Doç. Dr. Mustafa Erelel 1, Doç. Dr. Halim flsever 2, Dr. Recep Y lmaz Bayraktarl 3, Dr. Özka Ayvaz 2, Prof. Dr. Güay Y lmaz Gügör 2, Dr. Sua Erbil 2, Yard. Doç. Dr. Kürflat Özdilli 4, Dr. H. Hüseyi Eker 5. 1 stabul Üiversitesi stabul T p Fakültesi, Gö üs Hastal klar Aabilim Dal, Çapa, stabul 2 stabul Üiversitesi stabul T p Fakültesi, Halk Sa l Aabilim Dal, Çapa, stabul 3 stabul Çevre Koruma ve Atık Maddeleri De erledirme Saayi ve Ticaret A.fi. ( STAÇ), stabul 4 Haliç Üiversitesi, stabul 5 stabul l Özel daresi, stabul ÖZET Amaç: Kat at k toplama ifl koluda ifl ortam a ba l ast m s kl araflt r lmas. Materyal ve Metod: stabul'da 2 farkl bölgede kat at k düzeli depolama merkezleride çal fla toplam 150 kifli çal flma kapsam a al d. Çal flma fiubat 2009- May s 2009 tarihleri aras da gerçeklefltirildi. Bulgular: Çal flma ortam da çal fla sa l a gelecek iki tehditte birisi ifl kazalar ike, di eri ise meslek hastal klar d r. fl ortam da alevlee ast m çal fla sa l üzeride oldukça öemli düzeyde etkili oldu u düflüülmektedir. Çal flmam zda kifli içeriside e az 3 gü 20'de fazla doruk ekspirasyo ak m de eri (peak expiratory flow=pef) de iflkeli i göstere 13 kifli (11,5) bulumufltur; bularda 9'u (69,2) aktif sigara içicisi idi. De iflkelik göstere ve sigara içe 9 kifli içeriside 8 olgu ast ml, 1 kifli ise kliik olarak sa l kl idi. PEF de iflkeli ii gözledi- i sigara içmeye grupta ast m ile PEF de iflkeli i aras da alaml iliflki yoktu, sigara içe ast ml olgularda ise PEF de iflkeli i istatistiksel olarak daha yüksekti (88,9). Ortam havas da birici s rada Aspergillius sp. baflta olmak üzere, Coccidioides immitis sp. ve Cladosporium sp. türleri de iflik oralarda izole edildi. Farkl oktalarda farkl mikroorgaizmalar de iflik oralarda izole edilmesi çal fl la ortam kirlili ii e öemli göstergeleride birisidir Souç: Kat at k toplama iflkoluda çal fla, sigara içe ast ml olgularda PEF de iflkeli i alaml orada yüksek bulumufltur. Bu çal flma ortam ve sigara etkileflmesii e öemli göstergeleride birisidir. Aahtar Kelimeler: fl ortam a ba l ast m, PEF 88
WORK RELATED ASTHMA IN GARBAGE COLLECTORS ABSTRACT Objective: To ivestigate the frequecy of work related asthma i garbage collectors. Material ad Method: Garbage collector ladfill ceters i Istabul i two differet regios that ru a total of 150 people were recruited i February 2009 to May 2009. Results: Employee's work eviromet threats to the health work accidets ad occupatioal diseases. Work related asthma exacerbatios i the eviromet plays a very sigificat effect is thought to be over. At least 3 days more tha 20 peak expiratory flow (PEF) variability showig 13 people (11.5) were foud i recruited people. 9 of 13 people (69.2) were active smokers. Ad 9 other people who smoke showig variability withi 8 patiets with asthma, 1 perso that was cliically healthy. PEF variability i the observed group of smokers with asthma, PEF variability is ot sigificat, while the osmokig asthmatic patiets with PEF variability i a statistically sigificat percetage were higher (88.9). As a result work eviromet ad active smokig iteractio is oe of the most importat idicators. Ambiet air i the first place maily i the Aspergillius sp, Coccidioides immitis sp. ad Cladosporium sp the differet rates were isolated. At differet poits at differet rates i differet microorgaisms to be isolated work eviromets is oe of the most importat idicator of pollutio. These factors ad PEF variability i all group was ot statistically sigificat. Coclusio: PEF variability i asthmatic patiets who smoke were foud istatistically sigificatly. This fidig is oe of the most importat idicator of work eviromet ad smokig iteractio. Key Words: Work related