OKUL SANAYİ İŞBİRLİĞİNİN KURULMASI: DÜZCE MESLEK YÜKSEK OKULU ÖRNEĞİ Yrd. Doç. Dr. Hakan POLAT 2 Prof. Dr. Funda SİVRİKAYA ŞERİFOĞLU 1 Öğr. Gör. Çiğdem DURSUN 2 Yrd. Doç. Dr. Ayhan ŞAMANDAR 2 1 Abant İzzet Baysal Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi / BOLU 2 Düzce Üniversitesi Düzce Meslek Yüksekokulu / DÜZCE serifoglu_s@ibu.edu.tr a.hakan.polat@gmail.com cigdemdursun@gmail.com ayhansamandar@gmail.com Özet Meslek Yüksek Okullarının hedefi sanayiye kalifiye ara teknik eleman yetiştirmek ve bu alandaki eleman açığını kapatabilmektir. Bunları gerçekleştirebilmenin yolu sanayi ile yakın işbirliğinde olmak ve ortak paydalar üretebilmektir. Düzce Meslek Yüksekokulunda, okul-sanayi işbirliği kapsamında Düzce ilinde ilk defa olarak bir dizi toplantılar gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların doldurup gönderdiği anket formlarından önemli çıkarımlar elde edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Meslek Yüksekokulu, sanayiyle işbirliği, anket çalışması Abstract Vocational Schools aim at educating and training their students so that they become qualified technicians to be employed in industry and thus at contributing to satisfy the demans of the industry in terms of human resources. In order to succesfully accomplish these objectives, cooperation with industry is a must. Within a pioneering cooperation project, a series of meetings with managers and representatives of industrial and commercial firms and organizations are organized. A survey study conducted with the participants yielded interesting results. Key Words: Vocational Schools, cooperation with industry, survey Giriş Meslek Yüksekokullarında (MYO) verilen eğitimin başarısı mezunların sanayinin ara işgücü ile ilgili istek ve ihtiyaçlarına (teknoloji kullanımı, teknik bilgi ve beceri, yabancı dil, vb) ne derece cevap verebildiği veya uyum sağladığı ile orantılıdır. Mesleki ve teknik eğitim soyut kalmaktan daha çok somut olmalı, yani hayatın gerçekleri ile doğrudan ilgili çalışma alanları ve branşlarla iç içe olmalıdır. Mezunların sanayinin mevcut teknolojisine uyum sağlaması, öğrenci iken okulda aldığı teknolojik ve pratik becerinin, sanayinin kullandığı teknoloji seviyesi ve üretim pratikleri ile örtüşüp örtüşmediği ile alakalıdır. Bu seviye uyumluluğunun tesis edilmesi ancak ve ancak okul-sanayi işbirliğinin kurulması ve geliştirilmesi ile sağlanabilir. Diğer taraftan, mesleki ve teknik eğitim uygulamaları pahalı teknolojik cihaz, ekipman ve makine kullanımını talep eder. Bu pahalılık esasen bilginin pahalılığının teknolojiye yansımasıdır. Ülkemizin mevcut ekonomik şartları, MYO sayısı ve hedeflenen sayı göz önünde tutulduğunda, bütün MYO ları tam donanımlı hale getirmek yani sanayi ile aynı teknolojik seviyedeki ekipman ile donatabilmek imkansız görünmektedir. Geçmişte I. ve II. Dünya Bankası projeleri ile ülkemizdeki 35 kadar MYO nda donanım yenilenmiş; fakat projenin devamlılığı olmadığından bu MYO lar da zamanla teknolojik olarak sanayinin 1 28 Eylül 2004-26 Eylül 2006 tarihleri arasında DMYO Müdürü
