CGS PLATEİA ORMAN YOLU PROJELENDİRMESİ YAZARLAR MURAT ÖZMEN MUSTAFA AKGÜL SANİYE ÖKTEM
ÖNSÖZ Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesinde 26-28 Ekim 2011 tarihlerinde düzenlenen I.Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumunda Orman Yollarının Bilgisayar Destekli Projelendirilmesi (Autocad Civil 3D Uygulaması) adlı sunumumuza olan ilgi üzerine 20-22 Ocak 2012 tarihleri arasında İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Orman İnşaatı ve Transportu Anabilim Dalı ve Prota Bilgisayar A.Ş. işbirliği ile İ.Ü. Orman Fakültesinde Autocad Civil 3D Yazılımı ile Orman Yolu Projelendirmesi adlı eğitim atölyesi düzenlenmiştir. Söz konusu eğitim atölyesine, 9 Orman Fakültesinden Orman İnşaatı ve Transportu Anabilim dalında görevli öğretim elemanları katılmışlardır. Uygulamalı olarak Autocad Civil 3D yazılımı üzerinde orman yollarının bilgisayar destekli projelendirilmesi hususunda eğitim verilmiştir. Eğitim sonucunda firmamız tarafından yapılan anket çalışması sonuçlarına göre, eğitimin son derece başarılı olduğu ve özellikle orman yollarına yönelik, tercihen Türkçe arayüze sahip programların daha etkin kullanılabileceği kanısına varılmıştır. Bu gelişmeler doğrultusunda, İstanbul da yapılan Bilgisayar Destekli Orman Yolu Projelendirmesi konulu eğitimin devamı niteliğinde 19 Eylül 2012 tarihinde Orman Genel Müdürlüğü İnşaat ve İkmal Daire Başkanlığı personeline Daire Başkanı Sn. Salih Büyüktepe nin de katıldığı bir sunum yapılmış ve karşılıklı görüş alışverişinde bulunulmuştur. Sunum sonunda, OGM orman yolu standartlarına göre hazırlanan ilgili Türkçe stiller beğeni görmüş ve tercihen Türkçe arayüze sahip olabilme olanakları hakkında bilgi alınmıştır. Tüm bu gelişmeler ışığında firmamızın Türkiye Distirübütörlüğünü üstlendiği Autodesk in en büyük yazılım partnerlerinden biri olan CGS Plus tarafından üretilen, Avrupa ve Asya da 20 den fazla ülkede kullanılan ve farklı dillere çevirilmiş olan Plateia yol tasarım yazılımı, orman yollarının projelendirilmesine yönelik olarak yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu Plateia 2013 yazılımı uluslararası alanda inşaat mühendisliği uygulamalarında ve yol tasarımlarında sıkça kullanılmaktadır. Yazılım, firmamız tarafından Orman Yolları Projelendirmelerinde kullanılmak üzere Türkçe olarak yeniden düzenlenmiş ve eğitim kitapçığı hazırlanmıştır. Bu kitapçığın hazırlanması sürecinde emeği geçen İ.Ü. Orman İnşaatı ve Transportu Anabilim Dalı öğretim elemanlarına ve çalışmalarımıza büyük katkı sağlayan Orman Genel Müdürlüğü İnşaat İkmal Daire Başkanlığı personeline görüş ve değerlendirmeleri için teşekkür ederiz. I.Ulusal Akdeniz Ormancılık Sempozyumundaki yapıcı eleştirileri ve Orman Transportu Çalıştay ına davetinden dolayı Prof.Dr. Orhan Erdaş a ve Doç.Dr. Abdullah Emin Akay a, İstanbul da düzenlenen eğitim atölyesine katılarak görüş ve önerilerini bizlerle paylaşan sayın hocalarımıza ve OGM personeline teşekkür ederiz. 1
