Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 8 Sayı: 37 Volume: 8 Issue: 37 Nisan 2015 April 2015 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 ÇOCUKLUK ÇAI OBEZTESNN ÖNLENMESNDE FZKSEL AKTVTE VE SPORUN ÖNEM THE IMPORTANCE OF PHYSICAL ACTIVITY AND SPORTS IN PREVENTION CHILDHOOD AGE OBESITY Mesut HEKM Öz Teknolojik gelimelere balı olarak günümüzde hareketsiz yaam tarzının arttıı ve bu durumun beraberinde çeitli salık sorunlarını getirdii bilinmektedir. Hareketsiz yaam tarzına paralel olarak ortaya çıkan salık sorunlarından birisi de obezitedir. Ulusal ve uluslararası literatürde yer alan birçok aratırmada da Obezite yaygınlıındaki artıa dikkat çekilmektedir. Obezite beraberinde bazı salık sorunlarını da getirmektedir (hipertansiyon, diyabet vb.). Bu durum devletlerin salık harcamalarının artmasına neden olmaktadır. Bundan dolayı devletlerin Obezite yaygınlıının en aza indirilmesi için bazı önlemler aldıkları görülmektedir. Günümüzde hareketsiz yaam tarzının sıklıkla görüldüü grupların içerisinde çocuklarda yer almaktadır. Bu durum çocukluk çaında görülen Obezitenin yaygınlıını arttırmaktadır. Hareketsiz yaam tarzına balı olarak ortaya çıkan obezitenin önlenmesinde fiziksel aktivite ve spora katılımın oldukça yararlı olduu bilinmektedir. Ancak çocukluk çaında görülen Obezite ile mücadelede fiziksel aktivite ve spora katılımın yararları ile ilgili aratırmaların ülkemizde sınırlı olduu görülmektedir. Bu kapsamda yapılan bu aratırmada çocukluk çaı obezitesinin önlenmesinde fiziksel aktivite ve spora katılımın önemi üzerinde durulmutur. Anahtar Kelimeler: Çocukluk Dönemi, Obezite, Fiziksel Aktivite. Abstract Due to technological advances and increased sedentary lifestyles. In this situation are known to bring to gether a variety of health problems in today. One of the health problems also occur in paralel with these dentary lifestyle obesity. Many studies in national and international literature draws attention to the increase in obesity prevalence. Obesity also brings along some health problems (hypertension, diabetes, etc.). This situation leads to increased state of health expenditure. Therefore, it is seen that state stake some precautions to minimize the prevalence of obesity. Sedentary lifestyle is located within the group are frequently seen in children in today. This increases the prevalence of obesity in childhood. Participation in physical activity and sport in the prevention of obesity due to a sedentary life style are known to be quite helpful. However, it seen that the fight against childhood obesity-related physical activity and sport participation in the benefits of there search seems to be limited in our country. In this context, emphasized the importance of participation in physical activity and sport in prevention of childhood obesity in this study. Keywords: Childhood, Obesity, Physical Activity. GR nsan organizmasının fizyolojik olarak belirli düzeyde enerji harcayarak gerçekletirdii, söz konusu enerji harcamasının dinlenme durumunun dıındaki zamanlarda gerçekletii her türlü fiziksel etkinlik fiziksel