asthma, PEF variability, garbage collector, occupatioal asthma Nobel Med 2009; 5(3): 88-94 G R fi fl sa l, tüm mesleklerde çal flalar fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerii e üst düzeye ç kar lmas, çal flma ortam daki sa l k zararlar e alt düzeye idirilmesi ve bularda koruma yötemlerii uygulamas, kiflileri fiziksel, aatomik ve psikolojik özelliklerie uygu ifllerde çal flmas, kiflii iflie ve ifli kifliye tam bir uyumu olarak ta mlamaktad r. Bu ta m 1995 y l da gücellemifl, çal flma ortam tehlikelerii ve bu tehlikeleri olas risklerii de erledirilmesii öemie de iilmifltir. Çal flma ortam da çal fla sa l a gelecek iki tehditte birisi ifl kazalar, di eri ise meslek hastal klar d r. Meslek hastal klar iflyerlerideki fiziksel, kimyasal, biyolojik, ergoomik ve psikososyal etkelerde olufla öleebilir hastal klard r. Yasam zdaki ta m a bakt m z zama; iflyerideki bir veya birkaç sa l k zararl s ile tekrarlaa bir edele veya ifli yürütüm flartlar soucuda olufla, akut veya kroik, maluliyet b raka veya b rakmaya hastal k, sakatl k ve ruh ar za halleridir. Hastal kla, sa l k zarar aras da bir iliflki vard r. Yai sa l k riski ile hastal iliflkisii vazgeçilmezli i aras da sebep - souç iliflkisi vard r. Çal flma yaflam da her e kadar kaç lmazl klar olsa da meslek hastal klar ifl yeride uygu koruyucu ölemleri al mas ile öleebilir hastal klard r. Edüstride farkl ifl kollar da sa l k zararlar tek bir etke olmay p, çal flma ortam da birde fazla etke bir arada bulumakta ve olas riskler katlaarak artmaktad r. 1 Buu ya s ra tek bir etkede olufla etkee atfedile riski hesaplamak oldukça güçleflmektedir. Çal flma ortam tehlikelerii ya s ra kiflii sosyal yaflat s da sa l a gele riskleri de göz öüde buludurmak gereklidir. Kat at k toplama ve slah yukar da bahsedile tüm tehlikeleri içide bar d ra yüksek risk grubuda bir iflkoludur. Kat at k toplama merkezleride fiziksel ve biyolojik etkeler, çal flalarda mevcut soluum flikâyetlerii artmas a veya yeilerii geliflmesie sebep olmakta, mesleki soluum sistemi hastal klar geliflimie zemi haz rlamaktad r. fl ortam ile iliflkili ast m üç tablo fleklide ortaya ç kar: mesleki ast m, reaktif hava yolu hastal ve ifl ortam ile alevlee ast m. Mesleki ast m uzu zamada beri bilimektedir. Reaktif hava yolu hastal tam olarak alafl lamam flt r. fl ortam da alevlee ast m çal fla sa l daki öemi yak zamalarda ta mlam flt r. Verileri yetersiz olmas a ra me, mesleki ast m ve reaktif hava yolu hastal a k yasla, ifl ortam da alevlee ast m çal fla sa l üzeride oldukça öemli düzeyde etkili oldu u düflüülmektedir. Bu tablo ifl ortam ile ilgili ast m e az ta mlam fl durumu olmaya devam etmektedir. So y llarda ifl ortam ile iliflkili ast m tablosuu sadece parças olarak kabul edilmektedir. 2 Mesleki ast m eriflki yaflta bafllar. mmüolojik ve immüolojik olmaya mekaizmada oluflur. mmüolojik mekaizma sorumlu oldu u tabloda hastal k bafllag c a kadar latet bir döem bulumaktad r. Reaktif hava yolu hastal da immü olmaya mekaizma sorumludur. Latet döem bulumaz. 2 fl ortam a ba l ast mda da latet döem yoktur. Kifli daha öcede ast m ta s alm flt r ve ifl ortam da bulua madde ile uyar la duyarlaflmas da yoktur. Fakat bu ortamdaki madde ile uyar lmakta, astmatik 89
