayan programý kullanabilmek için öncelikle bilgisayarýnýzda Java programýnýn yüklü olmasý gerekmektedir. Java programýný kurmak için linkleri týklayarak bilgisayarýnýza yükleyebilirsiniz. Java programýný kurduktan sonra, e-takip talebininin hazýrlanabilmesini saðlayan programý linkleri týklayarak bilgisayarýnýza yükleyebilirsiniz http://www.adalet.gov.tr/etakip/etakip.htm (kaynak) JAVA DOSYALARI Java programýnýn kurulumunu gösteren görsel sunumu izlemek için týklayýnýz. Bilgisayarýnda Java Kurulu Olmayanlar Ýçin Java Çalýþtýrma Ortamý e-takip talebinin hazýrlanabilmesini saðlayan programý kullanabilmek için öncelikle bilgisayarýnýzda Java programýnýn yüklü olmasý gereklidir. Java programýný kurmak için linkleri týklayarak bilgisayarýnýza yükleyebilirsiniz JAVA ve E-TAKÝP PROGRAMI e-takip Talebinin Hazýrlanabilmesi Saðlayan Programýn Bilgisayara Kurulumu (MSWindows Ýþletim Sistemi) e-takip Talebinin Hazýrlanabilmesi Saðlayan Program (Linux Ýþletim Sistemi) Java programýný kurduktan sonra, e-takip talebininin hazýrlanabilmesini saðlayan programý linkleri týklayarak bilgisayarýnýza yükleyebilirsiniz. SUNUMLAR a) Taraf-Alacak Bilgilerinin Giriþi-1 b) Taraf-Alacak Bilgilerinin Giriþi-2 c) Güncelleme ve Diske Kayýt e) Takip Talebinin Hazýrlanabilmesi Saðlayan Programýn kullanýmýný gösteren sesli ve görsel sunum DOSYALAR a) e-takip Hazýrlama Klavuzu b) Ýcra Müdürlüðü e-takip Kabul Klavuzu c) Genel Açýklamalar e) Takip ve Ýcra Daireleri Kullanýcý Dokümanlarý UYUM KODLARI Ýcra Takip Sistemindeki Verilerin UYAP Ýcra e-takip Talebine Aktarýlmasý Ýþlemi Ýçin XML E-TAKÝP TEKÝ SON GÜNCELLEMELER Baþka Bir Ýcra Takip Programý Kullanýyorsanýz, Kullandýðýnýz Sistemdeki Verilerin UYAP Ýcra e-takip Talebine Aktarýlmasý Ýþlemini, linkleri Týklayarak Bilgisayarýnýza Yükleyeceðiniz Program Ýle Gerçekleþtirebilirsiniz. DESTEK ÝÇÝN 0 505 467 07 51/108-109 0 312 212 65 95/108-109 yardim@adalet.gov.tr Mutlaka yeni bir proje baþlatýldýðýnda sýkýntýlaraksaklýklar olacaktýr. Projeyi el birliðiyle geliþtirmek ve daha iyiye götürmek yapýcý eleþtirileriniz ve önerilerinizle mümkün olacaktýr. Daha hýzlý, daha güvenilir, daha adil, çalýþanlarý mutlu ve güler yüzlü, iþ sahiplerinin maðdur olmadýðý nice Adli yýllara 7
HAKAN ATASOY / Bilgi Bankasý Veri Ýþlemi Uzmaný - Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý 8 Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý tarafýndan yürütülen Ulusal Yargý Aðý Projesi (UYAP) ile günün teknolojileri kullanýlarak adalet mekanizmasýnýn daha hýzlý ve etkin bir iþleyiþe kavuþturulmasý, insan kaynaklý hatalarýn en aza indirilmesi, gereksiz tekrarlardan kaçýnýlmasý, bilgi bankasý yardýmý ile gerekli mevzuat ve içtihat bilgilerine en kýsa sürede eriþimin saðlanmasý, Adalet Bakanlýðý ve baðlý birimleri ile diðer kamu kurum ve kuruluþlarý arasýnda veri alýþveriþinin gerçekleþtirilmesi, evraklarýn dijital imza kullanýlarak entegrasyona geçilen kamu kurum ve kuruluþlarý ile adli birimlere elektronik ortamda iletilmesinin saðlanmasý hedeflenmektedir. Bu baðlamda Cumhuriyet Baþsavcýlýðý Alt Sistemi, UYAP nin en önemli modüllerinden bir tanesidir: Kolluk kuvvetinden gelen soruþturma evraklarý, Cumhuriyet savcýlýðý hazýrlýk bürosuna gelir ve burada taranarak sisteme kaydedilir. Soruþturma, kolluk kuvvetinden gelen soruþturma evrakýyla deðil de þikayetçi ya da ihbarcýnýn Cumhuriyet savcýlýðýna yaptýðý müracaatla baþlýyorsa, bu durumda sistem üzerinden dosya açýlarak soruþturma iþlemlerine baþlanýr. Soruþturma kapsamýndaki taraflarýn nüfus kayýt bilgileri TC kimlik numaralarýna göre Mernis üzerinden sorgulanarak bulunur ve bu surette doðru ve güvenli bir þekilde taraf nüfus kayýt bilgileri sisteme girilmiþ olur. Hazýrlýk soruþturmasý aþamasýnda girilen taraf bilgilerinin yargýlama ya da infaz aþamasýnda yeniden girilmesine gerek yoktur. Sistem tarafýndan hazýrlýk dosyalarýna suç türü, soruþturmanýn niteliði, þüpheli ve þikayetçi sayýsýna göre puan verilmektedir. Bu puanlama sistemi ile Cumhuriyet savcýlarýnýn iþ yükünün adil olarak daðýtýlmasý saðlanmaktadýr. Cumhuriyet Baþsavcýlarý, soruþturma dosyalarýnýn Cumhuriyet savcýlarýna otomatik olarak tevzi edilmesini saðlayarak kýsa sürede adil bir paylaþtýrma yapabilecekleri gibi, soruþturmanýn özelliðine göre istedikleri soruþturmalarý istedikleri Cumhuriyet savcýlarýna atayarak bu konudaki hak ve yetkilerini etkin olarak kullanabilmektedirler. Cumhuriyet savcýsý soruþturma dosyasýnýn kendisine tevzi edilmesinden sonra, dosyadaki tüm bilgi ve evraklara, yerel að baðlantýsý ile odasýndan, VPN baðlantýsý ile evinden ya da internete baðlanabileceði herhangi bir yerden güvenli bir þekilde istediði anda ulaþabilmektedir. Bu sistem sayesinde Cumhuriyet savcýlarý çalýþma ortamlarýnýn sýnýrlarýný bürolarý dýþýna taþýyarak zaman ve mekan sýnýrlamasýna baðlý kalmadan çalýþabilmektedirler. Adlî birimler ve entegrasyon kapsamýndaki diðer birimlerle yapýlacak yazýþmalar sistem üzerinden online olarak birkaç saniye içinde yapýlabilmekte, böylece