İÇİNDEKİLER 1.Yüzey Oluşturma.4 2. Sıfır Güzergahı Tanımlama...6 3. Yatay Güzergah Tanımlama..11 4. Düşey Güzergah Tanımlama.19 5. Dever Tanımlama 23 6. Enkesit ve Tipkesitlerin Oluşturulmas..25 7. Malzeme Tanımlama ve Kübaj Tablosu.. 42 8. Brükner Diyagramı Oluşturması.. 53 2
1. 1.Eğriler ve noktalar.dwg yi açınız. 2. Yatay güzergah oluşturmak için öncelikle Proje Aç ı seçiniz. 3. Açılan diyalog kutusunda Yeni Proje butonunu seçiniz. ORMAN_PROJE yazınız 4. Proje Listesi bölümünde ORMAN_PROJE görünecektir. 3
5. Mevcut hali hazırlardan yüzey oluşturmak için SAM butonunu seçiniz. 6. Gelen diyalog kutusunda Arazi Yüzeyi yazınız. 7. Veri Tipi bölümünden + işareti yardımıyla eğrileri çizimden seçiniz. Çiz bölümündeki seçenekleride seçiniz. 4
8. Yüzey aşağıdaki gibi görünecektir. 9. 2.Yüzey.dwg yi açınız. Sıfır güzergahını oluşturmak için öncelikle bir takım işlemler yapılması gerekmektedir.gösterilen şekilde bir polyline ı seçiniz ve sağ klik yaparak çıkan Select Similar ı seçiniz.bu sayede aynı özelliği taşıyan bütün polyline lar seçilmiş olur. Bütün polyline lar seçildikten sonra CTRL+1 tuşları yardımıyla Properties penceresini açınız ve Elevation değerini aşağıdaki gibi 0 yapınız. 5
10. Sıfır Güzergah ını seçiniz. 11. Komut satırında gelen sorguları sırasıyla aşağıdaki gibi doldurunuz. 12. Değerleri girdikten sonra önce A noktasını seçiniz. Sonra görünen çemberin ilk eğriyi kestiği noktalardan birisi (B noktası göz önüne alınarak) seçiniz. Buna göre sıfır güzergahı aşağıdaki gibi çizilmeye başlanır. 6
13. Aşağıdaki resimde görünen yere gelindiğinde başlangıçta verdiğimiz eğim yetmedği için komuttan çıkıp tekrar Sıfır Güzergahı komutunu seçiniz. Aşağıda görülen değerleri giriniz. 14. Çizim B noktasına kadar yapıldıktan sonra oluşan iki polyline ı birleştirmek için komut satırına join yazıp Enter a basıp iki polyline seçerek birleştiriniz.önce eksen tanımlanması gerekmektedir. Eksen Yöneticisi ni seçiniz. Açılan Parametreler penceresinde oluşturulacak eksenle ilgili özellikler görünmektedir. 7
15. 3.Sıfır Güzergah.dwg yi açınız 16. Eksen Yöneticisi nde Şeritler e sağ tık yaparak Şerit Yöneticisi ni açınız. 8
9
17. Sol taraf için yapılan işlemler aynısını sağ taraf içinde yapınız. Hepsi tanımlandıktan sonra Tipi Kaydet ile çıkan pencereye B_Tipi yazınız. 18. Oluşan polyline dan yatay güzergah oluşturmak için Polyline dan YG Oluştur u seçiniz. 10
19. Gelen Yatay Güzergah Çiz penceresinde İnteraktif i seçiniz. 20. İnteraktif i seçtiğimiz zaman. Açılan Some Editörü penceresinde Manuel i seçiniz ve gösterildiği gibi yarıçap(r) değerini giriniz. Bu işlem bittikten sonra Sonraki butonuyla diğer some noktalarının değerlerini aşağıdaki gibi giriniz. 11
12
21. Some Editöründe gerekli tanımlamalar yapıldıktan ve Ok e basıldıktan sonra gelen Şerit ve Genişlemeleri Çiz penceresinde KGM ye göre genişlemeleri çiz in tikini kaldırınız. 13
22. Bu işlemler sonucunda şeritler (sarı) ve yatay güzergah etiketleri ekranda belirecektir. 23. Yatay güzergah elemanlarına gözatmak ve yatay güzergah tablosu oluşturmak için Yatay Güz. Verisi butonuyla Ana elemanlar penceresi açılır. 14