reaksiyo oluflmaktad r. Kifli ifl ortam daki kimyasal madde, so uk gibi kimyasal veya fiziksel uyaralar ile karfl laflt da flikayeti ortaya ç kar. 3 ACCP (America College of Chest Physicias) ifl ortam da meydaa gele ast m içi ifl ortam da madde maruziyeti, hava yolu hastal oluflmas, buula ilgili semptomlar ortaya ç kmas ve ifl ortam bu tablo içi uygu olmas gerekti ii ifade etmektedir. 4 fl ortam da alevlee ast mda kiflide daha öcede ast m ta s bulumaktad r. fl ortam da kötülefle ast m s kl 19 farkl ülke ve 43 meta aalizi yer ald makalede yaklafl k 10 olarak bildirilmektedir. 5 Ast m veya ast ml kiflilerde doruk ekspirasyo h z (peak expiratory flow) (PEF) ölçümüü ta ve tedavii takibideki yeri kabul edilmektedir. fl ortam ile iliflkili ast m ta s da öerile güde 4 sefer PEF ölçümüü yap lmas d r. Bu ölçümler sabah, ö le, ifl bitimi ve yatarke yap lmal d r. PEF de iflkeli i gü içerisideki o gü bak la e yüksek ve e düflük PEF de erii bu 2 de eri ortalamas a bölümesi ile elde edilmektedir. Buula birlikte bu testleri yorumlamas da stadart yorum kriteri de bulumamaktad r. Acak yap la çal flmalar geel olarak PEF de iflkeli ii sesitivite (73) ve spesifite (100) de erii oldukça yüksek olarak göstermektedir. zlem süresi 4 hafta oldu uda ise bu de erler s ras ile 81,8 ve 93,8 olarak bulumaktad r. Kiflii ifl ortam da uyar ld göstermek içi 4 haftal k takip süresice e az 3 gü 20'de fazla PEF de iflkeli i gösterilmesi gerekir. 6 Sigara baz yüksek molekül a rl kl çevresel alerjelere karfl duyarlaflmay art rmaktad r; acak baz düflük molekül a rl kl ajalara karfl etkisi daha azd r. Doksa bir çal fla 7 y l boyuca izlemesii içere kohort çal flmas da sigara içelerde daha yüksek orada cilt testi pozitifli ii geliflti i gösterilmifltir. Dolay s yla sigara ifl ortam da meydaa gele ast mda öemli yeri oldu u kabul edilmektedir. 7-9 Bu çal flmada, kat at k düzeli depolama merkezi çal flma ortam sa l kl ve daha öcede ast m ta s alm fl çal flalardaki PEF de iflkeli i üzerie etkisii olup olmad araflt r lmas amaçlam flt r. MATERYAL ve METOD stabul'da 2 farkl bölgede kat at k düzeli depolama merkezleride çal fla toplam 150 kifli çal flma kapsam a al d. Çal flma fiubat 2009 - May s 2009 tarihleri aras da gerçeklefltirildi. Çal flalar tümü araflt rmaya al d ve örekleme yap lmad. Çal flalar ayr t l hikâyeleri al d. Sistemik fizik muayeeleri iflyeri hekimi ve gö üs hastal klar uzma taraf da yap ld. Her bir çal fla soluum foksiyo testleri (SFT) (MIR- Spirolab III) spirometre ile ölçüldü. D fl ortam hava kalitesii kotrolü Merck Air Sampler MAS 100 (Merck KgaA-64271 Darmstadt-Germay) cihazi kulla larak, aspirasyo h z 100L/dk olacak flekilde çevrede örek al arak yap ld. Ölçümlerde çarpt rma ( impactio ) yötemi kulla ld. Çarpt rma yötemi, belirli sürede belirli hacimdeki hava, örekleme cihaz ile çekilerek, besiyerie çarpt r lmas esas a dayamaktad r. Ölçüm de erlerii birimi cfu/m 3 olarak hesaplad. Ortamda çekile hava örekleri içi Saboraud besiyeri ola Petri kutular kulla ld. Depolama alalar da ortamda befl farkl oktada 2 örek al arak, ölçümler 2 güde bir olmak üzere 30 gü süre ile ölçüldü. Petriler ölçümde sora 5-7 gü kadar labratuvarda 25 o C s cakl kta bekletildikte sora tür ve say olarak de erledirildi. Soluum foksiyo testleri (SFT) ölçümleri sabah saatleride ve dileme aralar da yap ld. Her bir kiflide 3 ölçüm al arak yapt klar e yüksek de er kaydedildi. Yafl ve boy farkl l klar elimie etmek içi ölçüle /beklee () de erler FVC, FEV1, FEV1/FVC, PEF, ve FEF 25-75, (ERS 93) (Europea Respiratory Society 1993) de erleri kulla ld. FEV1, FEV1/FVC veya FEF 25-75 de erleride herhagi biri 80'i alt da ola de- erler obstrüksiyo olarak de erledirildi. Çal flalar 30 gü boyuca çal flma güü sabah ifle bafllamada öce, ö le, çal flma saati souda ve gece, tatil güleride ise çal flma güüde yapm fl oldu u ölçüm saatide e az 3'er sefer peak flowmetre (Wright Peak Flow Metre) ile PEF de erleri ölçüldü. Üst üste yap la e yüksek de er o aki de er olarak kaydedildi. statistiksel aaliz statistiksel aalizlerde kliik bulgu ve SFT de pozitif bulgu karfl laflt rmas ve PEF de iflkeli i ve sigara iliflkisi içi ki-kare testi, Yates düzeltmeli ki-kare