Şarkışla (Sivas) ve çevresinin saha verileri ile Landsat 7 ETM+ ve Quickbird verilerinin karşılaştırılması



Benzer belgeler
GÜMÜŞHANE (HAZİNE MAĞARASI-DEREMADENİ) SAHASINDA LİTOLOJİK FARKLILIKLARIN VE ALTERASYONLARIN UZAKTAN ALGILAMA TEKNİKLERİ İLE ARAŞTIRILMASI

Zeolitleşmelerin Uzaktan Algılama Metotlarıyla Tespit Edilmesi: Gördes (Manisa) Örneği

Kuşçayır-Kartaldağı (Bayramiç-Çanakkale) cevherleşme bölgesinin Landsat 7 ETM+ kullanılarak Crosta tekniği ile incelenmesi

ALAKEÇI-KISACIK (BAYRAMİÇ-BALIKESİR) CEVHERLEŞME BÖLGESİNİN LANDSAT 7 ETM+ KULLANILARAK CROSTA TEKNİĞİ İLE İNCELENMESİ

Temel Kayaçları ESKİŞEHİR-ALPU KÖMÜR HAVZASININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ GİRİŞ ÇALIŞMA ALANININ JEOLOJİSİ VE STRATİGRAFİSİ

Eski Gümü hane (Süleymaniye) Ve Yak n Çevresindeki Alterasyon Alanlar n n Landsat Uydu Görüntüsü Kullan larak Crosta Tekni i ile Ara t r lmas

TABAKALI YAPILAR, KIVRIMLAR, FAYLAR. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

AFYONKARAHİSAR DİNAR DOMBAYOVA LİNYİT SAHASI

KÖMÜR ARAMA. Arama yapılacak alanın ruhsat durumunu yürürlükteki maden yasasına göre kontrol edilmelidir.

GİRİŞ. Faylar ve Kıvrımlar. Volkanlar

VIII. FAYLAR (FAULTS)

AKSARAY YÖRESĠNĠN JEOLOJĠK ĠNCELEMESĠ

Bigadiç Bor Yataklarının Landsat TM Görüntüleri ile Analizi Analysis of Bigadiç Boron Deposits by Landsat TM Images

Kapaklıkuyu, Zopzop ve Sarıçiçek Yaylası Özdirenç-Yapay Uçlaşma Etüdü Raporu

UZAKTAN ALGILAMA YÖNTEMLERİ İLE KİL MİNERALERİNİN BELİRLENMESİNDE PERFORMANS ANALİZİ

Uzaktan Algılama Verisi

Sevim Yasemin ÇİÇEKLİ 1, Coşkun ÖZKAN 2

Ön Söz Çeviri Editörünün Ön Sözü

BÖLÜM 16 YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GELİŞMESİ

Erman ÖZSAYIN, Tekin YÜRÜR, Kadir D R K Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisli i Bölümü, Beytepe, ANKARA

KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1177 KAHRAMANMARAŞ DOLAYINDAKİ OFİYOLİTİK KAYAÇLARIN JEOLOJİK AÇIDAN ÖNEMİ VE KROM İÇERİKLERİ

HAZIRLAYANLAR. Doç. Dr. M. Serkan AKKİRAZ ve Arş. Gör. S. Duygu ÜÇBAŞ

19 Mayıs 2011 M w 6.0 Simav-Kütahya Depreminin Kaynak Parametreleri ve Coulomb Gerilim Değişimleri

by Karin Şeşetyan BS. In C.E., Boğaziçi University, 1994

Potansiyel. Alan Verileri İle. Hammadde Arama. Endüstriyel. Makale

Akdeniz in Pleyistosen Deniz Düzeyi Değişimlerini Karakterize Eden, Çok Dönemli-Çok Kökenli Bir Mağara: Gilindire Mağarası (Aydıncık-İçel)

KAMP STAJI HAZIRLIK NOTU (SP)

Uzaktan Algõlama Ve Yerbilimlerinde Uygulamalarõ

SAHA JEOLOJİSİ Jeoloji harita ve kesitlerinde kullanılan sembol ve işaretler (symbols and signs, used on geological maps and sections)

TABAKALI YAPILAR, KIVRIMLAR, FAYLAR. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

Karasu Nehri Vadisinin Morfotektonik Gelişiminde Tiltlenme Etkisi

DOĞRULTU-ATIMLI FAYLAR

Potansiyel. Alan Verileri ile. Maden aramacılığı; bölgesel ön arama ile başlayan, Metalik Maden Arama. Makale

ESKİKÖY (TORUL, GÜMÜŞHANE) DAMAR TİP Cu-Pb-Zn YATAĞI

HİPERSPEKTRAL CHRIS-PROBA GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK JEOLOJİK BİRİMLERİN HARİTALANMASINA OFİYOLİTİK BİR KARIŞIKTAN ÖRNEK: SİVAS HAVZASI GÜNEYDOĞU KENARI

