ÖĞRETMEN ADAYLARININ AKADEMĠK BAġARILARI VE SAHĠP OLDUKLARI ÖĞRETMEN YETERLĠKLERĠ ARASINDAKĠ ĠLĠġKĠ Yrd. Doç. Dr. Sevinç MERT UYANGÖR ArĢ. Gör. Mevhibe KOBAK Balıkesir Üniversitesi Necatibey Fakültesi OFMAEMatematik i Özet: Öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında verilen eğitimin öğretmen adaylarının öğretmen yeterliliklerini nasıl etkilediğini ortaya koyabilmek amacıyla gerçekleştirilen bu çalışmada, betimsel nitelikli tarama modeli benimsenmiştir. 20112012 eğitim öğretim yılı Balıkesir Üniversitesi Necatibey Fakültesi İlköğretim Matematik Öğretmenliği bölümünde öğrenim gören 150 öğretmen adayı çalışmaya katılmıştır. Yapılan analizler sonucu öğretmen adaylarının öğrenme ve öğretme süreçleri ile ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşleri yeterliyim düzeyindedir. Ayrıca cinsiyete göre öğretmen yeterlikleri arasında erkek öğretmen adayları lehine ve öğretmenlik mesleğini tercih durumuna göre öğretmen yeterlikleri arasında mesleği isteyerek tercih edenler lehine anlamlı farklılık bulunmuştur. Öğretmenlerin akademik başarıları ile öğretmen yeterlikleri arasında anlamlı bir ilişki dığı sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki yeterlik alanlarında kendilerini ne kadar yeterli hissettiklerinin yanı sıra açık uçlu sorular yardımıyla nedenleri ortaya koyulmaya çalışılmış, öğrenci görüşlerine yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Öğretmen Adayları, Öğrenme Öğretme Süreci, Ölçme Değerlendirme, Öğretmen Yeterlikleri 1. GĠRĠġ Bilim ve teknolojideki hızlı gelişmeler toplumun her alanını etkilediği gibi eğitim sistemini de etkilemiş, bu gelişmeler eğitim programlarında yenilenmesini zorunlu kılmıştır (Kaptan ve Kuşakçı,2002). Nitekim, Milli Bakanlığı (MEB) tarafından dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak öğretim programlarında köklü değişikliklere gidilerek ilköğretim matematik dersi öğretim programları yenilenmiştir. Yapılandırmacı öğrenme yaklaşımının benimsendiği bu programlardan beklenen verimin alınması için nitelik olarak yetkin öğretmenlere ihtiyaç vardır (Numanoğlu ve Bayır,2009). Öğretmenlerin istenilen nitelikte olabilmeleri bir takım standartların sına bağlıdır. Bu standartları sağlayacak yollarından birisi de öğretmen yeterlikleridir (Seferoğlu,2004). Yeterlik, Bir meslek alanına özgü görevlerin yapılabilmesi için gerekli olan mesleki bilgi, beceri ve tutumlara sahip durumu, Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri Öğretmenlik mesleğini etkili ve verimli biçimde yerine getirebilmek için sahip olunması gereken genel bilgi, beceri ve tutumlardır. olarak ifade edilmektedir (MEB 2008). Milli Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve i Genel Müdürlüğü (2006) ise öğretmenlerin sahip sı gereken mesleki genel yeterlikleri; Kişisel ve Mesleki DeğerlerMesleki Gelişim, Öğrenciyi Tanıma, Öğrenme ve Öğretme Süreci, Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme, OkulAile ve Toplum İlişkileri, Program ve İçerik Bilgisi k üzere 6 yeterlik alanı, 31 alt yeterlik ve 233 performans göstergesi belirlemiştir. Milli Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme ve i Genel Müdürlüğü yayımladığı öğretmen yeterliklerini aşağıdaki amaçlarla kullanacağını ifade etmektedir: Öğretmen yetiştirme politikalarının belirlenmesi, Öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarının hizmet öncesi öğretmen yetiştirme programları, Öğretmenlerin hizmet içi eğitimi, Öğretmenlerin seçimi, Öğretmenlerin iş başarımlarının, performanslarının değerlendirilmesi, Öğretmenlerin kendilerini tanıma ve kariyer gelişimleri. Öğretmenlerin nitelikli ve belirtilen yeterliklere sahip olacak şekilde yetiştirilmesinde hizmet öncesi eğitim diğer bir deyişle öğretmen yetiştirme programları önem kazanmaktadır (Çaycı,2011; Yeşilyurt,2011).