testi ve gruplar aras sigara paket-y l de erleri içi Ma Whitey U testi kulla ld. statistiksel alaml l k p<0,05 ve iki yölü olarak kabul edildi. BULGULAR Çal flma kapsam a al a kiflileri yafl ortalamas 39,90± 6,02 y l, çal flma süresi ortalamas 4,76±3,93 y l olarak buludu. Sigara içme durumlar de erledirildi ide; 72 kiflii (63,7) hale sigara içti i belirledi. Sigara içme süresi 19,86±11,70 paket/y l olarak buludu. Çal flma öceside yap la fizik muayee soucuda çal - flalarda 31 kiflide (27,4) brofl obstrüksiyouu göstere dileme bulgular tespit edildi. Çal flma öceside yap la fizik muayee soucuda çal flalarda 31 kiflide (27,4) brofl obstrüksiyouu göstere dileme bulgular tespit edildi. Spirometrik de erledirmede teste uyum sa layamaya 5 kifli ve gülük PEF de erlerii düzeli ölçmeye 32 kifli de erledirme d fl da b rak ld. PEF de erledirmeleri kifli üzeride yap ld. Çal flma kapsam a al a kilerde SFT bulgular Tablo 1'de gösterilmifltir. SFT parametreleride FEV1 (), FEV1/FCV () veya FEF 25-75 de erleride e az bir taeside tahmi edile de er 90
Tablo 1: Çal flma kapsam a al a kiflilerde SFT ortalama de erleri SFT parametreleri FVC (L) FEV1 (L) FEV1/FVC () PEF (L) FEF2575 (L) Ort.±S.sapma 4,39±0,82 3,61±0,76 81,93±5,74 8,03±1,98 4,02±1,23 Miimum 2,07 1,38 61,50 2,97 1,02 Maksimum 6,38 5,57 96,90 13,19 7,75 üzeride 80'i alt da olalar obstrüksiyo olarak kabul edildi ide; bu parametrelerde e az bir taeside 80'i alt da ola kifli say s 24 (21,24), ay ada iki taeside 80'i alt a ola kifli say s ise 10 (8,75) her üç de eri de 80'i alt a ola kifli say s ise 34 (30,09) olarak buludu. Fizik muayee ve soluum foksiyo testleri birlikte de erledirildi ide, ast m ta l kifli say s 50 (44,2) olarak buludu. Ast m ta l lar ile kliik ve soluum foksiyo testleri ile ormal kabul edile kiflilerde 30 gülük PEF takipleri de erledirildi ide; sabah ve akflam ölçüm de erlerii çok belirgi bir de iflkelik göstermedi i görülmektedir. 30 gülük takip süresi içerside PEF de iflkeli i her bir gü içi [(Sabah-Akflam)/(Sabah+Akflam)/2]>0,20 formülüe göre hesaplam fl, 30 gü de erie karfl l k gele 30 adet de iflkelik de eri elde edilmifltir. Toplam kifli içerside PEF de erleri takip süresi içeriside e az 3 gü 20'de fazla PEF de iflkeli i göstere 13 kifli (11,5) bulumufltur. 13 kiflii 9'u (69,2) sigara içe, dördü (30,8) ise sigara içmeye grupta yer al yordu De iflkelik göstere ve sigara içe 9 kifli içerside 8 taesii ast ml oldu u, 1 kiflii ise kliik olarak ormal oldu u gözlemifltir. Hale sigara içme durumu PEF de iflkeli i ve Ast m iliflkisi Tablo 5'te gösterilmifltir. Sigara içme ile ast m aras da alaml bir iliflki bulumam flt r. ( =1,23; p=0,21), Fakat sigara içme durumlar a göre PEF'te de iflkelik gözledi i zama sigara içmeye grupta ast m ile PEF de iflkeli i alaml bulumaz ike, sigara içe grupta ast m ile PEF de iflkeli i istatistiksel olarak alaml bulumufltur ( =4,96; p=0,02). Sigara içe ast ml kifliler aras da PEF de iflkeli i alaml ölçüde yüksektir. Sigara içe grupta ast ml olup de iflkelik göstere kifli say s 8/9 dur (88,9). Bu souç çal flma ortam ve sigara etkileflmesii e öemli göstergeleride birisidir. Fizik muayee bulgusu ile SFT'de obstrüksiyo aras da istatistiksel olarak alaml bir iliflki bulumuflobstrüksiyo bulgusu alaml ölçüde yüksektir (OR:3,72; 95 GA:1,57-9,11; p=0,002). Kat at k toplama ve düzeli depolama merkezleride ortam havas da izole edile, ay r m ve ta s yap la küf matarlar türleri olarak Cladosporium sp, Peicillium sp, Alteraria sp, Fussarium sp, Aspergillus sp, Rhizopus sp,trichoderma sp, Coccidioides immitis, Mucor sp de iflik oralarda Cfu/m 3 olarak saptam flt r. Gü afl - r ölçüle ve 5 farkl oktada al a öreklerde Tablo 2: 1. ve 10. gülerde güde 4 