SERTİFİKALI TOHUMLUĞUN ÖNEMİ Gerek coğrafi özellikleri, gerek iklim özellikleri itibariyle çok zengin bir tarımsal ürün çeşitliliğine sahip olan ülkemizde, ağırlıklı tarımsal ürünü tahıllar oluşturmaya devam etmektedir. Toplam ekilen alanlar içinde % 35 ile en çok ekimi yapılan buğday önemini korumaktadır. Buğday üretiminde kalite yıllara göre değişmekle birlikte ne yazık ki istenilen kalite standardına ulaşılamamıştır. Buğday kalitesi hem çiftçiler hem de sanayiciler için oldukça önemlidir. Kaliteli buğday kaliteli un demektir. Buğdayda kaliteye de ancak sertifikalı tohum kullanılarak ulaşılabilmektedir. Peki sertifikalı tohum nedir ve kaliteye etkisi nasıl olur? Sertifikalı tohum; tarla ve laboratuvar kontrolleri neticesinde genetik, fiziksel ve biyolojik değerleri belirlenmiş Bakanlık tarafından her türlü deneme ve incelemeleri yapılarak satışına izin verilen, çeşit saflığı sağlanmış ve adı belirli olan belgeli tohuma sertifikalı tohum denir. Sertifikalı tohumun üreticiye faydaları nelerdir? Sertifikalı tohumlukta çeşit saflığı tamdır. İçerisinde yabancı madde ve yabancı tohum olmadığı için hangi ürünü ekmişseniz onu alırsınız. Sertifikalı tohumluklarda yüksek çimlenme kabiliyeti vardır. Yani tarlaya attığınız her tohum çimlenir. Bu sayede kuvvetli bir gelişme gösterir, bu da bazı bitkilerde dekara ekilecek tohum miktarında %25 e varan verim artışı ve tasarruf sağlayarak tohum maliyetini düşürür ve üreticiye kazanç sağlar. Söz konusu tohum ıslah edilmiştir. Bu nedenle toprak rutubetinden ve bitki besin elementlerinden (gübre) yararlanma kabiliyeti sertifikasız tohumlara oranla daha yüksektir. Ekilen tohumların tamamı aynı günlerde çıkış sağladığı için (tekdüze çıkış) tarlada dalgalanma ve boşluklar olmaz, dolayısıyla da ürün kaybı görülmez. Bitkilerin tümünün gelişmesi aynı dönemdedir, böylece; bakım, çapalama, sulama, ilaçlama gibi işlemlerin yararı tam olarak kendini gösterir. Buda üreticiye zaman ve kazanç sağlar. Olgunlaşma tüm bitkilerde aynı zamanda olacağından hasat kolaylığı sağlar. Çeşit özellikleri bilindiğinden ekim zamanı tam olarak ayarlanabilir. Çeşit özellikleri bilindiğinde ürünün gelişimi sırasında izlenecek olan uygulama (bakım, sulama vs.) programı da daha rahat belirlenir. Elde edilen ürünler aynı özelliklerde ve kaliteli olduğundan pazar değerleri yüksektir, bu da satış kolaylığı sağlar. Verim kabiliyeti diğer tohumlara göre daha yüksek olduğundan daha yüksek kazanç sağlar. Söz konusu tohumlar toprakta mevcut ve tohumla taşınan bazı hastalıklara karşı koruyucu olarak ilaçlandığından kayıplar minimum düzeydedir, ekimde fazla tohum kullanılmasına gerek kalmadığından tasarruf sağlar. Tarım Bakanlığı tarafından desteklenmektedir. Sertifikalı tohum kullanan çiftçilerimiz sertifikalı tohumluk kullandıklarını faturaları ile tespit ettirdikleri takdirde kullanılan tohumluk miktarına göre destekleme ödemesi almaktadırlar.
