YENİ TTK E Ğİ T İ M İ ------------------------------------------------------------------------------ 1 Eğitimciler: İlhan GÜNERİ Yeminli Mali Müşavir M.Necati BALCI Bağımsız Denetçi- SMMM
YENİ TTK NELER GETİRİYOR? Eğer bir ülkede şirketlerin kötü yönetildiğine dair bir kanı varsa; Eğer yatırımcılar, o ülkedeki şirket yönetimlerini yeterince şeffaf bulmuyorlarsa; Eğer bir ülkede doğru muhasebe standartları ve şeffaf raporlama yoksa; SERMAYE BAŞKA ÜLKELERE KAÇMAKTADIR Dolayısıyla şirketlerin tek tek iyi olması yeterli değildir. Çünkü, kötü yönetimin sonuçları bütün şirketleri etkilemektedir." 2 2
YENİ TTK NELER GETİRİYOR? Bu sözler, Amerikan sermaye piyasası eski başkanı Arthur LEWİTT e ait Bu sözler ; Kurumsal yönetimin, neden bu denli büyük önem kazandığını, neden ülkemizde yeni bir TTK na gerek duyulduğunu açık bir bir 3 şekilde ortaya koymaktadır. 3
PLAN Giriş Ticari İşletme Hukuku ndaki Yenilikler Şirketler Hukuku nda Genel Hükümler Anonim Şirketler 4
GİRİŞ TTK NUN İÇERİĞİ 1535 maddeden oluşan TTK nın başlangıç (m.1-10) ve son hükümleri (m.1521-1535) haricinde altı kitabı bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla; ticari işletme (m.11-123), ticaret şirketleri (m.124-644), kıymetli evrak (645-849), taşıma işleri (m.850-930), deniz ticareti (m.931-1400) ve sigorta hukukudur (m.1401-1520). 5
GİRİŞ TTK NU ETKİLEYEN DİNAMİKLER 1. Uygulamada çözümsüz kalan hukuki sorunlara çözüm getirmek 2. Çağdaşlaşmayı ve evrenselleşmeyi sağlamak 3. Modern hukuki kurumların (şirketler topluluğu, tek kişilik ortaklık vb.) hukuki altyapısını oluşturmak 4. Ticaret Hukuku sistemini Avrupa Birliği Hukuku na uyumlu hale getirmek 5. Ticaret ve Ekonomi Hukuku nun temel prensiplerini düzenlemek 6
GİRİŞ TTK NUN HAZIRLIK SÜRECİ Türk Ticaret Komisyonu nun görevlendirilmesi ve çalışmaları Aralık 1999) TTK Tasarısı nın Kamuoyuna Duyurulması (Şubat 2005) TTK Tasarısı nın TBMM ye Sunulması (2006) TTK Tasarısı na İlişkin İlk Yasama Çalışması (2008) TTK Tasarısı nın Bütünüyle Yasalaşması (2011) 7
GİRİŞ YÜRÜRLÜK TARİHLERİ TTK, genel olarak 01/07/2012 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu kuralın istisnaları olan bazı hükümleri, şöyledir: TÜRKİYE DENETİM STANDARTLARI KURULU kurulana kadar, Türkiye Denetim Standartlarının belirlenmesine yönelik olarak Türmob a geçici yetki veren Geçici 2. madde, Kanunun yayımlanmasıyla (14.02.2011) tarihinde KAMU GÖZETİM KURUMU kuruluncaya kadar, denetçilerin denetlenmesine yönelik yetkileri Gümrük ve Ticaret Bakanlığı na veren geçici 3. madde14.02.2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. (ANCAK; 02.11.2011 TARİHİNDE YAYIMLANAN 660 SAYILI KHK İLE, BU YETKİLER, KAMU GÖZETİMİ, MUHASEBE ve DENETİM STANDARTLARI KURUMU NA GEÇMİŞTİR.) 8
YÜRÜRLÜK TARİHLERİ TTK.m. 1524 hükmü uyarınca internet sitesi oluşturma, internet sitesine TTK nın öngördüğü içeriği yükleme ve bu içeriği sürekli olarak güncelleme yükümlülüğü, 01/07/2013 tarihinden itibaren başlayacaktır. Türkiye Muhasebe Standartları, (TMS TFRS ve KOBİ-TFRS) uygulamalarını zorunlu hale getiren çeşitli maddeler 01/01/2013 tarihinde (Kaldırılıyor) Tüm sermaye şirketlerinin bağımsız denetimine ilişkin 397 406. maddeler, 01/01/2013 tarihinde Yürürlüğe girecektir. 9 9
