SU TEMİNİ, KANALİZASYON VE ATIK YÖNETİMİ SEKTÖRÜ

SU TEMİNİ, KANALİZASYON VE ATIK YÖNETİMİ SEKTÖRÜ T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI RİSK YÖNETİMİ VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ 31.12.2013 ANKARA A.ATIL, M.C.USLU, E.İ.NARİN 1

GİRİŞ Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü ISIC Rev. 4 sınıflandırmasına göre 36-37- 38-39 no lu kodlardan oluşmaktadır. ISIC Rev. 4 sınıflandırmasına göre su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü aşağıdaki gibidir: 36 SUYUN TOPLANMASI, ARITILMASI VE DAĞITILMASI Bu kısım, katı ya da katı olmayan endüstriyel veya evsel atıklar gibi muhtelif atıkların (toplanması, arıtılması ve bertarafı dahil olmak üzere) ve kirletilmiş alanların yönetimi ile ilgili faaliyetleri kapsamaktadır. Atık veya atık su arıtma işlemlerinin çıktıları ya bertaraf edilebilir ya da başka üretim süreçlerinin girdisi olarak kullanılabilir. Su temini faaliyetleri, genellikle atık su arıtımıyla bağlantılı olarak veya atık su arıtımında kullanılan birimler tarafından yürütüldüğünden, bu kısıma dahil edilmiştir. 3600 SUYUN TOPLANMASI, ARITILMASI VE DAĞITILMASI Bu sınıf, suyun evsel ve endüstriyel ihtiyaçlar doğrultusunda toplanmasını, arıtılmasını ve dağıtımını kapsamaktadır. Suyun çeşitli kaynaklardan toplanmasının yanı sıra çeşitli yöntemlerle dağıtılması da bu sınıfa dahildir. Bu sınıfa sulama kanalları işlemi de dahildir. Ancak sprinkler ve benzeri tarımsal destek hizmetleri ile sulama hizmetlerinin sağlanması, dahil değildir. Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır: Irmaklardan, göllerden, su kuyularından vb. kaynaklardan su toplanması Yağmur sularının toplanması Su temini amacıyla suyun arıtılması Suyun endüstriyel ve diğer amaçlar için arıtılması Deniz ya da yer altı suyunu tuzdan arındırarak ihtiyaç duyulan suyun üretilmesi Suyun şebekeler, tankerler ya da diğer araçlar vasıtasıyla dağıtımı Sulama kanallarının işletilmesi Kapsam dışı olanlar: Tarımsal amaçlı sulama ekipmanlarının işletilmesi, bkz. 0161 Kirliliği önlemek için atık suların arıtılması, bkz. 3700 Suyun, su boruları aracılığıyla (uzak mesafelere) nakledilmesi, bkz. 4930 3700 KANALİZASYON Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır: Kanalizasyon sistemlerinin veya atık su arıtma tesislerinin işletimi Kanalizasyon şebekeleri, kollektörler, tanklar ve diğer nakliye araçları (vidanjör vb.) aracılığı ile bir veya daha fazla kullanıcıdan kaynaklanan endüstriyel ya da evsel atık suların ve yağmur sularının toplanması ve taşınması 2

Fosseptiklerin, septik tankların, havuzların ve çukurların boşaltılması ve temizlenmesi, seyyar (portatif) tuvalet hizmetleri Atık suların (evsel ya da endüstriyel atık sular ile yüzme havuzlarının suları vb.)seyreltme, çökeltme, filtreleme, sedimantasyon vb. gibi fiziksel, kimyasal ve biyolojik işlemler aracılığıyla arıtılması Kanalizasyon ve pis su kanallarının bakımı ve temizlenmesi, kanallarda biriken yağ ve kumun boşaltılması dahil. 3800 ATIĞIN TOPLANMASI, ISLAHI VE BERTARAFI FAALİYETLERİ; MADDELERİN GERİ KAZANIMI Bu bölüm atık maddelerin toplanması, ıslah ve bertarafını kapsamaktadır. Bu bölüm ayrıca atıkların yerel taşımacılığını ve geri kazanım tesislerinin (atıkların türlerine göre tasnif ederek geri kazanılabilir maddeleri ayrıştıran tesislerin) işletilmesini de kapsamaktadır. 3810 ATIK TOPLAMA Bu grup, çöplerin hane ve işyerlerinden, çöp tenekeleri, tekerlekli bidon, konteyner vb. vasıtalarla toplanmasını kapsamaktadır. Hanelerden gelen atıklar, kullanılmış piller, kullanılmış yemeklik sıvı yağlar ve katı yağlar, gemilerden gelen atık yağlar ve yağ değişim servislerinden alınan kullanılmış yağlar ile inşaat ve yıkım atıkları gibi tehlikeli ve tehlikesiz atıkların toplanmasını içermektedir. 3811 TEHLİKESİZ ATIKLARIN TOPLANMASI Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır: Tehlikesiz katı atıkların (çöplerin) hane ve işyerlerinden çöp tenekesi, tekerlekli bidon, konteyner v.b yöntemlerle toplanması (geri kazanılabilir maddeler karışık halde bulunabilir). Geri dönüştürülebilir maddelerin toplanması Halka açık yerlerde bulunan çöp kutularındaki çöplerin toplanması Kullanılmış kızartma yağlarının kullanılması Ayrıca bu sınıf aşağıdakileri de kapsamaktadır: İnşaat ve yıkım atıklarının toplanması Çalı, çırpı ve moloz gibi enkazların toplanması ve kaldırılması Tekstil fabrikalarından çıkan atıkların toplanması Tehlikesiz atık transfer istasyonlarının işletilmesi Kapsam dışı olanlar: Tehlikeli atıkların toplanması, bkz. 3812 Tehlikesiz atıkların bertarafı için depolama alanlarının işletilmesi, bkz. 3821 3