Öğretmenlere istenilen niteliklerin kazandırılması için eğitimin nin arttırılması ve Milli sisteminin ihtiyaç duyduğu nitelikli öğretmeni yetiştirme çabaları çerçevesinde eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılması gündeme gelmiş ve Yükseköğrenim Kurulu nun girişimleriyle eğitim fakültelerindeki lisans programları yeniden düzenlenmiştir. Yeniden yapılandırmayla 1998 1999 öğretim yılında uygulamaya konan ve daha sonra bu öğretim programları üzerinde güncellemeye gidilerek 20062007 öğretim yılında son hali verilen öğretim programlar uygulamaya devam etmektedir. Düzenlemelerle halen uygulanan ilköğretim matematik öğretmenliği lisans programları genel kültür, öğretmenlik meslek bilgisi ve alanalan eğitimi derslerinden oluşmaktadır (YÖK,2007). Baki (1996;1997) matematik dersinin öğretimi için alan bilgisi, eğitim bilgisi ve alan eğitimi bilgisinin öğretmende bulunması gerektiğini belirtmektedir (Peker,2009). Ancak öğretmen yeterlikleriyle ilişkilerinin ne düzeyde olduğuna dair bir çalışmaya rastlanmamıştır. Öğrenme öğretme süreçleri alanındaki yeterlikler, öğretmenlik mesleğinin uygulama sürecini kapsaması; ölçme değerlendirme alanındaki yeterlikler ise öğretme öğrenme sürecinde, öğrenciye kazandırılmak istenen bilgi, beceri, tutum ve değerleri kazanıp kazanmadığının belirlenmesi, öğrencide öğrenmenin gerçekleşip gerçekleşmediğinin saptanmasının yanı sıra süreçle ilgili öğretmene geri bildirim vermesi nedeniyle önemlidir (MEB,2007). Bu nedenler göz önüne alınarak çalışmada öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerinin incelenmesine gereksinim duyulmuştur. Bu bağlamda öğretmen adaylarına alan, alan eğitimi ve eğitim alanında verilen derslerin öğretmen adaylarının öğretmen yeterliklerine etkisinin incelenmesinin önem taşıdığı düşüncesindeyiz. 1.1. AraĢtırmanın Amacı Bu araştırma, öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında verilen eğitimin öğretmen adaylarının öğretmen yeterliliklerini nasıl etkilediğini ortaya koyabilmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla araştırmanın problemi şu şekilde ifade edilebilir: Öğretmen adaylarının akademik başarıları ile sahip oldukları öğretmen yeterlikleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Bu doğrultuda aşağıdaki alt problemlere yanıt aranmıştır: 1. Öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşleri nelerdir? 2. Öğretmen adaylarının eğitim, alan ve alan eğitimi derslerindeki akademik başarılarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine etkisi var mıdır? 3. Öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşlerinin nedenleri nelerdir? 2. YÖNTEM Öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında verilen eğitimin öğretmen adaylarının öğretmen yeterliliklerini nasıl etkilediğini ortaya koyabilmek amacıyla gerçekleştirilen bu çalışmada, var olan durumu olduğu gibi ortaya koymaya yönelik betimsel nitelikli tarama modeli benimsenmiştir (Karasar,2008). Çalışma, 20112012 eğitim öğretim yılı bahar yarıyılı Balıkesir Üniversitesi, Necatibey Fakültesi ilköğretim matematik öğretmenliği bölümünde öğrenim gören 47 si erkek 103 ü bayan 150 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme süreçleri alanındaki yeterlikleri ve söz konusu öğretmen adaylarının akademik başarılarının öğretmen yeterlikleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla Yavuz (2011) tarafından geliştirilen Öğrenme Öğretme Süreçleri ve Ölçme Değerlendirme Yeterlikleri Anketi ile araştırma verileri toplanmıştır. 4 likert tip halinde geliştirilen bu anket, aynı zamanda bu
Öğrenme Öğretme Süreçleri yeterlik alanlarına ilişkin kendilerini yeterliyetersiz hissetmelerinin nedenlerine ilişkin açık uçlu sorular da içermektedir. Ayrıca öğretmen adaylarının akademik başarı durumlarına ilişkin veriler fakülte kayıtlarından 20112012 eğitim öğretim yılı güz dönemi sonu itibariyle elde edilmiştir. Araştırma da elde edilen nicel verilerin çözümlenmesinde SPSS 17 paket programı kullanılmış, veriler.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Öğretmen adaylarının yeterlikleri aritmetik ortalama ve standart sapma olarak sunulmuştur. Ölçeğe verilen yanıtların değerlendirilmesinde grupların içindeki puan aralıklarının genişliği belirlenmiştir. Bu araştırmada, grup aralık katsayısı değeri ölçme sonuçları dizisindeki en büyük değer ile en küçük değer arasındaki farkın belirlenen grup sayısına bölünmesiyle (Kan, 2009) hesaplanmıştır. Öğretmen adaylarının ve öğretmenlerinin ölçeğe vermiş oldukları yanıtların değerlendirilmesinde aritmetik ortalamanın değerlendirme aralığı (4 1)/4=0.75 olarak belirlenmiştir. Buna bağlı olarak aşağıdaki aralıklar esas alınmıştır: yetersizim (1.00 1.75), çok az yeterliyim (1.76 2.50), yeterliyim (2.51 3.25) ve çok yeterliyim (3.26 4.00). Farklılıkları incelemeye yönelik bağımsız örneklemler için t testi ve öğretmen adaylarının akademik başarıları (alan, alan eğitimi, eğitim bilimleri) ile öğretmen yeterlikleri arasındaki ilişkiyi incelemek üzere Pearson korelasyon analizinden yararlanılmıştır (Büyüköztürk, 2010). Araştırmada açık uçlu sorulardan elde edilen nitel verilerin çözümlenmesinde, nitel veri analiz tekniklerinden içerik analizi kullanılmıştır. Bu verileri verilerin kodlanması, temaların bulunması, kodların ve temaların düzenlenmesi ile bulguların tanımlanması ve yorumlanması olarak dört aşamada analiz edilmiştir (Yıldırım ve Şimşek, 2008). Görüşmelerden aktarılan ifadelerde, öğrencilerin kimliklerinin gizliliğinin korunması amacıyla isimleri kullanılmamış, her öğrenci numaralandırılarak kodlanmıştır. 3. BULGULAR VE YORUM Bu bölümde, araştırma sonuçlarına ilişkin elde edilen bulgular tablolar halinde sunulmuş ve değerlendirilmiştir. 3.1. Birinci Alt Probleme ĠliĢkin Bulgular ve Yorum Çalışmada öncelikle öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki öğretmen yeterliklerine yönelik görüşlerini ortaya çıkarmaya yönelik ölçeğin genelinden ve alt boyutlarından elde edilen puanlar incelenmiştir. Bunun için betimsel istatistik analizi yapılmış, puanlara ilişkin değerler tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 Öğretmen Adaylarının Öğrenme Öğretme Süreçleri ve Ölçme Değerlendirme Alanındaki Yeterliklerine İlişkin Görüşleri Alt Boyut N S Dersi Planlama 150 2.69 0.63 Materyal Hazırlama 150 2.84 0.59 Öğrenme Ortamlarını Düzenleme 150 2.68 0.76 Ders Dışı Etkinlikler Düzenleme 150 2.33 0.79 Farklılıkları Dikkate Alarak Öğretimi Çeşitlendirme 150 2.64 0.64 Zaman Yönetimi 150 2.67 0.64 Davranış Yönetimi 150 2.61 0.67 Toplam 150 2.64 0.35