YÜRÜRLÜK TARİHLERİ Anonim ve Limited Şirketler, ana sözleşmelerini 14.08.2012 tarihine kadar yeni TTK ile uyumlu hale getireceklerdir. Bu işlem için yapılacak genel kurullarda nisap aranmayacaktır. (Kanunun yayım tarihinden itibaren 18 ay) (6103 S.K. md.22) (Kanunun yürülük tarihinden itibaren 1 yıl olarak değişiyor) Muhasebe kayıtları ve finansal tablolar, 01.01.2013 tarihinden itibaren TMS/TFRS ve KOBİ TFRS kurallarına göre düzenlenecektir. (1534/2-3) (Taslak ile kaldırılıyor) Bağımsız denetçi seçimi için son tarih 01/03/2013 dür. Bu tarihe kadar bağımsız denetçi seçim ve atama yapmayan şirketlere Asliye Ticaret Mahkemelerince resen atama yapılacaktır. (Geçici m. 6/3 ve 399/6 ) 10 10
YÜRÜRLÜK TARİHLERİ Asgari sermaye tutarı, TTK332. Md. Uyarınca anonim şirketlerde 50.000 TL. ve TTK 580. Md. Uyarınca limited şirketlerde 10.000 TL. dır. Bu şirketler, yeni TTK nun yayımı tarihinden itibaren üç yıl içinde, yani 14.02.2014 tarihine kadar sermayelerini bu tutarlara yükseltmek zorundadırlar. Aksi halde münfesih duruma düşeceklerdir. Bakanlık, bu süreyi birer yıl olarak en fazla iki kez uzatabilir. (6103 SK. Md. 20) Sermaye arttırımı için yapılacak genel kurulda nisap aranmayacaktır. 11 11
YÜRÜRLÜK TARİHLERİ TTK Md. 358 Uyarınca, iştirak taahhüt borcu hariç, pay sahipleri şirkete ticari işlemler dışında borçlanamaz. Halen borçlu olanlar, ise TTK nun yürürlük tarihinden itibaren 3 yıl içerisinde nakden ödeme yaparak borcunu tamamen tasfiye etmek zorundadırlar. Borcun tamamen veya kısmen bir başkası tarafından üstlenilmesi, senede veya ödeme planına bağlanması vb Yollar tasfiye sayılmaz. (6103 S.K. Md. 24) Üç yıl içerisinde tasfiyenin gerçekleşmemesi halinde, 300 gün adli para cezası uygulanır. 12 12
GİRİŞ TTK NA EGEMEN OLAN İLKELER Kurumsal Yönetim Eşitlik Şeffaflık Hesap Verebilirlik Sorumluluk Bağımsız Denetim Malvarlığının Korunması Paysahipliği Değerinin Korunması İşlem Güvenliği 13
GÖZETİM KAMU GÖZETİM 1 OCAK 31 ARALIK DÖNEMİ OTORİTESİ DENETÇİ DENETİM ŞİRKET -FİNANSAL TABLOLAR (TMS/TFRS - KOBİ TFRS uyumu) -Yönetim Kurulu Faaliyet Raporu -Riskin erken teşhisi ve yönetimi sistemi (varlığı ve işlerliği)
TÜRLERİ İTİBARİYLE FAAL MÜKELLEF SAYILARI* (İŞLETME VE ŞİRKET SAYILARI) MÜKELLEF TÜRÜ 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gerçek Kişi 3.212.471 3.099.868 3.148.767 3.217.07 3.221.277 3.292.988 3.426.663 Limited Şirket 540.153 509.074 526.242 547.726 554.377 555.294 565.969 Adi Ortaklık 48.979 47.272 47.177 46.332 43.690 41.416 40.332 Anonim Şirket 95.278 84.000 82.734 81.714 80.664 79.934 79.388 Diğer 75.303 77.495 77.296 81.476 84.142 86.250 90.722 Kooperatif 58.814 53.419 51.401 49.331 47.202 44.422 42.835 Kollektif Şirket 5.117 4.399 4.002 3.682 3.373 3.025 2.786 Adi Kom. Şirket 526 393 345 309 274 239 226 Eshamlı Kom. Şirket 56 48 38 2 1 1 1 TOPLAM 4.036.697 3.876.284 3.938.002 4.027.648 4.035.000 4.103.569 4.248.922 KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEF SAYILARI 2011-MART 656.574* *Gelir İdaresi Başkanlığı (eski yapısı ve adıyla Gelirler Genel Müdürlüğü), Faaliyet Raporları, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009 ve 2010. *Gelir İdaresi Başkanlığı, istatistikler.
EN SON İŞLETME VE ŞİRKET SAYILARI* (TİCARET SİCİL MEMURLUKLARININ KURULUŞUNDAN 31.12.2010 TARİHİNE KADAR AÇILIP KAPANAN ŞİRKET VE İŞLETME SAYILARI FARKI) Anonim Şirket (129.354-32.702=) 96.652 Limited Şirket (836.139-131.043=) 705.096 Kollektif Şirket (31.190-15.048=) 16.142 Komandit Şirket (3.813-1.455=) 2.358 Kooperatif (100.818-44.264=) 56.554 Şahıs İşletmeleri (1.068.563-546.537=) 522.026 1.398.828 *31.12.2010 tarihi itibariyle Sanayi ve Ticaret Bakanlığı verileri.