24. Ana elemanlar: Parametreler penceresinde Tablo butonu yardımıyla Yatay Eksen Bilgisi tablosunu çizimde uygun bir yere koyunuz. 25. 4. Yatay Güzergah ı açınız. Boykesiti oluşturmak için öncelikle kesit çizgilerini çizmek gerekir. Bunun için kesit çizgilerini çiz komutunu seçiniz. 15
26. Gelen pencereyi aşağıdaki gibi doldurunuz. 27. Arazi profilini oluşturmak için kesit çizgilerini 3 Boyuta getirmek gerekir. Bunun için Kesit Çizgilerini Bindir butonunu seçiniz. 28. Gelen pencerede yüzeyinizi seçip Ok e basınız. 29. Bir karşılaşma bölgesi oluşturmak için Karşılaşma Çiz butonunu seçiniz. 16
30. Gelen Karşılaşma Yeri penceresini aşağıdaki gibi doldurunuz. 17
31. Boykesiti oluşturmak için öncelikle Düşey Güzergah sekmesindeki Proje Aç ı seçiniz. 32. Daha önce açtığınız ORMAN_PROJE ye sağ klik yaparak Proje Aktifleştir i seçiniz 33. Eksen Yöneticisi ni seçiniz. 34. Daha önce oluşturduğunuz EKSEN_0 a sağ klik yaparak Ekseni Aktifleştir i seçiniz. 35. Arazi profilini oluşturmak için Arazi Profili Çiz i seçiniz. 18
36. Gelen pencereyi aşağıdaki gibi doldurunuz. 37. Yukardaki pencerede Ok i seçerek çizimde boykesitin konulacağı yeri seçiniz. 38. Yatay elemanları çiz butonunu seçiniz. 19
39. Yatay elemanlarında boykesitte ilgili bantlarda görünmesi için gelen pencereyi aşağıdaki gibi doldurunuz. 40. Boykesit üzerinde yolun düşey profilini oluşturmak için Düşey Güzergah Çiz komutunu seçiniz. 41. Gelen pencerede hiçbir değişiklik yapmadan boykesit üzerinde aşağıda geometriye benzer bir profiil çiziniz. 20
42. Düşey profili çizdikten sonra Düşey Güzergah Düzenle komutuyla düşey güzergahın yapısı değiştirilebilir. Bunun için Düşey Güz. Düzenle komutunu seçiniz. 43. Komut seçildikten sonra düşey profili seçiniz. 44. Düşey Güzergah Editöründe someler için aşağıdaki değişiklikleri yapınız. Her some için değişiklik yaptıktan sonra Sonraki ile diğer someye geçiniz. 21
45. Düşey profili düzenledikten sonra dever tanımlamak için Deverleri Hesapla yı seçiniz. 22
46. Açılan Deveri Çiz ve Hesapla penceresini aşağıdaki gibi doldurunuz. 47. Ok seçilince gelen Dever penceresinde (-) yi seçiniz. 23
48. 8.Boykesit.dwg yi açınız. 49. Enkesitleri oluşturmak için önce Proje Aç ı seçiniz. 50. Açılan diyalog kutusunda proje adına sağ tıklanarak Proje Aktifleştir seçeneğini tıklayınız. 51. Enkesitler bölmesinde yer alan Eksen Yöneticisine tıklanarak ekseni aktifleştiriniz. 24
52. Arazi Kesiti Çiz i seçiniz. 53. Açılan Arazi Verisi diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurunuz. 25
54. Enkesitleri sol üst köşesinden yerleştirmek için ekranda boş bir alana tıklayınız. Daha sonra yol platformunu çizdirmek için Yol Kesiti Çiz i seçiniz. 55. Yol Verisi diyalog kutusunu görüntüleyiniz ve Tamam ile yol platformunu enkesitlere çizdiriniz. 56. Yol eksenine kaplama tabakalarını oluşturmak için Kaplama yı seçiniz. 26
57. Kaplama seçildikten sonra aşağıdaki diyalog kutusu görüntülenir. Diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurunuz. 58. Çizim üzerinde aşağıdaki şekildeki gibi yol kesiti üzerindeki noktaları seçiniz. 59. Yeni bir tabaka eklemek için tekrar Kaplama yı seçiniz. 27
