I Prof. Dr. KENAN TUNÇOMAĞ Prof. Dr. TANKUT CENTEL İŞ HUKUKUNUN ESASLARI Genel Kavramlar İş Sözleşmeleri Sendikalar Toplu İş Sözleşmeleri Arabuluculuk ve Tahkim Grev ve Lokavt Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 7. Bası
II Yayın No : 2894 Hukuk Dizisi : 1424 1. Bası - Ocak 1989 - İSTANBUL 2. Bası - Kasım 1999 - İSTANBUL 3. Bası - Kasım 2003 - İSTANBUL 4. Bası - Eylül 2005 - İSTANBUL 5. Bası - Ocak 2008 - İSTANBUL 6. Bası - Nisan 2013 - İSTANBUL 7. Bası - Haziran 2015 - İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-918 - 6 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A. Ş. Baskı - Cilt : Yaz n Bas n Yay n Matbaac l k Trz.Tic.Ltd.fiti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44 Başakşehir/ STANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sok. Damga Binası No: 11 Cağaloğlu -İSTANBUL Tel : (0-212)511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com
III ÖNSÖZ 1989 yılında basılan «İş Hukukunun Esasları» adlı kitabımın ikinci basısını, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalının ciddi ve çalışkan öğretim üyelerinden Prof. Dr. Tankut Centel le birlikte gerçekleştirmeye karar verdim. Ortak çalışma konusu olan; «İş Hukukunun Esasları» adını taşıyan bu kitabım, 1989 yılı başlarında yayınlanmıştı. Anılan kitabım, 1986 yılında dördüncü basısı yapılan «Türk İş Hukuku I: Bireysel İş Hukuku» ile 1988 yılında ikinci basısı yapılan «Türk İş Hukuku II: Toplu İş Hukuku» şeklinde yayınladığım kitaplarımın kısaltılarak birleştirilmesinden meydana getirilmişti. «İş Hukukunun Esasları» adlı kitabımın ikinci basısını ortak olarak çıkarmak önerisi, Tankut Centel den geldi. Sayın Centel in bu önerisinde, kitabın niteliğini bozmadan yenilenmesi düşüncesi hâkim bulunduğu için, önerisini memnuniyetle kabul ettim. «İş Hukukunun Esasları»nı ortak basıma hazırlarken yapılması gerekli değişiklikleri, değerli meslektaşım Prof. Dr. Tankut Centel le birlikte saptadık. Bu saptamalarımıza uygun olarak, sayın Centel in ilk dikkat ettiği husus; mevcut kitabın genel olarak içeriğini ve paragrafların da iç düzenini muhafazaya dikkat etmek olmuştur. İkinci dikkat ettiği husus ise, yollama yapılan kitap ve monografileri titiz bir şekilde inceledikten sonra mevcut kitapların yeni baskılarına ve yeni kitaplar ile makalelere yollama yapmak; Yargıtay kararlarını da, gerekli olduğu ölçüde, yenileri ile değiştirmek olmuştur. Nihayet üçüncü dikkat konusu da; kitapda sadece genel çizgileri ile incelenmiş, «eksik çalışma», «esnek çalışma» gibi münferit bazı konularda biraz daha durmak ve Alman Hukukunda sözü edilen «dolaylı iş ilişkisi» üzerinde ise, özet bilgi vermek olmuştur. Nihayet, dikkat ettiği son husus da, mevcut kitabımdaki ayrıntıya ilişkin bazı bilgileri kısaltarak ortak kitaba almak veya çıkarmak suretiyle, sayfa sayısının azaltılmasını sağlamak olmuştur. İşte, Tankut Centel in bütün bu konulardaki ciddi çalışmaları sonucunda, «İş Hukukunun Esasları» adlı kitabımın Prof. Dr. Tankut Centel le ortak beşinci basısı meydana gelmiştir. 4857 sayılı İş Kanunu nun 2003 yılında kabul edilmesinden sonra, Türk çalışma yaşamındaki iş ilişkilerinde yeni bir döneme girilmiştir. Nitekim, iş sağlığı ve güvenliği alanında İş Kanunu nun bazı hükümleri, yürürlükten kaldırılarak, yeni çıkarılan 6331
IV sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nun içine alınmıştır. Dahası, toplu iş hukuku alanında yürürlükte olan 2821 ve 2822 sayılı yasaların yerine, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu geçmiştir. Bunların yanısıra yeni kabul edilen Türk Borçlar Kanunu ile Türk Ticaret Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu da, bireysel iş hukuku alanında önemli değişiklikler getirmiştir. Bu bağlamda, sayın Centel in katkılarıyla gerçekleşen ortak üçüncü, dördüncü, beşinci, altıncı ve nihayet yedinci bası, söz konusu yasal değişiklikleri ve önceki basılardan buyana öğreti ile yargı kararlarında yaşanan gelişmeleri yansıtmaktadır. Tüm bu çalışmalar sırasında ise, kitabın ders kitabı hacmini aşmamasına ve öğrencilerimiz ile uygulamacılar için bir el kitabı niteliğini taşımasına özen gösterilmiştir. Kendisine teşekkür ederim. Ayrıca, kitabın basımını üstlenen Seyhan Satar ile dizgiyi gerçekleştiren Gülgonca Çarpık a, gösterdikleri özveri için teşekkürü borç bilmekteyim. Prof. Dr. Kenan TUNÇOMAĞ