kez ölçüle PEF de erleri Ölçüm güü Ortalama± S.Sapma Ast ml Sabah 1 flbafl 1 flsou1 Akflam1 Sabah 2 flbafl 2 flsou 2 Akflam 2 Sabah 3 flbafl 3 flsou 3 Akflam 3 Sabah 4 flbafl 4 flsou 4 Akflam 4 Sabah 5 flbafl 5 flsou 5 Akflam 5 Sabah 6 flbafl 6 flsou 6 Akflam 6 Sabah 7 flbafl 7 flsou 7 Akflam 7 Sabah 8 flbafl 8 flsou 8 Akflam 8 Sabah 9 flbafl 9 flsou 9 Akflam 9 Sabah 10 flbafl 10 flsou 10 Akflam 10 519,70±101,12 551,63±84,39 542,24±98,75 533,11±85,65 528,41±78,89 554,58±86,51 549,24±76,74 528,47±81,17 529,26±84,25 546,93±90,10 557,83±86,38 539,81±90,12 546,95±92,85 557,35±90,66 542,74±90,56 542,63±80,03 535,83±81,88 542,46±74,82 541,49±77,10 535,04±72,80 539,23±89,53 553,22±86,33 552,58±92,83 549,97±83,95 534,57±93,93 548,22±83,62 550,83±85,42 547,862±180,32 543,49±81,13 553,55±83,25 549,33±77,27 552,33±75,45 546,64±85,27 547,59±79,02 550,47±84,90 539,92±98,17 533,89±85,70 545,12±80,99 552,02±82,68 546,88±87,00 473,58±140,53 501,35±135,61 521,60±134,04 507,91±152,02 526,65±128,36 512,95±115,21 526,00±114,86 518,80±125,76 512,40±120,23 512,11±132,03 504,89±111,03 503,59±119,36 486,11±122,43 505,12±127,23 501,43±116,02 514,66±119,80 516,96±117,80 510,65±108,68 511,19±107,10 509,57±123,66 500,41±125,86 514,68±118,49 505,64±112,58 512,78±127,06 495,74±114,96 514,74±114,54 508,75±110,97 506,84±,42 504,18±110,42 517,96±,99 516,71±106,16 505,76±,49 502,71±119,94 511,74±118,31 515,64±109,95 522,05±108,25 512,78±114,35 506,95±108,25 517,00±114,04 513,21±121,99 ortamda izole edile küf matarlar Cfu/m 3 olarak de erleri Tablo 6'da gösterilmifltir. Tablo 5 iceledi- ide, birici s rada Aspergillius sp baflta olmak üzere, Coccidioides Immitis sp ve Cladosporium sp'i takip etti i di er türleri de iflik oralarda izole edildi i görülmektedir. Farkl oktalarda farkl mikroorgaizmalar de iflik oralarda izole edilmesi çal fl la ortam kirlili ii e öemli göstergeleride birisidir. 91
Tablo 3: 11. ve 20. gülerde güde 4 kez ölçüle PEF de erleri Ölçüm güü Sabah 11 flbafl 11 flsou 11 Akflam 11 Sabah 12 flbafl 12 flsou 12 Akflam 12 Sabah 13 flbafl 13 flsou 13 Akflam 13 Sabah 14 flbafl 14 flsou 14 Akflam 14 Sabah 15 flbafl 15 flsou 15 Akflam 15 Sabah 16 flbafl 16 flsou 16 Akflam 16 Sabah 17 flbafl 17 flsou 17 Akflam 17 Sabah 18 flbafl 18 flsou 18 Akflam 18 Sabah 19 flbafl 19 flsou 19 Akflam 19 Sabah 20 flbafl 20 flsou 20 Akflam 20 TARTIfiMA ve SONUÇ Ortalama± S.Sapma Ast ml 538,19±92,36 548,30±85,43 545,36±83,15 557,04±89,62 533,26±84,86 540,10±75,81 541,28±82,41 547,16±83,93 549,95±88,78 525,35±93,57 549,16±81,36 543,65±85,06 537,52±85,13 553,02±87,42 543,52±81,74 548,41±84,72 543,61±88,64 550,52±95,70 550,52±93,52 542,43±87,24 534,67±89,60 538,86±88,69 540,56±86,58 539,93±83,20 532,27±79,16 543,05±83,86 543,09±80,95 538,24±84,85 534,17±73,03 535,20±83,68 531,74±88,38 542,56±75,43 532,62±85,30 532,96±86,84 531,48±74,59 540,27±92,60 535,70±78,34 534,38±83,14 534,72±86,69 534,47±77,49 509,67±111,42 505,73±,43 502,81±103,66 513,02±130,07 503,62±110,15 505,00±103,06 513,62±105,07 514,78±112,22 509,11±114,92 489,32±97,49 498,30±116,82 496,74±,93 488,56±121,53 504,77±116,17 502,95±124,84 510,23±116,19 495,94±115,21 504,58±109,06 513,37±117,21 507,33±115,42 484,58±109,95 509,58±116,67 510,33±114,53 509,02±116,08 499,46±105,34 507,62±114,91 508,81±111,40 511,67±115,70 497,39±105,59 501,28±,44 500,95±108,71 512,44±103,36 503,75±120,21 500,00±114,74 505,00±108,30 507,56±124,00 502,13±117,27 511,33±115,61 513,40±107,34 512,22±111,66 Çal flmada kat at k düzeli depolama merkezi çal flma ortam sa l kl ve daha öcede ast m ta s alm fl çal flalar üzerideki doruk eskpirasyo ak m (PEF) de iflkeli i üzerie etkisii olup olmad iceledi. Soluum sistemi birçok iç ortam hava kirleticilerii etkisi alt da olup, bu etkileim kirleticileri yo ulu u, maruziyet süresi ile oldu u kadar toplumu sa l k durumu ile de yak da iliflkilidir. 