SINIF ÖĞRETMENLİĞİ YAPAN FEN ÖĞRETMENLERİNİN BRANŞ ÖĞRETMENLİĞİNE DÖNÜŞ NEDENLERİ ve DÖNDÜKLERİNDE KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR Salih ÇEPNİ 1, Lale CERRAH 2, Ahmet BACANAK 1 1 KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı. 2 KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Bölümü, Biyoloji Eğt. Anabilim Dalı ÖZET: Milli Eğitim Bakanlığı ortaya çıkan sınıf öğretmeni gereksinimini karşılamak için branş öğretmeni olarak yetişmiş öğretmen adaylarını uzun yıllardan beri sınıf öğretmeni olarak atadığı bilinmektedir. Ancak, belirli bir süre sonra, bu öğretmenlerin bir çoğunun ana branşlarına dönmek için mücadele ettikleri ve çoğunun da ana branşlarına döndükleri bilinmektedir. Ülkemizde branş öğretmenlerinin sınıf öğretmeni olarak göreve başladıklarında ne gibi problemlerle karşılaştıkları konusu bir çok çalışmanın araştırma konusu olmasına rağmen, bu öğretmenlerin niçin ana branşlarına dönmek istedikleri ve branşlarına döndüklerinde (1) alan bilgisi, (2) sınıf yönetimi, (3) öğrenme ortamı, (4) öğretim stratejileri ve (5) öğrenci özellikleri gibi çeşitli alanlarda yaşadıkları özel problemlerin araştırılmadığı görülmüştür. Bu çalışma, sınıf öğretmenliği yapmış olan fen branş öğretmenlerinin kendi branşlarına dönme gerekçelerini ve döndüklerinde karşılaştıkları problemleri tespit etmek amacıyla planlanmıştır. Sınıf öğretmenliğinden branş öğretmenliğine geçmiş olan 10 farklı fen (fizik, kimya, biyoloji) öğretmeni ile derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Mülakatlar sırasında elde edilen verilere göre, öğretmenleri en çok düşündüren konuların başında alan bilgisi, öğrencilerin kendilerine karşı olan davranış biçimleri ve öğretmenler arasındaki dayanışma ve iletişim kopukluğu olduğu tespit edilmiştir. 1. GİRİŞ Sağlıklı bir toplumun oluşumundaki en önemli unsurlardan biri eğitim sistemidir. Sistemi etkili kılmada, öğretmenlere büyük görevler düşmektedir (Bilen, 1990). Öğretmenlerin kalitesini arttırmak için onların; mesleki-kişisel nitelikleri ve mesleğine yönelik tutumları yönünden yeterli düzeye getirilmesi gerekmektedir (Sözer, 1996; Erden, 1998). Dersi veren öğretmenin yeterliliği, öğrencilerin dersteki başarıları ile derse karşı olan tutumlarını etkileyen faktörler arasında en önemlisi olarak tanımlanmıştır (Germann, 1988; Simpson & Troost, 1982; Çepni, Özsevgeç ve Bacanak, 2001; Büyükkaragöz, 1998). Ülkemizde öğretmenleri yetiştirme görevi 1982 yılında YÖK e bağlı olan üniversitelerin Eğitim Fakültelerine devredilmiştir. Ancak, fakültelerin 1998 yılındaki yeniden yapılanma sürecine kadar ortaöğretim için branş öğretmeni yetiştirmeye daha fazla ağırlık verdiği ve ilköğretim I. ve II. kademesi için öngörülen sayıda öğretmen yetiştirme görevini yerine getiremediği görülmüştür. Ayrıca, toplumda ortaöğretimdeki branş öğretmenlerinin statü olarak ilköğretim öğretmenlerinden daha yukarıda olduğu imajı nedeniyle sınıf öğretmenliği programları başarılı öğrenciler tarafından fazla tercih edilmemiştir. Bundan dolayı, M.E.B. sınıf öğretmeni ihtiyacını karşılamak amacıyla ortaöğretim öğretmenlik programından mezun olan öğretmen adaylarını ilköğretim sertifikası almak koşuluyla veya sertifika almaksızın (daha sonra almak şartıyla) ilköğretim I. ve II. kademesine öğretmen olarak atamak zorunda kalmıştır (Çepni, Küçük, ve Ayvacı, 2001). Sınıf öğretmenlerinin hitap ettiği kitlenin özel durumu nedeniyle, bu alanda görev alacak bireylerden daha özel özellikler göstermesi beklenmektedir (Çetin & Çetin, 2000; Beyhan, 1997; Başkan, 2001). Bundan