Ölçme değerlendirme Ölçme Değerlendirme Yöntem ve Tekniklerini Belirleme 150 2.67 0.72 Değişik Ölçme Tekniklerini Kullanarak Öğrencilerin 150 2.65 0.79 Öğrenmelerini Ölçme Verileri Analiz Ederek Yorumlama, Geri Bildirim Sağlama 150 2.56 0.78 Sonuçlara Göre Öğrenme Öğretme Sürecini Gözden Geçirme 150 2.73 0.63 Toplam 150 2.66 0.54 Genel Toplam 150 2.64 0.37 Tablo 1 de görüldüğü gibi öğretmen adaylarının ders dışı etkinlikler düzenleme ( =2,33) boyutundaki görüşleri çok az yeterliyim, dersi planlama ( =2,69), materyal hazırlama ( =2,84), öğrenme ortamlarını düzenleme ( =2,69), öğrenme ortamlarını düzenleme ( =2,68), bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeşitlendirme ( =2,64), zaman yönetimi ( =2,67) ve davranış yönetimi ( =2,61) alt boyutlarındaki yeterliklerine ve ölçeğin geneline ( =2,64) ait görüşleri ise yeterliyim düzeyindedir. Bu bulgu öğretmen adaylarının öğrenme ve öğretme süreçleri alanında kendilerini yeterli gördükleri şeklinde yorumlanabilir. Ayrıca öğretmen adayları, ölçme değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme ( =2,67), değişik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencilerin öğrenmelerini ölçme( =2,65) verileri analiz ederek yorumlama ( =2,56) geri bildirim sağlama sonuçlara göre öğrenme öğretme sürecini gözden geçirme ( =2,73) alt boyutlarındaki yeterliklerine ve ölçeğin geneline( =2,66) ait ilişkin görüşleri yeterliyim düzeyindedir. Bu bulgudan yola çıkarak öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme alanında kendilerini yeterli düzeyde gördükleri söylenebilir. Ayrıca öğretmen adaylarının cinsiyete ve öğretmenlik mesleğini tercih etme durumuna göre görüşlerinde anlamlı bir farklılık olup dığını ortaya çıkarmak için öğretmen yeterliklerine ilişkin puanlar normal dağılım gösterdiğinden ilişkisiz örneklemler için t testi kullanılmıştır (Büyüköztürk, 2010). Yapılan t testi sonuçları Tablo 3 ve 4 de sunulmuştur. Tablo 3 Öğretmen Adaylarının Cinsiyet Değişkenine Göre Yeterliklerine İlişkin Görüşleri Alan Cinsiyet N X S sd t p Öğrenme Öğretme Bay 47 2.75 0.35 Süreçleri Bayan 103 2.59 0.35 148 2.696 0.008 Bay 47 2.76 0.60 Ölçme Değerlendirme 148 1.632 0.012 Bayan 103 2.61 0.51 Öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanında yeterliklerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılık olup dığına yönelik yapılan t testi sonucu erkek ve bayan öğretmen adaylarının yeterliklerine ilişkin görüşleri arasında erkek öğretmen adayları lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur(p<.05). Bu bulgudan erkek öğretmen adaylarının kendilerini öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanında bayan öğretmen adaylarına göre daha yeterli gördükleri söylenebilir. Tablo 4 Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğini Tercih Durumuna Göre Yeterliklerine İlişkin Görüşleri Alan Öğrenme Öğretme Süreçleri Ölçme Değerlendirme Tercih durumu N X S sd t p Ġsteyerek 88 2.72 0.37 Ġstemeyerek 60 2.52 0.29 146 3.552 0.001 Ġsteyerek 88 2.68 0.62 Ġstemeyerek 60 2.63 0.38 146 2.519 0.004
Tablo 4 de öğretmenlik mesleğini isteyerek tercih eden ve istemeyerek tercih eden öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanında yeterliklerine ilişkin görüşleriyle ilgili bulgular yer almaktadır. Bu bulgulardan öğretmenlik mesleğini isteyerek tercih eden ve istemeyerek tercih edenler arasında isteyerek bu mesleği tercih edenler lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p<.05). Bu bulgu öğretmenlik mesleğini isteyerek tercih eden öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanında kendilerini daha yeterli gördükleri şeklinde yorumlanabilir. 3.2. Ġkinci Alt Probleme ĠliĢkin Bulgular ve Yorum Öğretmen adaylarının akademik başarıları ile yeterlikleri arasındaki ilişkiyi incelemeye yönelik kullanılan Pearson korelasyon katsayısı sonuçlarına dair bulgular tablo 5 de verilmiştir. Tablo 5 Akademik Başarıları ile Öğretmen Adaylarının Yeterlikleri Arasındaki İlişki Akademik Öğrenme Öğretme Süreci Ölçme Değerlendirme BaĢarı r p N r p N 0.060 0.468 150 0.059 0.472 150 Alan 0.035 0.675 150 0.019 0.813 150 Alan i 0.058 0.483 150 0.067 0.414 150 BaĢarı 0.018 0.822 150 0.006 0.946 150 r : Pearson Korelasyon Katsayısı N: Kişi Sayısı Öğretmen adaylarının eğitim, alan ve alan eğitimi derslerinin ortalaması ve genel başarıları ile yeterlikleri arasındaki ilişkiyi incelemek üzere yapılan korelasyon analizi sonucu alan eğitimi dersleriyle pozitif yönde; eğitim, alan ve genel başarılarıyla negatif yönde anlamlı yan bir ilişki bulunmuştur (p>.05). Bu bulgudan öğretmen adaylarının lisans eğitimi boyunca aldıkları eğitimin öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ile ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine etkisi dığı söylenebilir. 3.3. Üçüncü Alt Probleme ĠliĢkin Bulgular ve Yorum Öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşlerinin nedenleri, temalar ve alt temalar olarak analiz edilerek, Tablo 6 da verilmiştir.