KONYA TİCARET BORSASI LABORATUVARI OLAN KONYA LABORATUVAR VE DEPOCULUK A.Ş. YE YETKİ DEVRİ YAPILMIŞTIR Konya ili, yöre olarak Türkiye nin buğday ve arpa üretim merkezi olmayı geçmişten günümüze sürdürmektedir. Konya ilinde her geçen yıl sertifikalı buğday ve arpa tohumu kullanımı yaygınlaşmaktadır. Kalitesi ve verimi yüksek olan sertifikalı tohum yöre çiftçisinin artık vazgeçilmez girdisi olmaya başlamıştır. Çiftçinin bu talebini gören Konyalı sertifikalı tohum üreten kuruluşlar ve firmalar her geçen yıl üretim miktarlarını artırmaktadırlar. 212 yılında Konya ilinde yaklaşık olarak 1. ton sertifikalı buğday ve arpa tohumu üretilmesi beklenmektedir. Bu yüksek potansiyelin neticesinde firmaların kendi bölgelerinde bir merkezde tohumlarını analiz edecek bir laboratuvara ihtiyaçları doğmuştur. Bu bağlamda Konya ilinde faaliyet gösteren özel sektör sertifikalı tohum üreten firmalara yerinde ve de hızlı hizmet etmek amacıyla Konya Ticaret Borsası, mevcut laboratuvarı olan Konya Laboratuvar ve Depoculuk A.Ş. ye tevsi yatırım yaparak safiyat ve çimlendirme analiz laboratuvarlarını da eklemiştir. Eş zamanlı olarak T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü ne müracaat yapılarak; Tohumculuk hizmetlerinde Yetki Devri Yönetmeliği hükümlerine göre Konya Laboratuvar ve Depoculuk A.Ş. ye 1.8.212 tarihinde buğday ve arpa türlerinde Laboratuvar Analizi ve Belgelendirme konusunda Türkiye de bir ilki gerçekleştirerek yetki alınması sağlanmıştır. 1.8.212 tarihi itibari ile Konya da faaliyet gösteren özel sektör tohum kuruluşları numunelerini Konya Ticaret Borsası kuruluşu olan Konya Laboratuvar ve Depoculuk A.Ş. ye göndermeye başlamışlardır. TOHUMLUK SERTİFİKASYONU VE ANALİZLERİ Numune Kabul ve Kodlama Bölümü Sertifikalandırılmak amacıyla tohumluk numunelerinde, her bir tohumluk çeşidi için, sınıfı ve kademesi aynı olan, bir veya birden fazla parselden oluşan fiziki olarak tek bir üretim alanı olan bir tohumluk beyannamesi düzenlenir. Beyannameleri kabul edilen tohumluk çeşitleri için Bakanlıkça yetkilendirilen kontrolörler tarafından tarla kontrolleri ve numune alma işlemi gerçekleştirilir. Numune alma işlemi Bakanlıkça belirlenen esaslara uygun olarak Tarım İl Müdürlüğü personelince yapılır ve ilgili sertifikasyon kuruluşuna (KLD A.Ş.) gönderilir. Usulüne uygun olarak alınan tohumluk numuneleri ilk olarak laboratuarda numune kabul ve kodlama bölümünce gerekli kontrolleri yapılarak teslim alınır. Teslim alınan temsili tohumluk numuneleri hem resmi kayıt defterine hem de internet tabanlı TVYS Tohumluk Veri Yönetim Sistemi programına kayıt edilir. Safiyet, Tür Çeşit ve Çimlendirme Analizleri için çalışılacak numuneler oluşturularak Safiyet Analiz Laboratuarına teslim edilir. SAFİYET ANALİZ LABORATUARI Sertifika düzenlenebilmesi amacıyla laboratuar tarafından Safiyet ve Çeşit analizleri ile Çimlenme analizlerinin yapılması gerekmektedir. Buna göre laboratuarımızda, yönetmelik gereği yapılan analizler şöyledir. Safiyet Analizi: Analiz edilen numunenin ağırlıkça yüzde oranını ve numuneyi oluşturan çeşitli tohum ve cansız kısımların tespiti amacıyla yapılır. Safiyet analizleri; Saf Tohum: Göndericinin beyan ettiği tür, tür beyan edilmemiş ise içerisinde en fazla olan tür ve bozulmamış tohumlar