Kağıt, plastik v.s. gibi karışık geri kazanılabilir maddelerin ayrıştırıldığı tesislerin işletilmesi, bkz. 3830 3812 TEHLİKELİ ATIKLARIN TOPLANMASI Bu sınıf, patlayıcı, oksitleyici, yanıcı, zehirli, tahriş edici, zararlı, kanserojen, aşındırıcı, bulaşıcı veya çevre ve insan sağlığı için zararlı diğer maddeler ve preparatlar gibi katı olanolmayan tehlikeli atıkların toplanmasını kapsamaktadır. Ayrıca, atıkların taşınması için tanımlanması, ıslah edilmesi, paketlenmesi ve etiketlenmesi faaliyetleri de dahildir. Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır: Tehlikeli atıkların toplanması, örneğin: - Nakliye gemileri veya yağ değişim servislerinden kaynaklanan kullanılmış yağlar - Biyo-tehlikeli atıklar - Kullanılmış piller vb. Tehlikeli atık transfer istasyonlarının işletilmesi Kapsam dışı olanlar: Kirletilmiş binaların, maden sahalarının, toprak ve yeraltı sularının iyileştirilmesi ve temizlenmesi, örneğin; Asbest temizliği, bkz. 3900. 3820 ATIKLARIN ISLAHI VE BERTARAFI Bu grup, çeşitli yöntemlerle farklı hallerdeki atıkların bertarafını ve bertarafından önce gerçekleştirilen ıslah işlemlerini içermektedir. Örneğin; organik atıkların bertaraf amaçlı ıslahı, enfekte olmuş canlı veya ölü hayvanlar ile diğer kontamine olmuş atıkların bertarafı ve ıslahı, hastanelerden v.s. kaynaklanan geçiş radyoaktif atıkların ıslahı ve bertarafı, atığın araziye veya suya boşaltımı, atığın gömülmesi, zararlı atıkları bertaraf etmek amacı ile kullanılmış ürünlerin (örneğin buzdolabı) bertarafı, atığın özel yakma yöntemleri ile bertarafı. Atık yakma proseslerinden kaynaklanan enerji geri kazanımı da bu bölüme dahildir. Kapsam dışı olanlar: Atık suların arıtılması ve bertarafı, bkz.3700, 3821 TEHLİKESİZ ATIKLARIN ISLAHI VE BERTARAF EDİLMESİ Bu sınıf, katı halde olan ya da olmayan tehlikesiz atıkların bertarafını ya da bertaraf işlemlerinden önce ıslahını kapsamaktadır: Tehlikesiz atıkların bertarafı için depolama alanlarının işletilmesi Tehlikesiz atıkların, elektrik veya buhar, kompost gübre, ikame yakıt, biyogaz, kül veya ileride kullanılması mümkün diğer yan ürünlerin üretimi ile sonuçlansın ya da sonuçlanmasın özel yakma fırınlarında veya diğer yöntemlerle bertaraf edilmesi 4

