TAKIM TEZGAHLARI BÖLÜM 8 SİLİNDİRİK VE DÜZLEM TAŞLAMA TEZGAHLARI, ÇEŞİTLERİ, ÇALIŞMA PRENSİPLERİ,KESME PARAMETRELERİ HESAPLARI VE ZIMPARA TAŞLARI. Öğr.Gör. Ömer ERKAN
2 TAŞLAMACILIK Belirli bir formda imal edilmiş sert aşındırıcı taneler içeren kesici (Zımpara tası) ile is parçası üzerinden çok noktadan talaş kaldırma işlemidir. Talas kaldırma (Taslama) esnasında zımpara tası kendi ekseni etrafında oldukça yüksek devirlerde dönme hareketi yapar. Kesme işlemi zımpara tası ile is parçası arasındaki sürtünmenin bir sonucu olarak meydana gelir.
Taşlama Tezgahının Kısımları (Düzlem) 3
4 Yatay Düzlem Taşlama Tezgahı İş tablası boydan boya düzgün doğrusal hareket yapar ve iş boyunun iki katı kadar tabla gider gelir. Tablanın bu hareketi ile otomatik olarak enine ilerleme hareketi de hidrolik bir sistemden sağlanır. Boş kurs yaptırmak ekonomik olmaz.
5 Mıknatıslı tablaya İşin Bağlanması Mıknatıslı tabla yüzeyinde pirinç malzeme ile gövdeden yalıtılmış bölgeler vardır. Bu bölgeler tablanın içindeki bobinlerden etkilenerek elektromıknatıs haline gelirler. Yalıtılmış bölgenin mıknatıslanması bir şalter yardımı ile olur. Şalter açılınca tabla üzerindeki yalıtılmış bölge ile esas gövde arasında N-S kutupları oluşur. Bu durumda tabla üzerine bir iş parçası oturtulunca N-S kuvvet çizgileri iş parçasından geçerek devreyi tamamlar. Bu durumda iş tabla yüzeyine yapışmış gibi bağlanır. Şalter kapatılınca iş çözülür.
Mıknatıslı Tablaya Bağlanma 6
Taşlama Tezgahının Kısımları 7
8 Silindirik Taşlama Tezgahı Kısımları Taş Başlığı Döndürebilmek için açı skalası vardır. Taş başlığında taşın bağlandığı mil sürtünmeli yataklarla yataklanmıştır. Milin her iki tarafında bu yataklar, taş çalıştığı sürece devamlı olarak basınçlı yağ ile yağlanır. Yağlama göstergeden takip edilir.
Taşlama Çeşitleri 9
Zımpara Taşının Fiziksel Modeli 10
11 Zımpara Taşının Temel Elemanları %54 Zımpara tanesi (Aşındırıcı tane) %26 Birleştirme maddesi (Aşındırıcı taneleri bir arada tutmak için) %20 Boşluk
Zımpara Taşlarının Kullanıldığı Yerler 12
13 Zımpara Taşlarının Sertliği Taşın sertliği, taşı meydana getiren tanelerin sertliği olmayıp, birleştirme maddesinin taneleri tutma kuvvetidir. Taşın sertliği ve yumuşaklığı kesme esnasında etkisini gösterir. Taş keserken iş parçası da taş yüzeyine ve aynı zamanda tanelere basınç yaparak, taneleri yerlerinden oynatıp dökülmelerini kolaylaştırır. Buna göre bir taşın taneleri kolay dökülüyorsa bu taş yumuşak, zorlukla yerinden kopuyorsa bu taş da serttir.
14 Zımpara Taşlarının Renkleri DIN 69100 e göre standartlaştırılmıştır.
15 Zımpara Taşlarının Bilenmesi Tasın gözeneklerinin dolması veya aşındırıcı tanelerin tas bünyesinden kopmayıp aşınması sonucu talas kaldıramaz hale gelmesine körlenme denir. Tasa yeniden talaş kaldırabilme özelliğinin kazandırılması için bileme işleminin yapılması gerekir.
16 Zımpara Taşlarının Bilenmesi Bileme işlemi için kullanılan aparat sabitlenir. Sanki iş parçası uzerinden talaş kaldırır gibi taşlama işlemi yapılır. Kullanılan bileme aparatı taştan daha sert olduğu için taş yüzeyinden talaş kaldırır.
17 Zımpara Taşı Çeşitleri 1- Silindirik zımpara taşları Taslama tezgahı ve taşlanacak parçaların boyutlarına göre standartlaştırılmıştır. Silindirik ve düzlem yüzey taşlama işlemlerinde kullanılmaktadır. Taş tezgaha flanş yardımıyla bağlanır. Körlendiğinde alın yüzeyden bilenir.
18 Zımpara Taşı Çeşitleri 2- Alet bileme taşları Freze bıçakları, raybalar, kılavuzlar, matkap uçları vb gibi kesici takımların bilenmesinde kullanılır. Hem tek yüzeyden hem de çift yüzeyden taşlama yapabilen taşlardır.
19 Zımpara Taşı Çeşitleri 3- Profil zımpara taşları Belirli bir geometrinin taslanma işlemi için tasarlanmış zımpara taslarıdır. Bu taslar kullanıcı tarafından uygun profilde sık sık bilenir veya düzeltilir.