postada oluþabilecek gecikme, hata ve zaman kayýplarýnýn önüne geçilerek hazýrlýk soruþturmasýnýn en kýsa zamanda sonuçlanmasýna büyük bir katký saðlanmýþ olmaktadýr. Þüphelilere ait adli sicil ve nüfus kayýtlarý sistem üzerinden anýnda alýnabilmekte, bu þekilde Adli Sicil ve Nüfus Müdürlükleri ile ayrýca bir yazýþmaya gerek kalmamaktadýr. Diðer kamu kurum ve kuruluþlarý ile yapýlacak entegrasyonlardan sonra tapu kayýtlarý, vergi kimlik numarasý gibi belgelerin de sistem üzerinden alýnmasý mümkün hale gelecektir. Karar aþamasýna gelen hazýrlýk dosyalarýnýn iþlemleri yine sistem üzerinden yapýlarak, savcýlýk esas numarasý, iddianame numarasý, takipsizlik numarasý, birleþtirme numarasý, ayýrma numarasý gibi defter ve karar numaralarý sistem tarafýndan otomatik olarak verilmektedir. Dosyanýn ilk kaydýnýn yapýldýðý sýrada girilen taraf ve suç bilgileri, oluþturulan karar evraklarýnýn ilgili alanlarýna sistem tarafýndan otomatik olarak getirilmekte, böylece daha önce girilen bilgilerin tekrar girilmesi engellenmiþ olmaktadýr. Yazýlan iddianame, görevsizlik ve yetkisizlik kararlarý Cumhuriyet Savcýsý ve Cumhuriyet Baþsavcýsýnýn onay ve görüldü iþlemlerinden sonra ilgili mahkeme ya da Cumhuriyet savcýlýðýna sistem üzerinden online olarak gönderilmekte, dosyayý alan mahkeme ya da Cumhuriyet savcýlýðý, ilk kayýt aþamasýnda girilen taraf ve suç bilgilerini yeniden girmeye ihtiyaç duymadan sistem üzerinden numara vererek dosyayý kayda almaktadýr. Ceza hükmü içeren mahkeme kararlarý infaz edilmek üzere Cumhuriyet savcýlýðý ilamat bürosuna sistem üzerinden online olarak gönderilmekte, burada sistem üzerinden ilamat numarasý alarak ilam kaydý yapýlmaktadýr. Mahkeme kararýnda yer alan taraf ve ceza bilgileri sistemde yer aldýðý için ilamat bürosu tarafýndan bu bilgilerin yeniden girilmesine gerek kalmamaktadýr. Ýlamýn infazý aþamasýnda, yakalama, müddetname hesabý, adli para cezalarýnýn taksitlendirilmesi, hapse çevrilmesi gibi infaz iþlemleri sistem üzerinden yapýlmakta, böylece maðduriyetlere sebep olabilecek maddi hatalarýn önüne geçilmektedir. Ayrýca ilam evraklarý baþka bir Cumhuriyet savcýlýðýna ya da cezaevine sistem üzerinden online olarak gönderilmekte ve bu þekilde ilamlarýn infazýnda meydana gelebilecek gecikmelerin önüne geçilmektedir. UYAP, mahkemeler, icra daireleri, ceza evleri gibi alt modüllerin tamamý ile bir bütün olarak entegre bir yapý içinde çalýþmakta ve böylece tüm alt modüllerdeki birimlerin sistemde kayýtlý verilerden yetkileri ölçüsünde yararlanmalarý saðlanmaktadýr. Bu kapsamda, sisteme girilen verilerden üretilen uyarý ve raporlardan tüm birimlerin -yetkileri ölçüsünde- yararlanmalarý mümkün olmaktadýr. Hakkýnda yakalama ya da tutuklama kararý bulunan bir þahýs, baþka bir adli birimde rahatlýkla iþlem yapabilmekte ve bu gibi olaylar yargýya olan güvenin zedelenmesine yol açabilmekte iken, UYAP sisteminde hakkýnda yakalama ya da tutuklama bilgileri bulunan bir þüpheli ya da sanýðýn baþka bir adli birimde (mahkemede, Cumhuriyet savcýlýðýnda ya da icra dairesinde) iþlem yapmasý sýrasýnda bu kiþi hakkýnda tutuklama ya da yakalama kararý bulunduðu veya ayný 9
suçtan baþka bir dosyasýnýn olduðu hususunda ilgili adli birimde taraf kaydý yapan kullanýcýya uyarý verilmekte, böylece aranan bir þahýs örneðin icra dairesinde alacaklý sýfatýyla bir iþlem yapmak isterken dahi sistemin ürettiði uyarýlar sayesinde yakalanarak adalete teslim edilebilmektedir. Sisteme girilen tüm veriler veritabanýnda tutulduðundan, sistemden deðiþik kriterlere (kiþi, suç, tarih, karar, suç eþyasý vb.) göre istenilen raporlar, iþ cetvelleri ve defter kayýtlarý birkaç dakika içinde alýnabilmekte, böylece özellikle yýl sonlarýnda, teftiþ ya da terfi dönemlerinde ihtiyaç duyulan ve oluþturulmasý günlerce süren bu belgelere çok kýsa bir zamanda ulaþýlarak iþ gücü ve zaman kaybýnýn önüne geçilmekte, ayný þekilde adli olaylara iliþkin istatistik bilgileri ve raporlar doðru ve anlýk olarak alýnabilmektedir. Sonuç olarak, bilgi toplumu olma sürecinde e-devletin önemli ayaklarýndan bir tanesi olan e-adaletin gerçekleþtirilmesinde önemli bir role sahip bulunan Ulusal Yargý Aðý Projesi, sadece yargý alanýnda deðil, gerçekleþtirilecek entegrasyonlarla bir çok alanda þeffaflýðý, verimliliði ve güvenirliði saðlayacaktýr. Gelinen aþama itibariyle sevindirici ve tatmin edici bir konumda bulunan UYAP, Türkiye ve Dünyada örnek ve ilham kaynaðý haline gelmiþ bir proje olmakla birlikte, projenin mükemmeli yakalama azmi ve kararlýlýðý içinde daha ileri seviyelere götürüleceði þu ana kadar yapýlan çalýþmalardan açýkça anlaþýlmaktadýr. Bu kapsamda insan hak ve hürriyetlerini yakýndan ilgilendiren Cumhuriyet Baþsavcýlýðý Alt Modülü, yukarýda kýsaca bahsedilen özellik ve mekanizmalarý sayesinde savcýlýk iþlemlerinin hýzlý ve doðru olarak yürütülmesini saðlayarak kullanýcýlara zaman kazandýrmakta ve iþ gücünün daha rasyonel kullanýlmasýna hizmet etmektedir. 10