Topoğrafya Haritaları, Yorumlanması ve Topoğrafik Kesit Alma

İZMİR-ANKARA KUŞAĞININ EN GEÇ KRETASE VOLKANİK OLİSTOSTROM BiRiMi içindeki BİR BLOKTA GEÇ TRİYAS (KARNİYEN) UYUMSUZLUĞU

KARBONATLI KAYAÇLAR İÇERİSİNDEKİ Pb-Zn YATAKLARI

4. FAYLAR ve KIVRIMLAR

ABANT GÖLÜ CİVARININ TEKTONİK VE YAPISAL JEOLOJİSİNİN HAVA FOTOĞRAFLARI İLE KIYMETLENDİRİLMESİ GİRİŞ

İZMİT - TAVŞANTEPE DOĞUSUNDA MEYDANA GELEN KAYA KAYMASININ MÜHENDİSLİK JEOLOJİSİ KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

FAALİYETTE BULUNDUĞU İŞLETMELER

EĞNER-AKÖREN (ADANA) CİVARI JEOLOJİSİ

DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDE Cu-Pb-Zn CEVHERLEŞMELERİNİN UZAY GÖRÜNTÜLERİNDEN SAPTANAN ÇEŞİTLİ YAPILAR İLE İLİŞKİSİ

Bilindiği gibi lateritleşme, ılıman ve yağışlı

X. KIVRIMLAR, FAYLAR VE KAYAÇLARIN DEFORMASYONU

JEO156 JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

Normal Faylar. Genişlemeli tektonik rejimlerde (extensional tectonic regime) oluşan önemli yapılar olup bu rejimlerin genel bir göstergesi sayılırlar.

MADEN ARAMALARINDA DES VE IP YÖNTEMLERİ TANITIM DES UYGULAMA EĞİTİM VERİ İŞLEM VE SERTİFİKA PROGRAMI

Jeolojik Rapor İçereği

Araştırma Görevlisi İSMAİL ÇÖLKESEN

SEDİMANTOLOJİ FİNAL SORULARI

Figure 1- Location and distribution of the Kütahya-Bolkardağ Belt within the Tauride-Anatolide Terrane.

DOĞRULTU ATIMLI FAYLAR KIRIKLAR VE FAYLAR. Yaşar ar EREN-2003

LANDSAT 7 TM UYDU VERİLERİ KULLANILARAK DEDEGÖL DAĞI VE ÇEVRESİNİN (YENİŞARBADEMLİ ISPARTA ) ÇİZGİSELLİK VE JEOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

Sadrettin ALPAN. 11: 15 12: 15 SA-2-O2. Cahide KIRAĞLI Paleontoloji Oturumu I / Cahide KIRAĞLI Paleontology Session-I

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

BİLLURİK DERE (ELAZIĞ) CEVHERLEŞMELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE KÖKENİ GİRİŞ

YAPISAL JEOLOJİ JEOLOJİNİN İLKELERİ YÖNTEMLER VE AŞAMALAR YAPILARIN SINIFLAMASI KAYA BİRİMİ DOKANAKLARI

Urla-Balıkesir arası depremlerin nedeni fosil bir fay

TECER DAĞLARI (SİVAS HAVZASI) GÜNEYİNDEKİ BÖLGEDE SAYISAL JEOLOJİK HARİTA ALIMI VE BÖLGENİN ASTER UYDU GÖRÜNTÜLERİ YARDIMIYLA JEOLOJİK İNCELEMESİ

Akıntı Yönünde süreç geçişi (f (gs) = 1) Drenaj alanı m^2

KUZEYDOĞU ANADOLUDA (OLTU-NARMAN ARASI) PONTİD / ANATOLİD KENET KUŞAĞININ STRATİGRAFİSİ VE YAPISAL EVRİMİ

KLİVAJ / KAYAÇ DİLİNİMİ (CLEAVAGE)

Elazığ ve Çevresindeki Sismik Aktivitelerin Deprem Parametreleri İlişkisinin İncelenmesi

ÇATLAKLAR VE FAYLAR sistematik çatlaklar (a) sistematik olmayan çatlaklar (b)

TÜRKİYE NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ DEĞİŞİMİNİN NOAA UYDU VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ*

V. KORELASYON. Tarif ve genel bilgiler

POLATLI YÖRESİNDE YAPILAN SİSMİK YANSIMA ÇALIŞMALARI

AYAŞ İLÇESİ BAŞAYAŞ KÖYÜ ARAZİ İNCELEME GEZİSİ GÖREV RAPORU

AR KUVARS KUMU KUMTARLA - ZONGULDAK SAHASININ MADEN JEOLOJİSİ RAPORU

ERGENE (TRAKYA) HAVZASININ JEOLOJİSİ ve KÖMÜR POTANSİYELİ. bulunmaktadır. Trakya Alt Bölgesi, Marmara Bölgesi nden Avrupa ya geçiş alanında, doğuda

AZDAVAY - SÖĞÜTÖZÜ JEOLOJİSİ VE KÖMÜR VARLIĞI

NEOTEKTONİK. Doç.Dr. Yaşar EREN DOĞU ANADOLU SIKIŞMA BÖLGESİ

MTA Genel Müdürlüğü nün Ortaya Çıkardığı Yeni Bir Kara Elmas Yöresi KONYA KARAPINAR Kömür Sahası

DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ DEKANLIĞI DERS/MODÜL/BLOK TANITIM FORMU. Dersin Kodu: JEO 3603

Yapısal Jeoloji: Tektonik

TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR

DÜZENLEME KURULU. Prof. Dr. Mehmet Özkul (Pamukkale Üniversitesi)

MADEN TETKĐK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MTA DOĞAL KAYNAKLAR VE EKONOMİ BÜLTENİ YIL : 2012 SAYI : 14

INS13204 GENEL JEOFİZİK VE JEOLOJİ

Yüreğir ovasında narenciye ekim alanlarının Landsat 7 ETM uydu verisiyle belirlenmesi ve izlenmesi olanaklarının araştırılması

Şek. 1- Çalışma alanının yer bulduru haritası.