EN SON İŞLETME VE ŞİRKET SAYILARI* (TİCARET SİCİL MEMURLUKLARININ KURULUŞUNDAN 30.06.2011 TARİHİNE KADAR AÇILIP KAPANAN ŞİRKET VE İŞLETME SAYILARI FARKI) Anonim Şirket (130.952-33.354=) 97.598 Limited Şirket (864.31-137.340=) 726.973 Kollektif Şirket (31.205-15.125=) 16.080 Komandit Şirket (3.814-1.462=) 2.352 Kooperatif (101.461-45.089=) 56.372 Şahıs İşletmeleri (1..102.258-569.678=) 532.580 1.431.955 *30.06.2011 tarihi itibariyle Sanayi ve Ticaret Bakanlığı verileri.
1 KASIM 2010 PAZARTESİ RESMÎ GAZETE SAYI:27746 SIRA NO: 208 SAYILI TEBLİĞ TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI KURULUNDAN: KOBİ LER İÇİN TÜRKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARDI HAKKINDA TEBLİĞ Amaç MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı; bu Tebliğin 1 no lu ekinde yer alan Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ ler) İçin Türkiye Finansal Raporlama Standardı nın yürürlüğe konulmasıdır. Kapsam Amaç MADDE 2 (1) Bu Tebliğin kapsamı, bu Tebliğin 1 no lu ekinde yer alan KOBİ TFRS metninde belirlenmiştir. Hukuki dayanak MADDE 3 (1) Bu Tebliğ, 28/7/1981 tarih ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun Ek-1 inci maddesi ile 24/2/2004 tarihli ve 2004/6924 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Türkiye Muhasebe Standartları Kurulunun Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (b) bendine dayanılarak hazırlanmıştır. Yürürlük MADDE 5 (1) Bu Tebliğ ve bu Tebliğin 1 no lu ekinde yer alan KOBİ TFRS yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer. Uygulama ile ilgili hususlar TMSK tarafından yayımlanacak uygulama tebliğleri 18 ile duyurulur. (KOBİ TFRS nin kaldırılması nedeniyle tamamen yürülükten
KÜÇÜK VE ORTA BÜYÜKLÜKTE İŞLETMELER (KOBİ ler) İşletme kategorisi Çalışan Sayısı hasılatı veya mali bilançosu Yıllık net satış Orta büyüklükte < 250 < 25.000.000 TL Küçük < 50 < 5.000.000 TL Mikro < 10 < 1.000.000 TL 19
KÜÇÜK VE ORTA BÜYÜKLÜKTE İŞLETMELER (KOBİ ler) 20
GİRİŞ TTK NUN ÖNGÖRDÜĞÜ ZORUNLU HEDEFLER Birinci zorunlu hedef, Türk işletmelerinin uluslararası ticaret, endüstri, hizmet, sermaye ve finans piyasalarının, sürdürülebilir rekabet gücünü haiz güvenilir aktörleri olmaları. Bu hedef açısından, sermaye şirketlerinde özellikle de anonim şirketlerde kökten değişikliğe gidilerek, teknik bir kavram olan finansal raporlama esas alınmaktadır. 21
GİRİŞ TTK NUN ÖNGÖRDÜĞÜ ZORUNLU HEDEFLER İkinci zorunlu hedef, şeffaflıktır. Kanun, uluslararası muhasebe standartlarının getirilmesiyle şirketin yönetsel ve finansal durumunun izlenebilir ve denetlenebilir hale getirilmesini sağlamakta, ticari yazışmalara (TTK.m. 39/2), ticari defterlere (TTK.m. 64 vd.), finansal tablolara ve yıllık faaliyet raporuna (TTK.m. 514) ve internet sitesine ilişkin hükümleriyle, şeffaflığı hayata geçirmektedir. 22
GİRİŞ TTK NUN ÖNGÖRDÜĞÜ ZORUNLU HEDEFLER Şeffaflık kavramı, bilgi toplumu içinde, bilgi almak isteyenin, bilgiye bulunduğu yerden kolayca ulaşabilmesini sağlayan, bilgiyi devamlı olarak önünde bulan; geçmiş ve geleceğe bakılmasını sağlayan, dili açık bir bilgi verme anlayışını ifade etmektedir. Bunu sağlamak amacıyla; da sermaye şirketlerinin birer internet sitesi sahibi olması ve sitesinin belli bir bölümünü bilgi toplumu, hizmetlerine ayırması zorunlu kılınmaktadır 23
GİRİŞ TTK NUN ÖNGÖRDÜĞÜ ZORUNLU HEDEFLER Üçüncü zorunlu hedef, sürdürülebilir pay sahipleri demokrasisi nin sağlanması açısından şirketlerdeki güç boşluğunu önleyecek tedbirlerin alınmasıdır. Dördüncü zorunlu hedef, AB müktesebatı (acquis communautaire) ile uyum sağlanmasıdır. Beşinci zorunlu hedef, Türkiye nin uluslararası toplumun bir parçası haline gelmesi, sözkonusu toplumun kurallarına uyan ve onun dilini konuşan bir hukuk sistemine sahip olmasıdır. 24