Çok YeterliyimYeterliyim Tablo 6 Öğretmen Adaylarının Öğrenme Öğretme Süreçleri Alanındaki Yeterliklerine İlişkin Tema ve Alt Temalar Dersi Planlama Materyal Hazırlama Zaman Yönetimi DavranıĢ Yönetimi Alınan eğitimin Hazırlanan Ödev ve Sunumlar Fazlasıyla Plan Hazırlama Özellikler Düzenli Yaşama Alana Hakimiyet Verimli Öğretimi Hedefleme Özel dersler/ders haneler Lisans Dersleri Kapsamında Zaman Zamanı etkili kullanma Öğr. Tek. ve Mat. Gel.dersinin Alan eğt derslerinde uygulama imkanı Öğretmenlik uygulamasın da uygulama imkanı Özellikler Yeterlik teknolojik yeterlik Yaratıcılık Öğretime Etkisi Kalıcı Öğrenme Öğrenme Ortamlarını Düzenleme eğitimin öğretmenlik uygulaması lisans dersleri kapsamında özellikler bilgi sahibi otoriter kontrollü fiziki ortama hakim Öğrenen Özellikleri Öğrencinin gelişim özelliklerini dikkate alma farklılıkları dikkate alma Öğrencilerin genel uyarılmışlık düzeylerini dikkate alma Ders DıĢı Etkinlikler Düzenleme Öğretime Etkisi Kalıcı öğrenme etkili öğrenme sosyalleştirm e ders dışı ilişkilendirm e öğretmenlik uygulaması özellikler sosyal iletişim kurabilme Farklılıkları Dikkate Alarak Öğretimi ÇeĢitlendirme Öğretime Etkisi kalıcı öğrenme öğrenmeyi kolaylaştırma istenilen öğrenme ortamını oluşturma in Özel ders/özel kurumlar lisans dersleri kapsamında Uygulama okullarında Özellikler farklılıkları dikkate almayı önemseme Öğrenen Özellikleri öğrencileri n gelişim özelliklerin i dikkate alma öğrencileri n dikkat sürelerini dikkate alma eğitimin öğretmenli k uygulamas ının Özel ders/kursla r öğretmenli k uygulamas ı lisans derleri sırasında sunum ve projeler eğitimin Öğretmenli k uygulamas ının ve deneyim sağlaması özellikler Sabırlı etkili iletişim beceri esnek empati yapma
Dersi Planlama Çok Az YeterliyimYetersiz Derslerin teorikte işlenmesi deneyimsiz Bilgi Eksikliği Alana hakim ma Yöntem ve Teknikler Konusunda Yetersiz Olma Ders Planı Hazırlama yetersiz Mesleği İstemeyerek Tercih Etme eğitimin Özellikler Materyal hazırlama için gerekli yetenek eksikliği Materyale ilgi duyulmamas ı Yaratıcılığın ması Bilgi Eksikliği Materyal hazırlama bilgi eksikliği Kazanımlara hakim ma Zaman zaman alması Konu Yapısı Materyal kullanılabile cek konu sayısının azlığı Donanım Okulun fiziki imkanlarının deneyimsiz in Derslerin teorikte işlenmesi Bireye ait özellikler sorumluluk almak istememe öğrencilerle ders dışında vakit geçirmek istememe otoriteyi kaybetme endişesi deneyimsiz uygulama yapma imkanı bulamama eğitimin verilen eğitimin teorik sı Bilgi Eksikliği Ders dışı etkinlikler prosedür derslerin teorik işlenmesi öğretmenlik uygulamasının Zaman konuları yetiştirememe endişesi bireyleri tanımak için gereken süre Özellikler düşük özyeterlik inancı Farklı bireylere yönelik öğretimi çeşitlendirmen in zor olduğu endişesi Bilgi Eksikliği Öğretimi çeşitlendirme bilgi eksikliği deneyimsiz si z Öğretim Programı Hedeflene n kazanımın fazla sı Öğrenen Özellikleri farklılıklar Bilgi eksikliği davranış yönetimi sınıf yönetimi Karşılaşabi leceği öğrenci davranışlar ı deneyimsiz özellikler iletişim becerisinin sınıf hakimiyeti yetersizlik Öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşlerinin nedenlerine ilişkin sıklıkla tekrar eden ve alt temaları destekleyici ifadeler şu şekildedir: Tablo 7 Öğretmen Adaylarının Öğrenme Öğretme Süreçleri Alanındaki Yeterliklerine İlişkin Görüşlerinin Nedenleri Ne öğreteceğimi biliyorum. Bu öğreteceklerimi bir düzen üçünde sunmanın daha yararlı olacağını düşünüyorum bu yüzdende yeterli lıyım Ö14 Okul hayatım boyunca hem özel ders veren kurumlarda hem de staj okullarında ders verdim. Bu tecrübelerim sayesinde ders planı hazırlamada yeterli hale geldiğimi düşünüyorum. Ö40 Ders anlatımına hazırlıksız gelmiyorum. Anlatacaklarımı bir kâğıda sıralıyorum bu şekilde anlatacaklarımı unutmamış ve zamanı etkili kullanmış oluyorum. Ö46 Sadece ders anlatırken değil, hayatımı bir plan ve program dahilinde yaşayan biriyim. Bu da öğretim etkinliklerinde ders planına önem vermemi sağlıyor. Ö50 Ders planı hazırlamak için bilgi birikimine sahip k ve alana hakim k gerekmektedir. Bende buna ilişkin dersleri aldığımızı düşünüyorum. Ö52 Derslerimiz teorik kalıyor uygulamaya geçmek zor oluyor Ö2 Sınıftaki sunumlarımızda ders planı hazırlayarak eksikliklerimizi de görerek öğrendim. Ö68 Öğretmenlik uygulamasının sadece 4. Sınıfta sı, süreçte uygulamada bulunmamız nedeniyle yetersizim Ö5 Herhangi bir yöntem teknik yeterli bir bilgim yok. Bu da ders planı hazırlamadaki yeterliklerimi etkiliyor. Ö42