aktivite olarak deerlendirilmektedir (Hekim, 2014: 2366). Spor ve fiziksel aktivite insan yaamını birçok açıdan olumlu yönde etkileyen unsurlardır. Düzenli olarak uygulanan fiziksel aktivite etkinlikleri çocukların ve gençlerin sosyalleme düzeyinin artmasına (Keskin, 2014: 1), büyümelerinin ve geliimlerinin daha salıklı olmasına, insanların kötü alıkanlıklardan uzak durmalarına, kronik rahatsızlıkların oluumunu en aza indirmede, çeitli hastalıkları tedavilerinin desteklenmesinde, aktif bir yalılık dönemi geçirilmesinde oldukça önemli bir role sahiptir (Mente ve di., 2011: 966). Günümüzde çeitli unsurlara balı olarak hareketsiz yaam tarzının arttıı, hareketsiz yaam tarzının da beraberinde çeitli salık sorunlarını getirdii bilinmektedir (Yan, 2007: 6). Söz konusu rahatsızlıklardan birisi de obezitedir. Günümüz dünyasında hareketsiz yaam tarzının tetikledii obezite tüm ya gruplarında yaygın olarak görülmeye balanmı, birçok ülke açısından önemli bir salık sorunu * Okutman, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Beden Eitimi ve Spor Yüksekokulu, mesut.hekim@hotmail.com
haline gelmitir (Dicigil, 2007: 92). Tüm dünyada olduu gibi Türkiye de de obezite yaygınlıının arttıı bilinmektedir (Tam ve Çakır, 2012: 37). Küresel bir sorun haline gelen obezite sadece yetikin bireyleri deil, aynı zamanda çocukları da olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca çocuklarda görülen obezite yaygınlıın yetikinlerde görülen obezite yaygınlıına ulamı düzeydedir (Parlak ve Çetinkaya, 2007: 24). Özellikle 1990 lı yıllardan itibaren çocukluk çaı obezitesinin dramatik bir biçimde yaygınlatıı rapor edilmitir (Kurtolu, 2012: 35). Çocukluk çaında rastlanan obezite çocuklarda bata kalp problemleri olmak üzere, çeitli kronik rahatsızlıklara, sosyal ve psikolojik bazı sorunların ortaya çıkmasına zemin hazırlamaktadır. Çocukluk çaı obezitesinin ortaya çıkmasında birçok çevresel, psikolojik ve çevresel faktör rol oynamaktadır. Fiziksel aktivite yetersizliinin de söz konusu unsurlar arasında yer aldıı belirtilmektedir (Dicigil, 2007: 92). Bu kapsamda yapılan bu aratırmada, çocukluk çaı obezitesinin önlenmesinde spor ve fiziksel aktiviteye katılımın önemine deinilmitir. Hareketsiz yaam tarzı ve sonuçları Günümüzde teknolojik gelimelere balı olarak insanların daha az hareket ettii, insanların fiziksel aktivite düzeylerinin dütüü, buna paralel olarak da halk salıının çeitli biçimlerde tehlikeye girdii bilinmektedir (anlı, 2008: 1). nsan hayatını kolaylatıran teknolojik gelimelerden ayrı olarak (yakın mesafelere araba ile gitmek, merdiven yerine asansör kullanmak, serbest zamanlarını bilgisayar veya televizyon baında geçirmek vb.), hareketsiz yaam tarzına neden olan birçok unsur bulunmaktadır. Bunların baında eitim kurumlarında uygulanan beden eitimi ders saatlerinin yetersiz olması gelmektedir. kinci olarak, yalılık döneminde meydana gelen fonksiyonel kayıplar balı baına hareketsiz yaam tarzını tetiklemektedir. Bunlara ek olarak toplumda spor kültürünün yerlememi olması da insanların serbest zamanlarında fiziksel etkinliklere katılmalarına engel olmakta