GİRİŞ TTK NA UYUM SÜRECİ Ticari işletmeler ve şirketler, şeffaflaşmaya hazırlanmalıdır. Bu hazırlık, özellikle evrak ve kayıt düzeninin ve ticari defterlerin denetime elverişli bir biçimde saklanmasını ve gerektiğinde ibrazını ilgilendirmektedir. Ticari muhasebe altyapısı tamamen değişmelidir. Yeni dönemde hesaplar, UFRS yle uyumlu TMS ye göre tutulacaktır. Bu amaçla çok genel olarak, muhasebe altyapısının değiştirilmesinin zorunlu olduğu ve muhasebe kadrolarının eğitimden geçirilmesi gerektiği belirtilebilir. (Tasarı ile VUK hükümleri gelebilir) Bilgi toplumu hizmetleri, eksiksiz olarak yerine getirilmelidir. Şirketin internet sitesinin oluşturulması, bu internet sitesinde bir bölümün bilgi toplumu hizmetlerine özgülenmesi zorunludur. Bilgi 25 toplumu hizmetlerinin yerine getirilmesi, şirket ve işletme içi süreçlerde sağlıklı ve doğru bilgi akışını
PROF. ÜNAL TEKİNALP İN YTTK HAKKINDA DEĞERLENDİRMESİ r ulus için tek ve aynı gelecek değildir. Her Türkiye nin içinde yaşayabileceği, yaşamak zorunda olduğu gelecek, uygar topluma özgü gelecektir. Böyle bir gelecekte yer alırsak ülkemiz saygınlık kazanır, ulusumuz ilerler ve mutlu olur. Böyle bir geleceğin maliyeti vardır. Ancak, bu uygar toplum geleceğinin dışında kalan bir toplumun ödeyeceği maliyetten çok daha küçüktür. 26
GİRİŞ TTK NA UYUM SÜRECİ Şirketler ve ticari işletmeler haksız rekabete ilişkin kurallar konusunda bilinç geliştirmelidir. Sermaye şirketlerinde, pay sahibinin ve ortağın haklarının korunması ve hayata geçirilmesi için gereken önlemler alınmalıdır. Sermaye şirketleri, TTK nın getirdiği zorunlulukları ve fırsatları gözeterek anasözleşmelerini ve ortaklık 27 sözleşmelerini yenilemelidir.
TTK İKİNCİL MEVZUAT ALANLARI [GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI (640 SAYILI KHK) SORUMLULUĞUNDA OLAN] TÜZÜKLER 1- Denetleme Tüzüğü ( m.210) 2- Ticaret Sicili Tüzüğü (m.26) 3- Elektronik Ortamda Genel Kurul Tüzüğü (m.1527) (Tasarı ile bu tüzükler yönetmelik ve tebliğ haline dönüştürülme ktedir) YÖNETMELİKLER 1- Elektronik Ortamda Genel Kurul ve Yönetim Kurulu Yönetmeliği (m.1527) 2- Bağımsız Denetleme Yönetmeliği (m.400)* 3- Denetçinin Gözetimi Yönetmeliği (Geçici m.3)* 4-Genel Kurullarda Bulunacak Bakanlık temsilcisi Yönetmeliği (m.407) 5- Tevdi Eden Temsilcisi Yönetmeliği (m.429) 6- KOBİ Tanımı Yönetmeliği (m.1522) 7-İnternet Sitesi Yönetmeliği (m.1524) 8- Ticaret Sicili Müdürlüklerinde Aranan Şartlar ve Odalar Arası İşbirliği Yönetmeliği (m.24) 9- Faaliyet Raporu Yönetmeliği (m.516) TEBLİĞLER 1- Kâr Payı Avansı Tebliği (m.509) 2- İzin Alacak Anonim Şirketler Tebliği (m.333) 3- Kayıtlı Sermaye Tebliği (m.332, 210) 4-Eski Türe Dönüş Tebliği (Geçici m.4, 210,) 5-Şirketler Topluluğu Tebliğleri (m.210) 6- Birikimli Oy Tebliği (m.434) 7-Defterlerin Onayına İlişkin Tebliğ (m.64) (Yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri dışında tutulacak defterlere ilişkin TMSK Tebliği m.64) 8- Finansal Tabloların İlanı Tebliği (m.524, 210) 9- Uygulama Tebliğleri (m.210) 10- Kaçınma Görüş esasları Tebliği (m.403) 11- Unvanda İltibas Tebliği (m.210) 12- Anonim Şirketlerde Toplantı Başkanlığı İç Yönerge Esaslarının 28 Belirlenmesi Hakkında Tebliğ (m.419) 13- Ticaret Şirketleri İçin İlgili Siciller Uyum Tebliği (Tatbikat Kanunu m.17)
660 SAYILI KHK NİN GETİRDİKLERİ Kamu Gözetimi, Muhasebe Ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat Ve Görevleri Hakkında 660 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 02.11.2011 tarihli, 28103 sayılı Resmî Gazete de yayımlanmış ve yayımlandığı tarih itibariyle yürürlüğe girmiştir. Kısaca «Kamu Gözetimi Kurumu»nun ilişkili olduğu bakan, Maliye Bakanı dır. Böylelikle, TTK nın ilişkili olduğu Bakanlık, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı iken, TTK nın şeffaflığa ve kurumsallaşmaya dair birçok hükmünün ilgili olduğu bakanlık, Maliye Bakanlığı olarak tayin edilmiştir. 29
660 SAYILI KHK NİN GETİRDİKLERİ Kamu Gözetimi Kurumu nun kurulacağı hususu, Yeni TTK. Geçici m. 3 hükmünde düzenlenmiştir. Hükümde, Kurum un «denetçinin denetlenmesi» işlevini üstleneceği öngörülmüştü. 660 sayılı KHK ise, Kurum u Uluslararası standartlarla uyumlu Türkiye Muhasebe Standartlarını oluşturmak ve yayımlamak, Bağımsız denetimde uygulama birliğini, gerekli güveni ve kaliteyi sağlamak, Denetim standartlarını belirlemek, Bağımsız denetçi ve bağımsız denetim kuruluşlarını yetkilendirmek ve bunların faaliyetlerini denetlemek ve 30 Bağımsız denetim alanında kamu gözetimi yapmak yetkileriyle donatmıştır.