Bertaraf amacıyla organik atıkların ıslahı Kapsam dışı olanlar: Tehlikeli atıkların özel atık yakma fırınlarında yakılması, bkz. 3822 Karışık geri kazanılabilir maddelerin örneğin; kağıt, plastik, kullanılmış içecek kutuları ve metallerin tasnif edildiği yani ayrıştırıldığı tesislerin işletilmesi, bkz. 3830 Kirliliği önleme, toprak ve suyun temizlenmesi; zehirli maddeleri azaltma, bkz. 3900 3822 TEHLİKELİ ATIKLARIN ISLAHI VE BERTARAF EDİLMESİ Bu sınıf, patlayıcı, oksitleyici, yanıcı, zehirli, tahriş edici, kanserojen, aşındırıcı, bulaşıcı, insan sağlığı ve çevre için zararlı olan diğer madde ve preparat atıklarını içeren katı halde olan veya olmayan tehlikeli atıkların bertaraf öncesi ıslahını ve bertarafını kapsamaktadır. Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır: Tehlikeli atıkların ıslahını yapan tesislerin işletilmesi, Canlı ya da ölü enfekte olmuş hayvanların ve diğer kirlenmiş atıkların ıslahı ve bertarafı, Tehlikeli atıkların özel yakma fırınlarında yakılması, Zararlı atıklarının yok edilmesi amacı ile kullanılmış malların (örneğin buzdolabı) bertarafı, Radyoaktif nükleer atıkların ıslahı, bertarafı ve depolanması. Örneğin: - Geçişli radyoaktif atıkların arıtımı ve bertarafı, örneğin hastanelerden alınan ve taşınma süresi içinde bozulanlar - Depolama amacıyla nükleer atıkların kapsüllenmesi, hazırlanması ve diğer ıslah faaliyetleri. Kapsam dışı olanlar: Nükleer yakıtların yeniden işleme tabi tutulması, bkz. 2011 Tehlikesiz atıkların yakılması, bkz. 3821. Kirliliği önleme, toprak ve suyun temizlenmesi; zehirli maddeleri azaltma, bkz. 3900 3830 MATERYALLERİN GERİ KAZANIMI Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır: Bu sınıf metal veya metal olmayan atıklar, hurdalar ve diğer parçaların, genellikle mekanik veya kimyasal değişim işlemleri ile, ikincil hammaddelere dönüştürülmesi işlemleri Mekanik veya kimyasal dönüştürme işlemleri için örnekler şu şekildedir: - Kullanılmış arabalar, çamaşır makineleri, bisikletler ve benzeri metal atıkların mekanik olarak ezilmesi - Tren vagonları gibi büyük demir parçaların mekanik olarak ufaltılması - Metal atıkların, kullanım süresi dolmuş araçların vb. parçalanması 5

- Hacmi azaltmak için yapılan kesme, presleme gibi diğer mekanik işlemler - Sabitleştirme solüsyonu ya da fotoğrafik filmler ve kağıtlar gibi fotoğrafçılığa ait atıklarda bulunan metallerin işlenmesi - İkincil hammadde üretmek için kullanılmış tekerlek gibi lastik maddelerin işlenmesi - Hortum, çiçek saksısı, palet ve benzerleri için ikincil hammadde üretmek üzere plastiklerin sınıflandırılması ve topak haline getirilmesi - Plastik ve lastik atıkların granüllere dönüştürülmesi (temizleme, eritme, öğütme) - Camın sıkıştırılarak ezilmesi, temizlenmesi ve ayrıştırılması - İkincil hammadde elde etmek üzere yıkım atığı gibi diğer atıkların sıkıştırılarak ezilmesi, temizlenmesi ve ayrıştırılması - Kullanılmış yemeklik sıvı ve katı yağların ikincil hammaddelere dönüştürülmesi işlemleri - Diğer yiyecek, içecek ve tütün mamulleri atıklarının ve artık maddelerinin ikincil hammaddelere dönüştürülmesi işlemleri Ayrıca bu sınıfa, (1) tehlikesiz atıkların içinden (Örneğin; çöp kutularından) yeniden kazanılabilir maddelerin ayrıştırılarak ve tasnif edilerek ya da (2) kâğıt, plastik, kullanılmış teneke içecek kutuları ile metaller gibi karışık halde olan geri kazanılabilir maddelerin, sınıflarına göre ayrıştırılarak ve tasnif edilerek geri kazanımı dâhildir. Kapsam dışı olanlar: İkincil hammaddelerden yeni ürün üretimi (kendi imalatı olsun veya olmasın); örneğin tarak makinesinden artan ipliğin eğirilmesi, kağıt atıklarından kağıt hamuru yapılması, lastik tekerleklere kaplama yapmak ya da metal hurdalardan metal üretilmesi gibi, kısım C'de (İmalat) bunlara karşılık gelen sınıflara bakınız, Nükleer yakıtların tekrar işlenmesi, bkz. 20.13, Demir atıklar ile demir hurdaların yeniden eritilmesi, bkz. 24.10, Atıkların özel fırınlarda yakılması sürecinde, maddelerin geri kazanımı, bkz. 38.2, Tehlikesiz atıkların bertarafı ve ıslahı, bkz. 38.21, Kompost üretimini de kapsamak üzere bertaraf amacıyla organik atıkların ıslahı, bkz. 38.21, Tehlikesiz atıkların yakılması sürecinde enerji geri kazanımı, bkz. 38.21, Hastaneler v.s.den kaynaklı geçişli radyoaktif atıkların bertarafı ve ıslahı, bkz. 38.22, Kirlenmiş, zehirli atığın bertarafı ve ıslahı, bkz. 38.22, Geri kazanılabilen maddelerin toptan satılması, bkz. 46.77 3900 İYİLEŞTİRME FAALİYETLERİ VE DİĞER ATIK YÖNETİMİ HİZMETLERİ Bu bölüm, iyileştirme hizmetlerini kapsamaktadır, örneğin; kirlenmiş binaların, alanların, toprak, yüzey ve yeraltı sularının temizlenmesi. 6