ve hareketsiz yaam tarzının artmasına neden olmaktadır (Hekim, 2014: 2367). nsanların fiziksel aktivitenin salık üzerindeki olumlu yararlarını yeterli düzeyde bilmiyor olmaları da hareketsiz yaam tarzını tetikleyen dier bir unsurdur (Mente ve di., 2011: 963). Hareketsiz yaam tarzı bazı hastalıkları da beraberinde getirmektedir. Hareketsiz yaam tarzından kaynaklanan bu hastalıkların baında hipertansiyon, koroner kalp rahatsızlıkları, kanser, yüksek kolesterol, kas ve iskelet sorunları ile Obezite gelmektedir. Bu kapsamda hareketsiz yaam tarzına sahip olan ve düzenli fiziksel aktivite yapma alıkanlıı bulunmayan bireylerin söz konusu hipokinetik rahatsızlıklara yakalanma riskleri artmaktadır (Yan, 2007: 6). Hareketsiz yaam tarzı ve obezite ilikisi Modern tıbbın kurulduu yıllarda obezitenin salık üzerine zararlarını ilk olarak Hipokrat ortaya koymutur. Obezitenin belirtilen zararlarının anlaılması 20 yüzyılda mümkün olmutur. Günümüzde obezite insan salıını hormonal, Metabolik, fizyolojik, psikolojik, organik, sistemik, estetik ve sosyal açılardan olumsuz yönde etkileyen, bunun yanında yaam kalitesini düüren bir rahatsızlık olarak kendini göstermektedir. Dünya Salık Örgütü obeziteyi vücut kompozisyonunda insan salıını olumsuz yönde etkileyecek düzeyde ya artıı olması eklinde tanımlamıtır (Mente ve di., 2011: 965-967). Obeziteye neden olan birçok içsel ve dısal faktör bulunmakla beraber, hareketsiz yaam tarzının da obeziteye neden olan önemli bir unsur olduu bilinmektedir. Günümüzde obezite yaygınlıı hem gelimi hem de gelimekte olan ülkelerde üst seviyelere çıkmıtır. Genel olarak obezite, vücut ya kütlesinin yasız vücut kütlesine oranının yüksek düzeyde olması sonucu ortaya çıkan, boy uzunluuna göre vücut aırlıının salıklı sınırların üzerinde bulunduu bir rahatsızlıktır (Akbulut ve di., 2007: 2). Bu kapsamda obezitenin vücutta aırı ya depolanmasına balı olarak ortaya çıkan bir metabolizma bozukluu olduu söylenebilir (imek ve di., 2005: 163). Obezitenin ortaya çıkması insanların ırksal özellikleri ile yakından ilikili olmamakla beraber, dünya genelinde obezite her ırkta görülebilmektedir (Süzek ve di., 2005: 290). Literatürde yer alan bilgiler deerlendirildii zaman, hareketsiz yaam tarzının obeziteye neden olan temel unsurların baında geldii söylenebilir. Hareketsiz yaam tarzının obeziteye zemin hazırlamasının temelinde enerji metabolizmasının yattıı düünülebilir. Çünkü hareketsiz yaam tarzı beraberinde düük enerji tüketimini getirmektedir. Bir kiinin almı olduu kalori miktarına kıyasla tüketmi olduu kalori miktarı daha az ise vücudun fazla olan enerji maddelerini vücutta yaa dönütürmesi muhtemeldir. Dolayısıyla insanların harcayabilecekleri kadar kaloriye sahip besinler tüketmelerinin ve fiziksel aktivite düzeylerini yükseltmelerinin obeziteye karı koruyucu bir önlem olacaı söylenebilir. Çocukluk çaı obezitesinin yaygınlıı