dolayı, bu alanda gerekli eğitimi almadan ve beklenen niteliklere sahip olmadan, farklı fen branşlarındaki öğretmen adaylarının sınıf öğretmeni olarak atanması problemlere yol açmaktadır. Bu yanlış uygulamanın içerisinde yer alan, başka bir deyişle sınıf öğretmeni olarak atanan branş öğretmenlerinin yaklaşık % 70 inin branşlarına geri dönmeyi istedikleri bilinmektedir (Oral, 2000). Bu öğretmenlerin, ilköğretimde karşılaştıkları problemler bir çok çalışmanın araştırma konusu olmasına rağmen, ana branşlarına dönme gerekçeleri ve branşlarına döndüklerinde (1) alan bilgisi, (2) sınıf yönetimi, (3) öğrenme ortamı, (4) öğretim stratejileri ve (5) öğrenci özellikleri gibi çeşitli alanlarda yaşadıkları özel problemlerin araştırılmadığı tespit edilmiştir. Bu çalışma ile, branşlarına geri dönen öğretmenlerin karşılaştıkları sorunların araştırılıp ortaya konulması ve bu öğretmenlerin bilgi, beceri ve mesleğe olan tutumları yönünden yeniden kazanılmaları bakımından, bu alana katkı sağlanacağına inanılmaktadır. 2. AMAÇ Bu çalışma, sınıf öğretmenliği yapmış olan fen branş öğretmenlerinin kendi branşlarına dönme gerekçelerini ve döndüklerinde karşılaştıkları problemleri tespit etmek amacıyla planlanmıştır.
3. YÖNTEM Bu çalışmada özel durum yaklaşımı kullanılmıştır. Öncelikle Trabzon Milli Eğitim Müdürlüğünden araştırmanın amacına uygun öğretmenler ve görev yaptıkları okullar tespit edilmiştir. Daha sonra tespit edilen ve uygun görülen 7 si bayan 3 ü erkek toplam 10 öğretmenle, 12 sorudan oluşan derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Mülakatta sorulan sorular ilgili literatürden adapte edilmiştir (Seferoğlu, 2001). Bunlar; sınıf mevcudu, okul yönetimi, öğrencilerle ilgili sorunlar, teftişler, branşlarına dönme gerekçeleri, disiplin, alan bilgileri, öğretim yöntemleri, çevrenin öğretmenlere bakış açısı ve okul şartları ile ilgili sorulardır. Örneklemin mesleki tecrübeleri 6-11 yıl arasında değişmektedir. Örneklemin tamamı, kırsal kesimdeki ilköğretimlere atanmışlardır. Öğretmenlerin 7 si branşlarına dönmeden önce ilköğretimin II. kademesinde de görev yapmışlardır. Bireysel olarak yürütülen her mülakat yaklaşık olarak 20-25 dakika sürmüştür. Mülakatlardan elde edilen veriler gruplandırılmıştır. Ayrıca, durumu daha net olarak ortaya koyabilmek için katılımcıların konuyu yansıtan ifadelerinden bazıları direk olarak verilmiştir (Yin, 1994). 4. BULGULAR Bu bölümde farklı deneyimlere sahip 10 öğretmenle gerçekleştirilen mülakatlardan elde edilen bulgular maddeler halinde sunulmuştur. Mülakatın başlangıcında öğretmenlerin hepsi sınıf öğretmenliğinin ayrı bir uzmanlık gerektirdiğini belirtmişler ve sınıf öğretmenliğine adaptasyon döneminde çok zorluk çektiklerini eklemişlerdir. 1. Öğretmenlerin tamamı, ilkokullarda maksimum 20 kişilik sınıflarda görev yaptıktan sonra, ortaöğretime geçtiklerinde sınıf mevcudunun fazla olmasından dolayı öğrencileri tanımada ve onlarla iletişime geçmede zorlandıklarını ifade etmişlerdir. 2- Mülakata katılan öğretmenlerden 3 ü ilköğretim ve ortaöğretimdeki okul idaresi arasında bir fark olmadığını belirtirken, diğer 7 öğretmen ortaöğretimde daha resmi bir ortamın bulunduğunu ve buna alışmakta zorlandıklarını belirtmişlerdir. 7 yıllık deneyime sahip A öğretmeni;...ilköğretimde daha samimi bir ortam vardı. Öğretmen sayısı daha azdı ve idareden gerekli durumlarda daha rahat izin alabiliyorduk. Ancak, ortaöğretimde öğretmen sayısının fazla olması ve buna karşılık ders sayısının az olmasından dolayı öğretmenler arasında anlaşmazlıklar çıkmaktadır. Öğretmenlerin hepsinin memnun edilmesi oldukça zorlaştığından okul idaresi de daha resmi davranmak zorunda kalıyor. ifadesini kullanmıştır. 