V İÇİNDEKİLER BİRİNCİ KİTAP İŞ HUKUKUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER Birinci Ayırım İŞ HUKUKUNA GİRİŞ 1. İş Hukuku Kavramı...1 I. İş Hukukunun Konusu...1 II. İş Hukuku İle Anayasa Arasındaki İlişki...2 III. İş Hukukunun Karma Niteliği...7 IV. İş Hukukunun Sistematiği...8 2. İş Hukukunun İlkeleri...10 I. İşçiyi Koruma ve İşçiye Yardım İlkesi...10 II. İşçiyi Koruma ve İşçiye Yardımın, Ülkenin İktisadî Gücüyle Uyumlu Kılınması İlkesi...11 III. İşçinin Kişiliğini Koruma İlkesi...11 IV. İşçilerin Yönetime Katılması İlkesi...12 3. İş Hukukunun Tarihi Gelişimi...14 I. İş Hukukunun Dünyadaki Gelişmesi...14 II. İş Hukukunun Türkiye deki Gelişmesi...17 İkinci Ayırım İŞ HUKUKUNUN KAYNAKLARI VE ÇALIŞMA ÖRGÜTLERİ 4. İş Hukukunun Kaynakları...22 I. Türk İş Hukukunun Kaynakları...22 II. Uluslararası İş Hukukunun Kaynakları...27 5. Çalışma Örgütleri...29 I. Türk Çalışma Örgütü...29 II. Uluslararası Çalışma Örgütü...30
VI Üçüncü Ayırım İŞ KANUNU NUN UYGULAMA ALANI VE İSTİSNALARI 6. İş Kanunu nun Uygulama Alanı ve İşyerini Bildirme...33 I. İş Kanunu nun Uygulama Alanı...33 II. İş Kanunu nun Uygulama Alanı Dışındaki İşler...34 III. İş Kanunu nun Kısmen Uygulandığı İşler...41 IV. İşyerini Bildirme Yükümü ve Buna Aykırılık...42 Dördüncü Ayırım İŞ HUKUKUNUN GENEL KAVRAMLARI 7. İşçi Kavramı...46 I. İşçinin Tanımı...45 II. İşçi Kavramının Unsurları...45 III. İşçi Grupları...53 8. İşveren ve İşveren Vekili Kavramları...55 I. İşveren Kavramı...55 II. İşveren Vekili Kavramı...59 9. İşyeri Kavramı...61 I. İşyerinin Tanımı...61 II. İşyerinin Kapsamı...61 İKİNCİ KİTAP BİREYSEL İŞ HUKUKU Birinci Ayırım İŞ SÖZLEŞMESİ VE BAŞLICA TÜRLERİ 10. İş Sözleşmesinin Tanımı ve Unsurları...67 I. İş Sözleşmesinin Tanımı...67 II. İş Sözleşmesinin Unsurları...67 11. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi...70 I. Kısmi Süreli Çalışma...70 II. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi Kavramı...71
12. Deneme Süreli İş Sözleşmesi...73 I. Deneme Süresinin Anlamı...73 II. Deneme Süreli İş Sözleşmesi Kavramı...73 III. Deneme Süreli İş Sözleşmesinin Hükümleri...74 13. Takım Sözleşmesi...75 I. Takım Sözleşmesinin Oluşması...75 II. Takım Sözleşmesinin Hükümleri...76 İkinci Ayırım İŞ SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI 14. İş Sözleşmesinde Ehliyet ve Biçim...78 I. İş Sözleşmesinde Ehliyet...78 II. İş Sözleşmesinin Biçimi...80 15. İş Sözleşmesi Yapma Özgürlüğü ve Sınırları...82 I. İş Sözleşmesi Yapma Özgürlüğü...82 II. Yasadan Doğan İş Sözleşmesi Yapma Zorunluğu...83 16. İş Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü...88 I. İş Sözleşmesinin Butlanı...88 II. İş Sözleşmesinin İptali...90 Üçüncü Ayırım İŞ SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ Birinci Alt Ayırım İŞÇİNİN BORÇLARI 17. İşçinin İşgörme Borcu...92 I. İşçinin Bizzat Çalışma Yükümü...92 II. İşçinin İşi Özenle Yapma Yükümü...96 III. İşçinin Teslim ve Hesap Verme Yükümü...97 IV. İşçinin Fazla Çalışma Yükümü...97 18. İşçinin Diğer Borçları...98 I. İşçinin Sadakat Borcu...98 II. İşçinin İtaat Borcu...100 VII