nsanlar çocukların sürekli aktif olduklarını ve hareketli bir yaama sahip olduunu düünürler. Ancak son yıllarda bu düüncenin aksine çocukların hareket etkinliklerinin azaldıı görülmektedir. Bu durum, özellikle sanayilemi ülkelerin çocukları spora yönlendirmek için çeitli politikalar üretmenlerine zemin hazırlamıtır (Takınöz, 2011: 12). Çünkü çocuklarda hareketsiz yaam tarzına balı olarak ortaya çıkan obezite hem çocukların yaam kalitelerini olumsuz yönde etkilemekte hem de ilerleyen yalarda obezitenin kronik hale gelmesine zemin hazırlamaktadır (Altunkan, 2013: 6). Hatta çocuklarda salıı en fazla tehdit eden unsurun obezite olduu belirtilmektedir (Parlak ve Çetinkaya, 2007: 32). Bu kapsamda çocukluk çaı obezitesinin nedenlerinin belirlenmesi, hastalıın yaygınlık oranının tespit edilmesi ve çocukluk çaı obezitesinin önlenmesi için yeni önlemler alınmasının büyük bir zorunluluk olduu söylenebilir. Çocukluk çaı obezitesini etkileyen faktörler sadece hareketsiz yaam tarzı ile sınırlı deildir. Teknolojik gelimeler de çocukluk çaı obezitesinin artmasına zemin hazırlamaktadır. Yapılan çalımalarda okula araba ile giden çocukların okula yürüyerek gelen çocuklara kıyasla daha fazla kiloya sahip olduklarını ortaya koymutur. Bunun yanında dengesiz veya aırı fazla yemek yeme alıkanlıının bulunması da çocukluk çaında obezite riskini arttırmaktadır. Ayrıca ailenin ekonomik gelir düzeyi, anne-babanın da obez olma durumu gibi unsurlarda çocukluk çaı obezitesini etkilemektedir (Uskun ve di., 2005: 21). Gürel ve nan (2001: 39-42) tarafından yapılan aratırmada, çocukluk çaı obezitesinin tanı ve tedavisinde gözlenen bazı aksaklıkların ve hekimlerin obeziteyi tedavi etmeyi göz ardı etmelerinin de çocuklarda obezite yaygınlıını arttırdıı belirtilmitir. Bunun yanında bazen genetik faktörlere balı olarak da vücut ya oranında artı olduu, kilo alımının yükseldii, buna paralel olarak obezitenin meydana geldii belirtilmitir. Amerika Birleik Devletlerinde 1960 lı yıllardan itibaren gerçekletirilen Ulusal Salık ve Beslenme ncelemesi Yoklaması na göre 2-5 ya grubunda bulunan çocuklarda Obezite yaygınlıı son 30 yıl içerisinde %5 düzeyinden %12 ye yükselmitir. Bunun yanında 6-19 ya grubunda bulunan bireylerde Obezite düzeyi de son 30 yılda 3 kat artmıtır (Beikci, 2010: 82). Çocukluk çaı obezitesinin bu kadar yüksek düzeylere ulaması Amerika da çocukluk çaı obezitesi ile ilgili bazı tedbirlerin alınması zorunluluunu da beraberinde getirmitir (Gürel ve nan, 2001: 41). Yurt dıında yapılan aratırmalarla paralellik göstermekle beraber, ülkemizde de yapılan çeitli aratırmalarda çocukluk döneminde obezite yaygınlıının arttıı görülmektedir. Altunkan (2013: 6) tarafından yapılan aratırmada, Karaman ilinde Milli Eitim kurumlarında örenim gören örencilerde obeziteprevelansı incelenmitir. Aratırma kapsamında 6 ya üzerinde bulunan çocukların vücut aırlıı, boy, beden kitle indeksi, ya ve cinsiyetleri belirlenmi, elde edilen verilerin istatistiksel analizleri yapılmıtır. Aratırmanın sonunda çocukların %8,6 sında fazla kiloluluk, %7,9 unda ise obezite görüldüü tespit edilmitir. Cinsiyet deikeni açısından ele alındıı zaman erkek çocukların %8,3 ünün fazla kilolu, %9,3 ünün obez olduu, kız çocuklarının ise %8,9 unun fazla kilolu, %6,1 inin ise obez olduu tespit edilmitir. Aratırmanın sonunda her iki