3- Öğrencilerin genel durumları hakkında lise ve ilkokulun karşılaştırılması istendiğinde, öğretmenlerin hepsi ilk ve ortaöğretimdeki öğrencilerin karakteristik özelliklerinin tamamen farklı olduğunu ifade etmişlerdir. 9 yıllık deneyime sahip C öğretmeni;...ilköğretimde öğrenciler öğretmeni her şeyi bilen tek kişi olarak görüyorlardı. Öğrencileri istediğiniz gibi şekillendirmek mümkündü, ayrıca hepsi çok saygılı ve sevecenlerdi. 8 sınıfa kadar bu durum böyle devam ediyor. Ancak, lise öğrencilerine ulaşmak bu kadar kolay değil. Öğrencilerin beklentileri, kaygıları ve tutumları farklılaşıyor. Öğrencinin ergenliğe geçiş dönemine rastlayan bu sınıflarda sorunlar da artıyor. cümlesiyle ilköğretimde öğrencilere çocuk gibi davranılabilmesine karşın, lisede böyle bir tavrın öğrencilerle öğretmenler arasında sorun yaşanmasına sebep olduğunu belirtmiştir. D öğretmeni,... Kırsal kesimlerde öğrencilerin, sosyo-ekonomik düzeyleri genelde daha düşük ancak, öğrenci bunun bir problem olduğunun bilincinde değil. Öğrenci liseye geldiğinde ise bunun eksikliğini duyuyor. Öğrenciler kolay para kazanıp, zengin olma hayalleri kurmaya başlıyor. cümlesiyle, bu tip beklentileri olan öğrencilere ulaşmakta sorun yaşandığını ifade etmiştir. Öğrencilerle ilgili öğretmenlerin hem fikir olduğu diğer bir sorun da, ilköğretimdeki öğrencilerin daha yoğun öğrenme isteğine karşın, lise öğrencilerinin üniversiteye giriş sınavı nedeniyle ders konularına ilgisiz kalmaları ve dershanelere yönelmeleridir. 4- Mülakata katılan öğretmenlerin hepsi teftişler açısından ilköğretimde karşılaştıkları problemleri liselerde yaşamadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca, ilköğretimdeki meslek harici görev ve sorumlulukların ortaöğretime oranla daha fazla yaşandığını ifade etmişlerdir. 5- Öğretmenler, kendi branşlarına dönme gerekçelerini, mezun oldukları branşlarda daha etkili ve isteyerek eğitim verebilecekleri şeklinde belirtmişlerdir. İlköğretimdeki ekonomik getirinin daha fazla olduğunu ancak, bunun branşa geri dönme isteklerini etkilemediğini eklemişlerdir. Öğretmenlere ait ifadelerden ikisi şu şekildedir:
E öğretmeni,...sınıf öğretmenliği farklı bir eğitim ve daha fazla özveri istiyor. Ben kimya branşında eğitim aldım ve idealim o alanda öğretim vermekti. Çünkü bu alandaki bilgilerimle daha verimli olacağımı düşünüyordum...ayrıca, toplumda branş öğretmenlerinin daha fazla kazandığı gibi bir inanış vardır. İlköğretimde ek ders ücretini tam alıyordum, lisede ise ek ders olayı bir yana ders saatimi bile dolduramıyorum. Ama yine de branşımda görev yapmak bana huzur veriyor. F öğretmeni,...sınıf öğretmenliği yaptıktan sonra branşıma atanmadan önce fen bilgisi öğretmenliği yaptım ve kendi branşımla ilgili azda olsa bir şeyler verdim... Branşımla ilgili bilgi verirken kendime daha çok güveniyorum. Kendi branşıma ait derinlemesine eğitim aldıktan sonra bu alanda eğitim verememek beni rahatsız ediyordu. Ayrıca, öğretmenlerden biri kırsal köy şartlarından kurtulmak ve merkezde daha iyi bir okula gelebilmek için branş değişikliği istediğini belirtirken, bir diğeri de toplumun branş öğretmenlerini daha yüksek statüde görmesinin geri dönme gerekçeleri arasında olduğunu ifade etmiştir. 