UYAP MEZUAT BÝLGÝ BANKASI ALÝ KANMAZ / Bilgi Bankasý Veri Ýþleme Uzmaný - Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý Tarým toplumundan sanayi toplumuna geçiþin yarattýðý sorunlarla geliþen ve yýpranan insanlýk, ikinci dünya savaþý sonrasý üretim iliþkilerinde sanayi inkýlâbýnýn son evresini teknoloji döneminin ilk evresini yaþamaya baþlayýnca yeni bir döneme de girmiþ oluyordu. Her dönem olduðu gibi insan toplum iliþkileri de yeni bir yapýlanmaya giriyordu. Hukuk bu döneme kendi içinde adapte olmanýn zorluklarýný yaþayarak ulaþýyordu. 90 larýn ikinci yarýsýnda toplumlar teknoloji devriminin günden güne artan hýzýný þaþkýnlýkla takip ederek sürdürüyordu. Ýnternetin hayatýmýza giriþi tam da bu döneme rastlýyor bu yeniliklerin sonu merakla bekleniyordu. Özelde insanlarýn yaþam biçimlerini etkileyen bu deðiþimler genelde toplumsal iliþki ve rollerin geliþmesine de sebep oluyordu. Kamu yararý kavramý etrafýnda hizmet veren devletlerde hizmet anlayýþlarýna yeni açýlýmlar ekliyorlardý. Ýnternetin devlet hizmetlerini kolaylaþtýrmasý ve çeþitlendirmesi bu dönemin yeniliklerinden sayýlabilir. Türkiye bu sürece diðer dünya ülkeleriyle neredeyse eþ zamanlý bir dönemde katýlýp hizmet sürecini kýsaltma kaliteyi arttýrma anlayýþýna göre katýlýyordu. Tüm devlet kurumlarý gibi adalet bakanlýðý da bu döneme kendi içinde organize olmuþ profesyonel anlayýþýn hâkim olduðu bilgi iþlem dairesi baþkanlýðýn kurulmasýyla dâhil oluyordu. Yapýlanmanýn ilk meyveleri kýsa süre içinde UYAP ile ortaya çýkmakla kalmýyor kendi içinde alt örgütlenmeler ile çeþitleniyordu. Bu birimlerden biri de Mevzuat Bilgi Bankasý olarak karþýmýza çýkmaktaydý. Bilgi Bankasý kuruluþundan itibaren hukuk kaynaklarýnýn kullanýcýya uygun format altýnda iletilmesi amacýyla kurulmuþtu. Bilgi Bankasýnýn kurulmasý hukuk kaynaklarýnýn hýzla deðiþtiði bu dönemde hâkim ve savcýlarýn karar alma süreçlerini hýzlandýrma ve kýsaltmak için düþünülmüþ ve uygulamaya konulmuþtu. Bu da bilgiye hýzla ve kolayca ulaþma ile hedefleniyordu. Bilgi bankalarý genel anlamda: hedef kitlenin saptanmasý, kullanma kolaylýðý ekonomik yönünün bulunmasý, güncellenme sýklýðý, arþivleme, menünün basit ve anlaþýlýr olmasý,göze hitap etmesi,danýþmanlýk hizmetlerini vermesi gibi çok yönlü bir hizmet anlayýþýný da içermesi gerekmektedir. Hedef kitle olarak Bilgi Bankasý sadece hâkim ve savcýlarýn yanýnda avukatlara sýnýrlý olmayýp ayný zamanda vatandaþlara hitap etmektedir. Kullanma kolaylýðý ile kullanýcý gereksiz sayfa ve bilgilerle yorulmadan direk bilgiye ulaþtýrýlmaya çalýþýlmaktadýr. Bilgi Bankasý ile ekonomik olarak Bakanlýðýmýzýn ve hâkim ve savcýlarýmýzýn mevzuat kaynak ihtiyaçlarý karþýlanmaktadýr. Güncelleme mevzuat ve içtihat bilgilerinin günü gününe takip edilip programa atýlmasý ile saðlanmýþtýr. Bilgi Bankasýnýn tasarýmýnda hedef menünün basit ve anlaþýlýr olmasý kullanýcýyý rahat ettiren gözünü yormayan ve sýkmayan bir yapýnýn oluþturulmasý olmuþtur. Tüm bunlarýn yanýnda aktif katýlým anlayýþý ile kullanýcýlarýn fikirlerine önem verilmekte imkânlar dâhilinde fikirlerin proje içine yerleþtirilmesi öngörülmekte, bilgi bankasý içinde tüm veriler birbiri ile iliþkilendirilip kaynak kullanýmý kolaylaþtýrýlýp kaynak geniþlemesi saðlanabilmektedir. Bunlarýn dýþýnda kullanýcýlarýn sýk kullanýlan bilgileri daha hýzlý eriþimini saðlamak için bilgi bankasý bünyesinde hýzlý eriþim menüsü oluþturmuþ güncelleme de buna paralel þekilde yapýlmaya baþlanmýþtýr. Bilgi bankasý içinde yapýlan deðiþiklikler gün içinde kullanýcýya aktif ekran vasýtasýyla duyurulmaktadýr. Bilgi bankasý içerisinde: kanunlar, KHK lar, tüzükler, yönetmelikler, uluslar arasý sözleþmeler, genelgeler, kanun tasarýlarý, mülga kanunlar, Yargýtay kararlarý, Danýþtay kararlarý, Anayasa Mahkemesi kararlarý AÝHM kararlarý ve kullanýcý makaleleri bölümleri bulunmaktadýr. 2004 senesi ortasýnda çalýþmaya baþlayan bilgi bankasý kýsa sürede piyasada daha önce kurulmuþ diðer profesyonel amaçla çalýþan özel þirketlerin seviyesine gelip onlarla yarýþacak düzeye gelmiþtir. Bu kýsa süre içerisinde 1190 kanun adet kanun; 75 adet KHK; 218 tüzük; 2188 adet yönetmelik; 35 bin adet içtihat ve 120 adet makale ile bunun yanýnda hukuk sözlüðü gibi yardýmcý programlar da kullanýcýnýn hizmetine sunulmuþtur. Bilgi Bankasýnda kavram arama sayfasý kullanýcýnýn hukuk kavramlarý ile kanunlarýn ilgili maddelerine direkt ulaþmasýný saðlayýp gereksiz bilgiden kurtulmalarýný saðlamaktadýr. Sonuç olarak Bilgi Bankasý ile UYAP nin mevzuat, yüksek yargý yerlerinin kararlarý, doktrin ve diðer yararlý bilgiler bir araya getirilmiþ ve böylece Türk Hukukunun geliþimine öneli bir katký saðlanmasý hedeflenmiþtir. 11
HUKUK MAHKEMELERÝ DAVA TEVZÝ ÝÞLEMLERÝ ÖMER UZUNCA / Saha Uzmaný - Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý Uygulama Geliþtirme Þube Müdürlüðü Hukuk Mahkemeleri Tevzi Bürosuna açýlan dava dosyasý, tevzi bürosunda yapýlan iþlemlerden sonra ilgili mahkeme personeli tarafýndan alýnýr. Mahkeme personeli dava dilekçesi, vekâletname ve dosya eklerini tarayýcýdan tarattýktan sonra UYAP a kaydederek taraflarla ilgili bilgileri sisteme girmeye baþlar. Buradan vekil bilgileri giriþi, alacak miktarý giriþi, taþýnmaz mal bilgileri, taþýnýr mal bilgileri, ilgili dosya bilgileri, trafik bilgileri, icra dosya bilgileri, iþ davalarý bilgileri ve iliþkili dava bilgileri giriþleri yapýlabilir. Dosyaya taraflarý girerken, davacý için TC kimlik numarasý zorunlu alan olduðundan dolayý TC kimlik numarasýný girip sorgulama yapýlmasý yeterlidir. Bu kiþinin entegrasyonu saðlanan MERNÝS sayesinde tüm nüfus bilgilerine (nüfus cüzdaný ve nüfus kayýt örneði bilgileri gibi) anýnda ulaþýlýr. Davalý tarafýnda adý soyadý ve adres bilgileri girildikten sonra dosyaya taraflar eklenmiþ olur. Burada yapýlan tüm bilgi giriþleri