Kemaliye nin (Eğin) Tarihçesi

UZAKTAN ALGILAMA YÖNTEMİ MADEN ARAŞTIRMA RAPORU

Yeniçağa (Bolu) yöresinde Kuzey Anadolu Fay Zonu nun (KAFZ) ERS-2 SAR ve Landsat TM görüntüleriyle incelenmesi

... NO'LU RUHSATA İLİŞKİN (... DÖNEM) ARAMA FAALİYET RAPORU

Laboratuvar 4: Enine kesitlere giriş. Güz 2005

VOLKANOKLASTİKLER (PİROKLASTİKLER)

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ / Faculty of Engineering JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ / Department of Geological Engineering I. YIL

Jeomorfolojinin Metodu: 1- Gözlem Metodu: 2-Deney Metodu : 3-Karşılaştırma Metodu : 4. Haritalama, GIS ve uzaktan algılama metotları

Menderes Masifi ve Gediz Grabeni Civarında Paleotektonik ve Neotektonik Yapıların Landsat TM Görüntülenmesi İncelenmesi

Ters ve Bindirme Fayları

NEOTEKTONİK ORTA ANADOLU OVA REJİMİ. Doç.Dr. Yaşar EREN

MTA Genel Müdürlüğü Tarafından Yürütülen TUCBS ve INSPIRE Standartları Çalışmaları

MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DOĞU AKDENİZ BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ GAZİANTEP İLİ JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ

ALAKIRÇAY MELANJI İÇİNDE YÜZEYLEYEN VOLKANİK KAYAÇLARIN PETROGRAFİK VE JEOKİMYASAL ÖZELLİKLERİ (GB TÜRKİYE)

Science Citation Index Kapsamındaki Yayınlar

İç Torid Kenedinin Tecer Dağları (Sivas) Güneyindeki Kesiminin Sayısal Jeolojik Haritalanması ve ASTER Görüntüleriyle Analizi

Transkript:

Şarkışla (Sivas) ve çevresinin saha verileri ile Landsat 7 ETM+ ve Quickbird verilerinin karşılaştırılması 1 Şarkışla (Sivas) ve çevresinin stratigrafik, yapısal ve mineralizasyon özelliklerinin belirlenmesinde saha verileri ile Landsat 7 ETM+ ve Quickbird verilerinin karşılaştırılması Ergun Y. GÖKTEN 1, Doğan AYDAL 1 ve Ali USLU 1 1 Ankara Universitesi Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü gokten@eng.ankara.edu.tr Faks: 00 90 312 215 0487 Özet Şarkışla ve dolayı İç Toros okyanusu olarak bilinen ve Orta Anadolu bölgesini güney sınırından bir yay şeklinde kuşatan okyanusun Eosen sonunda kapanmasıyla ilgili sedimantasyon, volkanizma ve deformasyon olaylarına sahne olmuş bir bölgedir. Bu bölgede Geç Paleosen-Eosen yaşlı volkanik katkılı kalın bir filişoid istif, onu üzerleyen 3500 m kalınlığında karasal Oligosen istifi ve bunların üzerine gelen Miyo-Pliyosen yaşlı gölsel tortullarla bunları kesen bazaltik volkanizma ürünleri yüzeyler. Eosen denizel tortulları arasında kapanan okyanusun tabanından aktarılan ofiyolitik dilimler bulunur. Bölgeyi kapsayan uydu verilerinde yapılan, band kombinasyonları ve oranlamaları, Temel bileşen analizleri ve Crosta tekniği, dekorelasyon germesi ile filitre teknikleri gibi çeşitli görüntü zenginleştirme teknikleri uygulanmasıyla, bölgedeki litolojik birimlerin büyük istif paketleri halinde iyi bir şekilde ayrılabildiği görülmüştür. Yüzey çalışmalarıyla ayrıntılı olarak haritalanan bu alanın ana yapısal hatları hava fotoğraflarına da iyi bir şekilde görülür. Ancak, uygulanan çeşitli filitreleme teknikleri sonucu arazi çalışmaları esnasında belirlenememiş bir çok tektonik yapının da varlığı ortaya çıkarılmıştır. Bunlar çoğunlukla doğrultu atımlı ve eğim atımlı normal faylardır. Bölgeyi kapsayan Landsat 7 ETM+ ve Quickbird uydu görüntüleri çeşitli teknikler ile incelendiğinde, litolojik birimlerin, kırıntılı karbonatlardan oluşan Eosen birimleri ile karasal detritiklerden oluşan Oligosen birimleri ve killi, karbonatlı karasallardan oluşan Miyo-Pliyosen tortulları SWIR bandların kombinasyonlarında sınırları çizilebilecek kadar belirgin olduğu görülmektedir. Buna karşılık kırıntılı karbonat katmanlarla ardalı olan ve Eosen istifinin büyük hacmını meydana getiren volkanik kırıntılardan oluşan tüf ve tüfitik malzemenin varlığı ancak arazi çalışmasıyla anlaşılabilmektedir. Güneyde Uzunyayla kesimine doğru Miyo-Pliyosen yaşlı tortullarda kil konsantrasyonu artışı uydu görüntülerinde yapılan kil determinasyon çalışmalarında belirgin olarak görülmektedir. Aynı zamanda bu kayaçlardan kaynaklanıp daha genç alüvyonlara karışan killer de akarsu ağını belirtecek kadar güzel görüntü vermektedirler. Ergun GÖKTEN. gokten@eng.ankara.edu.tr; Faks: 00 90 312 215 0487