gerisinde kalmışlardır. Dünya Bankası Projesi ile desteklenen MYO larının gelişmekte olan ve de gelişmemiş MYO larını da göz önüne aldığımızda- bugünkü laboratuvar-atölye teknolojik seviyelerinin sanayinin teknolojik seviyesine yakın olduğunu söylemek iddialı olabilir. Ülkemizin sanayileşmeye olan eğilimi 29 Ocak 2004 tarihinde yürürlüğe giren 5084 sayılı Yatırım ve İstihdamı Teşvik Yasası ile kendini bir kez daha göstermiştir. Düzce ili de bu teşvik yasası kapsamında iki organize sanayi bölgesi ile sanayileşme yatırımlarına açılmıştır. Yapılan yatırımların teknolojik dağılımı oldukça geniş olup, çok sayıda dallara ayrılmıştır ve bu dallarda ara teknik eleman ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu eleman ihtiyacını yerel olarak mevcut MYO ve Meslek Liseleri mezunlarından karşılamak mümkün olabilmektedir. Yerel sanayi için ara teknik eleman kaynağı olan Düzce Meslek Yüksekokulu (DMYO) mevcut yerleşkesi içerisinde 30 yıldır eğitim yapmaktadır. YÖK-Dünya Bankası Meslek Yüksekokulları I. Projesi kapsamında 1986 1989 yılları arasında donanımı yenilenmiş, öğretim elemanları yurtdışında inceleme ve mesleki eğitime gönderilmiştir. DMYO da oniki teknik ve iki iktisadi ve idari program mevcuttur. Teknik Programlar Bölümünde Makine Programı, Tarım Alet ve Makineleri Programı, İnşaat Programı, Tekstil Programı, İklimlendirme-Soğutma Programı, Bilgisayar Teknolojisi ve Programlama Programı, Otomotiv Programı, Elektrik Programı, Endüstriyel Otomasyon Programı, Endüstriyel Elektronik Programı, Mobilya-Dekorasyon Programı, Elektronik Haberleşme Programı mevcuttur. İktisadi ve İdari Programlar Bölümü nde İşletmecilik Programı ile Muhasebe Programı mevcuttur. Düzce Meslek Yüksekokulu Dünya Bankası projesi kapsamında geçmişte sanayi ile çok yakın işbirliğinde bulunmuş; fakat projenin devam etmemesi, müfredat programlarındaki ve diğer değişimler ( staj süresinin 30 işgününe ve akademik yarıyılın 16 haftadan 14 haftaya düşürülmesi, öğretim elemanlarının ekonomik kayıpları vb) sebebiyle sanayiden uzak kalmıştır. Bu ilişkiyi tekrar canlandırmak, sanayinin ara işgücü ile ilgili istek ve ihtiyaçlarını öğrenmek, DMYO nun yetenek ve kapasitelerini bu ihtiyaçları karşılayacak şekilde düzenlemek, buradan yola çıkarak sanayi ile daha geniş kapsamda işbirliği yapmak için çalışmak ve stratejik planlarımızı sanayinin ihtiyaçlarını göz önünde tutarak oluşturmak amaçlarıyla, Düzce Valisi Sayın Halil NİMETOĞLU nun, Düzce Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı ve Yönetim Kurulu üyelerinin destekleri ile 6 Şubat-3 Mayıs 2006 tarihleri arasında bir dizi sanayi işbirliği toplantısı düzenlenmiştir. Toplantılara değişik sektörlerden toplam 98 sanayi ve ticaret kuruluşu temsilcisi gruplar halinde katılmıştır. Bu toplantıların ve katılımcılara uygulanan anket çalışmasının sonucu olarak çalışmaya katılan kuruluşların ara işgücünden beklentilerinin ortaya konulduğu bir rapor ortaya çıkmış, birkaç sanayi kuruluşu ile öğrenci eğitimi ve istihdamı için sürekli bir işbirliği çalışması başlatılmıştır. Materyal-Yöntem Bu bildirinin konusu olan anket çalışması, Düzce Meslek Yüksekokulu nun sanayi işbirliği toplantılarına katılan ve Düzce İlinde faaliyet gösteren sanayi ve ticaret kuruluşlarını kapsamaktadır. Toplantılara çeşitli sektörlerden toplam 98 kuruluş temsilcisi katılmıştır. Katılımcılara Meslek Yüksekokulumuz hakkında genel bilgi verilmiş, programlarımız kapsamındaki eğitim, laboratuvar ve atölye faaliyetlerimiz tanıtılmıştır. Yüksekokulumuza ilk defa gelen sanayi temsilcileri ile akademik personelimiz arasında iletişim kurulmuştur. Dağıtılan anket formları ile teknoloji kullanımı, ara teknik eleman istihdamı ve talep seviyesinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Toplam 98 anketten 41 tanesi (% 42 oranında) geri dönmüştür. Bu anketlerden elde edilen sonuçlar istatistikî olarak değerlendirilmiştir. Bulgular Bu bölümde ankette yer alan 10 soruya verilen cevaplar gruplandırılarak listelenmiştir.