Farklılıkları dikkate alarak öğretimi çeģitlendirme Ders DıĢı Etkinlikler Düzenleme Öğrenme Ortamlarını Düzenleme Materyal Hazırlama Aldığımız materyal geliştirme dersi sayesinde yeterli bilgi sahibi olduk. Ayrıca çoğu derslerde hazırladığımız materyaller ile deneyim kazandım Ö52 Üniversitede hazırladığımız proje ve sunumlarda fazlasıyla materyal hazırladık. Hiç zorlanmadım ve severek yaptım. Ö12 Teknolojik araç kullanımı ve internetle çok ilgiliyim. Yararlı sitelerden ve yazılımlardan faydalanılabilir. Ö10 Etkili Öğrencinin dikkatini çekebilecek görsel ve konuyu somutlaştıran materyaller hazırlayabilirim. Ö15 Yaratıcı olduğumu ve öğrencilerin ilgi alanlarını bildiğimi düşünüyorum. Ö35 Yeterli olduğumu düşünmüyorum. Çünkü aldığımız materyal dersinde hazırladığımız materyalleri etkin olarak kullanamadık. Herkes kendi konusuyla ilgilendi Ö7 Matematiğin yapısından dolayı her konuya uygun materyal hazırlamak zordur. Ö38 derslerinde almış olduğumuz eğitim, stajda bize yaratılan fırsatları ve özel öğretim yöntemleri dersinde yapmış olduğumuz mikro öğretimler ile kendimi daha iyi geliştirme imkanı buldum. Ö4 Topluma hizmet uygulamaları dersi kapsamında bir ilköğretim okulunda öğrencilere ders verdim. Sınıf ortamında birebir bulununca düzenli bir öğrenme ortamının faydalarını gördüm ve kendimi geliştirme imkanı buldum. Ö17 Uygulama sınıflarımızda verimli ders işlemek için uygun yöntem ve teknikleri kullanarak öğrenme ortamlarını düzenleme fırsatı buldum. Ö29 Öğrencilerin genel uyarılmışlık düzeyini artırmada önemli bir rolü olduğunun bilincindeyim. Bu yüzden her öğretmen bu konuda yeterli lıdır. Ö103 Uygulamaya çok vakit ayıramadığımız için Öğrendiğimiz teorik bilgileri uygulayamıyoruz Ö5 Sosyal biriyim. Bu yüzden ders dışı etkinlikleri düzenlemede yeterli olacağımı düşünüyorum. Ö19 Ders dışı etkinlikler sosyal hayatla derslerin ilişkilendirilmesini sağlar. Böylece öğrenilen bilginin pekişmesini sağlar. Böylece bilginin kalıcılığı artar. Ö30 Sınıf ortamı dışında bir etkinlik düzenleme imkanımız dığı için ne tarz etkinlikler yapılabileceği yeterli bilgiye sahip değilim. Ö3 Bu konuları sadece teoride öğrendiğimizi düşünüyorum. Uygulamalar kendime çok güvenemiyorum Ö18 Öğrenenler üzerinde otoritemi kaybedeceğimden endişeleniyorum. Ö24 Daha önce yapmadım ama fazla sorumluluk gerektirdiğini düşünüyorum Ö37 Bilgim var ancak okul dışında öğrencilerle vakit geçirmek istemem. Ö45 Bu konuda yeterli eğitim almadığımızı düşünüyorum Ö48 Ders dışı etkinlikler düzenlemek için gerekli prosedürleri bilmiyorum. Ö87 Ders dışı etkinlik uygulayabileceğimiz bir ortam dı. Daha çok ders içi etkinliklerle ilgilendik. Ö96 farklılıkları dikkate alarak öğretim yapıldığında her bireyim öğrenmesine imkan sağlanır. Ayrıca kalıcı öğrenme sağlanır. Ö4 Her birey değerlidir. Aynı eğitimi alacaklarsa hepsinin bundan faydalanmasını isterim. Birisi öğrenirken diğerinin öğrenememesi beni rahatsız eder. Ö10 derslerinde aldığımız eğitimin yeterli olduğunu düşünüyorum. Uygulayabilmek yaratıcılığa kalmış Ö18 Her öğrenci aynı şekilde öğrenemeyebilir. Amacımız her öğrenciye bir şekilde ulaşmak lıdır. Bu konuda kendimi geliştirebildiğimi düşünüyorum. Ö30 Geçen sene bir okulda matematik kursu açmıştık. Orada olimpiyat sınavlarına hazırlanan öğrencilerde vardı, dersle ilgisi yanlarda. Bu kursta her öğrencinin özelliklerini düşünerek öğretim yapma kendimi geliştirdim. Ö47 Konuyu yetiştirmeendişesi ile bireysel farklılıkları dikkate almadan konuyu sunuyoruz. Bu nedenle yeterli değilim. Ö7 farklılıkları bir bakışta anlayacak kadar usta, tek düze anlatılması gerektiğini düşünecek kadar çırak değilim. Ö14 Teorik olarak bireysel farklılıkları dikkate alarak öğretimin çeşitlendirilmesi gerektiğini biliyorum ancak nasıl uygulanacağı bilgim yok Ö23
Çok YeterliyimYeterliyim DavranıĢ yönetimi Zaman yönetimi yeterli olduğumu düşünüyorum çünkü anlatmam gereken konuya ilişkin ders planı hazırladığımda zamanı ayarlamak daha kolay oluyor. Ö1 Özel öğretim yöntemleri gibi derslerde verilen ödevler ve hazırladığımız sunumlar sayesinde deneyim kazandığı düşünüyorum Ö3 Öğrencilerin dikkat sürelerini ve gelişim özelliklerini dikkate alarak dersimi planladığım için zaman yönetimi yeterliyim. Ö40 Öğrenciyle sınıfta ders anlatma imkanım çok dığından ders anlatırken zamanı yetiştirme sorun yaşıyorum. Ö10 Öğretim programında çok fazla konu olduğunu düşünüyorum. Bu da zamanın yetmemesine sebep oluyor. Ö33 Tecrübeyle ilgili olduğu düşünüyorum ama benim yeterli tecrübem yok Ö60 Sınıf içerisinde karşılaşabileceğimiz öğrenci davranışlarına karşı