60. Açılan diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurunuz. 61. Enkesit elemanı üzerinde aşağıdaki gibi tıklayınız. 28
62. Enkesit elemanına şevleri eklemeden önce oluşturulan kaplamaların sağında ve solunda yer alan şev parçalarını silmek için Tip Kesit Elemanı Sil i seçiniz. 63. Tip Kesit Elemanı Sil komutu seçildikten sonra aşağıdaki diyalog kutusu görüntülenecektir. Silinecek enkesit elemanlarını çizim üzerinden seçmek için işaretli kutucuğa tıklayınız. 64. Enkesit üzerinden silenecek elemanları seçiniz ve Enter la komutu tamamlayınız. 29
65. Dolgu Enkesitlerinde şevleri oluşturmak için Şev e tıklayınız. Açılan diyalog kutusu aşağıdaki gibi doldurunuz. Daha sonra enkesit elemanının sağ ucuna tıklayarak şevi oluşturunuz. Aynı işlemi sol taraf için de uygulayarak bütün dolgu enkesitleri için şevleri oluşturunuz. 30
66. Kaplama tabakalarını şevlere kadar uzatmak için Uzat ı seçiniz. Açılan diyalog kutusuna Tamam dedikten sonra, herhangi bir dolgu enkesitinde önce kenarı (şev), sonra uzatılacak elemanları (kaplama tabakaları) seçiniz ve her iki taraftaki tabakaları şeve kadar uzatınız. 67. Kazıda kalan enkesitlere yarma hendeği ekleyebilmek için öncelikli olarak kazı enkesitlerinin şev eklenecek elemanlarını işaretlemek gerekmektedir. Bu amaçla komut satırına DDPTYPE yazınız ve açılan pencereyi aşağıdaki gibi doldurunuz. 31
68. Kazı enkesitlerinin şev eklenecek elemanlarını nokta ile işaretlemek için Nokta Çiz i tıklayınız. Kazı enkesitlerinde yol platformunun sağına ve soluna nokta ekleyiniz. 69. Kazı enkesitlerine hendek eklemek için Hendek i seçiniz. Açılan diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurunuz. Tamam la pencereyi kapattıktan sonra aşağıda gösterildiği gibi önce enkesit elemanını sonra bir önceki aşamada eklediğiniz noktaları seçiniz. Bu işlem sadece enkesit elemanının sağı için yapılmıştır. 32
70. Aynı işlemi enkesit elemanının soluna da uygulamak için tekrar Hendek i seçiniz. Açılan diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurunuz. Sağ ve sol hendekler için farklı etiket vermeye dikkat ediniz. Aynı işlemleri uygulayarak sol taraf için de hendek oluşturunuz. 33
71. Kazı enkesitlerindeki kaplama elemanlarını hendek şevlerine uzatmak için tekrar Uzat ı tıklayınız. 34
72. Dolgu enkesitlerine şevler ve kazı enkesitlerine hendekler eklendikten sonra bütün enkesitler hızlıca kontrol ediniz. Enkesitler arasında geçiş yapmak için Enkesitler bölmesinde yer alan aşağıda işaretli olan komutlardan faydalanılır. Aşağıda komutlar açıklanmıştır. 73. Enkesit gösterim alanı tanımlamak için komutuna tıklayınız. Bütün enkesiti kapsayacak şekilde bir alan tanımlayınız. İlk enkesite yaklaşmak için komutuna tıklayınız. Sonraki enkesitleri görüntülemek için komutunu kullanınız. Bir kısmı dolguda,bir kısmı kazıda kalan karışık enkesitlerde düzeltme yapılması gerekmektedir. Bu nedenle komutu ile K10 numaralı enkesite yaklaşınız. 74. Önce enkesit elemanının sol şevini silmek için Tip Kesit Elemanını Sil e tıklayınız. Açılan diyalog kutusunda silme işleminin sadece K10 enkesitinde uygulanması için İlk ve Son Enkesit olarak K10 u seçiniz. Sonra çizimden silinecek enkesit elemanını seçmek için tıklayınız. Ardından Tamam la komutu sonlandırınız. 35