660 SAYILI KHK NİN GETİRDİKLERİ Sayılan görev ve yetkilerin kullanılması açısından Kurum, düzenlemek ve denetlemekle görevli olduğu alanla ilgili ikincil düzenlemeleri yapmak ve bu konularda gerekli kararları almak(khk.m. 9/h) yetkisiyle de donatılmıştır. Kurum a verilen bu yetkilerin yanında 6300 sayılı Kanun ile bu yetkilerin genişletilmiş olduğu görülmektedir. Bu bakımdan da Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın TTK hükümleri tahtında sahip olduğu yetkiler böylece sona ermiştir. 31
TİCARİ İŞLETME HUKUKU NDAKİ YENİLİKLER 32
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARİ İŞLETME TANIMI TTK nın da temel ekseni, ticari işletmedir. Kanun ticari işletmeyi; esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde olan gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletme şeklinde tanımlamaktadır (TTK.m. 11/1). Ticari işletmenin, diğer kavramları (tacir/ticari iş/ticari hükümler/ticari davalar) eksen kavram olma özelliği sürüyor. 33
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARİ İŞLETME DEVRİ Ticari işletmenin konu olabileceği işlemler arasında, ticari işletmenin devri, kanunda düzenlenmiştir. Ticari işletmenin devri, hem BK.m. 202 hem de TTK.m. 11/3 hükümlerinde yeniden düzenlendi. Ticari işletmenin devrine ilişkin hukuki sonuçlar, açıklıkla düzenlendi.devir sözleşmesi yazılı yapılacak, sicile tescil edilecek ve Ticaret Sicili Gazetesi nde ilan edilecek. Devir nedeniyle devredenin ve devralanın müteselsil sorumlulukları açıkça düzenlendi. 34
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARİ İŞLETME DEVRİ Ticari işletmenin devri, tasarrufi işlem olarak nitelendirildi. Sözkonusu sözleşme ticaret siciline tescil edildiği anda, ticari işletmeye tahsis edilen malvarlığı unsurları, devralana geçecektir. Kiracılık hakkı, mal sahibinin izni olmadan kendiliğinden devralana geçecek. Yeniden yapılanma kapsamında ticari işletmelerin birleşmesi; ticari işletmenin ticaret şirketine, ticaret şirketinin ticari işletmeye dönüşmesi düzenlendi (TTK.m. 194). Bu yenilik, kanunun yeniden yapılandırmaları kolaylaştırmayı hedeflediğini gösteriyor. Özellikle ticaret şirketinin ticari işletmeye dönüşebilmesi, Faaliyetini sermaye şirketi olarak sürdürmek istemeyenlere imkan sağlıyor. 35 (Hızlı tasfiyeye ilişkin ikincil düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla), şirketlerin daha hızlı bir biçimde tasfiye edilmesine hizmet edecektir.
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TACİR SIFATI Tacir sıfatı açısından temel bir değişiklik söz konusu değildir : Ticari işletmeyi kısmen veya tamamen kendisi lehine işleten kişi tacirdir (TTK.m. 12/1). Tacir sıfatını kazanma, tacir sayılma (TTK.m. 12/2), tacir gibi sorumlu olma (TTK.m. 12/3), küçük ve kısıtlıların tacir sıfatı (TTK.m. 13) ve ticaret yapmaktan men edilenlere ilişkin kural (TTK.m. 14), muhafaza edilmiştir. Bununla birlikte, tüzel kişilerin tacir sıfatına ilişkin kuralda bir değişiklik yapılarak vakıfların tacir sıfatı düzenlenmiştir. (TTK.m. 16). Bu hüküm uyarınca, bir ticari işletmeyi işletseler dahi, Devlet, il özel idaresi, belediye köy ile diğer kamu tüzel kişileri, kamuya yararlı dernekler ve gelirinin yarısından fazlasını kamu görevi niteliğindeki işlere harcayan vakıflar, tacir sıfatını kazanmaz. 36
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TACİRLER ARASI BİLDİRİMLER Tacirler arasında diğer tarafı temerrüde düşürmeye, sözleşmeyi feshetmeye ve sözleşmeden dönmeye ilişkin ihbarlar veya ihtarların, klasik yöntemler olan noter, taahhütlü mektup ve telgraf yoluyla yapılabileceği gibi, KEP (kayıtlı elektronik posta sistemi) üzerinden güvenli elektronik imza marifetiyle de yapabilecektir (TTK.m. 18/3). Güvenli elektronik imza ile KEP üzerinden yapılan bildirimler, güçlü bir delil vasfını 37 kazanmaktadır.