VIII İkinci Alt Ayırım İŞVERENİN BORÇLARI Birinci Bölüm İŞVERENİN ÜCRET ÖDEME BORCU 19. Ücretin Saptanması ve Yüksekliği...103 I. Ücretin Saptanması...103 II. Ücretin Yüksekliği ve Asgari (Enaz) Ücret...106 III. Ücretin Yüzde Olarak Ödenmesi...109 20. İşin Yapılmamasına Rağmen Ücret...111 I. Geçici İfa ve İfayı Kabul İmkânsızlığında Ücret...111 II. Hastalık Halinde Ücret...111 III. Askerlik Halinde Ücret...112 IV. İşverenin Temerüdü Halinde Ücret...112 21. Ücret Borcunun İfası...117 I. Ücret Borcunun İfa Biçimi...117 II. Ücret Borcunun İfa Zamanı...117 III. Ücret Borcunun İfa Yeri...119 IV. Ücret Borcunun İfasını Kabule Yetkili Kişi...120 V. Ücret Borcunun Bir Bölümünün Avans Verilmesi...120 VI. Ücret Borcundan Kesintilerin Yapılması...121 VII. Ücret Borcunun Zamanaşımına Uğraması...121 VIII. Ücret Borcunun İfasının İspatı...121 22. Ücreti Koruyucu Hükümler...126 I. Ücreti Korumanın Amacı...126 II. Ücretin İşverenin İşlemlerine Karşı Korunması...126 III. Ücretin Üçüncü Kişilerin İşlemlerine Karşı Korunması...128 IV. Ücretin İşçinin Kendi İşlemlerine Karşı Korunması...129 İkinci Bölüm İŞVERENİN ÜCRET DIŞINDAKİ BORÇLARI 23. İşçiyi Gözetme Borcu...130 I. Gözetme Borcunun Anlamı...130 II. İşçiyi Gözetme Borcunun Kapsamı...130 III. İşçiyi Gözetme Borcuna Aykırılığın Doğurduğu Sorumluluk...136
24. İşverenin Diğer Borçları...140 I. Eşit Davranma Borcu...140 II. İşi Kabul Borcu...144 III. İş Araç ve Malzemelerini Verme Borcu...147 IV. Çalışma Belgesi Verme Borcu...147 V. Buluş Yapan İşçiye Bir Karşılık Ödeme Borcu...148 Dördüncü Ayırım İŞÇİNİN KORUNMASI Birinci Alt Ayırım İŞÇİYİ KORUYUCU HÜKÜMLER 25. İşçinin Çalışma Süresi Yönünden Korunması...150 I. Normal Çalışma Süresi...150 II. Çalışma Süresinin Artırılması...154 III. Çalışma Süresinin Düşürülmesi...162 26. İşçinin Günlük Dinlenme Yönünden Korunması...163 I. Ara Dinlenmesi...163 II. Gece Dinlenmesi...164 III. Hafta Tatili Dinlenmesi...166 IV. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günü Dinlenmesi...170 27. İşçinin Yıllık Dinlenme Yönünden Korunması...173 I. Yıllık İzin Kavramı...173 II. Yıllık İzin İstenebilmesinin Koşulları...173 III. Yıllık İzin Koşullarının Gerçekleşmesinin Hükümleri...176 IV. Tatil, Bayram ve Yıllık İzne İlişkin Hakların Daraltılamaması...180 İkinci Alt Ayırım ÖZEL İŞÇİ GRUPLARINI KORUYUCU HÜKÜMLER 28. Kadın İşçileri Koruyucu Hükümler...181 I. Kadın İşçilerin Özel Hükümlerden Yararlanmaları...181 II. Kadın İşçileri Koruyucu Hükümlere Aykırılığın Yaptırımı...183 29. Küçük İşçileri Koruyucu Hükümler...185 I. Küçük İşçileri Korumanın Amacı...185 II. Küçük İşçiler İçin Konulmuş Özel Hükümler...185 III. Küçük İşçilere İlişkin Özel Hükümlere Aykırılığın Yaptırımı...187 IX
X Beşinci Ayırım İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 30. İş Sözleşmesini Sona Erdiren ve Askıya Alan Nedenler...188 I. İş Sözleşmesini Sona Erdiren Nedenler...188 II. İş Sözleşmesinin Askıda Kalmasını Gerektiren Nedenler...192 31. İş Sözleşmesinde Feshi İhbar...196 I. Genel Olarak...196 II. İş Güvencesinin Yokluğunda Feshi İhbar...196 III. İş Güvencesi Ortamında Feshi İhbar...203 32. İş Sözleşmesinin Haklı Nedenle Feshi...212 I. Haklı Nedenle Fesih İçin Gerekli Koşullar...212 II. Haklı Nedenle Feshin Hükümleri...227 33. İş Sözleşmesinin Sona Ermesinde Kıdem Tazminatı...231 I. Kıdem Tazminatının Gelişmesi...231 II. Kıdem Tazminatının, Kıdem Tazminatı Fonu ve İşsizlik Sigortasıyla İlişkisi...231 III. Kıdem Tazminatı İstenebilmesinin Koşulları...233 IV. Kıdem Tazminatının Miktarı ve Sınırlanması...240 V. Kıdem Tazminatını Ödememe ve Faiz...243 VI. Kıdem Tazminatını Düzenleyen Yasal Esaslara Aykırılık...243 ÜÇÜNCÜ KİTAP TOPLU İŞ HUKUKU Birinci Ayırım TOPLU İŞ HUKUKUNA GİRİŞ 34. Toplu İş Hukuku Kavramı ve Unsurları...245 I. Bireysel İş Hukuku ve Toplu İş Hukuku...245 II. Toplu İş Hukukunu Yaratan Unsurlar...246 III. Toplu İş Hukukunun Sistemi...247 35. Toplu İş Hukukunun İlkeleri...249 I. İşçiyi Koruma İlkesi...249 II. Sosyal Özerklik İlkesi...249 III. Anayasal Güvenceye Bağlanma İlkesi...250 IV. Ekonomik Yaşamı Doğrudan Etkileme İlkesi...251 V. Özel Hukukun Parçası Olma İlkesi...251