nasıl tepki verilmesi gerektiği hakkında uygulama okulundaki gözlemleri sayesinde yeterli fikir sahibi oldum. Ö15 Ders anlatırken genelde sabırlı ve esnek biriyim. Bu anlamda öğrenci davranışlarını sakince karşılayabileceğimi düşünüyorum. Ö28 Öğrencilerin gelişim özelliklerini dikkate aldığımızda ve karşılıklı sevgisaygı olduğunda davranışları yönetmek daha kolay ktadır. Ö36 Öğrencilerle empati kurarak aramızdaki iletişimi tekili kılabileceğimiz düşünüyorum. Ö42 Üniversitede aldığımız eğitim sayesinde bilgi sahibi olduk ancak öğrendiklerimizi uygulama fırsatımız dı. Ö78 Öğrencilerle iletişim kurmakta zorlanıyorum Ö7 Sınıfta istenmeyen davranışların yönetiminde etkili değilim. Sınıfa hakimiyetimin zayıf olduğunu düşünüyorum. Ö19 Gerek fakültedeki derslerde konu anlatırken gerekse staj okulumdaki sınıflarda davranış yönetimi bir yaşantım dı. Çünkü fakültedeki derslerde öğrenci sınıf arkadaşlarım olduğu için ders esnasında sorun çıkarmadan dinlediler. Uygulama okulunda da yine kendi sınıf öğretmenleri sınıfta olduğu için benim değil o hocanın otoritesi öğrencilere yön verdi. Bu yüzden deneyimsizim ve kendimi yeterli görmüyorum. Ö72 Öğretmen adaylarının ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşlerinin nedenleri, temalar ve alt temalar olarak analiz edilerek, tablo 8 de verilmiştir. Tablo 8 Öğretmen Adaylarının Ölçme değerlendirme Alanındaki Yeterliklerine İlişkin Tema ve Alt Temalar Ölçme değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme DeğiĢik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencileri öğrenmelerini Verileri analiz ederek yorumlama, geri bildirim sağlama Sonuçlara göre öğrenme öğretme sürecini Alınan eğitimin öğretmenlik uygulamasının Kpss sınavına hazırlık aşamasında Öğretim Programı Konuya özgü ölçme değ. Yöntem ve tekniği hakkında bilgi sahibi ölçme özellikler Alternatif ölçme değerlendirme yöntemlerinin gerekliliğine inanama İdealist Öğrenen Özellikleri Öğrencilerin ihtiyaçlarına uygun ölçme değerlendirme tekniklerini kullanabilme farklılıkları dikkate alma Özellikler Yüksek özyeterlik inancı Verileri analiz ederek yorumlama ve geri bildirim sağlamanın önemli olduğuna inanma eğitim derslerinin alan derslerinin Öğrenim görülen bölüme ilişkin Matematik bölümünde verilerin analizine ilişkin alan eğitimi derslerinin yer alması gözden geçirme Özellikler yüksek öz yeterlik inancı öğrenme öğretme sürecinin gözden geçirmenin önemli olduğuna inanma sorgulayıcı Öğretime katkısı Etkili öğrenme
Verileri analiz ederek yorumlama, geri bildirim sağlama DeğiĢik ölçme tekniklerini kullanarak öğrencileri öğrenmelerini ölçme Ölçme değerlendirme yöntem ve tekniklerini belirleme Çok Az YeterliyimYetersiz Alınan eğitimin Derslerin teorik işlenmesi Bilgi Eksikliği Ölçme değ yöntem ve teknikleri bilgi eksikliği Özellikler Öğrendiği teorik bilgiyi uygulamaya aktaramama Düşük öz yetersizlik inancı siz Öğrendiği bilgiyi uygulamaya dökememe Kpss sınavına hazırlık amacıyla teorik bilgiye sahip Bilgi eksikliği Alternatif ölçme değerlendirme tekniklerine ilişkin bilgi eksikliği siz eğitimin verilen eğitimin teorik sı/uygulamaya koyulamaması Bilgi eksikliği verilerin analiz edilmesi ve geri bildirimine ilişkin bilginin yetersiz sı deneyimsiz Bilgi eksikliği Sonuçlara göre öğrenme öğretme sürecini gözden geçirme bilginin yetersiz sı eğitimin yetersiz sı Öğretmen adaylarının ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşlerinin nedenlerine ilişkin sıklıkla tekrar eden ve alt temaları destekleyici ifadeler şu şekildedir: Tablo 9 Öğretmen Adaylarının Ölçme değerlendirme Alanındaki Yeterliklerine İlişkin Görüşlerinin Nedenleri Ölçme değerlendirme dersini iyi öğrendiğimi ve uygulamaya dökebileceğimi düşünüyorum. Ö2 Staj okulunda sınav soruları hazırlama aşamasında bulundum. Hazırladığım sınav soruları değerlendirildi. Ö37 Yeterli bilgiye sahip olduğumu düşünüyorum. Ö40 Ölçme değerlendirme dersinde bu konuda bilgi sahibi olduk. Ama daha çok Kpss ye hazırlanırken bu derse önem vererek çalıştık. Ö54 eksikliğinden dolayı az yeterli olduğumu düşünüyorum. Ö8 Yeterli becerim yok derslerde ölçme değerlendirme teknikleri öğrendik farklılıklarını ve yararlarını biliyorum ancak uygulayamam. Ö21 Bu konuyla ilgili yeterli eğitimi aldığımızı düşünüyorum. Ancak kazandığım bilgiler hep teorik. Onları hayata geçirmek için yeterli değilim. Ö32 farklılıklardan dolayı farklı ölçme değerlendirme tekniklerinin kullanılması gerektiğini düşünüyorum. Ö31 Yeni ve idealist bir öğretmen olacağım için alternatif ölçme araçlarının yararlı olacağı