Ergun Y. GÖKTEN, Doğan AYDAL ve Ali USLU Çalışma alanındaki kıvrımlanma modellerinin belirlenmesi de uydu verileri ile açık bir şekilde yapılabilmektedir. Ancak Oligosen karasal tortullarındaki dike yakın eğimli istife ait litolojik ayrıntıların görülebilmesinde bazı güçlükler vardır. Bölgede lav türünden volkanik kayaçlar Eosen içerisinde ve Pliyosen de görülmektedirler. Ferromagnezyen mineral içeriğinin yüksekliği bu kayaçları karakterize eder. Uydu görüntülerinde yapılan demir ve demiroksit determinasyonlarında belirlenen yerler bu kayaçlar ile örtüşmektedir. Ayrıca, kalkalkalen fasiyesteki Eosen lavlarıyla, alkalen fasiyesteki Pliyosen lavlarının spektral yansımaları arasında da farklılıklar bulunduğu uydu görüntülerinde farkedilebilmektedir. Anahtar Kelimeler-Key Words: Şarkışla, Quickbird, Landsat, UA-CBS(RS_GIS) Abstract Şarkışla (Sivas) and the surroundings is a region which has the geological features of sedimentation, volcanism and deformations related to the closure of the Inner Tauride Ocean by the end of Eocene time. A thick and volcanic intercalated flyschoid sequence of Late Cretaceous- Eocene, an overlaying continental sequence of Oligocene in 3500 m. thick and a Mio-Pliocene limnic sediments and cross-cutting basaltic occurrences covering the former series outcrop in this region. Some ophiolitic melange slice emplaced in tectono-sedimentary way took place in the Late Cretaceous-Eocene flyschoid sequence in different stratigraphic levels. It has been observed that the lithological units of the region can succesfully be differentiated and mapped as thick sedimentary packs by application various image process and inhancement techniques such as band combination, principal component analysis, crosta technique, band rationing, decorelation streching and various filterings to the satellite data. However the most of the structural features of the studied area are clearly shown on the air photos of the region, some undetermined ones during the field studies were determined by using some filtering techniques on satellite images. These are mostly strike-slip and dip-slip normal faults. The Eocene age lithologies composing of detritic carbonates, the Oligocene units composing of clayey and sandy continental deposits and the Mio- Pliocene series including limnic carbonates can be determined in SWIR band combinations as clear as to follow the lithological boundaries. But the tuffaceous sediments forming the bulk bodies of the Late Cretaceous-Eocene sequence can only be determined by detailed field studies. While the clayey mineral concentration zones in the Mio-Pliocene sediments towards the south of the region can be determined on satellite images by clay determination techniques, the zones show the drainage pattern of the region too. The folding style of the region can be observed on the satellite images but the steeply inclined beds present a disadvantage for determining the lithological properties in detail. The lavas outcrop in the Eocene and Pliocene sequences in the region. The mafic mineral concentration zones and related texture are characterized these rocks. In the satellite images this feature are clearly observable and beside these the spectral differences originated from the mafic minerals concentration between the calk-alkaline Eocene lavas and alkaline lavas of the Pliocene time give possibilities to differentiate them from each other. Giriş Uzaktan algılama çalışmaları, çeşitli konulu jeolojik haritalama ve maden aramacılığı projelerinde, alan hakkında ön bilgi sağlamaktan başlayarak, çalışmanın her safhasında yaygın şekilde kullanılmaktadır. İnceleme alanı olarak seçilmiş bulunan Şarkışla yöresi (Şekil 1) çeşitli litoloji topluluklarının yüzeylediği, yoğun deformasyona uğramış ve uğramamış serilerin yanyana bulunduğu ve çeşitli zamanlarda yerleşmiş okyanus kabuğunun temsilcisi karışıklarla, çeşitli tektonik ortam koşullarında oluşmuş lavlardan meydana gelen bir jeolojik çerçeveyi sergiler. Bu sebeple, çalışma, sahadan elde edilen veriler ile uydu verilerinde yapılan çeşitli çalışmaların

Şarkışla (Sivas) ve çevresinin saha verileri ile Landsat 7 ETM+ ve Quickbird verilerinin karşılaştırılması sonuçlarının karşılaştırılmasında bir örnek alan olabilecek niteliktedir. İnceleme alanının Geç Kretase-Eosen istifi ile kısmen Oligosen istifinin yüzeylediği kuzey kesimi arızalı bir topoğrafyaya