10 Kapal ve aç k ortamda birçok küf matarlar, bakteriler ve virüsler bulumakta bular çal flma ortam da gele biyolojik etkeler olarak s flad r lmaktad r. 11 Çal fl la ve yafla la yerlerde olufla küf matarlar ve ortamda yay la gazlara çeflitli sürelerde maruziyet, yo uluk ve kiflileri alerjik duyarl l a ba l olarak bireylerde alerjik reaksiyolar alevlemesie sebep olmaktad r. Sürekli ve tekrarlaa maruziyetler alerjik reaksiyolar geliflmesie ve alerjik soluum yolu hastal klar geliflmesie zemi haz rlamaktad r. 12, 13 Kat at k toplama istasyouda çal flalarda ortama ba l olarak farkl matar türleri üremektedir. Bu ortam çal flalar sa l klar üzerie olumsuz tesiri buluabilir. 14 Ast m olmayalarda dahi ifl ortam ile ilgili soluum flikayetleri olabilece i Chiry ve ark. taraf da gösterilmifltir. 15 Eiser ve ark.'lar yapt çal flmada ise ifl ortam da sa l etkileye e öemli usurlar olarak sigara içilmesi ilk s rada yer alm flt r. fl ortam da ola maddelere maruziyet ve ciddi ast m ta s di er öemli usurlar olarak gösterilmifltir. 16 Bizim çal flmam zda da ast m ta s olup sigara içelerde PEF de iflkeli i içmeyelere göre alaml olarak artm flt. Ast m ta s olmayalarda sigara içmek ek bir risk faktörü tafl m yordu. Heeberger ve ark. lar ast m a rl öemli oldu uu vurgulamaktad r. 17 Acak bizim çal flma gurubumuzda olgular tamam hafif itermittat idi. Hiçbiri ast mlar a yöelik tedavi alm - yordu. Mustajbegovic ve ark. da iflyerideki soluum flikayetlerii sigara içilmesi ile ileri derecede alaml oldu uu göstermifltir. 18 Tore ve ark. lar ifl ortam daki farkl etkeler ba l olarak ifl ortam a ba l olarak 5-15 s kl da ast m olabilece ii göstermifltir. 19 Bizim çal flmam zda olgular 50'si (44,2) ast ml idi. Mustajbegovic çal flmas da ifl ortam a ba l meydaa gele ast m çal flma süresi ile iliflkili oldu u bildirilmifltir. 20 Acak bizim grubumuzda buu destekleye bir souç bulamad k. SFT parametreleride FEV1 () ve FEV1/FVC () 80'i alt da ola kifli say s 34 (30,09) olarak buludu. Bu souç üç çal flada bir taeside hava yollar obstrüksiyou buludu uu göstermektedir. Fizik muayee ve soluum foksiyo testleri birlikte de erledirildi ide ise; ast ml say s 50 (44,2) olarak buludu. Çal flalar 72'sii (63,7) hale sigara içti i belirledi; yai 3 çal flada ikisi hale sigara içmektedir. Sigara içme süresi 19,86± 11,70 paket/y l idi. Otuz gülük takipte, toplam kifli içide PEF de erleri>3 kez de iflkelik göstere 13 kifli (11,5) buludu. Sigara içme ve PEF de iflkeli i göstere kifliler de erledirildi ide ise; sigara içe grupta ast m ile PEF de iflkeli i istatistiksel olarak alaml iliflki göstermekteydi ( =4,96; p=0,02). Sigara içe ast ml kifliler aras da PEF de iflkeli i alamli ölçüde yüksekti. Çal flalar aras da ast ml olup sigara 92
Tablo 6: Sigara içme durumu PEF de iflkeli i ve ast m iliflkisi 1. Gü 2. Gü 3. Gü 4. Gü 5. Gü 6. Gü 7. Gü 8. Gü 9. Gü 10. Gü 11. Gü 12. Gü 13. Gü 14. Gü 15. Gü 760 Coccidioides mmitis sp.630 Coccidioides mmitis sp 500 Aspergillius sp, 390 Aspergillius sp.,350 Aspergillius sp.,, 20 Alteraria sp. 410 Coccidioides mmitis sp.., Mucor 50 Peicillium sp., 160 Aspergillius sp., 390 Coccidioides mmitis sp., 20 Mucor 26280 Aspergillius sp., 380 Aspergillius sp., 30 Alteraria sp., 90 Coccidioides mmitis sp., Mucor,1220 Aspergillius sp.,70 Alteraria sp. 2010 Aspergillus sp., 80 Coccidioides mmitis sp. 50 Alteraria sp., 80 Coccidioides mmitis sp. 440 Cladosporium sp., 90 Coccidioides mmitis sp., 30 Alteraria sp. 10 Aspergillius sp., 10 Fusarium sp. 40 Peicillium sp. 10 Aspergillius sp., 10 Fusarium sp. 10 