Bu sınıf aşağıdakileri kapsamaktadır: Mekanik, kimyasal veya biyolojik vb. yöntemler kullanılarak, kirletilmiş toprak ve yeraltı sularının yerinde ya da başka yerde temizlenmesi, Nükleer binalar ve alanlar da dâhil, sanayi tesisleri ve alanlarının temizlenmesi, Kaza sonucu kirletilmiş yüzey sularının kirliliğinin, kirletici maddelerin toplanması veya kimyasal maddelerin uygulanması gibi yöntemler ile giderilmesi ve temizlenmesi, Kıyı bölgeleri de dâhil, toprak, yüzey suları, okyanus ve denizlerde olan petrol döküntülerinin ve diğer kirleticilerin temizlenmesi, Asbest, kurşun boyalar ve diğer zehirli maddelerin azaltılması, Kara mayınlarının ve benzerlerinin temizlenmesi (patlatma dâhil), Diğer uzmanlık gerektiren kirlilik kontrol faaliyetleri. Kapsam dışı olanlar: Tehlikesiz atıkların ıslah ve bertaraf edilmesi, bkz. 3821, Tehlikeli atıkların ıslah ve bertaraf edilmesi, bkz. 3822, Sokakların süpürülmesi ve yıkanması, bkz. 8129 7

SU TEMİNİ; KANALİZASYON, ATIK YÖNETİMİ SEKTÖRÜ KÜRESEL TİCARETİ Grafik 1: 2007-2011 Döneminde Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi Sektörü Küresel Ticareti (Milyar Dolar) Dünya Bankası WITS Veri Tabanı H: İhracat T: İthalat Grafik 1, 2007-2011 döneminde su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörüne ilişkin tüm dünyada gerçekleştirilen ihracat ve ithalat verilerini göstermektedir. Grafiğe göre, su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörünün ihracat ve ithalatının, küresel ticaretin krizden en fazla etkilendiği yıl olan 2009 yılı dışında arttığı görülmektedir. Veriler, küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ticaretinin 2008 yılında bir önceki yıla göre arttığını ancak küresel krizin etkilerinin hissedilmeye başlanmasıyla 2009 yılında 2007 yılındaki değerlerin oldukça altına düştüğünü göstermektedir. 2010 yılına gelindiğinde ise sektör küresel ölçekte hızlı bir toparlanma göstererek kriz öncesi değerlerini aşmış, 2011 yılında ise bir önceki yıla göre ihracat ve ithalatı sırasıyla %30 ve %28 artarak 162 ve 177 milyar dolara ulaşmıştır. 8

Tablo 1: 2007-2011 Döneminde Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi Sektöründe İhracat Yapan İlk 10 Ülke ve Türkiye (Milyon Dolar) Ülke 2007 2008 2009 2010 2011 A.B.D. 23.548 29.985 22.616 30.462 40.495 Almanya 12.133 13.324 7.853 12.419 15.783 İngiltere 7.328 8.430 5.235 7.983 10.046 Hollanda 6.673 6.465 4.446 7.122 9.351 Japonya 6.199 7.275 6.382 7.368 9.013 Fransa 6.363 6.769 3.905 6.426 7.853 Kanada 4.646 5.166 3.458 4.838 6.582 Belçika 3.176 3.479 2.356 3.418 4.429 Hong Kong 2.706 2.798 2.842 3.019 2.996 Meksika. 2.143 1.357 1.911 2.303 Türkiye 455 407 310 440 610 DİĞER 30.480 36.526 25.686 39.810 52.238 TOPLAM 103.707 122.767 86.446 125.216 161.699 Tablo 1, küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe 2007-2011 döneminde toplam ihracatı en yüksek ilk 10 ülkenin yıllara göre ihracat değerlerini göstermektedir. Tabloya göre, ele alınan yılların tümünde A.B.D, su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe açık ara en fazla ihracat yapan ülke olmuştur. Söz konusu ülke 2011 yılında sektörün ihracatının %25 ini gerçekleştirmiştir, bunun sonucunda ilgili sektörde tedarik bakımından en büyük aktörün A.B.D. olduğu görülmektedir. En yakın rakibi Almanya nın ihracat değerlerinin iki katından daha fazla ihracat değerine sahip olan ülkenin su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörünü yönlendirme gücüne sahip olduğu düşünülmektedir. Amerika nın 2011 yılında 40,4 milyar dolarlık ihracatını 15,7 milyar dolar ile Almanya, 10 milyar dolar ile İngiltere takip etmektedir. Türkiye ise 610 milyon dolarlık ihracat değeri ile sektörün ihracatının %0,1 ini karşılamaktadır. Söz konusu sektörde gelişmiş ülkelerin üstünlüğü göze çarpan diğer bir unsurdur. Tablodaki ilk 10 ülke, dünya su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü ihracatının %67 sini karşılamaktadır. 9

Grafik 2: 2007-2011 Döneminde Dünya Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi Sektöründe İhracatta İlk 5 Ülke ve Türkiye (Milyon Dolar) Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı Grafik 2, 2007-2011 döneminde küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe toplam ihracatı en yüksek ilk beş ülke ve Türkiye nin ihracat değerlerini göstermektedir. Grafikte yer alan 6 ülkenin su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü ihracatının 2009 yılında krizden olumsuz yönde etkilendiği ancak 2009 dan sonra sektörün ihracatında grafikteki ülkeler kapsamında düzenli bir yükselme yaşandığı görülmektedir. Grafiğe göre Türkiye hariç 5 ülke, 2011 yılında küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü ihracatının %52 sini gerçekleştirmiştir. Türkiye nin söz konusu sektörde sıralamada yer alan ülkelerle arasında önemli bir fark olduğu görülmektedir. 10