Ergun Y. GÖKTEN, Doğan AYDAL ve Ali USLU sahipken daha genç karasal serilerin yüzeylediği güney kesimler daha yayvan bir yüzey şekli sergilerler. Bitki örtüsü tüm alanda çok fakir olup yüksek ağaçlar ancak dere boylarında görülürler. Bölgede yarıkurak iklim koşulları hüküm sürer. İnceleme alanının jeolojik özellikleri ayrıntılı olarak Erkan vd (1978) ve Gökten (1983, 1984, 1986, 1987) tarafından çalışılmıştır. Yay gerisi bir tektonik ortamı temsil eden Şarkışla çevresinde alterasyona uğramamış mafik mineral bolluğu gösteren kayaçlar ile alterasyona uğramış kayaçların bulunması görüntüsel karşılaştırma ve yorumlara imkan vermektedir. Bu inceleme sırasında Landsat ETM+ ve Quickbird görüntülerinde görüntü zenginleştirme ve görüntü işleme ( image enhancement and image process) uygulamaları yapılmış olup, uydu verilerinin arazi verileriyle örtüşme oranlarının kontrolu amaçlanmıştır. Şekil 1.Çalışma alanının yer bulduru haritası. İnceleme Alanının Jeolojisi Stratigrafi İnceleme alanının temelini Geç Kretase yaşlı ofiyolitli melanj oluşturmaktadır. Bunların üzerinde Geç Kretase-Eosen aralığında çökelmiş olan türbiditik kireçtaşları ile bunlarla ardalanan tüf, tüfit ve volkanik bileşenli kumtaşları ve hemipelajik bileşen olan silttaşlarından oluşan bir istif uyumsuz olarak bulunur (Şekil 2). Bu istifin meydana gelişi sırasında gelişen denizaltı volkanizması istifin çeşitli seviyelerine bazaltik lavlar yerleştirmiştir. Bunlar bazan belirli bir stratigrafik seviyeyi belirleyecek şekilde oldukça yanal devamlılık gösterirler. Bu birimin oluşması sırasında ortama kayarak yerleşen ofiyolitli melanj dilimleri de yine çeşitli seviyelerde ve büyüklüklerde yer alırlar. Bu istifin üzerinde ise altta lagüner fasiyeste meydana gelmiş büyük jips mercekleri ile bunların üzerinde yer alan kalın bir karasal istif uyumsuz olarak yer alır. Oligosen yaşlı bu istifin orta ve üst seviyeleri başlıca akarsu kökenli kumtaşı konglomera ile gölsel kökenli marnlarla temsil edilir. Litolojideki değişkenlik birimin alacalı bir renge sahip olmasına da neden olur. İnceleme alanının güneyini işgal eden Miyo-Pliyosen yaşlı gölsel kireçtaşları ile kırıntılı tortullar Oligosen ile dokanak ilişkisi sergilerler (Şekil 3). Akarsu boyları ile bölgenin güneyindeki Tonus ovası ve Uzunyayla kesimi eski ve yeni alüvyonlarla kaplıdır. Yapısal Jeoloji Geç Kretase-Eosen ile Oligosen istifi kuzey kuzeybatı-güney güneydoğu sıkışmalarla meydana getirilmiş sık ve kimi yerlerde oldukça karmaşıklaştırılmış kıvrımlanmalar sergilerler. Kıvrım eksenlerinin genel doğrultusu kuzeydoğu-güneybatıdır. Bu kıvrımlar kıvrım eksenlerine verev durumdaki doğrultu atımlı faylarla sık sık ötelenirler (Şekil 3). Bunlar da yaklaşık kuzey-güney uzanımlara sahiptirler. Geç Kretase-Eosen istifi ile Oligosen istifinin ilişkisi de faylıdır. Mudarasın (Deliler) fayı (Gökten, 1984) olarak adlandırılan ve önemli bir doğrultu bileşenine sahip olan bu verev atımlı fay güneyde Ecemiş fayından başlayarak bir yay biçiminde (Şekil 1) doğuda Kuzey Anadolu Fayına kadar uzanan Orta Anadolu Fay Zonu nun (Koçyiğit, 1994) bir segmenti durumundadır. İnceleme alanındaki daha genç serilerde ise eğim atımlı normal faylar bulunmaktadır.

Şarkışla (Sivas) ve çevresinin saha verileri ile Landsat 7 ETM+ ve Quickbird verilerinin karşılaştırılması Şekil 2. Çalışma alanının stratigrafik dikme kesiti. Şekil 3. Çalışma alanının jeoloji haritası. Uzaktan Algılama Çalışmalar esnasında, çalışma alanının tamamını kapsayan 175-33 hat-sıra (path-row) nolu ve 13.06.200 tarihli Landsat ETM+ uydu verisi ile özellikle Deliler fayı nın etrafında 5 km eninde bir band oluşturacak şekilde (01.06.2006), (19.06.2006), (24.06.2006) ve (25.07.2006) tarihli 4 ayrı parça Quickbird uydu görüntüleri kullanılmıştır (Şekil 4). Çalışılan bölgenin topografik ve jeolojik haritalarının taranıp CBS ortamına tanımlanmasından sonra, uydu verileri ile rektifikasyonları yapılmıştır. Litolojik birimlerin sınırlarının kontrolu ve cevherleşme bölgelerine işaret edebilecek alterasyona uğramış alanların ön tanımlanmaları için çeşitli RGB kompozitleri oluşturulmuştur.