XI İkinci Ayırım SENDİKALAR HUKUKU Birinci Alt Ayırım SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ 36. Sendika Özgürlüğü ve Korunması...252 I. Sendika Özgürlüğü Kavramı...252 II. Sendika Özgürlüğünün Korunması...256 37. Sendika Özgürlüğüne Aykırılık ve Sonuçları...258 I. Sendika Özgürlüğüne Aykırılık...258 II. Sendika Özgürlüğüne Aykırılığın Sonuçları...261 İkinci Alt Ayırım SENDİKALARIN KURULMASI, İŞLEYİŞİ VE SONA ERMESİ 38. Sendika Kavramı ve Türleri...263 I. Sendika Kavramı ve Unsurları...263 II. Sendika Türleri...265 39. Sendika ve Konfederasyonların Kurulması ve Birleşmesi...267 I. Sendika Kurmanın Koşulları...267 II. Sendika Şubesi ve Bölge Şubesi Kurmanın Koşulları...274 III. Konfederasyon Kurmanın Koşulları...275 IV. Sendikal Kuruluşlar Arasında Birleşme, Katılma ve Çekilme...276 V. Uluslararası Kuruluşlara Katılma...278 40. Sendikanın Organları...280 I. Sendika Organları...280 II. Sendikanın Zorunlu Organları...280 III. Sendikanın Seçimlik Organları...292 IV. Konfederasyon ve Şube Organları...292 Üçüncü Alt Ayırım SENDİKA ÜYELİĞİNİN KAZANILMASI, YİTİRİLMESİ VE GÜVENCESİ 41. Sendika Üyeliğinin Kazanılması...293 I. Sendika Üyeliğini Kazanma Koşulları...293
XII II. Aynı Anda Birden Çok Sendikaya Üye Olma Yasağı...296 III. Sendika ve Konfederasyonların Birleşmesi Durumunda Üyelik...297 42. Sendika Üyeliğinin Sona Ermesi ve Askıya Alınması...298 I. Sendika Üyeliğinin Kendiliğinden Sona Ermesi ve Askıya Alınması...298 II. Sendika Üyeliğinden Çekilme...299 III. Sendika Üyeliğinden Çıkarma...301 43. Sendika Üyesinin Hakları, Yükümleri ve Üyeliğinin Korunması...304 I. Sendika Üyesinin Hakları...304 II. Sendika Üyesinin Yükümlülükleri...306 III. Sendika Üyeliğinin Korunması...308 Dördüncü Alt Ayırım SENDİKALARIN FAALİYET ALANI VE MALVARLIKLARI 44. Sendikaların Faaliyetleri...311 I. Sendikal Amaç...311 II. Sendikaların Genel Faaliyetleri...311 III. Sendikaların Kendilerine Özgü Faaliyetleri...312 IV. Sendika ve Konfederasyonlara Yasak Faaliyetler...317 45. Sendikaların Malvarlıkları ve Giderleri...319 I. Sendika ve Konfederasyonların Malvarlığı...319 II. Sendika ve Konfederasyonların Giderleri...321 Beşinci Alt Ayırım SENDİKALARIN DENETİMİ, DEFTERLERİ VE SONA ERMESİ 46. Sendikaların Denetimi, Defterleri ve Faaliyetlerinin Durdurulması...323 I. Sendikaların Denetimi...323 II. Defter Tutma Yükümü...324 III. Sendika ve Konfederasyon Faaliyetlerinin Durdurulması...324 47. Sendikaların Sona Ermesi ve Mallarının Tasfiyesi...327 I. Sendikanın Sona Ermesi...327 II. Sendikanın Sona Ermesinin Hükümleri...329
XIII Üçüncü Ayırım TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ Birinci Alt Ayırım TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN GENEL BİLGİLER 48. Toplu İş Sözleşmesi Terimi, Tanımı ve Mevzuatı...330 I. Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu Sözleşme Deyimleri...330 II. Toplu İş Sözleşmesinin Tanımı ve Unsurları...330 III. Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği...331 IV. Toplu İş Sözleşmesini Düzenleyen Hükümler...332 49. Toplu İş Sözleşmesinin Konusu ve Türleri...334 I. Toplu İş Sözleşmesinin Konusu...334 II. Toplu İş Sözleşmesinin Düzenleyici Bölümü...334 III. Toplu İş Sözleşmesinin Borç Doğurucu Bölümü...338 IV. Toplu İş Sözleşmesinin Bölümleri Arasındaki İlişki...342 V. Toplu İş Sözleşmesinin Türleri...342 50. Toplu İş Sözleşmesinin Yorumu ve Hukuki Niteliği...344 I. Toplu İş Sözleşmesinin Yorumu...344 II. Toplu İş Sözleşmesi İle Yasa Arasındaki İlişki...347 III. Toplu İş Sözleşmesinin Hukuki Niteliği...348 İkinci Alt Ayırım TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN MEYDANA GELMESİ 51. Toplu İş Sözleşmesi Yapma Ehliyeti ve Yetkisi...350 I. Toplu İş Sözleşmesi Yapma Ehliyeti...350 II. Toplu İş Sözleşmesi Yapma Yetkisi...353 52. Toplu İş Sözleşmesinin Yapılması...354 I. Toplu İş Sözleşmesi Yapma Ehliyeti İle Yetkisinin Saptanması...354 II. Toplu Görüşme...360 53. Toplu İş Sözleşmesinin Hükümsüzlüğü...367 I. Toplu İş Sözleşmesinin Butlanı...367 II. Toplu İş Sözleşmesinin İptali...370 54. Toplu İş Sözleşmesinden Yararlanma...372 I. Toplu İş Sözleşmesine Bağlılık Kavramı...372