Tablo 2: 2007-2011 Döneminde Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi Sektöründe İthalat Yapan İlk 10 Ülke ve Türkiye (Milyon Dolar) Ülke 2007 2008 2009 2010 2011 Çin 19.158 21.683 22.324 31.413 40.365 Almanya 12.532 13.005 6.845 11.850 15.942 Türkiye 5.809 9.169 4.361 7.380 10.189 Güney Kore 7.034 8.226 5.034 7.556 10.068 A.B.D. 5.961 6.474 4.146 6.115 7.617 İtalya 5.052 6.048 2.950 5.286 7.506 Belçika 6.311 6.339 3.755 6.121 7.293 Hindistan.. 3.375 4.670 6.982 Japonya 4.730 4.807 2.944 4.807 6.454 İngiltere 4.330 5.283 2.584 3.942 5.159 Hong Kong 3.301 3.990 3.689 4.210 5.131 DİĞER 30.845 43.941 28.781 44.498 54.724 TOPLAM 105.063 128.965 90.788 137.848 177.430 Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı Tablo 2, küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe 2007-2011 döneminde toplam ithalatı en yüksek ilk 10 ülkenin yıllara göre ithalat değerlerini göstermektedir. Tabloya göre, ele alınan yılların tümünde Çin, su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe açık ara en fazla ithalat yapan ülke olmuştur. Söz konusu ülke 2011 yılında40,3 milyar dolar ile sektörün ithalatının %23 ünü gerçekleştirmiştir. Türkiye sektörün ithalatında göze çarpan bir yerde bulunarak 10,1 milyar dolarlık ithalat ile üçüncü sırada yer almış ve sektör ithalatının %0,5 ini gerçekleştirmiştir. Sektörde ikinci sırada olan Almanya nın ithalat değeri 15,9 milyar dolar iken ihracat sıralamasında sektörün lideri olan A.B.D. nin 2011 yılı ithalatı 7,6 milyar dolardır. Sektöre hâkim ilk 10 ülke toplam ithalatın %69 unu karşılamaktadır. 11

Grafik 3: 2007-2011 Döneminde Dünya Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi Sektöründe İthalatta İlk 5 Ülke ve Türkiye (Milyon Dolar) Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı Grafik 3, 2007-2011 dönemi için su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe değer bakımından en fazla ithalatı gerçekleştiren ilk beş ülke ve Türkiye nin ithalat değerlerini göstermektedir. Grafikte yer alan 6 ülkenin su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü ihracatının 2009 yılında krizden olumsuz yönde etkilendiği görülmektedir. Grafiğe göre Türkiye hariç 5 ülke, 2011 yılında küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü ithalatının %46 sını gerçekleştirmiştir. Grafik 2 ve 3 birlikte değerlendirildiğinde, su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ihracatında A.B.D. ön plana çıkarken en büyük ithalatçının Çin olduğu görülmektedir. Ayrıca Türkiye nin sektördeki en büyük 3 üncü ithalatçı ülke olduğu gözlemlenmektedir. Ayrıca sektörün küresel krizden 2009 yılında oldukça etkilenerek ihracatının ve ithalatının %30 civarında azaldığı ancak hızlı bir toparlanma göstererek 2010 yılında ihracatta %45, ithalatta ise %52 artış yaşandığı tespit edilmiştir. 12

Grafik 4: 2007-2011 Döneminde Su Temini, Kanalizasyon, Atık Yönetimi Sektörü Ticaretinde Başta Gelen Coğrafi Ülke Grupları (Milyar Dolar) Kaynak: Dünya Bankası WITS Veri Tabanı H: İhracat T: İthalat Grafik 4, 2007-2011 döneminde küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörü ticaretinde en fazla ithalat ve ihracat gerçekleştiren coğrafi ülke guruplarını göstermektedir. Buna göre 2011 yılında küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ticaretinde 71 milyar dolar ile Avrupa Birliği 27 bölgesi en fazla ihracat yapan bölge olmuştur. Bölge 2011 yılında toplam su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ihracatının %44 ünü tek başına gerçekleştirmiştir. Bu bölgeyi 47 milyar dolar ile Kuzey Amerika, 22 milyar dolar ile Diğer Asya ve 7 milyar dolar ile Diğer Avrupa (AB hariç) izlemiştir. Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ihracatı coğrafi bölgeler olarak incelendiğinde en büyük tedarikçinin Avrupa Birliği 27 bölgesi olduğu görülmektedir. Bu durumun en büyük nedeni söz konusu bölgenin su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ihracatında başta gelen ülkelerden olan Almanya, İngiltere ve Hollanda yı içermesidir. Ayrıca, Diğer Avrupa içinde sınıflandırılan Türkiye nin 2011 yılında söz konusu bölgenin ihracatının %9 unu yaptığı tespit edilmiştir. 13

Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ithalatına bakıldığında ise 2011 yılında en fazla ithalat gerçekleştiren bölge 81 milyar dolar ile Diğer Asya olmuştur. Bölge tek başına toplam su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ithalatının %46 sını gerçekleştirmiştir. Bu bölgeyi sırasıyla 65 milyar dolar ile Avrupa Birliği 27, 15 milyar dolar ile Diğer Avrupa (AB hariç) ve 12 milyar dolar ile Kuzey Amerika izlemiştir. Diğer Asya nın sektörün ithalatında ilk sırada yer alması ekonomik krizin en yoğun yılı olan 2009 da gerçekleşmiştir. 2008 yılı sonrası Avrupa Birliği 27 liderliği Diğer Asya grubuna bırakmıştır. Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ithalatı coğrafi bölgeler olarak incelendiğinde en büyük pazarın Diğer Asya bölgesi olduğu görülmektedir. Bu durumun en büyük nedeni söz konusu bölgenin su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ithalatında başta gelen ülkelerden olan Çin ve Güney Kore yi içermesidir. Grafik 5: 2007-2011 Döneminde Ekonomik Ülke Gruplarına Göre Su Temini Kanalizasyon Atık Yönetimi Dış Ticareti (Milyar Dolar) Dünya Bankası WITS Veri Tabanı H: İhracat T: İthalat Grafik 5, 2007-2011 döneminde ekonomik ülke gruplarına göre su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektörünün dış ticaret verilerini göstermektedir. Buna göre 2011 yılında küresel su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ihracatının 129 milyar dolarlık kısmı, bir başka deyişle %80 i yüksek gelir grubunda bulunan ülkeler 14

tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu grubu 24 milyar dolar ile düşük ve orta gelir grubu ve 0,5 milyar dolar ile en az gelişmiş ülkeler grubu izlemiştir. Diğer taraftan 2011 yılında su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ithalatının 98 milyar dolarlık kısmı yüksek gelir gurubuna ait ülkeler tarafından gerçekleştirilirken, bu grubu 72 milyar dolar ile düşük ve orta gelir grubu ve 0,5 milyar dolar ile en az gelişmiş ülkeler grubu izlemiştir. Bu durum ise su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe üretim ve tüketimin büyük ölçüde gelişmiş ülkelerde gerçekleştiğini göstermektedir. SU TEMİNİ, KANALİZASYON, ATIK YÖNETİMİ SEKTÖRÜ TÜRKİYE TİCARETİ Tablo 3: 2007-2012 Döneminde Yıllık Ortalama 300 Milyon Dolar ve Üzerinde İhracat/İthalat Yapılan Ülkeler (Milyon Dolar) 300 Milyon Dolar ve Üzeri 300 Milyon Doların Altı Avrupa Birliği 27 Diğer Avrupa (A.B Hariç) Kuzey Amerika İhracat_Yıllık _Ort. İthalat_Yıllık _Ort. İhracat 2012 İthalat 2012 Belçika 28 460 34 545 Hollanda 89 550 89 820 İngiltere 57 727 45 1.020 Romanya 2 722 3 748 Rusya Fed. 6 891 8 974 A.B.D. 10 2.016 12 2.687 Hepsi Diğer 265 2.487 318 3.060 TOPLAM 457 7.853 509 9.855 Kaynak: GTB, TUİK 15

Grafik 6: 2007-2012 Döneminde Yıllık Ortalama 300 Milyon Dolar ve Üzerinde İhracat/İthalat Yapılan Ülkeler (Milyon Dolar) Kaynak: GTB, TUİK Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe 2007-2011 döneminde yıllık ortalama 300 milyon ve üzerinde ticaret yapılan 6 ülke bulunmaktadır. Söz konusu 6 ülkenin 4 ü Avrupa Birliği 27, 1 i Diğer Avrupa ve 1 i de Kuzey Amerika ülkelerindendir. Türkiye bu ülkelerin tamamına karşı ithalatçı konumundadır. Avrupa Birliği nden yapılan yıllık ortalama ithalat Türkiye nin sektöre ilişkin yıllık ortalama ithalatının %31 ini oluşturmaktadır. Bu ülkelerin içinde ise en çok ithalat yaptığımız ülke yıllık ortalama olarak İngiltere dir. Diğer Avrupa içinde ithalat yaptığımız ülke Rusya dır ve yıllık ortalama su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ithalatımızın %11 ini kapsamaktadır. A.B.D. den yapılan ithalat yıllık ortalama olarak 2 milyar dolar değerinde olmakla birlikte toplam yıllık ortalama ithalatın %26 sını karşılamaktadır. A.B.D. nin 2012 yıllık ithalatı ise 2,6 milyar dolardır. 2012 yılında tablodaki ülkeler tarafından su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi kapsamında yapılan ithalatın yaklaşık %70 i 38-Atığın toplanması, ıslahı ve bertarafı; 16