cinsiyette de gözlenen Obezite yaygınlıının oldukça yüksek düzeyde olduu vurgulanmıtır (Altunkan, 2013: 6). Akçam ve di., (2013: 152) tarafından yapılan aratırmada, Isparta il merkezinde bulunan çocuklarda Obezite yaygınlıının belirlenmesi amaçlanmıtır. Aratırma kapsamında belirlenen pilot okullarda dört yıl ara ile çocukların imanlık ve obezite düzeyleri hesaplanmıtır. Aratırmada ilk yapılan ölçümlerde okullarda fazla kilolu çocukların oranının %12,2, obez çocuklarının oranının %11,6 olduu bulunmutur. Aynı okullarda dört yıl sonra yapılan ölçümlerde çocuklarda fazla kiloluk düzeyinin %11, obezite düzeyinin ise %12,5 olduu tespit edilmitir. Elde edilen bulgulara göre geçen dört yıl içerisinde çocuklarda fazla kiloluluk düzeyinin kısmen azaldıı, buna karılık obezite yaygınlıının arttıı tespit edilmitir. Aynı aratırmada hem kız hem de erkek çocuklarında fazla kiloluluk ve obezite düzeylerinin birbirine yakın olduu belirlenmitir. Süzek ve di., (2005: 290) tarafından yapılan aratırmada, Mula ilinde yaayan 6-15 ya grubu çocuklarda Obezite yaygınlıının belirlenmesi amaçlanmıtır. Aratırmanın sonunda kız çocuklarının %7,6 sının, erkek çocuklarının da %9,1 inin fazla kilolu veya obez bireyler oldukları sonucuna ulaılmıtır. Bunun yanında ailenin gelir durumu ve ebeveynlerin beden kitle indeksi düzeyleri ile çocukların fazla kilolu veya obez olma durumları arasında anlamlı bir iliki olduu belirlenmitir. Ankara ilinde yapılan bir aratırmada, ilköretim ve lise örencilerinde Obezite yaygınlıı ele alınmıtır. Ya ortalaması 6-17 arası olan 1510 çocuk üzerinde yapılan aratırmada, çocukların genel olarak %4,8 inin obez olduu bulunmutur. Kız çocukları ile kıyaslandıı zaman erkek çocuklarının Obezite düzeylerinin daha düük olduu belirlenmitir (imek ve di., 2005: 163). Kastamonu il merkezinde yaayan 10-12 ya grubu çocuklar üzerinde yapılan bir aratırmada, çocuklarda Obezite yaygınlıı ve obeziteyi etkileyen faktörlerin incelenmesi amaçlanmıtır. Aratırma kapsamında il merkezindeki 480 çocuun beden kitle indeksi ölçümleri yapılmıtır. Aratırmanın sonunda
çocukların %46,5 inin fiziksel olarak zayıf, %41,9 unun normal kilolu, %10,4 ünün fazla kilolu ve %1,3 ünün de obezi olduu sonucuna ulaılmıtır (Metinolu ve di., 2012: 117). Denizli il merkezinde yapılan baka bir aratırmada, 6-15 ya grubu çocuklarda Obezite yaygınlıının tespit edilmesi amaçlanmıtır. Aratırmaya 6-15 ya grubunda bulunan toplam 850 çocuk katılmıtır. Çocukların %1,4 ünün obez, %11,6 sının ise fazla kilolu olduu sonucuna ulaılmıtır (Semiz ve di., 2008: 1). stanbul ilinde yapılan dier bir çalımada 6-15 ya grubunda bulunan çocuklarda Obezite yaygınlıının %8,4 olduu, fazla kilo sınırında bulunan çocukların oranının ise %26,7 düzeyinde olduu belirlenmitir (Öztora ve di., 2006). Literatürde yer alan bu bilgilere göre, çocukluk çaı obezitesinin toplumsal açıdan önemli bir sorun haline geldii ve çocukluk çaı obezitesinin yaygınlık oranının sürekli olarak arttıı söylenebilir. Ülkemizde yapılan kesitsel aratırma sonuçları da Türkiye de çocukluk çaı obezitesinin yüksek düzeylerde olduunu göstermektedir. Çocukluk