Peicillium sp. 40,Alteraria sp. 10 Aspergillius sp., 10 Fusarium sp. 40 Aspergillius sp., 20 Alteraria sp. 20 Coccidioides mmitis sp., 130 Cladosporium sp., 10 Aspergillius sp.,170 Aspergillius sp., 30 Alteraria sp., 2320 Aspergillius sp., 400 Cladosporium sp. 500 Cladosporium sp., 280 Aspergillius sp., 50 Fusarium sp. 30 Coccidioides mmitis sp., 40 Peicillium sp., 850 Aspergillius sp. 30 Aspergillius sp. 10 Peicillium sp., 50 Alteraria sp., 20 Coccidioides mmitis sp. 10 Aspergillius sp., 90 Alteraria sp., 1470 Aspergillius sp.1110 Aspergillius sp.130 Cladosporium sp., 50 Aspergillius sp., 10 Peicillium sp.,10 Coccidioides mmitis sp., 250 Cladosporium sp.,. 26280 Aspergillius sp. 40 Cocopidies sp., 430 Cladosporium sp., 60 Aspergillius sp., 600 Cladosporium sp., 30 Aspergillius sp., 10 Alteraria sp. 30 Cocopidies sp., 470 Cladosporium 3210 Aspergillius sp., 560 Cladosporium sp, 450 Cladosporium sp., 50 Alteraria sp., 140 Aspergillius sp., 10 Trichoderma sp., 70 Alteraria sp., 20 Cocopidies sp., 170 Aspergillius sp., 60Cladosporium sp. 210 Cladosporium sp., 20 Cocopidies sp., 160 Aspergillius sp. 50, Mucor, 40 Aspergillius sp., 20 Cocopidies sp., 4490 Cladosporium sp. 120 Aspergillius sp., 130 Cladosporium sp., 150 Cladosporium sp., 180 Aspergillius sp., 10 Cocopidies sp., 10 Trichoderma sp. 10 Trichoderma sp., 20 Cocopidies sp., 70 Aspergillius sp., 10 Peicillium sp.,70 Cladosporium sp., 80 Peicillium sp., 170 Aspergillius sp.150 Aspergillius sp., 70 Peicillium sp., 10 Cladosporium sp. 390 Aspergillius sp., 50 Cocopidies sp. 920 Aspergillius sp., 40 Cocopidies sp. 40Alteraria sp., 10 Peicillium sp., 20 Cocopidies sp., 80 Aspergillius sp., 100 Cladosporium sp.30 Cocopidies sp., 10 Peicillium sp., 450 Cladosporium sp., 160 Aspergillius sp., 50 Peicillium sp. 90 Cocopidies sp. 280 Aspergillius sp., 70 Cladosporium sp. 20 Aspergillius sp., 70 Alteraria sp. 640 Cladosporium sp., 290 Aspergillius sp., 30 Cladosporium sp. 150 Aspergillius sp., 30 Alteraria sp.,10 Coccidioides mmitis sp. 30 Peicillium sp. 110 Aspergillius sp., 60 Alteraria sp. 150 Aspergillius sp., 40 Coccidioides mmitis sp. 180 Alteraria sp., 60 Aspergillius sp. 190 Cladosporium sp., 110 Aspergillius sp., 10 Alteraria sp., 10 Coccidioides mmitis sp. 230 Aspergillius sp., 50 Alteraria sp. 240 Aspergillius sp., 50 Peicillium sp. 30 Cocopidies sp., 370 Cladosporium sp., 70 Aspergillius sp., 20 Fusarium sp.,40 Aspergillius sp., 40 Cocopidies sp., 390 Cladosporium sp., 10 Trichoderma sp. içelerde PEF de iflkeli i olma olas l, ormal olup sigara içelere göre 10,66 kat fazla idi (OR:10,66: 85 GA:1,25-90,51). Çal flma ortam da de iflik ora ve yo uluklarda baflta Aspergillus sp olmak üzere, s ras ile Alteraria sp, Scopulariopsis, Peicillium sp.ve Tablo 4: 21. ve 30. gülerde güde 4 kez ölçüle PEF de erleri sapmalar Ölçüm güü Sabah 21 flbafl 21 flsou 21 Akflam 21 Sabah 22 flbafl 22 flsou 22 Akflam 22 Sabah 23 flbafl 23 flsou 23 Akflam 23 Sabah 24 flbafl 24 flsou 24 Akflam 24 Sabah 25 flbafl 25 flsou 25 Akflam 25 Sabah 26 flbafl 26 flsou 26 Akflam 26 Sabah 27 flbafl 27 flsou 27 Akflam 27 Sabah 28 flbafl 28 flsou 28 Akflam 28 Sabah 29 flbafl 29 flsou 29 Akflam 29 Sabah 30 flbafl 30 flsou 30 Akflam 30 Ortalama± S.Sapma Ast ml 528,45±76,59 541,39±84,29 531,05±86,97 544,27±81,38 538,42±78,74 541,30±84,87 543,09±90,08 548,31±75,61 533,96±73,27 540,21±90,19 544,09±87,13 545,75±77,01 530,50±78,90 535,55±94,30 533,53±81,57 541,81±74,47 537,17±84,70 538,81±92,08 532,86±83,62 538,69±78,30 533,33±85,63 533,81±89,54 535,62±83,21 537,98±85,67 539,56±83,21 534,36±89,13 533,89±87,19 545,52±85,62 542,58±76,15 538,31±84,20 537,30±86,42 551,34±73,26 537,06±79,50 535,28±92,71 531,30±90,29 