Ergun Y. GÖKTEN, Doğan AYDAL ve Ali USLU Şekil 4. Quickbird uydu verilerinin çalışılan alan üzerindeki konumları. Bu çalışmaları güçlendirmek maksadıyla, band oranlama, çıkarma, toplama gibi işlemler, Dekorelasyon germeleri(şekil 5), Temel Bileşenler analizleri(şekil 6), Crosta teknik uygulamaları(şekil 7), kil, demir ve demiroksit analizleri gibi çeşitli görüntü zenginleştirme ve işleme uygulamaları yapılmıştır(şekil 8a, b, c). Deliler Deliler Şekil 5.Deliler bölgesinde Dekoralasyon Germesi (DC321) sonucu oluşan görüntü. Şekil 6.Deliler bölgesinde Temel Bileşen Analiz sonucu oluşan görüntü. Deliler Şekil 7. Landsat uydu görüntüsü üzerinde uygulanan Crosta tekniği (6 bandlı) sonucu oluşan görüntü.

Şarkışla (Sivas) ve çevresinin saha verileri ile Landsat 7 ETM+ ve Quickbird verilerinin karşılaştırılması Şekil 8a. Çalışılan bölgeyi kapsayan LandsatETM+(band 1) uydu görüntüsü üzerinde kil-demir ve demiroksit zenginleşme bölgeleri. Şekil 8b. Kapaklıpınar çevresinin drenaj sistemi ile örtüşen kil zenginleşme görüntüleri. Şekil 8c. Sarıkaya da Quickbird uydu görüntüleri üzerinde elde edilen demiroksit görüntüleri.

Ergun Y. GÖKTEN, Doğan AYDAL ve Ali USLU Bu çalışmaların uygulanması esnasında özellikle, Crosta and Moore (1989), Loughlin, W. P. (1991), Sabins (1997 ve 1998), Rutz-Armenta and Prol-Ledesma (1998), Tangestani and Moore (2000), Drury (2001) çalışmalarındaki usuller ve metodlar esas alınmıştır. Saha çalışmaları ve hava fotografları ile tanımlanamayan birçok doğrultu ve eğim atımlı fayların ve diğer tektonik hatların tanımlanması için çeşitli filitreleme teknikleri uygulanmıştır(şekil 9). Filitreleme tekniklerinin drenaj sistemlerini de detaylı olarak ortaya çıkarmasından faydalanarak litolojik sınır düzeltmeleri yapılmıştır. Şekil 9. Kanak Deresi civarındaki birimlerin Quickbird filitrelenmiş (Local contrast enhancement) görüntüsü İnceleme alanını kapsayan Landsat ETM+ ve bir kısmını kapsayan Quickbird uydu görüntülerinin çeşitli band kombinasyonlarında litolojik sınırları farklı renk tonları ile tanımlaması istiflerin sahip oldukları farklılıklar bazında oldukça belirgindir. Geç Kretase-Eosen istifleri, katmanları veya litolojik seviyeleri ifade eden paralel çizgilenmelerin oluşturduğu bir desen sergiler. Kırıntılı karbonat ve arakatkı halindeki mafik mineral zengini volkanoklastik katmanların zıt spektral yansıma karakterleri bu desenin nedenidir. Bunları kesen ve arazide geniş ve devamlı mostralar oluşturan kalkalkalen karakterli lavlar, çeşitli RGB kombinasyonlarında homojen iç desen ve keskin sınırlarıyla spektral karakteristik sunarlar. Ofiyolitli melanj dilimlerinin spektral karakteristikleri de lavlara benzer ve sınırları takip edilebilecek belirginliğe sahiptirler. Homojen doku özelliği gösteren bu mafik ve ultramafik kayaçların ayırt edilmeleri, Crosta tekniğinin uygulanmasıyla dolaylı olarak mümkün olabilmektedir. Bu tekniğin uygulandığı dörtlü ve altılı band kombinasyonlarında demirli minerallerin serpantinitlerde en çok, Pliyosen yaşlı alkalen lavlarda orta ve Eosen yaşlı kalkalkalen lavlarda ise en az olduğu görülmektedir. Bu şekilde farklı tektonik ortam ürünü olan lavların dahi mafik mineral konsantrasyonuna bağlı olarak farklı spektral yansıma verdikleri görülmektedir. Süperjen alterasyon ürünü demiroksitli minerallerin dağılımına bakıldığında ise, yine benzer görüntü özellikleri alınmaktadır. Burada dikkati çeken nokta Sarıkaya mevkiinde yüzeyleyen serpantinitlerde yüksek demiroksitli mineral konsantrasyonuna karşılık, Yassıpınar mevkiinde yüzeyleyen ve daha geniş sahasal yayılımlı serpantinitlerin zayıf bir demiroksit verisi sunmalarıdır. Bu durum mineralizasyon potansiyeli bulunan lokasyonların öngörülmesi bakımından önemlidir. Yay gerisi bir tektonik ortamı temsil eden inceleme alanı ile benzer litoloji özellikleri sergileyen İran daki Meiduk ve Sar Chesmeh bölgesi Crosta tekniğinin uygulanmasıyla, alterasyona bağlı özellikler ile başarılı sonuçlar alınmıştır (Crosta ve Moore, 1989;