XIV II. Toplu İş Sözleşmesiyle Bağlı Kişiler...374 III. Toplu İş Sözleşmesine Bağlılığın Sonu...383 Üçüncü Alt Ayırım TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMLERİ 55. Düzenleyici Bölümünün Uygulanması...384 I. Düzenleyici Bölümün Uygulanma Koşulları...384 II. Düzenleyici Bölümün Hükümleri...385 56. İşçiye Yararlılık Esası...390 I. İşçiye Yararlılık Esasının İşlevi...390 II. İşçiye Yararlılık Esasının Buyurucu Niteliği...391 III. İşçiye Yararlılık Esasının Toplu İş Sözleşmesi Üzerindeki Etkisi...391 IV. İşçiye Yararlılığın Saptanması...392 57. Toplu İş Sözleşmesinden Doğan Haklarda İbra ve Zamanaşımı...394 I. Toplu İş Sözleşmesinden Doğan Hakların İbra Edilmesi...394 II. Toplu İş Sözleşmesinden Doğan Hakları Kullanma Süresi...395 58. Toplu İş Sözleşmesinin Borç Doğurucu Bölümü...397 I. Borç Doğurucu Bölüm Kavramı...397 II. Borç Doğurucu Bölümün Yanları...398 III. Borç Doğurucu Bölümün İfası...399 IV. Borç Doğurucu Bölümün İfa Olunmamasının Sonuçları...402 Dördüncü Alt Ayırım TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ 59. Toplu İş Sözleşmesinin Sona Ermesinin Sonuçları...404 I. Toplu İş Sözleşmesinin Sona Erme Nedenleri...404 II. Toplu İş Sözleşmesinde Yanların Değişmesi...406 III. Toplu İş Sözleşmesinin Sona Ermesinin Hükümleri...407 Dördüncü Ayırım TOPLU İŞ UYUŞMAZLIKLARININ BARIŞÇI YOLLARDAN ÇÖZÜMÜ 60. Toplu İş Uyuşmazlığı Kavramı ve Çözüm Yolları...409 I. Uyuşmazlıkların Barışçı Çözümü...409 II. İş Uyuşmazlığı Kavramı ve Türleri...411
III. Toplu İş Uyuşmazlığının Unsurları...411 IV. Toplu İş Uyuşmazlığının Çözümünde Uygulanan Sistemler...412 V. Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümünde Türkiye nin Sistemi...413 61. Arabuluculuk...415 I. Resmî Arabuluculuk...415 II. Özel Arabulucuk...417 III. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı nın Arabuluculuğu...418 62. Yasal Tahkim...419 I. Yasal Tahkimin Anlamı ve Koşulları...419 II. Yüksek Hakem Kurulu nun Kuruluşu, İdari Teşkilatı ve İşleyişi...420 III. Yüksek Hakem Kurulu nun Görevi...422 63. Özel Tahkim...423 I. Özel Tahkimin İş Hukukundaki Yeri...423 II. Toplu Çıkar Uyuşmazlığında Özel Hakem...423 III. Toplu Hak Uyuşmazlığında Özel Hakem...424 IV. Bireysel Hak Uyuşmazlığında Özel Hakem...426 Beşinci Ayırım İŞ MÜCADELESİ Birinci Alt Ayırım İŞ MÜCADELESİNE TOPLU BAKIŞ 64. İş Mücadelesi Kavramı ve Türleri...428 I. İş Mücadelesi Kavramı...428 II. İş Mücadelesinin Türleri...430 65. Grev ve Lokavt Yasakları ve Sınırları...433 I. İş Mücadelesinin Yasaklanması...433 II. İşçilerin Grev Oylaması Yoluyla Grevi Engellemesi...439 İkinci Alt Ayırım GREV Birinci Bölüm GREV KAVRAMI 66. Grevin Tanımı, Unsurları ve Türleri...443 I. Grevin Tanımı...443 XV
XVI II. Grevin Unsurları...443 III. Grevin Türleri...447 İkinci Bölüm YASAL GREV VE HÜKÜMLERİ 67. Yasal Grevin Tanımı ve Unsurları...453 I. Yasal Grevin Tanımı...453 II. Yasal Grevin Unsurları...453 68. Yasal Grevin Grevci İşçiler İle İşçi Sendikasına İlişkin Hükümleri...460 I. Yasal Grevin Grevci İşçilere İlişkin Hükümleri...460 II. Yasal Grevin Grev Kararı Alan Sendikaya İlişkin Hükümleri...465 69. Yasal Grevin İşveren İle Grev Dışındaki İşçilere İlişkin Hükümleri...468 I. Yasal Grevin İşverene İlişkin Hükümleri...468 II. Yasal Grevin Greve Katılmayan İşçilere İlişkin Hükümleri...473 III. Yasal Grevin Greve Katılamayan İşçilere İlişkin Hükümleri...475 70. Yasal Grevin Sona Ermesi...478 I. Yasal Grevin Sona Erdirilmesi...478 II. Yasal Grevin Ortadan Kaldırdığı Tartışmalı Olan Durumlar...480 Üçüncü Bölüm YASA DIŞI GREV VE HÜKÜMLERİ 71. Yasa Dışı Grev Kavramı...482 I. Yasa Dışı Grevin Tanımı...482 II. Yasa Dışı Grev Halleri...483 III. Grevin Yasa Dışı Olduğunun Tespiti ve Durdurulması...484 72. Yasa Dışı Grevin Hükümleri...486 I. Yasa Dışı Grevde İşçi Kuruluşunun Sorumluluğu...486 II. Yasa Dışı Grevde İşverenin Hakları...488 III. Yasa Dışı Grevde Greve Katılmayanların Hukukî Durumu...491 IV. Yasa Dışı Grevin Cezai Sonuçları...492