6- Öğretmenlerin tamamı ilköğretim okullarındaki fiziki şartların ortaöğretime oranla daha kötü olduğunu, okulların şehir merkezinden uzak kaldığını ve okul için gerekli malzemelerin temin edilemediğini belirtmişlerdir. Ancak, araç-gereç eksikliğinin ortaöğretimde daha önemli problemlere yol açtığını A öğretmeni şu cümlelerle ifade etmiştir.... İlkokulda araç-gereç sıkıntısını oldukça fazla çekiyordum. Bazen bir tel zımbayı bile temin etmekte zorlanıyordum. Ama bu kademede ki ders konularında laboratuara çok fazla ihtiyaç duymuyordum. Lise fen branşlarında ise laboratuar gereklidir. Ancak, okullarımızın donanımı yeterli değil. Laboratuar araç-gereçleri yönünden çok sıkıntı çekiyorum. Bundan dolayı, laboratuarlarda fen derslerini genelde yapamıyorum. 7- Öğretmenlerin tamamı, hem kırsal kesimlerde hem de daha büyük yerleşim bölgelerinde öğretmene karşı olan saygının farklı olmadığını belirtmişlerdir. Bununla birlikte, ortaöğretimde velilerle daha fazla sorun yaşadıklarını şu cümlelerle ifade etmişlerdir: B öğretmeni,... İlkokulda öğrenci ile fazla sorun yaşamazsınız, öğrenciyi daha kolay yönlendirebilirsiniz ve öğrenciyle ilgili bir sorun olduğunda veliyi siz çağırırsınız. Ama, lisede öğrenciyle bu derecede iyi geçinmek daha zordur. Öğrenci zayıf aldığında, idari ceza verildiğinde, veya öğrenci öğretmenle bir sorun yaşadığında veli gelerek hak aramaya kalkışır. İ öğretmeni,...genel olarak velilerin okullara olan ilgisi azdı. Yapılan veli toplantılarına katılım çok azdı. Ancak, lisede yıl sonu geldiğinde veliler okula gelerek notların yükseltilmesi için ısrarcı davranırlar. 8- Öğretmenlerin hepsi ortaöğretime geçişte yaşadıkları en önemli sorunlardan birini branşa geçiş yapıncaya kadar verdikleri uzun aranın alan bilgisi yönünden kendilerinde büyük eksiklikleri meydana getirmesi olarak belirtmiştir. Örneklemin ikisi bu durumu söyle ifade etmişlerdir; J öğretmeni,...beş sene ilkokul öğretmenliği yaptım. Derslere girmeden önce sosyal bilgisi, matematik derslerine hazırlanıyordum. Bu yoğunluk içinde alan bilgilerimden oldukça kayma oldu, bir çok bilgiyi unutmuşum. C öğretmeni,...liseye gelmeden önce 6 sene ilköğretimde çalıştım. Kendi branşıma atandığımda öğrencilerden daha fazla ders çalışmam gerekiyordu. Lise son sınıflara girdiğimde daha da zorlandım. Çünkü bir çok konuyu unutmuştum. Özellikle üniversiteye hazırlanan öğrencilerin sordukları sorulara cevap verebilmek, öğrencinin beynindeki öğretmen her şeyi bilir imajını yıkmamak ve saygınlığımı yitirmemek için tekrar alan bilgisi çalışmam gerekti. 9- Öğretmenlerden 8 i sınıf yönetimi konusunda ciddi sorunlar yaşadıklarını dile getirmişlerdir. Özellikle bayan öğretmenler disiplini sağlama konusunda daha fazla problem yaşadıklarını şu cümlelerle belirtmişlerdir. A öğretmeni,..ilkokuldaki öğrenciyi idare etmek kolay oluyordu. Ama lisedeki öğrencilerde bir şeylerin umursamazlığı var. Birde ilkokuldaki öğrencilerle ilişkiler çok samimi oluyordu. Lisede böyle bir samimiyet kurmaya çalıştığımda öğrencilerle sorunlar yaşadım. Anladım ki, lisede önce sınıfta otorite kurmak ve çok güler yüzlü olmamak gerekiyor. F öğretmeni,...ilkokulda öğrenciyle bir problem yaşadığımda karşıma alıp nasihat ederek hatasını gösteriyor ve sözümü dinletebiliyordum. Ancak, lisedeki öğrenciye nasihat ettiğinizde, bunları ben zaten biliyorum gibi umursamaz bir tavır takınıyorlar. 10- Öğretmenlerin tamamı, öğrenci farklılıklarından dolayı ilköğretimde kullanılan öğretim yöntemlerinin lisede etkili olmadığını belirtmişler ve bu alanda yaşadıkları sorunları şu şekilde ifade etmişlerdir.