36
75. K10 numaralı enkesite hendek eklemek için Hendek e tıklayınız. Açılan diyalog kutusunda hendek ekleme işleminin sadece K10 enkesitine uygulanması için ilk ve son enkesiti K10 seçiniz. Hendek elemanını ekledikten kaplamaları hendeğe kadar uzatınız. 37
76. komutu ile K11 numaralı enkesite yaklaşınız. K11 numaralı enkesitin sağındaki şevi hendeğe çevirmek için önce şev elemanını siliniz. Silme işlemini sadece K11 enkesitine uygulamak için ilk ve son enkesiti K11 seçiniz. Şev elemanını sildikten sonra Hendek komutunu çalıştırarak sadece K11 kesitinin sağına hendek elemanını ekleyiniz ve kaplamaları hendek çizgisine kadar uzatınız. 38
77. K12 ve K13 enkesitleri de K11 ile benzer olduğu için aynı işlemi bu enkesitlerde tekrar yapmaya gerek yoktur. Bu sebeple Makroyu Kopyala komutu kullanılır. Makroyu Kopyala komutunu çalıştırınız. Geçerli enkesit olarak K11 i seçiniz. 39
78. Geçerli enkesit seçildikten sonra makronun kopyalanacağı enkesitleri seçmek için Enter veya + tuşuna basılarak ilerleyiniz. Sırasıyla K12 ve K13 enkesitleri tıklayınız. Böylece K11 enkesitinde yapılan işlemler K12 ve K13 enkesitlerinde de uygulanmış olur. 79. komutu ile K47 enkesitine yaklaşınız. Sil komutu ile enkesitin sol tarafındaki şev elemanını siliniz. Daha sonra Hendek komutu ile sildiğiniz şev yerine hendek elemanını ekleyiniz. Daha sonra kaplama tabakalarını Uzat komutu ile hendeğe kadar uzatınız. Bütün uygulamaları sadece K47 enkesiti üzerine yaptığınızdan emin olunuz. 40
80. Kübaj hesabı yapabilmek için önce malzemeler tanımlanmalıdır. Enkesit bölmesinde yer alan Hacim Hesabına tıklayınız. Açılan diyalog kutusunda Malzeme Listesinde yer alan ayarlar sekmesine tıklanır. 81. Ayarlar sekmesine tıkladıktan sonra aşağıdaki diyalog kutusu görüntülenir. Add butonuna tıklanarak malzeme eklenir. 41
82. Açılan pencerede Select ile renk ayarı ve Hatch pattern ile tarama şekli belirlenebilir. Aşağıda gösterildiği gibi Kaplama, Temel, Kazı ve Dolgu Malzemeleri tanımlanır. 42
83. Miktarlar belirlendikten sonra malzeme listesinden KAPLAMA malzemesini seçiniz ve diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurunuz. 84. Aşağıda gösterildiği gibi eleman ekleme noktası olarak ilk eklenen tabakayı seçiniz. Daha sonra kaplama içerisinde boş bir alana tıklayınız. Böylece alan seçilen renk ile taranır. 43
85. Enkesit bölmesinde yer alan Hacim Hesabına tıklayınız. Açılan pencereyi aşağıdaki gibi doldurunuz. 86. Temel malzemesini eklemek için ikinci kaplama tabakasını seçiniz ve sonra iki kaplama arasında bir alana tıklayınız 44
87. Taraması yapılan malzemeler ekranda görüntülenmek istenmezse Kapalı Alan Kontrolü ile görünürlüğü ayarlanabilir. 45