XVII Üçüncü Alt Ayırım LOKAVT Birinci Bölüm LOKAVT KAVRAMI 73. Lokavtın Tanımı, Unsurları ve Türleri...493 I. Lokavtın Tanımı...493 II. Lokavtın Unsurları...494 III. Lokavtın Türleri...496 İkinci Bölüm YASAL LOKAVT VE HÜKÜMLERİ 74. Yasal Lokavtın Tanımı ve Unsurları...498 I. Yasal Lokavtın Tanımı...498 II. Yasal Lokavtın Unsurları...498 III. Yasal Lokavtın Kötüye Kullanılması ve Hükümleri...500 75. Yasal Lokavtın Hükümleri...502 I. Yasal Lokavtın İşverene İlişkin Hükümleri...502 II. Yasal Lokavtın İşçilere İlişkin Hükümleri...504 III. Yasal Lokavtın İşveren Sendikasına İlişkin Hükümleri...504 76. Yasal Lokavtın Sona Ermesi...506 I. Yasal Lokavtın Kararla Sona Ermesi ve Hükümleri...506 II. Yasal Lokavtın Kendiliğinden Sona Ermesi...507 Üçüncü Bölüm YASA DIŞI LOKAVT VE HÜKÜMLERİ 77. Yasa Dışı Lokavt Kavramı ve Saptanması...509 I. Yasa Dışı Lokavtın Tanımı...509 II. Yasa Dışı Lokavt Halleri...510 III. Yasa Dışı Lokavt ve İşyerinin Kapatılması...510 IV. Lokavtın Yasa Dışı Olduğunun Mahkemece Saptanması ve Durdurulması...510 78. Yasa Dışı Lokavtın Hükümleri...512 I. Yasa Dışı Lokavtta İşçilerin Ücret İsteme Hakkı...512 II. Yasa Dışı Lokavt Halinde İşçilerin Fesih Hakkı...512 III. Yasa Dışı Lokavtın Cezai Hükümleri...513
XVIII
XIX YARARLANILAN BAŞLICA KAYNAKLAR I. Kitaplar Akçaylı, N. : Dayanışma Aidatı, İstanbul 1966 Akçaylı, N. : Yönetime Katılma ve Özyönetim, İstanbul 1978 Akın, L. : İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat, Ankara 2001. Akyol, Ş. : Türk Hukukunda Grevin Hizmet Akdine Tesiri, İstanbul 1967 Atabek, R. : Hizmet Aktinin Feshi, İstanbul 1938 Aykaç, H. B. : İş Hukukunda Alt İşveren, İstanbul 2011 Bal, Ö. : Türk İş Hukukunda Manevi Tazminat, Ankara 2010 Baskan, Ş. E. : 6356 Sayılı Kanun Çerçevesinde İş Sözleşmesinin Sendikal Nedenle Feshi, Ankara 2013 Baysal, U. : İşçinin Yetersizliğinden Kaynaklanan Geçerli Sebeple İş Sözleşmesinin Feshi, Ankara 2011 Becker, H. : Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch Obligationenrecht, II. Abteilung: Die einzelnen Vertragsverhaeltnisse Art. 184-551, Bern 1934 Biedenkopf, K. : Grenzen der Tarifautonomie, Karlsruhe 1964 Brox, H.-Rüthers, B. : Arbeitskampfrecht-Ein Handbuch für die Praxis, Stuttgart 1965 Centel, T. : Çocuklar İle Gençlerin İş Güvenliği, İstanbul 1982 Centel, T. : İş Hukukunda Ücret, İstanbul 1986 Centel, T. : İş Güvencesi, İstanbul 2012 Cuhruk, M. : Kıdem Tazminatı ve Uygulaması, Ankara 1978 Çankaya, O.G.- Günay, C. İ. -Göktaş, S. : Türk İş Hukukunda İşe İade Davaları, Ankara 2006. Çelik, N. : Türk ve Alman Hukukunda Toplu İş Sözleşmesinin Hükümleri ve Sona Ermesi, İstanbul 1966 Çelik, N. : İş Güvencesi, İstanbul 2003 Çelik, N./Caniklioğlu N./ Canbolat, T. : İş Hukuku Dersleri, İstanbul 2014 Çenberci, M. : İş Kanunu Şerhi, Ankara 1984 Çil, Ş. : İş Kanunu Şerhi, Cilt I-II, Ankara 2007 Çöğenli, T. : Türk İş Hukukunda Yıllık Ücretli İzin, İstanbul 1983