görüşündeyim. Ö49 Ölçme değerlendirme dersinde aldığımız bilgileri uygulayabileceğimiz düşünüyorum. Ö99 sadece yazılı yoklama, çoktan seçmeli test gibi araçlarla öğrencilerin öğrenmelerin doğru olarak ölçülemeyeceğini düşünüyorum. Ö105 Değişik ölçme değerlendirme tekniklerinde gerek okul dersleri gerekse Kpss ye hazırlık aşamasında çalışmalarım sayesinde yeterli bilgiye sahibim Ancak yeterli uygulama alanı bulamadığım için kendimi yetersiz görüyorum. Ö19 Öğrendiğim ölçme değerlendirme tekniklerinin çeşitliliği boşluk doldurma, çoktan seçmeli ve yazılı yoklamadan öteye geçmedi Ö37 Geri bildirimin çok önemli olduğunu düşünüyorum. Şuanda birçok derste geribildirim sağlansa çok daha iyi öğrenirim. Dolayısıyla kendi öğrencilerime de geri bildirim sağlamak isterim. Ö1 Verileri analiz edip yorumlamalarda bulunabilecek bilgi ve donanıma sahibim. Ö3 Değerlendirme sonuçlarını öğrencilerle paylaşacağım. Böyle olunca gerekli dönüt sağlayarak hatalarını görmelerini sağlayacağım Ö22 Bölümümüzde aldığımız istatistik ve olasılık dersi sayesinde verileri analiz etmeyi derinlemesine öğrendik. Ö34 Ölçme değerlendirme yapıldıktan sonra öğrencinin yanıtına göre konunun öğrenilip öğrenilmediği veya ne kadar bilgi sahibi olduğu görülür Ö48 Üst düzey bir yeterlik gerektirdiğini düşünüyorum. Özel bir eğitimden ve deneyimden geçmek gerektiğini düşünüyorum. Böyle bir eğitim almadım. Ö32
Sonuçlara göre öğrenme öğretme sürecini gözden geçirme Öğrenme öğretme süreçlerinin bir bütün olarak ele alınması önemlidir. Bu anlamda değerlendirme sürecin her aşamasında lı, gerekli izleme testleri ve geri bildirimler ile var olan eksikler tamamlanmalıdır. Ö30 Öğrencilerden alınan dönütler sayesinde öğrenme öğretme sürecinin ne kadar etkili olduğunu tekniğimi değiştirmem gerekip gerekmediğini anlayabilirim. Ö43 Öğrencilerin daha iyi öğrenmesini sağlamak amaçlandığında gözden geçirme yapmak bir öğretmen için kaçınılmaz olur. Ö49 Öz eleştiri yeteneğine sahibim. Sınav sonuçlarına göre öğrenme öğretme sürecini başta kendimi eleştirerek düzeltebilirim. Ö128 Yapılan ölçme sonucunda eksikler sı durumunda kullanılan teknikler değiştirilmeli. Ancak bunun nasıl yapılacağına dair pekte bilgimin olduğu söylenemez. Ö21 Bu konuda deneyimsizim Ö39 Öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşleri incelendiğinde öğretmen adaylarının yeterliyetersizliklerinin nedenleri eğitim derslerinin verimli geçtiğini ifade ederken alan eğitimi derslerinin bu bilgilerin uygulama alanı olarak gördükleri söylenebilir. Alan derslerinin ise mezun olunacak bölümün matematik öğretmenliği sı nedeniyle özellikle ölçme ve değerlendirme alanındaki yeterliklerine etki ettiğini ifade etmektedirler. Ancak öğretmen adaylarının öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında verilen eğitimin yeterli ancak teorik olarak verildiğini yeterli uygulama imkanı sağlanmadığı için kendilerini yeterli hissetmedikleri görülmektedir. Alt boyutlara yeterliyim düzeyinde verilen yanıtlar öğretmen adaylarının genelde özel ders, özel okul ve dershanelerde edindikleri deneyime vurgu yaptığını göstermektedir. Özellikle öğretmenlik uygulaması derslerinde kendilerine fırsat sağlanmadığını ifade etmektedirler. Ö37 kodlu öğretmen adayı öğretmen yeterliklerine ilişkin yeterlikyetersizliklerinin nedenlerini şöyle ifade etmektedir: Gerek ders planı hazırlama gerekse ölçme değerlendirme sınıf yönetimi gibi konularda yeterli teorik eğitim alsakta uygulamada çok yetersiziz. Öğretmen uygulaması ve okul deneyimi dersleri tam anlamıyla verimli geçmiyor maalesef. Ö37 Öğretmen adaylarının öğrendikleri teorik bilgiyi uygulamaya fırsatı verilmediğinde kendilerini yetersiz hissetmektedirler. Öğretmenlerin hizmet öncesi eğitimlerinde almış oldukları teorik bilgi ile uygulama arasındaki köprü, öğretmenlik uygulaması dersleri aracılığıyla daha kolay kurulmaktadır (Özkan, Albayrak ve Berber, 2005). Bu anlamda öğretmenlik uygulaması, okul yönetimi gibi derslerin nin arttırılması önem taşımaktadır. 4. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER Öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında verilen eğitimin öğretmen adaylarının öğretmen yeterliliklerini nasıl etkilediğini ortaya koyabilmek amacıyla gerçekleştirilen bu çalışmada öncelikle öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki yeterliklerine ilişkin görüşleri, bu görüşlerinin cinsiyet ve öğretmenlik mesleğini tercih durumuna göre anlamlı bir farklılık olup dığı incelenmiştir. Bu çalışma, öğretmen adaylarının ders dışı etkinlikler düzenleme boyutunda kendilerini çok az yeterli olarak ifade ederken, diğer boyutlarda yeterli gördüklerini göstermektedir. Ayrıca öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanlarındaki yeterliklerine ilişkin görüşleri yeterliyim düzeyindedir. Cinsiyete göre öğretmen yeterliklerini belirlemek için yapılan t testi sonucu istatistiksel açıdan erkek öğretmen adayları lehine anlamlı bir fark bulunmuştur. Ayrıca öğretmenlik mesleğini tercih durumuna göre öğretmen yeterlikleri arasında mesleği isteyerek tercih edenler lehine anlamlı farklılık bulunmuştur. Araştırmanın ikinci alt problemine yanıt aramak amacıyla eğitim, alan ve alan eğitimi derslerinin her biriyle öğretmen yeterliklerinin arasındaki ilişki incelenmiş, ancak istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Öğretmen adaylarının öğrenme öğretme süreçleri ve ölçme değerlendirme alanındaki yeterlikyetersizliklerine ilişkin görüşleri, öğretmen adaylarının yeterliyetersizliklerinin nedenlerini eğitim derslerinin verimli geçtiğini ifade ederken alan eğitimi derslerinin bu bilgilerin uygulama alanı olarak gördüklerini göstermektedir. Alan derslerinin ise mezun olunacak bölümün matematik öğretmenliği
sı nedeniyle özellikle ölçme ve değerlendirme alanındaki yeterliklerine etki ettiğini ifade etmektedirler. Ancak öğretmen adaylarının öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarında verilen eğitimin yeterli ancak teorik olarak verildiğini yeterli uygulama imkanı sağlanmadığı için kendilerini yeterli hissetmedikleri görülmektedir. Alt boyutlara yeterliyim düzeyinde verilen yanıtlar öğretmen adaylarının genelde özel ders, özel okul ve dershanelerde edindikleri deneyime vurgu yaptığı göstermektedir. Özellikle öğretmenlik uygulaması derslerinde de kendilerine fırsat sağlanmadığını ifade etmektedirler. Öğretmen adaylarının öğrendikleri teorik bilgiyi uygulamaya fırsatı verilmediğinde kendilerini yetersiz hissetmektedirler. Bu anlamda öğretmenlik uygulaması, okul yönetimi gibi derslerin nin arttırılması önem taşımaktadır. KAYNAKLAR Büyüköztürk, Ş. (2010). Veri Analizi El Kitabı (12. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Çaycı B. (2011) Sınıf Öğretmenliği Lisans Programındaki Alan i Derslerinin Öğretmen Yeterliği Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Mersin Üniversitesi Fakültesi Dergisi. 7 (2), 112. Kan, A. (2009). Ölçme Sonuçları Üzerinde İstatistiksel İşlemler. H. Atılgan (Ed.), de Ölçme ve Değerlendirme. Anı Yayıncılık: Ankara. Kaptan, F. ve Kuşakçı, F. (2002). Fen Öğretiminde Beyin Fırtınası Tekniğinin Öğrenci Yaratıcılığına Etkisi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik i Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 197202). ODTÜ : Ankara. Karasar, N. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (17.Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. MEB, (2007). Okul Temelli Mesleki Gelişim Kılavuzu. Ankara: Anıl Matbaacılık. http://oyegm.meb.gov.tr/yet, (23.05.2012 tarihinde erişilmiştir.) MEB, (2008). Öğretmen Yeterlikleri: Öğretmenlik Mesleği Genel ve Özel Alan Yeterlikleri. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. Numanoğlu G. ve Bayır Ş. (2009). Bilgisayar Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterliklerine İlişkin Görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Fakültesi Dergisi (KEFAD). 10 (1), 197212. Özkan, H. H., Albayrak, M. ve Berber, K. (2005). Öğretmen Adaylarının İlköğretim Okullarında Yaptıkları Öğretmenlik Uygulamasının Yetişmelerindeki Rolü, Milli Dergisi. 33 (168), http://yayim.meb.gov.tr/dergiler 168/index3berber.htm, (06.08.2008 tarihinde erişilmiştir) Peker M. (2009). Genişletilmiş Mikro Öğretim Yaşantıları Hakkında Matematik Öğretmeni Adaylarının Görüşleri. Türk Bilimleri Dergisi. 7(2), 353376. Seferoğlu S. S. (2004). Öğretmen Adaylarının Öğretmen Yeterlikleri Açısından Kendilerini Değerlendirmeleri. Hacettepe Üniversitesi Fakültesi Dergisi. 26,131140. Yavuz G. (2011). Öğretmen Adaylarının Öğrenme Öğretme Süreci ve Ölçme Değerlendirme Alanındaki Yeterliklerine İlişkin Görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Bilimleri Enstitüsü. Yeşilyurt E. (2011) Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğinin Genel Yeterliklerine Yönelik Yeterlik Algıları. Türk Bilimleri Dergisi. 9 (1), 71100. Yıldırım A. ve Şimşek H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yükseköğretim Kurulu (2007). Öğretmen Yetiştirme ve Fakülteleri (19822007). Ankara: Yükseköğretim Kurulu Yayını, 20075. <http://www.yok.gov.tr/content/view/16/52/>.(22.03.2012 erişim tarihi)