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TACİRLER ARASI BİLDİRİMLER TTK.m. 1525/1 : Tarafların açıkça anlaşmaları ve 18 inci maddenin üçüncü fıkrası saklı kalmak şartıyla, ihbarlar, ihtarlar, itirazlar ve benzeri beyanlar; fatura, teyit mektubu, iştirak taahhütnamesi, toplantı çağrıları ve bu hüküm uyarınca yapılan elektronik gönderme ve elektronik saklama sözleşmesi, elektronik ortamda düzenlenebilir, yollanabilir, itiraza uğrayabilir ve kabul edilmişse hüküm ifade eder. 38
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TACİRLER ARASI BİLDİRİMLER TTK.m. 1526/3 Ticaret şirketleri ile gerçek ve tüzel kişi diğer tacirlere ilişkin olarak, bu Kanunun zorunlu tuttuğu bütün işlemler elektronik ortamda güvenli elektronik imza ile de yapılabilir. TTK.m. 1526/4 Şirket adına imza yetkisini haiz kişiler şirket namına kendi adlarına üretilen güvenli elektronik imzayla imza atabilirler. TTK.m. 1526/5 Bu maddenin üçüncü ve dördüncü fıkralarının uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar 26 ncı maddede düzenlenen tüzükte gösterilir. TTK.m. 1525 hükmünde belirtilen KEP Yönetmeliği, 25.08.2011 tarihli Resmî Gazete de yayımlanmıştır. 39
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-ADİ FAİZ Faiz, hem Yeni Borçlar Kanunu nda hem de TTK da yeniden düzenlendi. Ticari iş olmayan işlerde (TTK.m. 3,19) faiz, YBK.m. 88 hükmüne göre belirlenecek. Buna göre, sözleşmeden kaynaklanmayan işlerde 3095 sayılı Kanun m. 1 hükmünde belirlenen faiz oranı (% 9) Sözleşmelerde taraflar kararlaştırmamışsa % 9 Taraflar sözleşmede faiz oranını belirleme yoluna giderlerse, azami % 13.5 (kanuni faiz oranının birbuçuk katı) düzeyinde faiz oranı uygulama alanı bulacaktır. 40
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-ADİ FAİZ Ticari faizde (TTK.m. 8-10) temel prensipler korunuyor. TTK, faizin başlangıcı ve oranı konusunda bir düzenleme getirmiyor, ancak ticari faizin serbestçe kararlaştırılabileceği kuralını koruyor. Bileşik faizin uygulama alanı daraltılıyor: Eskisi gibi ancak cari hesap sözleşmelerinde ve ticari ödünç sözleşmelerinde uygulanabilecektir. Buna karşın sadece borçlu açısından ticari iş olması koşulu yerine, her iki tarafın da tacir olması koşulu getirilmiştir. Bileşik faize ilişkin hükümlerine aykırı işletilen faiz yok hükmündedir. Tüketicinin korunması hakkındaki hükümler saklıdır. 41
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARET SİCİLİ Ticaret sicili kayıtlarının elektronik ortamda tutulmasına ilişkin usul ve esaslar tüzükle gösterilir. Bu kayıtlar ile tescil ve ilan edilmesi gereken içeriklerin düzenli olarak depolandığı ve elektronik ortamda sunulabilen merkezi ortak veri tabanı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği nezdinde oluşturulacaktır (TTK.m. 24/2). Ticaret sicilinin tutulmasından doğan bütün zararlardan Devlet ve ilgili oda müteselsilen sorumlu tutulmuştur (TTK.m. 25/2). 42
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARET SİCİLİ Tescil yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi, daha etkin cezalara bağlanmıştır (TTK.m. 33). Görünüşe güven ilkesi daha da güçlendirilmiştir : Tescil kaydı ile ilan edilen durum arasında aykırılık bulunması hâlinde, tescil edilmiş olan gerçek durumu bildikleri ispat edilmediği sürece, üçüncü kişilerin ilan edilen duruma güvenleri korunur (TTK.m. 37). Harca tabi işlerde tescil anı, harç makbuzunun düzenlendiği andır (TTK.m. 27). Tescili isteme süresi, yine 15 gündür (TTK.m. 30). 43
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARET UNVANI Şeffaflık ilkesi, yazışmalarla ilgili önemli bir kuralı beraberinde getirmiştir : Tacirin işletmesiyle ilgili olarak kullandığı her türlü kâğıt ve belgede, tacirin sicil numarası, ticaret unvanı, işletmesinin merkezi, tacir sermaye şirketi ise taahhüt edilen ve ödenen sermaye, internet sitesinin adresi ve numarası gösterilir. Anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde, sırasıyla yönetim kurulu başkan ve üyelerinin; müdürlerin ve yöneticilerin adları ile soyadları gösterilir. Tüm bu bilgiler şirketin internet sitesinde de yayımlanır (TTK.m. 39/2). Bu hükme aykırı uygulamalar, TTK.m. 51 uyarınca, TTK.m. 38/1 hükmündeki cezai 44