20 Zımpara Taşı Çeşitleri 4- Saplı zımpara tasları Bu tür zımpara taşlarının bağlanması için taş gövdesine çelik saplar yerleştirilmiştir. Daha çok kalıp atölyelerinde ve hacim kalıplarının taşlanması işleminde kullanılır. Bu tür taşlar el taşlama makinelerinde de kullanılmaktadır.
21 Zımpara Taşı Çeşitleri Doğal Zımpara Taşları Doğal Korund Kuvars Doğal Elmas Zımpara Taşları Silisyum Karbit Yapay Zımpara Taşları Bor-Karbit Alüminyum Oksit Elmas Zımpara Berilyum Oksit
22 Zımpara Taşı Çeşitleri Doğal Zımpara Taşları Doğal Korund (Corundum) Kristal yapısı çok değişik hematit grubundan olan bu aşındırıcının içersinde %80-%95 oranında Alüminyum oksit bulunmaktadır. Sertliği 9 mohs tur. Renkleri koyu gri, kahverengi, açık mavi, sarı ve beyazdır. Doğada en çok rastlanan çeşitlerinden yakut ve safir mücevher yapımında, korund ise zımpara taşı ve zımpara kağıdı yapımında kullanılır.
23 Zımpara Taşı Çeşitleri Kuvars Kimyasal Formülü SiO 2 olan kuvarsın bileşiminde yaklaşık % 50 oranında Si bulunmaktadır. Kuvarsın sertliği 7 mohs tur. Saf kuvars saydam renktedir. Tortul kayalar içersinde çok rastlanan kuvars, kaya kristali, ametist, sitrin, kedi ve kaplan gözü, akik taşı, yeşim taşı, çakmak taşı, kum veya kösele taşı gibi adlarla belirtilmektedir. Kum veya kösele ve çakmak taşı öğütülerek aşındırıcı olarak kullanılmaktadır.
24 Zımpara Taşı Çeşitleri Doğal Elmas Karbonun uzun yıllar toprak altında kalarak kristal haline dönüşmüş şeklidir. Doğada genellikle sekiz yüzlü kristaller olarak rastlanmaktadır. Doğadaki kristallerin en sertidir. Sertliği 10 mohs tur. En değerli elmaslar saydam ve ışığı en çok kıran elmaslardır. Doğada en çok sarı, mavi, yeşil ve siyah renkli elmas bulunmakta ve bunların çok azı süs eşyası niteliğinde kullanılmaktadır. Elmasın ağırlığı kırat ile ölçülür. 1 kırat=0,2 gramdır. Dünyada elde edilen elmasın %97 sini Güney Afrika elinde bulundurmaktadır. Başlıca diğer ülkeler Kongo, Gana, Angola, Sierre Leone, ve Brezilya.
25 Zımpara Taşlarının İmalatı İmal edilecek taşın türüne uygun karışım sağlanır. Karıştırıcı vasıtasıyla homojen bir yapı elde edilemeye çalışılır. Fırında kurutma işlemi yapılır. Kırılma işlemi ile yapı içerisindeki unsurların boyutları küçültülür. Değirmende öğütme işlemi ile yapılarak, son boyut elde edilmiş olur Son kurutma ve eleme işlemi ile preslenmeye hazır hale gelir.
26 Zımpara Taşlarının Markalanması Alüminyum Oksit Zımpara Taşlarının Markalanması
27 Silindirik Taşlama Silindirik dış yüzeyler taşlanırken iş parçası kendi etrafında dönmeli. Ayrıca ya is parçası yada tasa iş parçası eksenine paralel hareket etmelidir. Tablanın sağa-sola hareket hızı tas genişliğinin 2/3 ü kadar olmalıdır. Taş her kurs sonunda is parçasından taş genişliğinin 1/3 veya 1/4 ü kadar çıkmalıdır.
28 Delik Taşlama Delik taslamada kullanılan zımpara tasları silindirik dış yüzey taslamada kullanılan zımpara taslarından biraz farklıdır. Seçilecek taş çapı delik çapının 2/3 kadar olmalıdır.
29 Delik Taşlama Tas is parcasından tas genisliğinin ¼ kadar çıkmalıdır. Kor deliklerde bu oran 1/10b kadar olması tavsiye edilir.
30 Puntasız Taşlama Punta deliği açılmamış veya açılması imkansız olan is parçalarının taşlanması işleminde kullanılır. Taşlardan biri taşlama işlemi yaparken, diğeri iş parçasını kendi ekseni doğrultusunda ilerletir. Bu taşa sevk taşı denir. Çalışan iki taş arasında çevre hızı farkı oluşur. Taslama tası kendi cevre hızına yakın bir hızda is parçasının dondurur. Sevk taşı tarafından is parçasının cevre hızı bir miktar azaltılır. Böylece taşın is parçasından talaş kaldırması sağlanmış olur. Sevk tşsının cevre hızı 0.2-4.5m/sn dir. Taslama tasının cevre hızı 30-35m/sn arasındadır.
31 Vidaların Taşlanması a) Tek profilli disk ile taşlama b) Cok profilli disk ile taşlama
32 Dişlilerin Taşlanması Dişlilerin taslanmasında 1- Dislinin evolvent profiline uygun profil tas kullanılarak 2- Tabak tas kullanılarak yapılır.
Silindirik Taşlamada Kesme Hızı 33
Örnek Soru 34
35 BÖLÜM 8 SONU BÖLÜM 9 ALIŞILMAMIŞ (MODERN) İMALAT YÖNTEMLERİ
36