1. Faaliyet alanları: Toplantılara katılan firmaların faaliyet alanları dağılımı aşağıdaki gibidir: - İnşaat : %25 - Makine : %17 Mobilya - Otomotiv : %17 Otomotiv Tekstil - Bilgisayar : %12 - Tekstil : %10 Makine Elektrik - Mobilya : %7 - Muhasebe/İşlet. : %7 - Elektrik : %5 Bilgisayar Muh/İşl. İnşaat Şekil 1 Toplantılara katılan firmaların faaliyet alanları 2. Firmaların yetişmiş eleman alırken öncelik verdiği ana kriterler: Toplantılara katılan firmalarca verilen cevapların dağılımı aşağıdaki gibidir: - Eğitim : %27 - Tecrübe : %25 - Sorumluluk ve işi benimseme : %9 - Sadakat ve güvenilirlik : %9 - Yetenek : %8 - Kişisel özellikler : %7 - İş disiplini : %4 - Çalışkanlık : %4 - Kendini geliştirme isteği ve araştırmacı olma : %3 - Ulaşım imkanı : %2 - Gelecek beklentisi olması : %1 - Ekip çalışması yapabilme : %1 3. İşyerlerinde toplam çalışan sayısı ve dağılımı: Firmalar tarafından verilen cevapların dağılımı aşağıdaki gibidir: - İşçi : %54 - Teknisyen Mühendis (Meslek Lisesi Mezunu) : %19 - İdari personel : %14 Tekniker - Tekniker : %8 - Mühendis : %5 Teknisyen İşçi İdari Personel Şekil 2 Çalışanların Meslek Gruplarına Göre Dağılımı 4. İşyerlerinde çalışan Düzce Meslek Yüksekokulu mezunu sayısı: Firmaların çalışanları içinde Düzce Meslek Yüksekokulu mezunlarının oranı %2 dir.
5. İşyerlerinde çalışan Düzce Meslek Yüksekokulu mezunlarının alanları ve gözlemlediğiniz eksiklikleri: Verilen cevaplara göre mezunların alanlarının dağılımı aşağıdaki gibidir: - Elektrik- Elektronik : %21 - İnşaat : %20 - Makine : %19 - Otomotiv : %14 - Muhasebe : %11 - İdari personel : %11 - Orman Ürünleri : %2 - Tarım Makineleri : %2 Şekil 3. Çalışan Düzce Meslek Yüksekokulu Mezunlarının Alanları 25 20 % değişim 15 10 5 0 Elk-Elektn İnşaat Makine Otomotiv Endüstri alanı Düzce Meslek Yüksekokulu mezunu çalışanlarda gözlemlenen eksikliklerin dağılımı ise aşağıdaki gibidir: - Eğitim ve bilgi eksikliği : %33 - Yeterli : %21 - Pratik uygulama eksikliği : %20 - Dikkatsizlik : %18 - Çalışkan olmama : %5 - Sorumluluk duygusu gelişmemiş olması ve işi benimsememe : %3 6. Tekniker, teknisyen gibi ara işgücüne ihtiyaç durumu: Firmaların %40 ı tekniker, teknisyen gibi ara işgücüne ihtiyaç duyduğunu, % 60 ı ise ihtiyaç duymadığını belirtmişlerdir. 7. İşyerlerinde çalışan ara işgücünde gözlemlenen en önemli eksiklik: - Eğitim ve bilgi eksikliği : %22 - Pratik ve uygulama eksikliği : %20 - Kendini geliştirme isteğinde ve araştırmacı olmama : %18 - Tecrübe eksikliği : %13 - Sorumluluk duygusu gelişmemiş olma, işi benimsememe : %12 - Yetenekli olmama : %5 - Süreklilik olmaması : %4 - Gelecek beklentisinin olmaması : %3 - Ekip çalışması yapamama : %3 - Çalışkanlık : %2 - Dikkatsizlik : %1 - İş disiplini olmaması : %1 Muhasebe İdari personel Orman ürünleri Tarım mak.
8. Ara işgücünde aranan özellikler: - Eğitim : %30 - Sorumluluk duygusunun gelişmiş olması ve işi benimseme : %24 - Tecrübe : %13 - Kendini geliştirme isteği ve araştırmacılık : %9 - Ekip çalışması yapabilme : %5 - Yetenek : %4 - Pratik uygulama yapabilmek : %4 - İş disiplini : %3 - Sadakat ve güvenilir olmak : %3 - Dikkat : %2 - Çalışkanlık : %2 - Büro cihazları ve bilgisayar kullanabilme : %1 Şekil 4. Ara işgücünde aranan özellikler 35 30 25 % değeri 20 15 10 5 0 Eğitim Sorumluluk Tecrübe Kendini Geliştirme Ekip Çalışması Yetenek Pratik uyg. İş disiplini Aranan özellikler Sadakat Dikkat Çalışkanlık üro cih.ve Bilg Kul. 9. Mesleki eğitim kurumlarından beklentiler: - Pratik uygulamalı eğitim verilmesi : %21 - Eğitime daha çok önem verilmesi : %20 - Öğrenciye çalışma hayatının gerçeklerinin öğretilmesi : %18 - Okul-Sanayi-Ticaret işbirliği yapılması : %14 - Kendini geliştirme isteğinde olan araştırmacı mezunlar yetiştirmesi : %11 - Bilgi