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARİ DEFTERLER Ticari muhasebe - vergi muhasebesi ayrımının kaldırılması yönünde adımlar atılıyor. (Tasarı ile Değiştiriliyor) Her tacir ticari defterlerini UFRS ye uyarlanmış Türkiye Muhasebe Standartları na (TMS) uygun biçimde tutmakla yükümlüdür. Yeni düzenlemenin hedefi, ayrı bir vergi muhasebesi tutulmasına ilişkin uygulamayı sona erdirmek; ticari işletmelerin şeffaflaştırılmasını temin etmek, tacirin aldığı mali kararların sağlam bir dayanağa kavuşmasını temin etmektir. (Tasarı ile Değiştiriliyor) Lağvedilen Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu yerine Kamu Gözetim Kurumu ihdas edilmiştir. TTK nın amacına uygun bir biçimde tatbik edilmesi için, TTK nın ve 660 sayılı KHK nın uyum içinde uygulanması, uluslararası muhasebe ve denetim 45 standartlarından ayrılınmaması gerekmektedir.
46
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARİ DEFTERLER TTK, finansal tabloların bilanço ve gelir tablosundan oluşacağını ortaya koymakta (TTK.m. 68/son); finansal tablolara ve yıllık faaliyet raporuna yönelik ayrıntılı kuralları, TTK.m. 514-518 hükümlerinde sevk edilmektedir. Dürüst resim ilkesi, kanunda yer bulmuştur (TTK.m. 515). TMS yi ölçü olarak kabul eden TTK, düzenleme ilkelerine (TTK.m. 69), kalemlere ilişkin ilkelere (TTK.m. 72 vd.) ve değerleme ilkelerine (TTK.m. 78 vd.) yer vermektedir. 47
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARİ DEFTERLER TTK.m. 82 ve 86. hükümleri, ticari defterlerin ve ticari kayıtların sadece elektronik ortamda tutulmasına imkan tanıyor. 6215 sayılı Kanun ile, mevcut TTK. m. 66 hükmüne aşağıdaki hüküm eklenmiştir: Bu defterler elektronik ortamda veya dosyalama suretiyle tutulabilir. Bu defterlerin açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları ile bu defterlerin nasıl tutulacağı Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığınca çıkarılacak müşterek bir tebliğle belirlenir. Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda 48 saklamakla yükümlüdür.
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARİ DEFTERLER Ticari defterlerin ispat işlevi, TTK da yer almadı. Buna karşın 6100 sayılı HMK, ticari defterlerin ispat fonksiyonunu 222. maddesinde aşağıdaki şekilde düzenlemiştir. «(1) Mahkeme, ticari davalarda tarafların ticari defterlerinin ibrazına kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine karar verebilir. (2) Ticari defterlerin, ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için, kanuna göre eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş, açılış ve kapanış onayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulamış 49
TİCARİ İŞLETME HUKUKU-TİCARİ DEFTERLER (3) İkinci fıkrada belirtilen şartlara uygun olarak tutulan ticari defter kayıtlarının sahibi ve halefleri lehine delil olarak kabul edilebilmesi için, diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların bunlara aykırı olmaması veya ilgili hususta hiç bir kayıt içermemesi yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekir. Bu şartlara uygun olarak tutulan defterlerdeki sahibi lehine ve aleyhine olan kayıtlar birbirinden ayrılamaz. (4) Açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları, sahibi aleyhine delil olur. (5) Taraflardan biri tacir olmasa dahi, tacir olan diğer tarafın ticari defterlerindeki kayıtları kabul edeceğini belirtir; ancak, karşı taraf defterlerini ibrazdan kaçınırsa, ibrazı talep eden taraf iddiasını ispat etmiş 50
TİCARİ İŞLETME ÖLÇEKLERİNE GÖRE TİCARİ İŞLETMELER Ölçeklerine göre ticari işletmeleri, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında 635 sayılı KHK uyarınca, bu Bakanlık belirleyecek (635 sayılı KHK.m. 28). «Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler kısaca "KOBİ" olarak adlandırılır. KOBİ'lerin tanımlanmasına, niteliklerine, sınıflandırılmasına ve uygulamalarına ilişkin esaslar; net satış hasılatları, malî bilanço tutarları ve çalışan sayıları dikkate alınarak Bakanlıkça hazırlanan ve Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulan yönetmelikle belirlenir. Kurum ve kuruluşların KOBİ'lere ilişkin uygulamalarında bu yönetmelik hükümleri esas alınır.» 51
52 Malın veya hizmetin muayenesi kararlaştırılıyorsa, 30 ve 60 günlük bu sürelere, en çok 30 gün eklenebilir. TİCARİ İŞLETME -MAL VE HİZMET TEDARİKİ Mal ve Hizmet Tedariki [TTK m.1530] Bu hüküm, TTK ya, Tasarı nın kanunlaşma sürecinde, TBMM de eklendi. İlk olarak, sözleşmede belirlenen vade veya ödeme süresi dolduğunda, temerrüt ihtara luzum kalmaksızın gerçekleşecektir. İkinci olarak, mal veya hizmetin teslim edildiği durumlarda, mal veya hizmet bedeli, teslimden itibaren belirli sürelerde ödenmelidir. Sözleşmede kararlaştırılmamışsa, bu süre 30 gündür. Sözleşmede ise azami 60 günlük ödeme süresi kararlaştırılabilir.