çaı obezitesinin önlenmesinde fiziksel aktivite ve sporun önemi Çocukluk çaı obezitesinin önlenmesi halk salıı açısından üzerinde önemle durulması gereken bir konudur (Gürel ve nan, 2001: 39). Fiziksel aktivitenin obezite oluumunun önlenmesine katkı saladıı bilinmektedir (Mente ve di., 2011: 963). Bu nedenle çocukluk çaı obezitesinin önlenmesinde fiziksel aktivite ve spora katılımın oldukça önemli bir role sahip olduu söylenebilir. Çünkü obezitenin önlenmesinde veya obez bir kiide oluabilecek salık risklerinin en aza indirilmesinde vücut ya oranında düü ve kilo kaybının önemli bir etkisi bulunmaktadır. Özellikle belirli bir diyet eliinde gerçekletirilen fiziksel etkinlikler vücudun salıklı bir biçim biçimde zayıflamasını desteklemektedir. Fiziksel aktiviteye katılımın vücut ya oranını azaltmada ve obezite ile mücadelede etkili bir yöntem olmasının temelinde fiziksel aktivite ile vücudun enerji metabolizmasında meydana gelen deiiklikler yatmaktadır. Nitekim fiziksel aktivite ile enerji metabolizmasında meydana gelen deiiklikler nedeni ile vücuttaki depo yalar enerji verici olarak kullanılmakta, buna paralel olarak vücut ya oranı azalmaktadır (Akbulut ve di., 2007: 9-11). Ayrıca düük younlukta yapılan uzun süreli egzersizler ile (aerobik çalımalar) verilen kiloların geri alınması da önlenmektedir (Kokino ve di., 2004: 93). Dolayısıyla çocukluk çaı obezitesi ile mücadelede çocuklara uygulanacak egzersiz programlarının düük yüklenme younluunda ve uzun süren egzersizlerden oluması gerektii söylenebilir. Bu kapsamda çocukların ya ve geliim özellikleri dikkate alınarak uygulanacak yürüyü, kou, bisiklet binme ve yüzme gibi spor etkinliklerinin çocukluk çaı obezitesinin önlenmesinde faydalı olacaı düünülebilir. Genel toplum salıının yükseltilmesinde çocukluk döneminde spor ve fiziksel aktiviteye katılımın önemli olduu bilinmektedir (Hekim, 2014: 2369). Çünkü çocukluk döneminde spor yapma alıkanlıının kazanılması ilerleyen yıllarda fiziksel, metabolik veya fonksiyonel açıdan ortaya çıkacak salık risklerini en aza indirmektedir (Takınöz, 2011: 12). Bunun yanında çocukluk döneminde fiziksel aktivite gibi basit yollar ile obeziteye karı tedbir alınmaz ise, ilerleyen yıllarda kiinin obezite tedavilerine karı direnci de azalmaktadır (Akçam ve di., 2013: 153). Bu nedenle yapılan aratırmalarda çocukluk döneminde hem okul ortamında hem de okul dıı zamanlarda çocukların fiziksel aktivite düzeylerini arttıracak önlemlerin alınması gerektii vurgulanmaktadır (Altunkan, 2013: 10; Aca ve Koçolu, 2010: 22; imek ve di., 2005: 166; Beikci, 2010: 85). Dolayısıyla çocuklarda fiziksel aktivite ve spora katılımın sadece obezite ile mücadele için deil, aynı zamanda obeziteye neden olan veya obezitenin bir sonucu olarak ortaya çıkan salık sorunları ile mücadele için de gerekli olduu söylenebilir. Literatürde yer alan birçok aratırmada da çocukluk çaı obezitesinin önlenmesinde spora katılımın yararlı olduu, uygulanan fiziksel aktivite ve spor programlarına balı olarak çocuklarda vücut ya oranında anlamlı azalma gözlendii, fiziksel aktivite düzeyi yüksek olan