G öğretmeni...ilkokulda öğrencilerimin öğrenmekte güçlük çektikleri konularda onları motive etmek için masanın üzerine çikolata ya da ilgi çekici bir oyuncak koyuyordum. Bu tip ödüllendirmeler öğrencilerin ilgisini çekiyordu. Lisede de benzer yöntemleri kullandım ama başarılı olamadım. Öğrencilerin ilgi alanlarının değiştiğini fark ettim. Bu nedenle benden daha fazla tecrübeye sahip diğer meslektaşlarımdan nasıl ders işledikleri konusunda yardım aldım. cümlesiyle lise ve ilkokul öğrencileri arasındaki motivasyon farklılığını belirtmiş ve öğrenci seviyesine göre farklı öğretim yöntemleri kullanma konusunda problem yaşadığını ifade etmiştir. H öğretmeni...ilköğretimde öğrencilerin gelecekle ilgili pek fazla beklentileri yok. Öğrenmeye daha fazla istekliler. Ancak, lise öğrencilerinin düşündükleri tek bir şey var. Üniversite. Dolayısıyla onlara gerekli olmadığını düşündükleri hiçbir şeyi veremiyorsunuz. Özellikle son sınıf öğrencileri üniversiteye giriş sınavında son sınıf konularından fazla soru gelmemesi nedeniyle tamamen okuldan kopuyorlar. Öğrencileri derse motive etmek mümkün olmuyor. Bu durumda en iyi öğretim yöntemlerini de kullansanız, onların ilgilerini çekemiyorsunuz. Elde edilen mülakat bulguları doğrultusunda öğretmenlerin branşlarına geri döndüklerinde karşılaştıkları en önemli problemler; lisedeki öğrencilerin seviyelerine uygun davranışlarda bulunamama, motivasyonu sağlayamama, öğrencilerle iletişim kuramama, sınıf içi disiplini sağlayamama, uygun öğretim yöntemlerini kullanamama ve alan bilgisinin unutulması olarak tespit edilmiştir. 5. SONUÇLAR İlköğretim ikinci kademesinde ve ortaöğretimde yer alan öğrenciler fiziksel ve duygusal değişim süreci içerisindedirler. Piaget e göre de bu öğrenciler somut dönemden soyut döneme geçiş sürecindedirler. Dolayısıyla, ilköğretimde sınıf öğretmenliği yapan öğretmenler ortaöğretimdeki branşlarına geçtiklerinde alışageldikleri öğrenciler yerine farklı davranışlar sergileyen öğrencilerle karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu durum öğretmenlerde ikilem oluşturmakta ve öğrencileri anlamalarını zorlaştırmaktadır. Bu nedenle ilköğretimden ortaöğretime geçen öğretmenler disiplini sağlamada sorunlar yaşamaktadırlar. Özelikle bayan öğretmenler disiplini sağlamak için öğrenci ile olan iletişimlerinde araya mesafe koymak zorunda kalmaktadırlar. Bununla birlikte, öğrencilerin öğretmenlerde görmek istedikleri özellikler arasında sıcaklık, sabırlılık, hoşgörülülük ve öğrencilerle ilgilenme yer almaktadır. Öğrencilerle iletişimi iyi olmayan öğretmenler öğrenciler tarafından sevilmemekte ve bu durum öğrencilerin başarılarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir (Akyıldız, 2001). İlköğretimde uzun yıllar sınıf öğretmenliği yapan öğretmenler kendi branşlarına geçtiklerinde alan bilgileri yönünden kendilerini yeterli görmedikleri ve bir takım sıkıntılar yaşadıkları ortaya çıkmıştır. Bu durumun öğrencilerinin başarılarını da etkileyeceği açıktır. Çünkü, düşük yeterlik duygusu içerisinde olan öğretmenler öğrencilerini öğrenmeye güdeleyememektedirler (Akyıldız, 2001). Bu durumun öğretmenlerin mesleğe karşı olan isteklerini ve şevklerini kırabileceği düşünülebilir. İlkokul ve liselerde öğrencileri derse karşı motive etmede farklılıklar olduğundan dolayı, uzun yıllar ilköğretimde öğrenci motivasyonları ile ilgili belirli davranışlar kazanmış olan öğretmenler aynı davranışları liselerde sergiledikleri zaman başarısız oldukları görülmüştür. 6. ÖNERİLER İlköğretimde görev yapmış ve branşına dönmek isteyen öğretmenler lise ile ilgili alan bilgisini de içeren bir sınava tabi tutulmalıdır. İlköğretim ile orta öğretim öğrencilerinin fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak farklı olmaları nedeniyle, ilkokuldan liselere geçiş yapan öğretmenler öğrencilerin içinde bulundukları süreci anlayabilmeleri için özel bir eğitime tabi tutulmalıdırlar (Willems ve Clifford, 1999). Bundan dolayı, bu adaylar için yukarıda sıralanan problemlerle ilgili konuları içeren bir hizmet içi kurs programı mutlaka düzenlenmelidir. Branşına geri dönen öğretmenlerin okul ortamına alışabilmeleri için deneyimli öğretmenlerle en az bir yıl derse girerek bu ortama adapte olmaları sağlanmalıdır.