alışverişi yapılması ve eğitim faaliyetleri düzenlenmesi : % 6 - Sorumluluk duygusu gelişmiş, işini benimseyen mezunlar yetiştirmesi : %5 - Öğrencinin yeteneğine göre branşlaştırılması : % 3 - İletişim programı açılması : %2 10. Düzce Meslek Yüksekokulu ile işbirliği yapılabilecek konular: - Stajyer alımı konusunda : %33 - Bilgi alışverişi ve eğitim konusunda : %23 - Her konuda : %19 - Mezunlarına iş imkanı yaratma konusunda : %12 - Firmanın faaliyet alanı ile ilgili konularda : %11 - Teknik gezi düzenlenmesinde : %1 - DMYO nda laboratuar testleri ve deney yapma konusunda : %1
Sonuç Toplantılara katılan yönetici ve temsilciler ağırlıklı olarak İnşaat, Makine, Otomotiv, Bilgisayar ve Tekstil sektörlerinde faaliyet gösteren firmalardandır. Bu firmalardaki çalışan dağılımı içinde teknikerlerin payı % 8, Düzce Meslek Yüksekokulu (DMYO) mezunlarının oranı ise % 2 dir. Firmaların Düzce de faaliyet göstermelerine rağmen DMYO mezunlarını istihdam etmedikleri anlaşılmaktadır. Firmaların genel olarak ara işgücünde gördüğü belli başlı eksiklikler; eğitim, bilgi, uygulama, deneyim eksikliği, sorumluluk duygusu olmama, araştırıcı olmama ve işi benimsememedir. Firmaların %21 i DMYO mezunlarını yeterli bulurken kalan kısmının gördüğü belli başlı eksikler ise eğitim, bilgi, uygulama ve dikkat eksikliğidir. Firmalar istihdam edecekleri ara işgücünde en fazla eğitim, gelişmiş sorumluluk duygusu ve işi benimseme ile tecrübe aramaktadırlar. DMYO ndan beklentileri arasında pratik uygulamalı eğitim verilmesi, eğitime daha çok önem verilmesi, öğrencilere çalışma hayatının gerçeklerinin öğretilmesi, okul-sanayi-ticaret sektörü işbirliği yapılması, kendini geliştirmek isteyen araştırmacı öğrenci yetiştirilmesi en fazla vurgulanmıştır. Firmalar, DMYO ile stajyer alımı ile bilgi alışverişi ve eğitim konusunda işbirliğine hazır olduklarını belirtmişlerdir. Anket sonuçları ve firmaların DMYO mezunları ile ilgili görüş ve beklentilerinin incelenmesi, Yüksekokulumuzun sanayi tarafından aranan teknik elemanlar yetiştirmesini sağlamak için aşağıda listelenen iyileştirmelerin ne kadar önemli ve acil olduğunu teyit etmektedir: Fiziki kapasitenin iyileştirilmesi ve artırılması, Laboratuar ve atölyelerin yapı, makine, cihaz ve donanım eksiklerinin giderilmesi, Ders içeriklerinin güncel örneklerle ve gerçek olaylarla, ders işleyişinin de teknik gezilerle zenginleştirilmesi için öğretim elemanları, sanayi ve ticaret sektörleri arasında işbirliği yapılması, Öğretim elemanlarının eğitimi (eğiticinin eğitimi) için seminerler, çalıştaylar vb. projeler gerçekleştirilmesi, Meslek yüksekokullarına sınavsız (ÖSS ye girmeden) geçiş sistemi ile öğrenci alımı uygulamasının kaldırılması için gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasına yönelik çaba gösterilmesi. Düzce Meslek Yüksekokulu olarak bu anket çalışmasının sağladığı geribildirim ışığında çözüm üretmek üzere planlarımızı ve mevcut kaynaklarımızı düzenlemeye çalışacağız. Sanayi ve ticaret sektöründeki firmaların da makine, cihaz ve donanım hibe ederek veya edilmesini sağlayarak, stajyer ve mezun istihdamı yaparak veya yapılmasını sağlayarak, birlikte proje geliştirme konusunda işbirliği yaparak bu çabamıza destek vermelerini bekliyoruz. Sanayinin taleplerine cevap verebilmek için sanayi ile muhakkak işbirliği kurulmalı hatta MYO ları kurulları içerisine sanayi odası ve sektör temsilcileri dahil edilmeli, MYO yönetim ve program koordinasyon birimlerinden öğretim elemanları da, sanayi odasında ve sektörün ileri gelen kuruluşlarındaki faaliyetler içerisinde olmalıdır. Böylece kurumsallaşmış bir bağ oluşturulabilecektir. Kaynakça (1) Düzce Üniversitesi Düzce Meslek Yüksekokulu Sanayi İşbirliği Toplantıları Raporu Haziran 2006 ( Yayınlanmamış Rapor)