542,58±88,96 544,19±85,68 544,10±80,83 536,96±82,49 551,18±83,15 502,07±108,38 491,82±105,55 506,89±109,90 510,67±115,80 486,70±107,31 490,22±106,89 509,89±104,11 504,89±119,71 492,56±,35 494,53±107,71 510,00±104,26 505,00±119,38 503,48±108,59 504,65±114,64 504,30±121,03 503,33±114,49 503,89±121,76 498,07±115,52 509,53±111,89 518,75±118,16 496,63±110,67 508,60±106,75 507,00±115,10 518,11±117,07 511,91±107,23 508,00±111,69 510,00±109,48 516,96±112,91 506,91±104,53 505,78±109,97 505,56±114,45 506,74±116,35 502,36±110,13 498,89±115,39 507,50±109,07 520,22±116,78 496,00±111,04 503,60±121,34 512,74±118,81 528,49±132,45 Cladosporium spp. izole edilmifltir. Atopik ast m, hipersesitivte pömoileri ve alerjik brokopulmoer aspergillozis ve alerjik fugal siüzit gibi soluum yolu hastal klar küf matarlar solumas ile olufltu u gösterilmifltir. 21 Küf matarlar a maruziyet sadece edüstride de il geel olarak kiflileri yaflad klar ve çal flt klar yerlerde e öemli faktörlerde birisidir. 22 Çal flmam zda çal flma çevreside küf matarlar 93
Tablo 5: Sigara içme durumu PEF de iflkeli i ve ast m iliflkisi Sigara içme durumu Sigara içmeye Sigara içe Kliik ve SFT ta s Ast m Ast m PEF de iflkeli i Toplam Yok Var 22 4 26 59,46 100,00 63,41 15 40,54 37 0,00 0,00 4 15 36,59 41 36 57,14 27 42,86 63 1 11,11 8 88,89 9 37 51,39 35 48,61 72 ki yölü alaml l k =2,55:p=0,11 =4,96:p=0,02 çok geifl bir yelpazede ve de iflik miktarlarda üredi i görülmüfltür. Sa l kl çal flma ortam ve kiflii sa l a- ras da kuvvetli bir iliflki mevcuttur. Çal flma ortam da küf matarlar bakterilerde daha büyük öeme sahiptir ve Alteraria, Aspergillus, Cladosporium, Peicillium, ve Rhizopus baflta olmak üzere baz küf matar türleri riit ve ast mda sorumludur. 23 Çal flmam zda SFT ile tespit edile ve kliik bulgularla desteklee ast ml say s 50 olup (44,2) oldukça yüksektir. Tüm çal flalarda PEF de iflkeli i göstere kifli say s 13'tür (11,5). Çal flalar aras da ast m ora yüksekli i biyolojik ve kimyasal etkeleri yo u oldu u bir ortama ve yüksek sigara içme s kl a ba l olabilir. So y llarda kat at k düzeli depolama merkezleride öemli geliflmeler olmufltur. Bularda ilki ortamda yay la meta gaz toplaarak elektrik eerjisi üretimide kulla lm fl ve bölgeye meta gaz ile çal fla elektrik satrali yap lm flt r. Buu ya s ra çal flma saatlerie azami dikkat gösterilerek güde 7,5 saatte fazla çal fl lmamas sa lam flt r. Çal flalar kullad klar maskeler biyolojik etkelere ve tozlara uygu olarak yeide seçilmifl ve uluslararas stadartlara uygu olmas ve CE (Coformite Europea) belgeli olmas sa lam flt r. Çal flalar periyodik sa l k kotrolleri ve ortam ölçümleri düzeli olarak yap lmakta ve iflyeri sa l k güvelik birimi taraf da sürekli takip edilmektedir. flyeri sa l k güvelik birimi, üiversiteler ile sürekli iflbirli i içide tekolojik geliflmelere u- yum sa lamaya ve olas meslek hastal klar öüe geçmeye çal flmaktad r. Çal flalara fl sa l ve güveli i, ergoomi, meslek hastal klar, ifl kazalar kousuda sürekli ve her y l tekrarlaa e itimler verilmektedir. Fakat sigara kulla m s kl yüksek olmas edeiyle al a e itimi heüz davra fl de iflikli ie döüflmedi i, di er sektörlerde oldu u gibi tam bir güvelik kültürüü oluflmad gözlemektedir. Çal flma ortam da sigara içme hastal klar ve meslek hastal klar ortaya ç k fl kolaylaflt ra öemli bir etkedir. 2009 y l içide uygulamaya geçe kapal ortamda sigara içme yasa da da güç alarak, çal flalara sigaray b rakt rma kousuda yeide bir e itim program ele al mas da fayda vard r. LET fi M Ç N: Doç. Dr. Mustafa Erelel stabul Üiversitesi stabul T p Fakültesi Gö üs Hastal klar A.D. Çapa/ stabul drmustafaerelel@gmail.com GÖNDER LD TAR H: 20 / 06 / 2008 KABUL TAR H : 15 / 09 / 2009 94