Diğer Tohumlar: Saf tohum dışındaki tüm bitki türleridir ve Ot tohumu ve Mahsul tohumu olarak ikiye ayrılır. Cansız Yabancı Madde: Toprak, kum, taş parçacığı, sap, saman, kök, çavdar mahmuzu, orijinal büyüklüğünün yarısı veya yarısından daha küçük kırık yada hasar görmüş taneler vs.. Tahıllarda İstenmeyen Ot Tohumları Pelemir: Cephelaria syriaca Delice: lolium temulantum Deli Yulaf : Avena fatua Kısır Yulaf: Avena sterilis Yabani Yulaf: Avena ludoviciana Safiyet Analiz raporunda; Saf tohum, Diğer tohumlar, Cansız yabancı madde oranı, diğer tür ve tohumların cins ve tür isimleri teşhis edilir. Cansız yabancı maddelerin nitelikleri ve diğer tohumların her bir türünün bilimsel adları rapor edilmelidir. Saf tohum türlerinin bilimsel adları sertifika üzerinde belirtilmelidir. Tür Çeşit Analizleri: Sertifika düzenlenecek olan tohumluğun içerindeki diğer tür çeşitlerin belirlenmesi analizidir. Diğer tür çeşitlerin belirlenmesi kimyasal madde içerisinde belirli bir süre tohumluğun bekletilmesi neticesinde, diğer tür çeşitlerin ayrılarak tespitine dayanır. Tür çeşit analizlerinde kimyasal olarak, %5 lik NaOH veya %5 lik KOH çözeltisi kullanılır. Bu çözeltide belirli bir süre bekletilen tohumluklarda oluşan renge göre ayrım sağlanır. Kırmızı daneli buğdaylarda portakal rengi, kahverengi bir renk oluşurken, beyaz daneli buğdaylar saman sarısı renk alırlar. ÇİMLENDİRME ANALİZ LABORATUARI Çimlendirme Analizleri: Laboratuar şartlarında belirli koşul ve sürelerde tohumların çimlenmesi, fidenin ortaya çıkması ve temel yapıları oluşan bitkilerin değerlendirilmesi işlemidir. Bir tohum partisinin çimlenme kapasitesini belirlemek, tarla çıkış değerini tespit etmek, tohum partisi hakkında bilgi edinmek ve farklı tohum partilerinin kalitesini karşılaştırmak amacıyla yapılır. Çimlendirme analizleri; safiyeti yapılmış numune üzerinden yapılır. Çimlendirme koşulları buğday ve arpa için aşağıdaki gibidir. TÜR ADI ORTAM SICAKLIK SAYIM GÜNLERİ ÖN İŞLEMLER ARPA BUĞDAY Kağıt Arası veya Kum Kağıt Üstü Kağıt Arası veya Kum 2 4 -- 7 2 4 -- 8 Ön Üşütme Ön Kurutma Ön Üşütme Ön Kurutma Çimlenme Şekilleri: Epigenal Çimlenme: Kotiledonların toprak üzerinde oluştuğu çimlenme (Ayçiçeği, Fasulye) Hipogenal Çimlenme: Kotiledonların toprak içinde oluştuğu çimlenme şekli
Çim değerlendirmede; Normal çim, Anormal çim ve çimlenmeyen tohumlar (Sert, Dormant, Ölü) belirlenir. Normal Çim: Kusursuz çimlenmiş, Hafif kusurlu çimlenmiş, sekonder enfeksiyonlu bitkiler olarak değerlendirilir. Anormal Çim: Zarar görmüş çimlenmiş bitkiler, Deforme olmuş çimlenmiş bitkiler, Primer enfeksiyonlu bitkiler olarak değerlendirilir. Çimlenme Çeşitleri Çimlenmeyen Tohumlar Sert Tohumlar : Çimlendirme koşullarında su alamaz ve sert kalırlar. Taze Tohumlar: Çimlendirme koşullarında su alabilirler ancak çimlenme süreci engellenir. Ölü Tohumlar: Yumuşak, Renksiz, sıklıkla küflüdürler ve fide gelişiminin hiçbir işaretini göstermezler. Diğer Kategoriler: Boş tohumlar, embriyosuz tohumlar, böcek tarafından zarar görmüş tohumlar
Laboratuar Standartları (Buğday, Arpa, Çavdar, Yulaf ve Tritikale) Faktörler Elit* Orijinal Sertifikalı I Sertifikalı II-III Saf tohum (en az %) - 98 97 97 Cansız yabancı madde (en çok %) - 2 3 3 Diğer mahsul tohumları (en çok adet/kg) 2 2 6 4 Diğer tür ve çeşitler (en çok adet/kg) 2 4 2 1 Ot tohumları (en çok adet/kg) 4 8 16 5 Zararlı ot tohumları (en çok adet/kg) Delice (Lolium temulentum), Pelemir (Cephalaria cyriaca), Avena fatua, Avena sterilis, Avena ludoviciana Çavdarmahmuzu (en çok %),1,1,2 (Claviceps purpurea) Tohumla Geçen Hastalıklar (en çok adet/kg) Buğday sürmesi (Tilletia caries, Tilletia foetida) Arpa kapalı rastığı (Ustilago hordei) Yarı açık arpa rastığı (Ustilago nigra) Yulaf kapalı rastığı (Ustilago kollei) Yulaf açık rastığı (Ustilago avenae) Çimlenme (en az %) - 2 4 1