çocuklarda obezite yaygınlıının daha düük olduu (Aca ve Koçolu, 2010: 17; Khalife et al. 2014: 425; Laurson et al. 2014: 3; ), buna karılık obez çocukların genellikle hareketsiz bir yaam tarzına sahip oldukları belirtilmitir (Metinolu ve di., 2012: 117; Vandewater, 2004: 71). Literatürde yer alan aratırma sonuçları deerlendirildii zaman, çocukluk çaı obezitesinin önlenmesinde spor ve fiziksel aktiviteye katılımın olumlu sonuçlar ortaya koyduu görülmektedir. Sonuç Küresel anlamda obezite yaygınlıının en aza indirilmesi çocukluk ve gençlik dönemlerinde bulunan bireylerde obeziteyi önlemeye yönelik alınacak tedbirler ile mümkündür (Beikci, 2010: 85). Literatürde yer alan aratırma sonuçları deerlendirildii zaman, çocukluk çaı obezitesinin önlenmesinde çocukların fiziksel aktivite düzeylerinin yükseltilmesinin ve spora katılım düzeylerinin arttırılmasının faydalı olacaı söylenebilir. Bu kapsamda çocukların fiziksel aktivite düzeylerinin arttırılması için gerekli önlemler alınması oldukça önemli bir durumdur. Özellikle devletin, yerel kuruluların ve eitim kurumlarının çocukların fiziksel aktivite düzeylerini yükseltmek için çeitli politikalar gelitirmelerinin bu
konuda yararlı sonuçlar verebilecei düünülebilir. Bunun yanında ailelerin çocuklarını spora yönlendirmeleri ve sporun yararları konusunda bilinçlendirilmelerinin de çocukluk çaı obezitesinin en aza indirilmesinde faydalı olacaı savunulabilir. KAYNAKÇA ACA, Özlem., KOÇOLU, Gülay. (2010). Fazla Kilolu ve ObezAdolesan Kızlarda Düzenli Egzersizin Vücut Bileimine Etkileri, Dirim Tıp Gazetesi, S. 85.1, s. 17-23. AKBULUT, Gamze Çıtak., ÖZMEN, M. Mahir., BESLER, H. Tanju. (2007). Obezite, Bilim ve Teknik, s. 1-15. AKÇAM, Mustafa., BOYACI, Aslıhan., PRGON, Özgür., DÜNDAR, Bumin. (2013). Isparta lindeki On Okulda Çocukluk Çaı imanlık Sıklıı Deiiminin Deerlendirilmesi, Türk Pediatri Arivi, S. 152.5, s. 152-155. ALTUNKAN, Handan. (2013). Karaman linde 6-19 Ya Grubu Çocuklarda ObezitePrevelansı, Tıp Aratırmaları Dergisi, S. 11.1, s. 6-11. BEKC, Arzu Onay. (2010). Erken Yata Görülen Obezite: Nedenleri ve Tedbirler, Mised, S. 23-24, s. 82-85. DCGL, Güzel. (2007). Günümüzün Çocukluk ve Adolesan Çaı Epidemisi: Obezite Türk Aile Hekimlii Dergisi, S. 11.2, s. 92-96. GÜREL, F. Serdar., NAN, Gülten. (2001). Çocukluk Çaı Obezitesi Tanı Yöntemleri, Prevalansı ve Etyolojisi. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, S. 2.3, s. 39-46. HEKM, Mesut. (29-31 Mayıs 2014). Küresel Bir Sorun Olan Hareketsiz Yaam Tarzının Ortaya Çıkardıı Salık Sorunları ve Hareketsiz Yaam Tarzından Kaynaklanan Salık Sorunlarının Önlenmesinde Fiziksel Aktivitenin Önemi. II. Uluslararası Davraz Kongresi Bildiri Kitabı. Isparta. S. 2363-2371. KESKIN, Ozkan. (2014). Effects of PhysicalEducationandParticipationto Sports on Social Development in Children Journal of International MultidisciplinaryAcademicResearches, S. 1, s. 1-6. KHALIFE Natasha., KANTOMAA, Marko., GLOVER, Vivette., TAMMELIN, Tuija., LATNEN, Jaana., EBELING, Hanna., HURTIG, Tuula., JARVELIN, Marjo-Riitta., RODRIGUEZ, Alina. (2014). ChildhoodAttention- Deficit/HyperactivityDisorderSymptomsAre