88. Dolgu alanını belirlemek için enkesit bölmesinde yer alan Hacim Hesabına tıklayınız. Açılan diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurunuz. 89. Referans polyline ı olarak önce arazi çizgisi seçilir. Daha sonra Enter tıklanır ve dolgu şevleri kapalı alan oluşturacak şekilde gösterildiği gibi seçiniz. 46
90. Kazı alanını belirlemek için enkesit bölmesinde yer alan Hacim Hesabına tıklayınız. Açılan diyalog kutusunu aşağıdaki gibi doldurunuz. 91. Referans polyline ı olarak önce arazi çizgisi seçilir. Daha sonra Enter tıklanır ve kazı hendekleri,şevler ve tabakalar kapalı alan oluşturacak şekilde gösterildiği gibi seçiniz 47
92. Tabakaların görünürlüğü Kapalı Alan Kontrolü ile ayarlanabilir. 93. 94. Kübaj hesabı yapmak ve tabloları oluşturmak için Kübaj Tablosu na tıklayınız. 48
95. Kübaj Tablosu na tıkladıktan sonra aşağıdaki diyalog kutusu görüntülenir. Her bir enkesit için hesapla bölümündeki Çizime ekle seçeneğini işaretleyiniz. Çizimdeki enkesitler üzerinde bir yer belirlemeniz istenir. Herhangi bir enkesitin sağında aşağıda gösterildiği gibi bir yer belirleyiniz. Alana tıkladıktan sonra tekrar kübaj tabloları diyalog kutusu açılır. Dosyaya kaydet in altında tıklayarak dosyayı kaydetmek istediğiniz yeri belirleyiniz. Belirlediğiniz konuma.pla uzantılı enkesitler için hesaplanan kübaj dosyasını kaydeder. 0 olan hacimleri tabloda görmek için 0 olan hacimleri dahil et seçeneği seçilebilir. 49
96. Kübaj tabloları diyalog kutusunda Özet tablo bölümünde Çizime ekle seçeneğini işaretleyiniz. Çizimde özet tablo için bir yer belirlemeniz istenir şekilde gösterildiği gibi enkesitlerin sağında boş bir alana tıklayınız. Alana tıkladıktan sonra tekrar kübaj tabloları diyalog kutusu açılır. Dosyaya kaydet in altında tıklayarak dosyayı kaydetmek istediğiniz yeri belirleyiniz. Belirlediğiniz konuma.vol uzantılı enkesitler için hesaplanan kübaj dosyasını kaydeder. 0 olan hacimleri tabloda görmek için 0 olan hacimleri dahil et seçeneği seçilebilir. 50
51
97. 7.Malzemelerin Tanımlanması ve Hacimler Tablosu.dwg yi açınız. 98. Düşey Güzergah Proje Aç ı seçiniz. 99. Açılan diyalog kutusunda proje adına sağ tıklanarak Proje Aktifleştir seçeneğini tıklayınız. 100. Enkesitler bölmesinde yer alan Eksen Yöneticisine tıklanarak ekseni aktifleştiriniz. 101. Brükner Diyagramı Çiz i seçiniz. 52
102. Brükner Diyagramı diyalog kutusu açılır. Şekilde gösterildiği gibi butonuna tıklayınız ve aşağıdaki gibi boykesit üzerinde iki nokta işaretleyiniz. Daha açılan pencereyi aşağıdaki şekilde doldurunuz. 53
103. Denge Faktörü ve Toprak Sınıflandırması tablosu şekildeki gibi doldurulduktan sonra Ariyet/Depo tanımı yapmak için butonuna tıklayınız. Daha sonra boykesit üzerinde bir nokta işaretleyiniz 54
55
104. Brükner Diyagramı diyalog kutusunda kazı ve dolgu miktarları için seçeneklerden kazı ve dolgu seçilir. 105. Brükner diyagramını yerleştirmek için ekranda boş bir alana tıklanır. 106. Ardından taşıma cetvelini yerleştirmek için boş bir alana tıklanır. 56
107. Dengeleme Çizgisi Tanımla ya tıklayınız. 108. Dengeleme çizgisinin yüksekliği ve ilk noktası sorulur. Brükner diyagramı üzerinden seçerek gösteriniz. 57