ileride yapýlacak müzekkere, tebligat, tefrik, birleþtirme ve karar gibi iþlemlerden, Ýstinaf ve Yargýtay aþamasýna kadar tekrar giriþ yapmaya gerek kalmadan sistem tarafýndan otomatik olarak kullanýlýr. Ayrýca ileride þu anda entegrasyon çalýþmalarý devam eden, TAKBÝS, POLNET ve VEDOP gibi diðer kamu kuruluþlarýnýn bilgisayar sistemleri ile baðlantý saðlandýðý zaman bu bilgi giriþlerini yapmak ve cevaplarýný almak çok daha kolay ve hýzlý bir hale gelecektir. Öreðin tedbir koyacaðýmýz bir taþýnmazýn takyidatlarýna anýnda ulaþabilecek, vergi mükellefinin kayýtlarýný anýnda görebilecek, cevaplarýný anýnda alabilecek duruma gelinecektir. Dosyaya vekil eklerken ise vekâletnamesini girdiðimiz vekil için vekâletnameli tarafa vekil kaydedilmesi ekranýndan, TC kimlik no, adý, soyadý, Türkiye Barolar Birliði no, baðlý olduðu baro no ve/veya vergi no ile sorgulama yapýp o avukatla ilgili adres ve diðer bilgilere ulaþýlýr. Bu avukatla ilgili olarak yetki türü, vekâletname süresi ve hangi sýfatla vekil atandýðý da sisteme girilebilmektedir. Delil olarak gösterilen her hangi bir dosya istenirken yine UYAP tan yararlanýlýr. Bu dosya Türkiye nin neresinde olursa olsun her hangi bir yazýþmaya gerek kamadan elektronik ortamda istenebilmektedir. Elektronik ortamda dosyasýný talep ettiðimiz mahkeme onay verdiði an dosya evrak bilgilerine anýnda ulaþýlmaktadýr. En son aþama olarak da UYAP tan duruþma günü verilip hazýr olan þablonlardan biri seçilerek tensip zabtý hazýrlanýr. UYAP a geçilmeden önce, taraflar dosyadan her hangi bir belge istedikleri zaman, fiziki dosyanýn aranýp bulunmasý ve ilgili evrakýn seçilmesi gerekli idi, ancak UYAP a geçildikten sonra personel yerinden dahi kalkmadan taraflarýn istedikleri belgeleri bilgisayardan çýktýsýný alýp anýnda verebilir. Bu da hem iþ gücü hem da zaman açýsýndan tasarruf saðlamaktadýr. Bu çerçevede Türkiye nin en kapsamlý e-devlet projesi olan, bunu aldýðý ödüllerle kanýtlayan ve gerçekleþtirdiði dev adýmlarla devlet politikasý haline gelen UYAP ýn çok küçük bir aþamasý olan tensip iþlemlerini bitirmiþ bulunuyoruz. Hedef daha hýzlý ve daha güvenli yargýdýr. 12
BÝLGÝ GÜVENLÝÐÝ POLÝTÝKASI VE BÝLGÝ GÜVENLÝK YAPISI ÜVEYÝZ ZAÝM ÜNAL / Araþtýrmacý - Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý 1. BÝLGÝ GÜVENLÝK POLÝTÝKASI HEDEF VE AMAÇ Bilginin güvenliðinin saðlanmasý kurum için hayati önem taþýmaktadýr. Günümüzde güvenlik oldukça dinamik bir kavramdýr ve sürekli olarak yeni atak teknikleri ve bu tekniklere karþý geliþtirilen güvenlik yöntemleri çýkmaktadýr. Bu anlamda konuya genel bir güvenlik politikasý çerçevesinde bakýlmasý gerekmektedir. Konuya kurumsal düzeyde bakýldýðýnda, korunmasý gerekenlerin, Kurum içi veri, Kurum içi bilgi sistemleri ve Kurum itibarý olduðu görülmektedir. Herhangi bir þekilde güvenliðin ihlal edilmesi kurum için büyük maddi zararlara ve ayrýca kurumla iliþkili olduðu kiþiler ve kuruluþlar karþýsýnda güven kaybýna uðramasý, stratejik bilgiden yoksun kalmasý ve kurumsal itibarýn zedelenmesi gibi büyük zararlarla karþý karþýya kalmasýna neden olabilir. Bilgi güvenliðinin teknik yönünden daha önemli olan, bir sosyal yönü de olduðu unutulmamalýdýr. Güvenliðin en önemli zaafýnýn insan davranýþý olduðu bilinmektedir. Kurum çalýþanlarý bilinçlenmemiþse, en güçlü güvenlik ürünleri bile yeterli koruma saðlayamaz. Bu nedenle kurum güvenlik bilincinin aþýlanmasý, güvenliðin en önemli adýmýný oluþturmaktadýr. Bu da öncelikle kurumun güvenlik stratejisinin Bilgi Güvenlik Politikasý ile belirlemesi ve bu stratejinin tüm kurum ile iliþkili kiþi ve kuruluþlara benimsetilmesi ile mümkündür. Bu nedenle; bilgi güvenliðini tehdit eden etmenlerin ortaya çýkma olasýlýðýný azaltmak, bilgi güvenliði ile ilgili bir sorun ortaya çýktýðýnda; kayýplarý olabildiðince alt düzeyde tutmak ve en kýsa sürede öngörülen çalýþma düzenine dönebilmek amaçlarýyla bir bilgi güvenlik politikasý oluþturulmasý gerekmektedir. Oluþturulacak kurum bilgi güvenliði politikasý dokümanýnýn amacý, kurum bilgi sistemleri üzerindeki bilgiyi korumak için gerekli en az güvenlik seviyesini belirleyerek, kullanýcýlarýný, kurum yöneticilerini ve teknik personeli ayný kurum güvenlik standardýnda birleþtirmektir. Bilgi güvenlik Politikasý kurumun güvenlik stratejisini anlatan ve kurumla ilgili kiþilerin uymasý gereken kurallar bütünüdür. Güvenlik politikasý kurallarý çalýþanda güvenlik bilinci ve sorumluluðu yaratmayý hedefler. 2. BÝLGÝ GÜVENLÝK POLÝTÝKASI ÝÇERÝÐÝ Bilgi Güvenlik Politikasý hazýrlanýrken konuyla ilgili kapsamlý bir araþtýrma yapýlmalýdýr. Bilgi Güvenliði politikasýnýn hazýrlanmasýnda baþvurulacak yöntem ve güvenlik standartlar; BS7799, SPE20003, AS/NZS4444, SS627799, ISO/IEC 17799, TCSEC, ITSEC, CTCPEC, ISO/IEC 15408, RFC 2196, ISO 13335 gibi tüm dünyadaki farklý yöntem ve kullanýlan güvenlik standartlar incelenmelidir. Bilgi Güvenliðinin oluþturulmasý için gereken minimum þartlarý adresleyen standartlardan, Uluslararasý standartlar organizasyonu (ISO) tarafýndan onaylanan ve oldukça yaygýn kullanýlan ISO/IEC 17799 de göz önünde bulundurulmalýdýr. Bilgi güvenlik politikasý kurumun güvenlik stratejisini belirleyen ve bilgi güvenliðinin çerçevesini çizen ana iskeleti oluþturmalýdýr. Kurumsal bilgi güvenlik