Risk FactorsforObesityandPhysicalInactivity in Adolescence, Journal of TheAmerican Academy of Child &AdolescentPsychiatry, S. 53.4, s. 425-436. KOKINO, Siranu., TUNA, Hakan., YILDIZ, Mustafa. (2004). Obezite, Fiziksel Aktivite ve Rehabilitasyon, Fiziksel Tıp, S. 7.2, s. 93-98. KURTOLU, Selim. (2012). AdolesandaObezite ve Tip 2 DiabetesMellitus, Türk Aile Hekimlii Dergisi, S. 16, s. 35-43. LAURSON, Kelly R., LEE, Joey,A., GENTILE, Douglas A;., WALSH, David A., ESENMANN, Joey S. (2014). ConcurrentAssociationsbetweenPhysical Activity, Screen Time, andsleepdurationwithchildhoodobesity, ISRN Obesity, s. 1-6. MENTE, Eda., MENTE, Bekir., KARACABEY, Kürat. (2011). Adolesan Dönemde Obezite ve Egzersiz. Uluslar Arası nsan Bilimleri Dergisi, S. 8.2, s. 963-977. METNOLU, lknur., PEKOL, Sefa., METNOLU, Yalçın. (2012). Kastamonu da 10-12 Ya Grubu Örencilerde ObezitePrevalansı ve Etkileyen Faktörler, Acıbadem Üniversitesi Salık Bilimleri Dergisi, S. 3.2, s. 117-123. ÖZTORA, Serdar., HATPOLU, Sami., BARUTÇUGL, Mehmet Bahadır., SALHOLU, Bahar., YILDIRIM, Reyhan., EVKETOLU, Esra. (2006). lköretim Çaındaki Çocuklarda ObezitePrevelansının Belirlenmesi ve Risk Faktörlerinin Aratırılması Bakırköy Tıp Dergisi, S. 2, s. 11-14. PARLAK, Aye., ÇETNKAYA, enay. (2007). Çocuklarda Obezite Oluumunu Etkileyen Faktörler Fırat Salık Hizmetleri Dergisi, S. 2.5, s. 24-35. SEMZ, Serap., ÖZDEMR, Özmert M.A., ÖZDEMR, Aye Sözeri. (2008). Denizli Merkezinde 6-15 Ya Grubu Çocuklarda Obezite Sıklıı, Pamukkale Tıp Dergisi, S. 1, s. 1-4. SÜZEK, Hüseyin., ARI, Zeki., UYANIK, Bekir Sami. (2005). Mula da Yaayan 6-15 Ya Okul Çocuklarında Kilo Fazlalıı ve ObezitePrevalansı, Türk Biyokimya Dergisi, S. 30.4, s. 290-295. ANLI, Esma. (2008). Öretmenlerde Fiziksel Aktivite Düzeyi Ya, Cinsiyet ve Beden Kitle ndeksi likisi, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü. MEK, Filiz., ULUKOL, Betül., BERBEROLU, Merih., GÜLNAR, Sevgi Bakan., ADIYAMAN, Pelin., ÖCAL, Gönül. (2005). Ankara da Bir lköretim Okulu ve Lisede Obezite Sıklıı, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, S. 58, s. 163-166. TAM, Abbas Ali., ÇAKIR, Bekir. (2012). Birinci Basamakta Obeziteye Yaklaım, Ankara MedicalJournal, S. 12.1, s. 37-41. TAKINÖZ, Cem. (2011). 9-11 Ya lköretim Örencilerinin Fiziksel Aktivite Düzeyinin Yaa ve Cinsiyete Göre Aratırılması, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Mula: Mula Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. USKUN, Ersin., ÖZTÜRK, Mustafa., KOLU, Ahmet Nesimi., KIRBIYIK, Sema., DEMREL, Reha. (2005). lköretim Örencilerinde Obezite Geliimini Etkileyen Risk Faktörleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, S. 12.2, s. 19-25. VANDEWATER, Elizabeth A., SHM, Mi-suk., CAPLOVTZ, Allison G. (2004). LinkingObesityAnd Activity Level WithChildren stelevisionand Video Game Use, Journal of Adolescence, S. 27, s. 71-85. YAN, Yusuf. (2007). 10-13 Ya Çocuklarda, Sosyo-Ekonomik Yapının Fiziksel Aktivite ve Fiziksel Uygunluk Düzeyine Etkisi, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Salık Bilimleri Enstitüsü.