XX Demir, F. : Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Çalışma Hakkının Korunması, İstanbul 1986 Demir, F. : Sendikalar Hukuku, İzmir 1999 Doğan, B. : İşçinin İşletmenin Yönetimine Katılması, İstanbul 1973 Ekin, N. : Endüstri İlişkileri, İstanbul 1994 Ekonomi, M. : İş Hukuku I-Ferdi İş Hukuku, İstanbul 1987 Elbir, H. K. : İş Hukuku Notları, İstanbul 1976 Engin, E. M. : Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda İşveren, İstanbul 1993 Engin, E. M. : İş Sözleşmesinin İşletme Gerekleri ile Feshi, İstanbul 2003. Erkul, İ. : Türk İş Hukuku Dersleri, Ankara 1970 Ertürk, A. A. : Türk İş Hukukunda İşçinin Sadakat Borcu, İstanbul 2010 Ertürk, Ş. : İş Mücadelesinde Denge İlkesi, İzmir 1999 Ertürk, Ş. : İş İlişkisinde Temel Haklar, Ankara 2002 Esener, T. : İş Hukuku, Ankara 1978 Eyrenci, Ö. : Sendikalar Hukuku, İstanbul 1984 Gümüş, M. F. : Türk İş Hukukunda İş Uyuşmazlıkları ve Uzlaştırma, Ankara 1972 Günay, C. İ. : Toplu Hak Uyuşmazlıkları, Ankara 1995 Günay, C. İ. : Şerhli İş Kanunu, Cilt: I-II, Ankara 1998 Günay, C. İ. : Sendikalar Kanunu Şerhi, Ankara 1999 Günay, C. İ. : Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Hukuku, Ankara 1999 Günay, C. İ. : İş Kanunu Şerhi I-II, Ankara 2006 Güzel, A. : İşverenin Değişmesi-İşyerinin Devri ve Hizmet Akitlerine Etkisi, İstanbul 1987 Hueck, A.- Nipperdey, H.C. : Lehrbuch des Arbeitsrechts, I. Band, Berlin/Frankfurt a. M. 1963; II. Band, Halbband (II/1) Berlin/Frankfurt a. M. 1966-1967 Hueck, A.-Nipperdey, H. C.-Stahlhacke, E. : Tarifvertragsgesetz mit Durchführungs - und Nebenvorschriften, Münih - Berlin 1964 Keser, H. : 4857 Sayılı İş Kanunu ve Yargıtay Uygulamasında İş Sözleşmesinin Bildirimli feshinde Geçerli Sebep, Ankara 2012 Korkmaz, A. : Çağdaş Gelişmeler Açısından Asgari Ücret (Genel Olarak Dünyada ve Türkiye de), Ankara 2003 Köseoğlu, A.C. : İş Sözleşmesinin İşçiden Kaynaklanan Nedenlerle Bildirimli Feshi, İstanbul 2011 Köseoğlu, A.C. : İşyerinin Kapanmasının İş Sözleşmelerine Etkisi, İstanbul 2004. Kutal, M. : Sendikalar, (teksir), İstanbul 1970
XXI Kutal, M. : Teorik Esasları ve Tatbikatı Bakımından Asgari Ücret, İstanbul 1969 Mimaroğlu, S. K. : Türk Hukukunda Toplu İş Sözleşmesi, Ankara 1965 Mollamahmutoğlu, H. : Türk Hukukunda Lokavt, Ankara 1993 Narmanlıoğlu, Ü. : Türk Hukukunda Kanundan Doğan Kıdem Tazminatı, İstanbul 1973 Narmanlıoğlu, Ü. : Grev, Ankara 1990 Narmanlıoğlu, Ü. : İş Hukuku-Ferdi İş İlişkileri I, İstanbul 2014 Narmanlıoğlu, Ü. : İş Hukuku II, İstanbul 2013 Nikisch, A. : Arbeitsrecht, I. Band, Tübingen 1961; II. Band, Tübingen 1959 Oğuzman, M. K. : Hizmet İş Akdinin Feshi, İstanbul 1955 Oğuzman, M. K. : Hukukî Yönden Grev ve Lokavt, İstanbul 1967 Oğuzman, K. : Hukukî Yönden İşçi-İşveren İlişkileri, İstanbul 1987 Oğuzman, K.- Ekonomi, M. : Türk İş Mevzuatı Açısından Grup Toplu İş Sözleşmeleri, İstanbul 1989 Oser, H./Schönenberger, W. : Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch-Das Obligationenrecht, 2. Teil (Halbband): Art. 184-418, Zürih 1936 Özkaraca, E. : İşyeri Devrinin İş Sözleşmelerine Etkisi ve İşverenlerin Hukuki Sorumluluğu, İstanbul 2008 Özkaraca, E. : Toplu İş Sözleşmesinin Geriye Etkisi, İstanbul 2014 Özsunay, E. : Medenî Hukukumuzda Tüzel Kişiler, İstanbul 1982 Reisoğlu S. (Safa) : 1927 Sayılı Yasa Açısından Kıdem Tazminatı, Ankara 1976 Reisoğlu, S. (Seza) : 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu Şerhi, Ankara 1986 Sağlam, F. : Der normative Teil des Tarifvertrages im türkischen Arbeitsrecht, Köln 1971 Saymen, F. H. : Türk İş Hukuku, İstanbul 1954 Schweingruber, E. : Kommentar zum Arbeitsvertrag des Schweizerischen Obligationenrechts, Bern 1974 Selçukî, S. : İlmî-Kazaî İçtihatlarla İş Kanunu, İstanbul 1973 Soyer, M.P. : Toplu Sözleşme Hukukunda Yararlılık İlkesi (TSGLK md. 6 f. 2), Ankara 1991 Soyer, M.P. : Rekabet Yasağı Sözleşmesi (BK. md. 348-352), Ankara 1994 Sur, M. : Grev Kavramı-Türk ve Fransız Hukuku Açısından Karşılaştırmalı İnceleme, İzmir 1987 Sur, M. : Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği ve Teşmil, Ankara 1991 Sur, M. : İş Hukuku Toplu İlişkiler, Ankara 2011 Süzek, S. : İş Güvenliği Hukuku, Ankara 1985