politikalarýn alt baþlýklarýnda Giriþ Bilgi Güvenlik Politikasý Varlýk sýnýflandýrmasý ve kontrolü Personel Güvenliði Fiziksel ve Çevresel Güvenlik Ýletiþim ve Operasyon Yönetimi Eriþim Kontrolleri Sistem geliþtirme ve bakým Ýþ devamlýlýk yönetimi Uygunluk yer almalýdýr ve her alt baþlýkta uygulanacak Kurum standardý, kontrolleri ve kurallarý tanýmlanmalýdýr. Kurum Bilgi güvenlik yapýsýnýn tamamlanmasý için iskeleti oluþturan Bilgi Güvenlik Politikasýnýn yanýnda sistemlere özel ve daha detaylý standartlar, kontroller, kurallar veya iþletimsel adýmlarý gösteren alt politikalar, prosedürler ve iþletim talimatlarý hazýrlanmalýdýr. Bilgi güvenlik alt politika ve prosedürlerinin hazýrlanmasý, güvenlik politikalarýnýn kolay yönetilebilirliði ve uygulanabilirliði açýsýndan gerekmektedir. 13
Kurum onayýna sunulacak bilgi güvenlik politikasý yaný sýra, ilk aþamada aþaðýdaki alt politika ve prosedür dokümanlarý da kurum için hazýrlanmalýdýr. Ýnternet Güvenliði ve Güvenlik Ürünleri Yönetimi Politikasý; Ýnternet Kullaným Prosedürü; Virüslerden Korunma Prosedürü. Ayrýca ek olaraktan aþaðýdaki alt politika ve prosedürlerde hazýrlanmalýdýr. Kullanýcý Kodu Þifre Politikasý; 1. ADIM Bilgi Güvenlik Politikasý 2. ADIM Planlama ve Kaynaklarýn Tespiti 3. ADIM Bilgi Sistemleri Risk Yönetim Çalýþmasý Kullanýcý Kodu Þifre Tahsis ve Kullaným Prosedürü; Özel Yetkilendirme Prosedürü. BÝLGÝ GÜVENLÝK SÜRECÝ VE KURUMDA UYGULANMASI Bilgi Sistemlerinde güvenliðin saðlanmasý için bilgi güvenlik politikasýnýn hazýrlanmasý ile baþlayan süreç aþaðýdaki temel adýmlarý izleyecektir. 1. Adým: Politika Oluþturulmasý 4. ADIM Uygulama 5. ADIM Kontrol Bilgi güvenliðinin saðlanmasý için gerekliliklerde göz önüne alýnarak Bilgi Güvenlik Politikasý hazýrlanmalýdýr. Bu adým Özellikle 3. adýmdan sonraki faaliyetler ile saðlanacak geri dönüþlerle güncellemeye tabi olacaktýr. 2. Adým: Planlama ve Kaynak Tespiti Planlama ve Kaynaklarýn Tespiti olarak adlandýrýlan çalýþma ile politikanýn uygulanmasý için organizasyonel yapýnýn oluþturulmasý, rol ve sorumluluklarýn belirlenerek, belgelenmesi ve gerçekleþtirilmesi yapýlmalýdýr. 3. Adým: Risk Yönetimi Risk Yönetim Çalýþmasý içerisinde birden fazla aktiviteyi kapsayan bir risk analizi çalýþmasý ile; varlýklar tespit edilecek, sýnýflandýrýlmasý saðlanmalý, varlýklarýn karþý karþýya olduðu iskler tespit edilmelidir. 4. Adým: Uygulama Bilgi güvenlik planlarý uygulamaya alýnmalý ve gerekli eðitimler verilmelidir. 5. Adým: Geri bildirim-gözden Geçirme Uygulama sonuçlarý ile tüm bilgi güvenlik yapýsý; politikalar, prosedürler, risk yönetimi, bilgi güvenlik planlarý gözden geçirilmeli ve periyodik olarak güncellenmelidir. 14
UYAP UZAKTAN EÐÝTÝM PROJESÝ HAKAN ATASOY / Tetkik Hakimi - Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý Çalýþmalarýnýn yoðun bir þekilde devam ettiði Ulusal Yargý Aðý Projesi (UYAP) II-F kapsamýnda yürütülen Uzaktan Eðitim Projesi ile, kullanýcýlara UYAP uygulama yazýlýmlarýný öðrenmek için sürekli bir eðitim ortamý saðlanmasý, UYAP nin etkin ve yaygýn olarak kullanýmýnýn gerçekleþtirilmesi hedeflenmektedir. Projede Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Daire Baþkanlýðý ile Probil-enocta firmasý birlikte çalýþmaktadýr. Uzaktan eðitim yazýlýmý web tabanlý olarak hazýrlanmakta olup, ilk etapta Cumhuriyet Baþsavcýlýðý Modülü, Ceza Mahkemeleri Modülü, Hukuk Mahkemeleri Modülü ve Ýcra Daireleri Modülü nün eðitim konularý hizmete açýlacaktýr. Kullanýcýlar, bu hizmet ile zaman kýsýtlamasý olmaksýzýn eðitimlere ulaþabileceklerdir. Uzaktan eðitim, Adalet Bakanlýðý bünyesinde kurulacak olan Eðitim Yönetim Sistemi sayesinde saðlanacaktýr. Uzaktan eðitime UYAP ekranlarýnýn eðitimi ile baþlanacak, daha sonra Adalet Bakanlýðý nýn belirlediði deðiþik konularda da eðitimler verilebilecektir. Kullanýlacak olan eðitim yönetim sistemi sayesinde; Kullanýcýnýn, kullanýcý adý ve þifresi olacak ve bu þifre ile girdikten sonra ulaþtýðý bir ana sayfasý (eeðitim portalý) olacaktýr. Kullanýcýlar Eðitim Yönetim Sistemine, UYAP kullanýcý adlarý ve þifreleriyle eriþeceklerdir. UYAP kullanýcýlarýnýn, Eðitim Yönetim Sistemine ayrýca giriþ yapmalarý (log-in) gerekmeyecektir. Kullanýcýnýn e-eðitim portalýnda eðitim isimleri, baþlangýç ve bitiþ tarihleri, kullanýcýnýn tamamladýðý dersler, henüz devam eden dersler, alacaðý dersler, sýnavlar, derslerde kaldýðý süre, derslerdeki durumu yer alacak, sayýsal olan bilgiler grafiksel veya yüzde olarak da gösterilebilecektir. Kullanýcýlar, kendilerine ait almýþ olduklarý eðitimlerle ilgili detaylý durum bilgisi, giriþ sayýsý, süresi gibi bilgileri görebilecektir. Kullanýcý, eðitime her giriþinde eðitimlere kaldýðý yerden devam edebilecektir. Eðitim Yönetim Sisteminde konular, hiyerarþik ve kullanýcýnýn istediði konuya her an ulaþmasýný saðlayacak yapýda olacaktýr. Kullanýcý, eðitim boyunca dersler ile ilgili notlar alabilecek ve bu notlarý o anda veya daha sonra görebilecektir. Kullanýcý, eðitimler ile ilgili sorumlu uzman veya danýþmanlara mesaj veya e-posta aracýlýðý ile soru sorabilecektir. Eðitimlerde ön test ve son test uygulanabilecektir. Eðitim Yönetim Sistemi, kullanýcýlara sýnav yapýlmasýný saðlayacaktýr. Eðitimler ile ilgili soru bankasý oluþturulabilecektir. Soru bankasýndan