Şarkışla (Sivas) ve çevresinin saha verileri ile Landsat 7 ETM+ ve Quickbird verilerinin karşılaştırılması Ranjbar vd., 2003, 2004). Bu tekniğin hidroksil iyonu içeren mineraller ile demiroksit li minerallerin konsantrasyon artışının belirlenmesini örnekleyen başka çalışmalar da literatürde bulunmaktadır (Thomassen vd., 2002; Suares Rojas, 2003). Çoğu hidrotermal alterasyonlar hidroksil iyonu içeren kil minerallerini meydana getirirken superjen alterasyonlarda demiroksit minerallerinin meydana gelişlerini sonuçlarlar. Oligosen istifi de dik ve devrik katmanlı yapıya sahip olmasına karşın katmanların litolojik özelliklerinin daha az farklılanmalara sahip olmaları nedeniyle daha zayıf spektral farklılanmalar ve buna bağlı daha homojen görüntü dokusu sergilemektedirler. Pliyosen gölsel kireçtaşları ve akarsu tortulları ise yatay olmaları yüzünden uzun mesafeli homojen kalan litoloji özelliğine bağlı, ayırımı zor spektral özellik gösterirler. Hidrotermal alterasyona bağlı hidroksil iyonu, Crosta tekniğinin uygulanmasıyla yine Sarıkaya mevkiinde yüzeyleyen serpantinitlerde yüksek yoğunluk göstermektedir. Kil mineralleri ise inceleme alanının güneyinde güneye akan dere yatakları boyunca spektral özellik vermektedirler. Özellikle, Oligosen karasal klastiklerini aşındırarak malzeme taşıyan bu dereler enerjini azaldığı akış aşağı kesimlerinde kil minerallerini konsantre hale getirmektedirler. Yapısal özellikler hem Landsat ETM+ hem de Quickbird görüntülerinde belirgindirler. Kıvrım tipleri, eksen uzanımları her iki görüntü türünde ve bunlardan elde edilen çeşitli özellik hedefli görüntüler ile kontrast hedefleyen (Local contrast enhancement) filtrelemelerde belirgindir. Ana kıvrımların tanınması deformasyon analizlerinde önemli oldukları için geniş alanlı stress yönelimlerinin farkedilmesinde yararlıdır. Buna karşılık çok sık ve karmaşık kıvrımlanmaların bulundukları kısımlar da Quickbird görüntülerinin yüksek çözünürlüğüne rağmen farkedilememektedir. Faylar da her görüntü tipinde belirlenebilmekte olup, istifleri öteleyen doğrultu atımlı faylar en belirgin türdür. Birimlerin aralarında sınır oluşturan örneğin Mudarasın fayı gibi faylar da keskin ve ani litoloji farklılanmasını simgeleyen görüntü dokusunun farklılanmasına bağlı olarak belirginleşmektedir. Bu tür faylar ayrıca filtrelenmiş görüntülerde doğrultu atımlı olanların belirlenmesinden daha belirgin görüntü özelliği sergilemektedirler. Tartışma ve sonuçlar Landsat ETM+ ve Quickbird görüntülerinin avantajlarının irdelenmesini hedefleyen bu çalışmada, Çeşitli görüntü zenginleştirme ve işleme teknikleri kullanılmıştır.yoğun deformasyona uğramış istiflerle, uğramamış istiflerin, sırasıyla heterojen ve homojen görüntü özellikleri verecekleri belirlenmiştir. Bu durum, inceleme alanı ile sınırlı görünmekle birlikte, özellikle tektonik kontrollu havzalarda, tortulların volkanik ve volkanoklastiklerle ardalı olmaları durumunda, diğer birimlerden ayırtlanan spektral özelliklere sahip olacakları öngörülebilir. Kırıntılı litoloji özelliğindeki Oligosen tortullarında, bileşenlerin daha az mineralojik ve kimyasal farklılaşmaları daha zayıf spektral farklılaşmalara yol açmaktadır. Arakatkı halindeki ince kireçtaşı seviyeleri de farkedilebilecek görüntü özelliğini düşük çözünürlüklü uydu verilerinde vermemektedirler. Çalışma alanındaki tektonik hatların ve drenaj sistemlerinin belirlenmesi, kullanılan görüntülerde uygulanan çeşitli filitreleme teknikleriyle net olarak ortaya konulmuştur. Uygulanan Crosta tekniğinin dört ve altı bandlı uygulamalarında, demirli, demiroksitli ve hidroksil iyonuna sahip minerallerin ve bunların konsantrasyon alanlarının belirlenmesinde başarılı sonuçlar vermektedir. Görüntü işleme ve zenginleştirme işlemlerinde Landsat Uydu verilerinin 7, Quickbird ün 4 band a sahip olması sebebiyle Landsat da çok daha fazla kombinasyonlar elde edildiği, buna mukabil dar alanlardaki incelemelerde, yüksek çözünürlüğü sebebiyle Quickbird uydu verilerinin daha hassas ve güvenilir sonuçlara ulaştırdığı gözlenmiştir. Bu sebeple, demir ve demiroksit analizleri Quickbird çalışmalarında daha hassas sonuçlar vermiştir. Ancak, band sayısı ve bu bandlardaki dalga boyları sebebiyle Quickbird de kil analizleri ve crosta tekniği çalışmaları yapılamamıştır.her iki metod da