ŞİRKETLER HUKUKU GENEL HÜKÜMLER 53
I. Ticaret Şirketlerinin Türleri, Ehliyeti ve ticaret şirketlerine uygulanacak hükümler: Ticaret şirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerden ibarettir. Kollektif ile komandit şirket şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi sayılır. Şirketlerin hak ehliyetlerini esas sözleşmelerinde yazılı olan işletme konusu ile sınırlayan «Ultra Vires» yasağı kaldırılmıştır. Böylece Medeni Kanunun tüzel kişilerin hak ehliyetlerine ilişkin düzenlemesi ile uyumlu bir yapı oluşturulmuştur. 54
Ticaret Şirketlerinde Şahıs Şirketi ve Sermaye Şirketi Ayrımı Şahıs Şirketleri Kollektif Şirket Adi Komandit Şirket Sermaye Şirketleri Limited Şirket Anonim Şirket Paylı Komandit Şirket
Ticaret Şirketleri Şirketin faaliyet konusuna ilişkin sınırlamanın (Ultra Vires) kaldırılması 6762 sayılı TTK nın 137 nci maddesinde düzenlenmiş olan, ticaret şirketlerinin şirket sözleşmesinde yazılı işletme konusu içinde kalmak şartıyla, hak iktisap edebilecekleri ve borç yüklenebileceklerine dair hüküm çerçevesinde, ticaret şirketlerinde işletme konusu dışında yapılan işlemler ultra vires olduğu için yok hükmündedir. Diğer bir ifade ile ticaret şirketlerinin hak ehliyetinin sınırını işletme konusu teşkil etmektedir. Bu sayede Yönerge deki amaç doğrultusunda, üçüncü kişilerin korunması; şirketi temsile yetkili kişilerin, şirket adına yaptıkları işlemlerin şirketi bağlayacağına üçüncü kişilerin güvenmelerinin sağlanması yoluyla işlem ve pazar güvenliğini temin etme imkanı elde edilebileceği düşünülmektedir. Ticaret şirketleri de artık diğer tüzel kişiler gibi Türk Medeni Kanunu nun 48 inci maddesi kapsamında hak ehliyetine sahip olacaktır.
Ancak TTK.m. 371/2, bu kurala anonim ortaklıklar bakımından önemli bir istisna getirmektedir : Temsile yetkili olanların, üçüncü kişilerle, işletme konusu dışında yaptığı işlemler de şirketi bağlar; meğerki, üçüncü kişinin, işlemin işletme konusu dışında bulunduğunu bildiği veya durumun gereğinden, bilebilecek durumda bulunduğu ispat edilsin. Şirket esas sözleşmesinin ilan edilmiş olması, bu hususun ispatı açısından, tek başına yeterli 57 delil değildir.
II. Sermaye Koyma Borcu ve Sonuçları: TTK, teknolojik gelişmeleri de dikkate alarak, sermaye olarak konulabilecek unsurları genişletmiştir (TTK.m. 127). Mülkiyet ve diğer ayni hakların tapu siciline tescili istemi ile diğer sicillere yapılacak tescillerle ilgili bildirimler, ticaret sicili müdürü tarafından, ilgili sicile resen ve hemen yapılır. Şirket, her ortağın sermaye koyma borcunu yerine getirmesini isteyebileceği ve dava edebileceği gibi, yerine getirmede gecikme 58 sebebiyle uğradığı zararın tazminini de isteyebilir. Şahıs şirketlerinde bu davayı ortaklar
III.Birleşme Mevcut TTK da olduğu gibi, birleşme devralma yoluyla ve yeni kuruluş şeklinde olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilebilir. Bir şirketin diğerini devralması devralma şeklinde birleşme, yeni bir şirket içinde bir araya gelmeleri, yeni kuruluş şeklinde birleşme olarak adlandırılmıştır (m. 136). TTK, birleşmeye egemen olan külli halefiyet ve tasfiyesiz infisah ilkelerini muhafaza etmiştir. 59