istenen eðitime ait ve istenen soru sayýsýna göre sýnav (ön test, son test, konu ve bölüm testi ve genel sýnav) oluþturulabilecektir. Tartýþma ve bilgi paylaþýmý amacýyla kullanýlmak üzere oturumlar (forum) oluþturulabilecektir. Kullanýcýlar, bulunduklarý konuyu iþaretleyebilecek, iþaretli konularý listeleyebilecek ve istediði anda ulaþabilecektir. UZAKTAN EÐÝTÝM ÝÇERÝKLERÝNÝN ÖZELLÝKLERÝ Uzaktan eðitim kapsamýnda verilecek olan eðitimlerde; Kullanýcý eðitimde sahne sahne ilerleyebilecek, sahneler tekrarlanabilecek, istendiði anda geriye dönüþ yapýlabilecektir. Ýçeriklerin tümü sesli anlatýmda olacak, seslendirme profesyonel anlamda net, anlaþýlýr ve baþtan sona tek kiþi tarafýndan yapýlacaktýr. Eðitimler simülasyonlu (yönlendirmeli) olacak, kullanýcý eðitimi sadece izleyebileceði gibi, uygulama da yapabilecektir. Eðitimler anlatým ve uygulama bölümlerinden oluþacaktýr. Anlatým bölümlerinde, kullanýcýya konuda geçen iþin UYAP ekranlarý üzerinde nasýl yapýldýðý efekt ve seslerle yönlendirilerek anlatýlacaktýr. Uygulama bölümünde ise anlatýlan iþ, adým adým ilerleyerek kullanýcýya yaptýrýlacak, uygulama gerçek haline bire bir uygun olacak, kullanýcýnýn yapmasý istenilen iþlemler efekt ve ses ile desteklenerek kullanýcý yönlendirilecektir. Kullanýcý istediðinde eðitim içinde anahtar kelime taramasý yapabilecek, aranan kelimelerin geçtiði baþlýklar ve sahneler listelenecek, bu liste üzerinden ilgili sahnelere ulaþýlabilecektir. Anlatým bölümünde geçen metinler, bölüm-bölüm veya tamamýyla yazýcýdan çýktý olarak alýnabilecektir. Uygulama bölümlerinde, kullanýcýnýn isteðine göre yardýmcý efektler (ses, not, iþaret gibi yönlendirmeler) gizlenebilecek veya istendiðinde tekrar eklenebilecektir. 15
Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý UYAP YARDIM MASASI ÞENGÜL DEMÝR - FEYZA KARAKAYA / Eðitim Þube Müdürlüðü 16 Ulusal Yargý Aðý Projesini (UYAP) kullanan birimlerin karþýlaþtýklarý sorunlarý ilgili birimlere iletebilmeleri için Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý tarafýndan 2005 yýlý Mart ayýnda Yardým Masasý adý altýnda hizmet verilmeye baþlanmýþtýr. Yardým Masasýnda Hukuk Mahkemeleri, Ceza Mahkemeleri, CBS, Bölge,Ýdare ve Vergi Mahkemeleri, Ýcra, Ceza ve Tevkif Evleri, Komisyon, Ýdare ve Kaynaklar, Þifre talepleri, Adli Týp ile ilgili modüller bulunmaktadýr. UYAP kullanýcýlarý karþýlaþtýklarý hata ve istek bildirimlerini http://portal.adalet.gov.tr/adalet/giris adresinden Yardým Masasý seçeneðini kullanarak ya da portal içerisindeki Yardým Masasýný kullanarak ilgili birimlere olay talebi olarak iletmektedirler. Yardým Masasýna gelen olay talepleri, birimi ile ilgili yardým masasý operatörü tarafýndan deðerlendirilerek çözüme ulaþtýrýlýr. Olay talepleri operatörler tarafýndan üç farklý þekilde deðerlendirmeye tabi tutulurlar. Bildirilen sorunun kaynaðý sistemde oluþan bir hata ise sorun Havelsan da bulunan yazýlým grubuna iletilerek ilgili sorun takip edilir. Olay yazýlýmcýlar tarafýndan çözümlendiðinde olay talebi çözüm kýsmýna açýklama yazýlarak kullanýcýya gönderilir. Sorun kullanýcý kaynaklý ise olay talebinde bildirilen eriþim telefonundan kullanýcýyla birebir görüþülerek ya da çözüm kýsmýna gerekli açýklamalar yazýlarak olay talebi çözümlendirilir. Bildirilen olay talebinde kullanýcý tarafýndan bir istek söz konusu ise konu ilgili modül yöneticisine iletilir ve deðerlendirmeye alýnýr. Eðer kabul edilirse Havelsan yazýlýmcýlarýna iletilir. Konunun aciliyetine göre istekler sýralamaya konulmaktadýr. UYAP ý kullanan birimler sorunlarýný yardým masasýna yazýlý olarak ilettikleri gibi acil durumlarda telefon aracýlýðý ile de ulaþmaktadýrlar. Ýlgili birim operatörleri telefon ile kullanýcýlarý yönlendirerek belirtilen sorunun çözülmesine yardýmcý olmaktadýrlar. Bunlarýn yaný sýra birimler UYAP kullaným sýrasýnda yapmýþ olduklarý hatalý iþlemleri de düzeltilmesi amacýyla yardým masasý aracýlýðýyla göndermektedirler. Yardým masasýna gelen düzeltme talepleri yardým masasý operatörleri tarafýnca Havelsan a yazýlý olarak gitmesini saðlayacak birime yönlendirilmektedir. Ýlgili birim Havelsan a yazýlý olarak düzeltme taleplerini göndermekte ve dönüþ olduðunda kullanýcýnýn açmýþ olduðu olay talebinin çözüm kýsmýna yazýlarak gönderilmektedir. Yardým Masasý olarak gerek kullanýcý hatalarýndan kaynaklanan ve gerekse yazýlýmsal noksanlýklardan kaynaklanan veya öngörülmeyen nedenlerden dolayý oluþan sorunlara çözüm olduðu kadar arkadaþlarýmýza teknik olarak bilgi de vererek onlarýn güvenini kazanmýþ bulunmaktayýz. Yardým Masasý operatörleri Adliye çalýþanlarýndan oluþtuðundan, kullanýcýlarýn sorununun ne kadar önemli olduðunu, o sýrada iþ sahipleri ile karþý karþýya kaldýklarýný, bu arada sorun çözümlenmediði takdirde kullanýcýlar ile birlikte iþ sahiplerinin de maðdur olduklarýný bildiðimizden, kullanýcýlara mutlaka ulaþmaya, sorunlarýný anlayarak en hýzlý þekilde çözümlemeye çalýþýyoruz. Bu nedenle Yardým Masasý Ekibi her çözdüðü olaydan hem zevk duyuyor, hem de meslektaþlarýmýzýn güzel dönüþleri karþýsýnda çalýþma þevki artýyor. Kendimizi birim olarak daha özel ve farklý hissediyoruz. Çünkü bizler Bilgi Ýþlem Dairesinin Giriþ kapýsý, önyüzüyüz. Baþkanlýðýmýzý en iyi þekilde temsil etmeye, yardýma ihtiyacý olan arkadaþlarýmýzakullanýcýlara hizmet vermeye gayret ediyoruz. Bu kapý her zaman sonuna kadar açýk olacaktýr. Hedefimiz, tüm sorunlara en kýsa sürede çözüm üreterek yargýya hýz, güven, þeffaflýk ve kalite kazandýrýlmasýdýr. Sloganýmýz Geç kalýnmýþ adalet, adalet deðildir