maddelerin geri kazanımı faaliyetleri çerçevesinde yapılmıştır. (yaklaşık 6,8 milyar dolar). Alt sektörlere bakıldığında ise 3830- Materyallerin geri kazanımı 6,7 milyar dolar ile sektöre ilişkin ithalatın en büyük kısmını oluşturmaktadır. Bu kapsamda söz konusu alt sektörde metal veya metal olmayan atıklar, hurdalar ve diğer parçaların, genellikle mekanik veya kimyasal değişim işlemleri ile, ikincil hammaddelere dönüştürülmesi işlemleri yapılması dolayısıyla gelişmiş ülkelerin sektördeki hakimiyeti beklenen bir sonuç olarak görülmektedir. Tablo 4: 2007-2012 Döneminde En Yüksek Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi İthalatı Yapan 20 Ülke ve Türkiye nin Bu Ülkelere İhracatı (Milyon Dolar) Avrupa Birliği 27 Diğer Asya Kuzey Amerika 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Almanya H 64 42 39 59 92 70 T 12.532 13.005 6.845 11.850 15.942 12.035 Avusturya H 0 0 0 1 1 1 T 1.792 2.298 1.402 2.321 2.812 2.125 Belçika H 39 37 14 12 31 34 T 6.311 6.339 3.755 6.121 7.293 5.964 Finlandiya H 13 0 0 0 0 0 T 2.174 1.448 784 1.568 1.656 1.526 Fransa H 17 15 7 9 8 10 T 2.910 3.334 1.684 2.432 3.214 2.715 Hollanda H 97 67 45 109 126 89 T 4.143 3.827 2.599 4.062 5.339 3.994 İngiltere H 65 67 40 59 67 45 T 4.330 5.283 2.584 3.942 5.159 4.260 İspanya H 18 33 18 25 20 17 T 4.295 4.848 2.279 3.645 5.127 4.039 İtalya H 19 15 12 11 22 19 T 5.052 6.048 2.950 5.286 7.506 5.368 Endonezya H 0 2 0 5 9 3 T... 1.397 1.883 1.640 Güney H 1 1 1 3 2 1 Kore T 7.034 8.226 5.034 7.556 10.068 7.584 Hindistan H 6 7 8 13 19 11 T.. 3.375 4.670 6.982 5.009 Hong Kong H 17 9 9 9 17 12 T 3.301 3.990 3.689 4.210 5.131 4.064 Japonya H 0 0 0 1 4 3 T 4.730 4.807 2.944 4.807 6.454 4.748 Malezya H 1 5 1 0 1 3 T.. 1.088 1.646 1.945 1.559 Tayvan H 2 6 7 5 2 3 T.. 2.276 3.986 4.455 3.572 Çin H 40 51 44 45 55 70 T 19.158 21.683 22.324 31.413 40.365 26.989 A.B.D. H 12 8 5 7 18 12 T 5.961 6.474 4.146 6.115 7.617 6.063 17

Yakın ve Orta Doğu Kanada H 0 0 0 0 0 0 T 3.509 4.676 3.416 3.502 4.364 3.894 B.A.E. H 1 0 1 2 4 6 T. 2.018... 2.018 H: Türkiye İhracatı, T: İlgili Ülke İthalatı Ülkelerin 2012 yılına ait ithalat değerleri henüz açıklanmadığından, 2012 yılı için son 5 yılın ortalama değeri esas alınmıştır. Grafik 8: 2007-2012 Döneminde En Yüksek Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi İthalatı Yapan 20 Ülke ve Türkiye nin Bu Ülkelere İhracatı (Milyon Dolar) H: Türkiye İhracatı, T: İlgili Ülke İthalatı Çubuklar, 2007-2012 dönemindeki ülkelerin yıllık ortalama ithalatını ve Türkiye'nin bu ülkelere yıllık ortalama ihracatını göstermektedir. 2007-2012 döneminin en önemli su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ithalatçıları 2012 yılı değerlerine göre sırasıyla Çin (26,9 milyar dolar), Almanya (12 milyar dolar), G. Kore (7,5 milyar dolar), A.B.D. (6 milyar dolar) ve Belçika (5,9 milyar dolar) dır. 2007-2012 döneminde su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe en yüksek ithalatı, ortalama 26,9 milyar dolar ile Çin yapmaktadır. Türkiye nin söz konusu dönemde 18