XXII Süzek, S. : İş Hukukunun Genel Esasları, Ankara 1998 Süzek, S. : İş Hukuku (Genel Esaslar - Bireysel İş Hukuku), İstanbul 2014 Şahlanan, F. : Sendikaların İşleyişinin Demokratik İlkelere Uygunluğu, İstanbul 1980 Şahlanan, F. : Toplu İş Sözleşmesi, İstanbul 1992 Şahlanan, F. : Sendikalar Hukuku, İstanbul 1995 Taşkent, S. : İşverenin Yönetim Hakkı, İstanbul 1981 Taşkent, S. : İş Güvencesi (İşçinin Feshe Karşı Korunması), İstanbul 1991 Tomandl, T. : Streik und Aussperrung als Mittel des Arbeitskampfes, Viyana 1965 Tuncay, A. C. : İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, İstanbul 1982 Tuncay, A. C.-Kutsal, B.S. : Toplu İş Hukuku, İstanbul 2015 Tunçomağ, K. : İşletme Hukuku, Cilt: I, İstanbul 1970 Tunçomağ, K. : Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümünde Uzlaştırma ve Tahkim, İstanbul 1973 Tunçomağ, K. : Türk Borçlar Hukuku, Cilt I: Genel Hükümler, İstanbul 1976 Tunçomağ, K. : Türk Borçlar Hukuku, Cilt II: Özel Borç İlişkileri, İstanbul 1977 Tunçomağ, K. : Sosyal Güvenlik Kavramı ve Sosyal Sigortalar, İstanbul 1990 Turan, K. : İşçilerin Yönetime Katılması, Ankara 1970 Ulucan, D. : Streik und Aussperrung in der Türkei, Köln 1971 Ulusan, İ. : Özellikle Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İşçiyi Gözetme Borcu-Bundan Doğan Sorumluluğu, İstanbul 1990 Wlotzke, O. : Das Günstigkeitsprinzip im Verhaeltnis des Tarifvertrages zum Einzelarbeitsvertrag und Betriebsvereinbarung, Heidelberg 1957 Yarsuvat, D. : Çalışma Ceza Hukuku, İstanbul 1978 Yayvak, İ. : Toplu İş Sözleşmesinin Art Etkisi, İstanbul 2014 Yuvalı, E. : İşçinin Kişisel Özellikleri Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu, Ankara 2012 Yürekli, S. : Türk Borçlar Kanununa Göre Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesi, Ankara 2011 Yürekli, S. : İşyeri Sendika Temsilciliği ve Güvencesi, İstanbul 2004. II. Makaleler Aydınlı, İ. Çelik, N. : İşverenin İşyerinde Çalışan İşçilerin İş Görmekten Kaçınma Hakkı, Çimento İşveren XIX, 4 (Temmuz 2005), 16-29. : Toplu İş Sözleşmesinde Sözleşme Farkının Korunmasına İlişkin Kayıt, Çimento İşveren VI, 4 (Temmuz 1992), 9-15
XXIII Çelik, N. : İşçilerin İşten Çıkarılmalarında İhbar ve Kıdem Tazminatları Dışında İsteyebilecekleri Tazminatlara İlişkin Sorunlar, Legal İSGHD IV, 14 (2007), 486-496. Reisoğlu, S. : Toplu İş Sözleşmesine Konulamayacak Hükümler, Tütis VIII, 6 (Kasım 1984), 3-8 Saymen, F. H. : Milletlerarası Çalışma Teşkilatının Teşrii Faaliyeti ve Türkiye, Sosyal Siyaset Konferansları, XII. Kitap, İstanbul 1961 Tunçomağ, K. : Borçlar Kanunu ve İş Mevzuatı Açısından İşi Kabulden Kaçınma, Sosyal Siyaset Konferansları, XIX. Kitap, İstanbul 1968 Tunçomağ, K. : Milletlerarası Antlaşmalar ve Türk Mevzuatı Açısından Asgarî Ücret Kavramı, İHD. I, 5 (Mayıs 1969), 425-441 Tunçomağ, K. : İş Kanunu ve Buna Dayanılarak Çıkarılmış Tüzüklerin Kadın İşçileri İlgilendiren Hükümleri, Batider V, 4 (Aralık 1970), 772-789 Tunçomağ, K. : Takım Sözleşmesi, İHFM. XXXVI, 1-4 (1970) Tunçomağ, K. : İşçi-İşveren İlişkilerinde Yasa Dışı Eylemler, YHD. I, 9 (Eylül 1978), 1536-1546 Tunçomağ, K. : 1982 Anayasasının İş Hukukuna İlişkin Esaslarına Genel Bakış, İBD. LVIII, 1-3 (Ocak-Mart 1984) Uğur, G. : İşyeri, İHD. I, 5 (Mayıs 1969), 450-473 Yurdakul, C. : Türk Hukukunda Grev Esnasında İşverenin Başka İşçi Almama ve Çalıştırmama, İşçinin Başka İş Tutmama Mükellefiyeti, İHD. I, 7 (Temmuz 1969), 599-608 III. Tebliğler İstanbul Barosu/Galatasaray Üniversitesi (yay.), İş Güvencesi-Temel Kavramlar ve Uygulamadan Öneriler, İstanbul 2003 İstanbul Barosu/Galatasaray Üniversitesi (yay.), Yeni İş Yasası Sempozyumu, İstanbul 2003 Türk-İş (yay.), 4857 Sayılı Yeni İş Kanunu Değerlendirme Konferans Notları, Ankara 2003 TİSK (yay.), Yeni İş Kanunu Ne Getiriyor? Semineri, Ankara 2003 Türkiye Toprak, Seramik, Çimento ve Cam Sanayii İşverenleri Sendikası (yay.), Yeni İş Yasası (Seminer Notları ve İş Kanunu), İstanbul 2003.