Adalet Bakanlýðý WEB SAYFALARININ HAZIRLANMASI HEKÝME KOÇ Bilgisayar Programcýsý Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý Internet ve Portal Þube Müdürlüðü ÖZET Ýnternet yüzyýlýmýzda bilgi kaynaklarýna eriþimde en önemli araçtýr. Ýnternet ile tanýtým, reklam, iletiþim, bilgi paylaþýmý gibi birçok hizmetten yararlanýlýr. Adalet Bakanlýðý bu sürecin dýþýnda kalmamýþ yeniden yapýlanmada, geliþen teklonojiyi takip ederek çaðýmýza uygun alt yapý çalýþmalarý yapmýþtýr. Türkiyede yeni geliþen uydu aracýðýyla internet,veri aktarýmý çalýþmalarý ile birlikte adalet sunucularý ile merkez ve taþra birimlerine gereken desteði vermektedir. Adalet Bakanlýðý yeniden yapýlanma sürecinde www.adalet.gov.tr web sitesi baþta olmak üzere diðer birimlerin sitelerini çaðdaþ,modern bir düzeye çýkarma çalýþmalarýna devam etmektedir. GIRIÞ Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý dahilinde web hizmetlerini üç aþamalý olarak yürütülmektedir. Aþamalar temel olarak grafik tasarýmý, programla,güvenlik ve sistem yönetimidir. Bu aþamada çalýþan arkadaþlarýmýz gerek vatandaþlarýmýza gerekse kendi personeline daha hýzlý ve doðru bilgiye ulaþtýrma amacý gütmektedirler. Ýnternet ve Portal Þube Müdürlüðü, Bakanlýðýn bir anlamda topluma dönük yüzü gibi çalýþarak gerekli bilgileri vatandaþlara sunmaktadýr. Çalýþmalarýn kapsamý grafik tasarýmý, sayfalarýn düzenlenmesi, merkez ve taþra birimlerine web alan yetkileri verilmesi iþlerini yürütür. Merkez ve taþra birimlerimize web ile ilgili her türlü destekte bu þube tarafýndan verilmektedir. Genel içerikte grafik aðýrlýklý ancak istenen her tür bilgiye kolay ulaþýmýn saðlanmasý öncelikli ilkelerimizdir. Sistem Þube Müdürlüðü web yada yazýlým alt yapýsý olarak çeþitli veritabanlarý kullanmaktadýr. Uygulama kod seviyesinde de ASP, PHP ve JAVA uygulama yazýlýmlarý ile destek vermektedir. Bilgi güvenlik bürosu internet uygulamalarýnýn güvenliðini analiz etmekte ve veri güvenliðini saðlamaktadýr. Adalet bakanlýðý kapsamýnda hazýrlanan siteler hakkýnda bilgi verecek olursak. adalet.gov.tr: Adalet Bakanlýðý resmi web sitesidir. Bu site aracýlýðýyla hem Adalet Bakanlýðý portal sayfalarý hem de alt birimlerin web sayfalarýna ulaþýlabilir. uyap.adalet.gov.tr : Ulusal Yargý Aðý Projesi tanýtým sitesi mevzuat.adalet.gov.tr: html olarak kanun, KHK,tüzük,yönetmelik,genelgeleri yayýnlar. vatandas.adalet.gov.tr: Vatandaþlarýmýz UYAP sayesinde iþletime alýnan adliyelerdeki dosyalarýný takip edebilmektedirler. Adalet Portal: Ulusal Yargý Aðý Projesi kapsamýnda bütün Adalet iþlemleri bu modüllerden yapýlýr. Avukat Portal: Ulusal Yargý Aðý Projesi kapsamýnda Avukatlarýmýz dosyalarýný takip edebilmektedirler. Ýntranet: Adalet Bakanlýðý Personeline ait Bilgi sayfalarýndan oluþur. 17
18 Bilgi Bankasý: Adalet Aðý kapsamýnda Kanun, KHK, tüzük,yönetmelik, genelgeler,teblið, makaleler, Yargýtay ve Danýþtay kararlarý,uyuþmazlýk mahkemesi kararlarý,anayasa mahkemesi kararlarý, Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi kararlarý ayrýntýlý bir þeklide bulunmaktadýr. Serbest Kürsü: Adalet Bakanlýðý Personeli tartýþma alaný olan düzenlenmiþtir. Merkezde 23 birimimizin kurum web sayfalarýný güncellemektedirler. Taþra birimlerimizden 133 aðýr ceza merkezinin web alanlarý açýlmýþ olup site hazýrlama çalýþmalarý birimlerce yürütülmektedir. WEB SUNUCULARI KULLANIMI VE WEB SUNUCULARA GELECEK TEHLÝKELERDEN KORUNMASINDA UYULACAK USUL VE ESASLAR Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý nca merkez birimler, Ceza ve Tevkif Evleri, Aðýr Ceza Merkezleri ile diðer birimlere web alaný tahsisi yapýlmaktadýr. Bunun yanýnda bazý birimlerimizin web siteleri Bakanlýðýmýz web sitesi bünyesinde yayýnlanmaktadýr. Bazý birimler ise web sitelerini hazýrlama aþamasýnda bulunmaktadýr. Web sitelerinde Adalet Bakanlýðý, merkez ve taþra birimlerinin tanýtýmlarý, yapýlan çalýþmalar ve vatandaþý bilgilendirme ve bazý online hizmetlerin sunulmasý amacý güdülür. Gerek web sunucularýmýz gerekse diðer sunucularýmýz çok sýký güvenlik tedbirleri uygulanarak korunur. Bu güvenlik sadece yetkili personelin Serverlarýn bulunduðu alana girebilmesine olanak saðlar. Firewall gibi yazýlýmlar ile güvenliðimiz arttýrýlmýþtýr. Web alaný yönetiminde herhangi bir bilgiye sahip personelin görevden ayrýlmasý veya görev yerinin deðiþtirilmesi durumunda ilgilinin Web sunucu þifrelerinin deðiþtirmesi ve yeni görevlendirilen personele yeni þifrelerin verilmesi gibi iþlemler Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý tarafýndan yürütülür. Adalet Bakanlýðý bünyesinde hazýrlanan web sitelerinde bazý kýstaslar göz önünde bulundurulur. Sayfadaki linklerin saðlýklý ve kolay ulaþýlýr olmasý, resim, yazý ve grafiklerin sayfalara dengeli bir biçimde yerleþtirilmesi, sayfanýn açýlmasýný aðýrlaþtýracak arka plan resimlerinin kullanýmýndan kaçýnýlmasýna dikkat edilir. Adalet Bakanlýðý Server çatýsý altýnda yayýnlanmasý düþünülen sitelerin standardýný ve denetimini saðlamak amacýyla