Çin e ihracatı ise 70 milyon dolar düzeyindedir. Türkiye, Çin su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ihtiyacının %0,2 sini karşılamaktadır. Ortalama 12 milyar dolarlık su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ithal eden Almanya ya Türkiye nin ihracatı 70 milyon dolardır ve bu değer Almanya nın sektöre ilişkin ithalatının %0,5 ine tekabül etmektedir. Türkiye nin su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründeki en büyük ilk 20 ithalatçı ülkeye olan ihracatı çok küçük değerlerde kalmaktadır. Tablo 5: 2007-2012 Döneminde En Yüksek Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi İhracatı Yapan 20 Ülke ve Türkiye nin Bu Ülkelerden İthalatı (Milyon Dolar) Avrupa Birliği 27 Avustralya ve Yeni Zelanda Diğer Afrika Diğer Asya Diğer Avrupa (A.B Hariç) Kuzey Amerika 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Almanya H 12.133 13.324 7.853 12.419 15.783 12.303 T 110 189 135 340 313 263 Belçika H 3.176 3.479 2.356 3.418 4.429 3.372 T 271 443 351 587 564 545 Fransa H 6.363 6.769 3.905 6.426 7.853 6.263 T 18 25 32 102 141 225 Hollanda H 6.673 6.465 4.446 7.122 9.351 6.811 T 333 496 420 675 558 820 İngiltere H 7.328 8.430 5.235 7.983 10.046 7.805 T 763 800 261 603 913 1.020 İspanya H 1.314 1.267 1.208 2.342 3.336 1.893 T 3 3 3 4 30 96 İtalya H 1.680 1.838 1.380 2.019 2.280 1.839 T 3 27 3 60 52 70 Polonya H 1.411 1.741 964 1.635 2.053 1.561 T 10 10 8 24 25 19 Çek H 1.218 1.587 1.119 1.816 2.132 1.574 Cumhuriyeti T 0.. 0 0 0 Avustralya H 1.560 1.745 1.355 1.935 2.189 1.757 T 4 8 3 0.. Güney Afrika H 1.519 1.713 1.134 1.443 1.899 1.542 T.... 0 15 Güney Kore H 1.444 1.578 1.286 1.458 1.828 1.519 T 0 0 0 0 1 0 Hong Kong H 2.706 2.798 2.842 3.019 2.996 2.872 T. 0... 0 Japonya H 6.199 7.275 6.382 7.368 9.013 7.248 T 0 0 0. 0 0 İsviçre H 1.368 1.609 1.023 1.703 2.079 1.557 T 0 0 0 0 0 0 Rusya F. H 2.272 2.423 731 1.253 1.719 1.680 T 1.134 1.229 368 579 1.062 974 A.B.D. H 23.548 29.985 22.616 30.462 40.495 29.421 T 1.305 2.748 1.038 1.621 2.695 2.687 Kanada H 4.646 5.166 3.458 4.838 6.582 4.938 T 118 256 97 52 342 157 19

Orta Amerika ve Karayipler Yakın ve Orta Doğu Meksika H. 2.143 1.357 1.911 2.303 1.928 T 1 3.. 0. B.A.E. H. 1.852... 1.852 T 4 1. 4 4 3 H: İhracat, T: İthalat Ülkelerin 2012 yılına ait ithalat değerleri henüz açıklanmadığından, 2012 yılı için son 5 yılın ortalama değeri esas alınmıştır. Grafik 9: 2007-2012 Döneminde En Yüksek Su Temini, Kanalizasyon, Atık Yönetimi İhracatı Yapan 20 Ülke ve Türkiye nin Bu Ülkelere İthalatı (Milyon Dolar) H: İhracat, T: İthalat Çubuklar, 2007-2012 dönemindeki ülkelerin yıllık ortalama ihracatını ve Türkiye'nin bu ülkelerden yıllık ortalama ithalatını göstermektedir. 2007-2012 döneminde su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi ihracatında A.B.D. (29,4 milyar dolar), Almanya (12,3 milyar dolar), İngiltere (7,8 milyar dolar), Hollanda (6,8 milyar dolar) ve Fransa (6,2 milyar dolar ) önde gelen ülkelerdir. Türkiye nin söz konusu sektörde 2011 yılında ihracatı 610 milyon dolar, ithalatı ise 10 milyar dolar düzeyindedir ve dış ticaret açığı vermektedir. Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe en çok ithalat yapan üçüncü ülke Türkiye dir. 20

Sektörde en büyük ihracatçı olan A.B.D. den Türkiye nin ithalatı 2,7 milyar dolar ile Türkiye nin sektöre ilişkin toplam ithalatının %26 sını karşılamaktadır. Su temini, kanalizasyon ve atık yönetimi sektöründe Avrupa Birliği ülkelerinin 2011 yılı ihracatı 57,2 milyar dolar ile toplam ihracatın %35 ine karşılık gelmektedir. Bölgesel olarak Avrupa Birliği ni 34,3 milyar dolar ile Kuzey Amerika takip etmektedir. Kuzey Amerika nın sektörün toplam ihracatı içindeki payı %21 dir. Tablo 6: Rejim Türüne Göre Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi Sektörü Dâhilde İşleme (Milyon Dolar) Yıl DİR İhracat Toplam İhracat İhracattaki Pay DİR İthalat Toplam İthalat İthalattaki Pay 2007 23 455 5% 2.960 5.809 51% 2008 27 407 7% 4.764 9.169 52% 2009 9 310 3% 2.406 4.361 55% 2010 3 440 1% 3.288 7.380 45% 2011 29 610 5% 3.101 10.189 30% 2012 32 509 6% 3.394 9.855 34% Kaynak: GTB 21