Ergun Y. GÖKTEN, Doğan AYDAL ve Ali USLU sadece Landsat uydu verilerinde uygulanmıştır. Sarıkaya çevresindeki demirlerin Limonit ce zengin olması, Crosta metodu ile yapılan çalışmalar sonucu elde edilen verilerle de örtüşmektedir. Bu tekniğin, Dünyanın farklı yerlerindeki uygulamalarında da güvenilir sonuçlar alınmıştır (Ranjbar vd., 2003, 2004; Thomassen vd., 2002). Bu çalışmaların gerçekleştirildiği İran daki Meiduk ve Sar Cheshmeh sahaları (Ranjbar vd, 2003) özellikle Eosen de sergilediği volkanosedimanter jeolojik özellikler ve yaş bakımından Şarkışla bölgesine benzemektedir. Bu sahalarda da, Crosta tekniğinin uygulandığında belirlenen alterasyona uğramış alanların, volkanik ve bunların bağlı olduğu intrüziflerde geliştiği belirlenmiştir. Kaynaklar Crosta, A. and Moore, J. McM. (1989). Enhancement of Landsat Thematic Mapper imagery for residual soil mapping in SW Minais Gerais State, Brazil: a prospecting case history in Greenstone belt terrain. In: Proceedings of the 7th ERIM Thematic Conference: Remote sensing for exploration geology, 1173-1187. Crosta, A.D. and Moore, J., (1989). Enhancement of Landsat thematic imagery for residual soil mapping in southwest Minais Gerais State, Brasil: a prospecting case history in greenstone belt terrain. Proceedings of the 7th thematic conference on remote sensing for exploration geology, Calgary, Canada, Oct. 2-6, 1173-1187, Michigan, Environmental Research Inst. Of Michigan Drury, S.A. (2001). Image Interpretation in Geology, Blackwell Science Inc. (USA), Nelson Thornes (UK), 3th edition, 304 Erkan, E., Özer, S., Sümengen, M. Ve Terlemez, İ., (1978). Sarız-Şarkışla-Gemerek-Tomarza arasının temel jeolojisi. MTA Rap. No. 5646 (yayımlanmamış) Gökten, E., 1983. Şarkışla (Sivas) güney-güneydoğusunun stratigrafisi ve jeolojik evrimi. Türkiye Jeol. Kur. Bült. 26, 167-176 Gökten, E., (1984). Şarkışla (Sivas) yöresinin tektoniği. Jeoloji Mühendisliği, 20, 3-9 Gökten, E., (1987). Paleocene carbonate turbidites of the Şarkışla region Turkey: Their significance in an orogenic basin. Sedimentary Geology, 49, 143-165 Gökten, E. and Floyd, P.A., (1987). Geochemistry and tectonic environment of the rocks in central Anatolia, Turkey. Mineralogical Magazine, 51, 553-559 Şarkışla area volcanic Koçyiğit, A. and Beyhan, A., (1998). A new intracontinental transcurrent structure: the Central Anatolian Fault Zone, Turkey. Tectonophysics, 284 (3-4), 317-336 Loughlin, W. P. (1991) Principal Component Analysis for alteration mapping. Photogrammetric Engineering and Remote Sensing, 57, 1163-1169. Ranjbar, H., Shahriari, H. and Honarmand, M., (2003). Comparison of the Aster and ETM+ data for exploration of porphyry copper mineralization: A case study of Sar Chesmeh area, Kerman, Iran. Poster session, Map Asia Conference 2003, Kuala Lumpour, Malaysia Ranjbar, H., Honarmand, M. And Moezifar, Z., (2004). Application of the Crosta technique for porphyry copper alteration mapping using ETM+ data in the southern part of the Iranian volcanic sedimentary belt. J. Asian Earth Sci., 24, 237-243 Rutz-Armenta, J. R. and Prol-Ledesma, R. M. (1998). Techniques for enhancing the spectral response of hydrothermal alteration minerals in Thematic Mapper images of Central Mexico, International Journal of Remote Sensing, 19, 1981-2000. Sabins, F.F. (1997). Remote Sensing-Principles and Interpretation, W.H. Freeman, New York, NY, 494. Sabins, F. F. (1999). Remote Sensing for Mineral Exploration, Ore Geology Reviews, 14, 157-183. Suares Rojas, A., (2003). Predictive mapping of massive sulfide potential in the western part of the Escambray Terrain, Cuba. MSc.Thesis, Int. Inst. For Geo-Information Science and Earth Observation Enschede, Netherlands, 72 Tangestani, M. H. and Moore, F. (2000). Iron oxide and hydroxyl enhancement using the Crosta Method: a case study from the Zagros Belt, Fars province, Iran, Communication, JAG, 2, 2, 140-146 Thomassen, B., Dawes, P.R., Stenfelt, A. and Ditlev Krebs, J., (2002). Qaanaaq 2001: Mineral exploration reconnaissance in North-West Greenland. Geology of Greenland Survey Bull., 191, 133-143