alan tahsisi iþlemleri Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý tarafýndan yönetilir. Güvenlik ve diðer sebepler nedeniyle diðer özel kuruluþlardan hizmet alýnmasý uygun görülmemektedir. Adalet Bakanlýðý Web Sunucularýndan tahsis edilen alan adý www.birimadý.adalet.gov.tr olarak verilir.bu standardýn yanýnda Adli teþkilatta karýþýklýða yol açmamasý için mülhakat adliyelerinin baðlý olduklarý Aðýr Ceza Merkezleri kapsamýnda deðerlendirilerek web alaný tahsisi yapýlmamasý uygun görülmüþtür. Mülhakat adliyelerinin baðlý olduklarý Aðýr Ceza Merkezleri adýna hazýrlanan site içinde alt birim olarak yer almasý, bu nedenle mülhakat adliyelerinin web alaný tahsisi için baðlý olduklarý aðýr ceza merkezlerine baþvurularý gerekmektedir. SORUMLULUKLAR VE SINIRLAMALAR Web sitesi hazýrlayan personelimizin uymasý gereken belli sorumluluklarý vardýr. Temel olarak kullandýklarý veri, üslup ve ifadelerin Adalet Bakanlýðý ve Adalet Bakanlýðý personeli þahsiyetine uygun olarak kullanýlmaktadýr. Site içerisinde hukuki sorumluluk doðuracak ifade ve veriler dikkatli bir þekilde gerekli izinler alýnarak yayýnlanýr. Bakanlýk olarak fikri ve sýnaî haklara saygýlý olarak gerektiðinde gerekli izinler alýnarak bilgi ve verilerin kullanýlmasýna önem gösterilir. Web sitesi hazýrlanýrken Türk dili imlâ kurallarýna, cümle kuruluþlarýna ve güzel, sade, anlaþýlýr bir Türkçe nin kullanýlmasýna dikkat edilir. Temel olarak web sitelerine gelir getirecek reklâm ve benzeri uygulamalardan kaçýnýlýr. Adalet Bakanlýðý ve Adalet Teþkilatýnýn ciddiyetiyle baðdaþmayacak ifade, resim, renk, animasyon, efekt, anket ve benzeri veriler kullanýlmaz. Web siteleri amacýna uygun doðru ve güncel bilgiye kolay eriþilecek biçimde tasarlanýr. Web sitelerinde gizlilik ve özel hayatýn gizliliði ilkesine riayet edilir. Teþkilât personeli veya baþka þahýslar hakkýnda yayýnlanacak bilgiler (-cep telefonu, fotoðraf, þahsi bilgiler) için önceden kendisinden izin alýnýr. Adalet Bakanlýðý sitelerinde kullanýlan Türk Bayraklarý ve Atatürk resimleri yasalara uygun ve itinayla seçilmektedir. RAPORLAMA VE TEST Web sunucularýnýn ve güvenlik ürünlerinin iþlerliði, Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðý tarafýndan, düzenli testler ve otomatik izleme/uyarý sistemleri ile takip edilir. Alýnan raporlarýn bir kopyasý sistem üzerinde güvenlik ihlaline yol açan bir durum ortaya çýktýðýnda delil olarak kullanýlmak üzere Bilgi Ýþlem Dairesi Baþkanlýðýnca saklanmaktadýr.
Alýnan e-posta Ýletilerinin KAYNAÐINI ARAÞTIRMA HALÝL KELEÞ / Elektrik- Elektronik Mühendisi - Adalet Bakanlýðý Bilgi Ýþlem Daire Baþkanlýðý Mail Sisteminden Sorumlu Mühendis Haberleþme teknolojilerinden e-posta hayatýmýzýn vazgeçilmez bir parçasý olmuþtur. Herkesin bildiði üzere yakýn zamanda ortaya çýkmýþ bir haberleþme teknolojisidir. Ýlk olarak kullanýmýna 1970 ler de baþlanan e-posta bildiðimiz manada ilk çalýþma prensiplerini yani protokolüne ; 1982 de yayýnlanan RFC821 ve RFC822 ile kavuþmuþtur. RFC821 SMTP (simple mail transport protokol, basit mail iletim protokolü) hakkýnda olup bu kurallar dizisi yeni RFC lerle yenilenmekte ve geliþmektedir. Ýlk olarak ortaya çýkýþ tarihinin 1980lerin baþý olduðunu düþündüðümüzde o zamanýn ihtiyaçlarýný karþýladýðýný kolayca anlayabiliriz. E-postanýn kýsa tarihçesinden sonra kullanýmý konusuna odaklanacak olursak kullanýcýlar için vazgeçilmez olan e-posta hizmeti ne kadar güvenlidir? Günlük hayatýmýzda aldýðýmýz kararlarý ve davranýþlarýmýzý etkileme gücü olan e-postalar konusunda ne biliyoruz? Herhangi bir kullanýcýnýn istediði mail adresini kullanýp size mail atabileceðini veya sizin mail adresinizi kullanýp e-posta gönderebileceðinin farkýnda mýsýnýz? Protokolün doðasý gereði bu engellenememekte ama maillerin kaynaklarý tespit edilebilmektedir. Her kurumun ve þirketin mail sistemi basit olabildiði gibi karmaþýk bir yapýda da olabilir. Dýþarýdaki bir kullanýcýnýn iç sistemi bilmesine imkan yoktur. Ama siyah bir kutu olarak düþünürsek mail sistemini, bazý etkilere belli tepkiler vermek zorundadýr. Bu yazýda e-posta adresini sorgularken bir sonuç olarak mail sistemini de sorgulayacaðýz. E-postalarda kullanýcýlarýn okuduðu body (gövde) haricinde header (baþlýk) kýsmý vardýr. E-postayý gönderen kiþi ve alan kiþi arasýnda e-postanýn takip ettiði yolu bu header kýsmýndan anlayabiliriz. Baþlýk kýsmý normalde gözükmez. Eðer aldýðýnýz e-postayý posta dosyasý olarak kaydedip bir yazý editörü ile görüntülerseniz baþlýk kýsmýný görebilirsiniz veya iþin daha kolayý Outlook Express kullanýyorsanýz, maili açýp dosya menusundan özellikler menusuna seçip ayrýntýlar sekmesine týklarsanýz mailin baþlýk kýsmýný görüntülersiniz. Mesela E-posta gönderen adres fusunx@basbakanlik.gov.tr olsun. Bu mesaj gerçekten baþbakanlik.gov.tr den mi gelmiþtir? Ýlk olarak hemen mail in baþlýk kýsmýna bakmamýz gerekir. Return-Path: <fusunx@basbakanlik.gov.tr> Delivered-To: halilkeles@adalet.gov.tr Received: (qmail 4440246 invoked from network); 24 Mar 2006 12:33:05-0000 Received: from unknown (HELO virusgw.adalet.gov.tr) (10.200.200.xxx) (envelope-sender <fusun@basbakanlik.gov.tr>) by webmail.adalet.gov.tr (qmail-ldap-1.0233) with SMTP for <halilkeles@adalet.gov.tr>; 24 Mar 2006 12:33:05-0000 19