7. KAYNAKLAR Akyıldız, H. ve Atabeyoğlu, Ö. (2001). Fen bilgisi öğretmenliği I. ve IV. sınıf öğrencilerinin idealpratik düzeyde öğretmen özelliklerini değerlendirmeleri. Yeni Binyılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi, 7-8 Eylül, İstanbul, Bildiri Kitabı, 317-325. Başkan, A., G. (2001). Öğretmenlik mesleği ve öğretmen yetiştirmede yeniden yapılanma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 16-25. Beyhan, N. (1997). Sınıf öğretmenliğinin meslekleşme sorunları. Eğitim Sempozyumu Nasıl Bir Eğitim Sistemi: Güncel Uygulamalar ve Geleceğe İlişkin Öneriler. D.E.Ü Buca Eğitim Fakültesi. 10-12 Nisan, İzmir. 149-155. Bilen, M. (1990). Plandan uygulamaya öğretim. (2. basım). Ankara: Sistem Ofset. Büyükkaragöz, S. (1998). Öğretmenlik mesleğine giriş. Konya: Mikro Basım-Yayım-Dağıtım, Bilimsel Araştırma Dizisi 07. Çepni, S., Küçük, M. ve Ayvacı, H., Ş. (2001). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen branşlarına karşı tutumlarının ve temel fen kavramlarını anlama düzeylerinin yıllara göre değişimi. X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 7-9 Haziran, Bolu. Çepni, S., Özsevgeç, T. ve Bacanak. A. (2001). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen branşlarına karşı tutumları ile fen branşlarındaki başarılarının ilişkisi. X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, 7-9 Haziran, Bolu. Çetin, F. ve Çetin, Ş. (2000). İlköğretim okullarına sınıf öğretmeni olarak atanan branş öğretmenlerinin meslekle ilgili sorunları. Milli Eğitim Dergisi, Ocak-Şubat-Mart, 145, 58-62. Erden, M. (1998). Öğretmenlik mesleğine giriş. İstanbul: Alkım Yayınları. Germann, P., J. (1988). Development of the attitude toward science in school assessment and its use to investigate the relationship between science achievement and attitude toward science in school. Journal of Research In Science Teaching, 25(8), 689-703. Oral, B. (2000). Alan dışından mezun olup sınıf öğretmenliğine atanan öğretmenlerin sınıf öğretmenliğindeki durumlarının değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, Ekim-Kasım-Aralık, 148, 37-42. Seferoğlu, S., S. (2001). Sınıf öğretmenlerinin kendi mesleki gelişimleri ile ilgili görüşleri, beklentileri ve önerileri. Milli Eğitim Dergisi, Ocak-Şubat-Mart, 12-19. Simpson, R., D. ve Troost, K., M. (1982). Influences on commitment to and learning of science among adolescent students. Science Education, 66(5), 763-781. Sözer, E. (1996). Üniversitelerde öğrenim gören öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 7-21. Yin. R., K. (1994). Case study research design and methods. (Second Edition), London: New Deplhi, Sage Publication. Willems, A., L. ve Clifford, J., C. (1999). Characteristics of effective middle level teachers in education. 119. Alındığı eser, Akyıldız, H. ve Atabeyoğlu, Ö. (2001). Fen bilgisi öğretmenliği I. ve IV. sınıf öğrencilerinin ideal-pratik düzeyde öğretmen özelliklerini değerlendirmeleri. Yeni Binyılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Maltepe Üniversitesi, 7-8 Eylül, İstanbul, Bildiri Kitabı, 317-325.